Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde Ýstanbul Sanayi Odasý Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi Kimya Sektörü

Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde Ýstanbul Sanayi Odasý Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi Kimya Sektörü Ýlaç Sabun, Deterjan ve Kozmetik Boya Yalýtým LPG Sýnai Gazlar Gübre Tarým Ýlaçlarý Petrokimya Tekstil Kimyasallarý Yapýþtýrýcýlar Aþýndýrýcýlar

ISBN 975-512-879-4 1. Baský, 1000 Adet Aralýk 2004 Ýstanbul Ýstanbul Sanayi Odasý Yayýnlarý No: 2004/20 Sanayi Þubesi Meþrutiyet Cad. No: 118 Tepebaþý 34430 Ýstanbul Tel: (212) 252 29 00 (pbx) Faks: (212) 249 39 63 sanayisubesi@iso.org.tr www.iso.org.tr Grafik ve Mizanpaj E.M.A. Limited www.emaltd.net Baský Lebib Yalkýn Yayýmlarý ve Basým Ýþleri A.Þ. 4. Levent, Oto Sanayii Barbaros Cad. No: 78 Kaðýthane-Ýstanbul Tel: (212) 278 62 90 Faks: (212) 278 90 64 www.lebibyalkin.com.tr Tüm haklarý Ýstanbul Sanayi Odasý'na aittir. Bu yayýndaki bilgiler ancak kaynak gösterilmek suretiyle kullanýlabilir.

ÝSO 21. Grup "Çeþitli Kimya Sanayii" Meslek Komitesi Üyeleri: Turan N. ÝNKAYA - MEKAP AYAKKABI ENDÜSTRÝ VE TÝC. A.Þ. Uður YÜZEN - YÜZEN TÝCARET UÐUR YUZEN Semih Tuðrul GENÇ - AYGAZ A.Þ. Necdet Nuri ÝNKAYA - KÝMAK KÝMYA VE MAKÝNE TÝC. VE SAN. LTD. ÞTÝ. Ahmet Can ALTINBAÞ - SÝNEFEKT FÝLM LABORATUVARLARI A.Þ. Ýlhan EGELÝ - EGESAN AÞINDIRICI TAÞLAR SAN. A.Þ. Ahmet ÇUHADAROÐLU - ÇUHADAROÐLU KÝMYA SAN. VE TÝC. A.Þ. ÝSO 22. Grup "Týbbi Müstahzarat Sanayii" Meslek Komitesi Üyeleri: Saffet ÖZBAY - EÝS ECZACIBAÞI ÝLAÇ SAN. VE TÝC. A.Þ. Meltem KURTSAN - KURTSAN ÝLAÇLARI A.Þ. Kamil GÖKNAR - YENÝ ÝLAÇ VE HAMMADDELERÝ SAN. VE TÝC. A.Þ. Erol KÝRESEPÝ - SANTA FARMA ÝLAÇ SAN. A.Þ. Erman ATASOY - ABDÝ ÝBRAHÝM ÝLAÇ SAN. VE TÝC. A.Þ. ÝSO 23. Grup "Sabun, Temizleyici Maddeler ve Kozmetik Sanayii" Meslek Komitesi Üyeleri: Sevda ARIKAN - UZAY KÝMYA SAN. VE TÝC. A.Þ. Ahmet Fikret EVYAP - EVYAP SABUN - YAÐ GLÝSERÝN SAN. VE TÝC. A.Þ. Ali Demir ATAÇ - ATAÇ KOZMETÝK VE KÝMYA SAN. VE TÝC. A.Þ. Miþel GÜLÇÝÇEK - GÜLÇÝÇEK KÝMYA VE UÇAN YAÐLAR SAN. VE TÝC A.Þ. ÝSO 25. Grup "Boya-Reçine ve Baský Mürekkepleri Sanayi" Meslek Komitesi Üyeleri: Atilla DÝÞÇÝOÐLU - MARSHALL BOYA VE VERNÝK SAN. A.Þ. Ali Þeref ÞENOK - ÝZOSAN BOYA VE ÝZOLASYON SAN. TÝC. A.Þ. Ali E. ÇAVUÞOÐLU - ÇBS BOYA - KÝMYA SAN. VE TÝC. A.Þ. Gökhan EREL - MEGES BOYA SAN. VE TÝC. A.Þ. Mustafa Melih KARAKAÞ - SUNKEM ENDÜSTRÝ ÜRÜNLERÝ SAN. VE TÝC. A.Þ. Cumhur BÝLGÝÇ - ÇBS PRÝNTAÞ BASKI MÜREKKEPLERÝ VE GEREÇLERÝ SAN. A.Þ. Saydun GÖKÞÝN - PÜRKAY BOYA VE KÝMYA SAN. A.Þ. ÝSO 38. Grup "Ana Kimya Sanayii" Meslek Komitesi Üyeleri: Ýsmail AYTEMÝZ - KARBOGAZ KARBONDÝOKSÝT VE KURUBUZ SAN. A.Þ. Doç. Dr. Enis ERKÝN - HEKTAÞ TÝCARET T.A.Þ. Refik S. ÖNÜR - AK-KÝM KÝMYA SAN. VE TÝC. A.Þ. Metin Necmettin MANSUR - EGE KÝMYA SAN. VE TÝC. A.Þ. Osman Þahit KANUNÝ - DETEKS KÝMYA SAN. A.Þ. Türkay ÜST - ENKÝMTEKS TEKSTÝL TÝC. VE SAN. A.Þ. Haluk ERCEBER - ORGANÝK KÝMYA SAN. VE TÝC. A.Þ. Çalýþma Grubu Üyeleri: Ýlaç Sektörü Çalýþma Grubu Üyeleri: Nurettin TURAN - Fako Ýlaçlarý A.Þ. Danýþman Nuray KAPLAN - ÝEÝS (Ýlaç Endüstrisi Ýþverenler Sendikasý) Eski Genel Sekreter Yardýmcýsý Sabun, Deterjan ve Kozmetik Sektörü Çalýþma Grubu Üyeleri: Vuranel C. OKAY - Sabun ve Deterjan Sanayicileri Derneði Genel Sekreteri Bekir KILIÇ - EVYAP Sabun Yað Gliserin San. ve Tic. A.Þ. Yönetim Kurulu Üyesi Alpay ERGUN - EVYAP Sabun Yað Gliserin San. ve Tic. A.Þ. Özalp ERKEY - TKSD (Türkiye Kimya Sanayicileri Derneði) Yalýtým Sektörü Çalýþma Grubu Üyeleri: Ertuðrul ÞEN - Ýzoder Isý Su Ses ve Yangýn Yalýtýmcýlarý Derneði Genel Sekreteri Boya Sektörü Çalýþma Grubu Üyeleri: Demirkan BARLAS - Betek Boya ve Kimya San. A.Þ. Genel Müdür Yardýmcýsý Arzu AYVAZ - T.S.K.B. (Türkiye Sýnai Kalkýnma Bankasý) Uzman

LPG Sektörü Çalýþma Grubu Üyeleri: Yýlmaz CÖMERT - Türkiye Likid Petrol Gazcýlarý Derneði Genel Sekreteri Sýnai Gazlar Sektörü Çalýþma Grubu Üyeleri: Sacit CANKAT - Karbogaz A.Þ. Tüplü Gazlar Teknik Müdürü Gübre Sektörü Çalýþma Grubu Üyeleri: Hüseyin PEKESEN - Toros Gübre Genel Müdür Yardýmcýsý Ali KESGÝN - Toros Gübre Genel Müdür Yardýmcýsý Tarým Ýlaçlarý Sektörü Çalýþma Grubu Üyeleri: Ahmet KÝÞMÝR - Hektaþ Ticaret A.Þ. Pazarlama ve Satýþ Müdürü Petro-kimya Sektörü Çalýþma Grubu Üyeleri: Yaþar ATACIK - Sabancý Holding A.Þ. Kimya Grup Baþkanlýðý Strateji ve Ýþ Geliþtirme Direktörü Celal USTAOÐLU - TÜPRAÞ Genel Müdür Yardýmcýsý Ata GÖKLER - TÜPRAÞ Planlama ve Bilgi Ýþlem Müdürü Ruhittin SÖNMEZ - TÜPRAÞ Ticaret Müdürü Serdar BÝLGÝ - PETKÝM Genel Müdür Yardýmcýsý Macit KARABORAN - PETKÝM Sektör Geliþtirme Müdürü Merih ÜLKÜÜYE - PETKÝM Sektör Geliþtirme Bölümü Müdür Yardýmcýsý Eray SANVER - SUSEB (Suni ve Sentetik Ýplik Üreticileri Birliði) Genel Sekreteri Ersan YILDIRIM - Baþer Holding Yatýrým Koordinatörü Tekstil Kimyasallarý Sektörü Çalýþma Grubu Üyeleri: Gündüz GÜL - Cognis A.Þ. Tekstil Kimyasallarý Bölümü Müdürü Yapýþtýrýcýlar Sektörü Çalýþma Grubu Üyeleri: Þahap BENER - Türk Henkel Kimya San. A.Þ. Endüstriyel Yapýþtýrýcýlar Bölümü Müdürü Danýþman: Doç. Dr. Ruhi GÜRDAL Proje Koordinatörü: Haktan AKIN (Ýstanbul Sanayi Odasý, Genel Sekreter Yardýmcýsý) ÝSO Proje Grubu: Þenol DEMÝRBAÞ (Ýstanbul Sanayi Odasý, Sanayi Þubesi Müdür Yardýmcýsý) Ýlhan BAYRAKTAR (Ýstanbul Sanayi Odasý, Kapasite Þubesi, Mühendis) Ýstanbul Sanayi Odasý

ÝÇÝNDEKÝLER 1. ÝLAÇ SEKTÖRÜ... 1 2. SABUN - DETERJAN - KOZMETÝK SEKTÖRÜ... 25 3. BOYA SEKTÖRÜ... 49 4. YALITIM SEKTÖRÜ... 61 5. LPG SEKTÖRÜ... 73 6. SINAÝ GAZLAR SEKTÖRÜ... 83 7. GÜBRE SEKTÖRÜ... 91 8. TARIM ÝLAÇLARI SEKTÖRÜ... 103 9. PETROKÝMYA SEKTÖRÜ... 113 10. TEKSTÝL KÝMYASALLARI SEKTÖRÜ 147 Ýçindekiler... v Grafikler ve Tablolar Listesi... xvi Sunuþ... xxiii 11. YAPIÞTIRICILAR SEKTÖRÜ... 153 12. AÞINDIRICILAR SEKTÖRÜ... 157 Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde ÝSO Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi - "Kimya Sektörü" v

ÝÇÝNDEKÝLER 1. ÝLAÇ SEKTÖRÜ 1.1. SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI... 1 1.2. TÜRKÝYE'DE ÝLAÇ SANAYÝÝ GELÝÞÝMÝ VE TEMEL GÖSTERGELER... 2 1.2.1. Türkiye Ýlaç Sanayiinin Geliþimi... 2 1.2.2. Temel Göstergeler... 2 1.2.2.1. Üretim... 3 1.2.2.2. Ýhracat... 4 1.2.2.3. Ýthalat... 5 1.2.2.4. Ýstihdam... 8 1.2.2.5. Yatýrýmlar... 8 1.3. SEKTÖRDE DÜNYA, AVRUPA BÝRLÝÐÝ VE ÜLKEMÝZDE GELÝÞMELER... 9 1.3.1. Araþtýrma Geliþtirme... 11 1.3.2. Biyoteknoloji ve Ýlaç... 13 1.3.3. Ýstihdam... 14 1.4. TÜRKÝYE ÝLAÇ SANAYÝÝNÝN REKABET GÜCÜ... 15 1.4.1. Türkiye Ýlaç Sanayii Swot Analizi... 16 1.5. SEKTÖR STRATEJÝLERÝ VE POLÝTÝKALARI... 19 1.5.1. Sektör Stratejileri... 20 1.5.2. Sektör Stratejileri Uygulama Planý... 22 vi Ýstanbul Sanayi Odasý

ÝÇÝNDEKÝLER 2. SABUN - DETERJAN - KOZMETÝK SEKTÖRÜ 2.1. SABUN SEKTÖRÜ... 25 2.1.1. Sektörün ve Sektör Ürünlerinin Tanýmý... 25 2.1.2. Mevcut Durum... 25 2.1.2.1. Üretim... 26 2.1.2.2. Ýhracat... 27 2.1.2.3. Ýthalat... 28 2.1.3. AB'de Sabun Sektörüne Bakýþ... 28 2.1.4. Sabun Sektörünün Rekabet Gücü... 29 2.2. DETERJAN SEKTÖRÜ... 30 2.2.1. Sektörün ve Sektör Ürünlerinin Tanýmý... 30 2.2.2. Mevcut Durum... 30 2.2.2.1. Üretim... 31 2.2.2.2. Ýhracat... 32 2.2.2.3. Ýthalat... 33 2.2.3. Uluslararasý Eðilimler ve Karþýlaþtýrmalar... 34 2.2.3.1. AB'de Deterjan Sektörüne Bakýþ... 34 2.2.3.2. AB ve Türkiye Tüketim Ýstatistikleri Karþýlaþtýrmasý... 35 2.2.4. Deterjan Sektörünün Rekabet Gücü... 36 2.3. KOZMETÝK SEKTÖRÜ... 37 2.3.1. Sektörün ve Sektör Ürünlerinin Tanýmý... 37 2.3.2. Mevcut Durum... 37 2.3.2.1. Üretim... 38 2.3.2.2. Ýhracat... 39 2.3.2.3. Ýthalat... 40 2.3.3. AB'de Kozmetik Sektörüne Bakýþ... 42 2.3.3.1. AB ve Türkiye Tüketim Ýstatistikleri Karþýlaþtýrmasý... 43 2.3.4. Kozmetik Sektörünün Rekabet Gücü... 43 2.4. SABUN, DETERJAN ve KOZMETÝK SANAYÝÝ SEKTÖRLERÝ MEVCUT DURUMUN DEÐERLENDÝRÝLMESÝ... 45 2.5. STRATEJÝ VE POLÝTÝKALAR... 46 2.5.1. Sektör Stratejileri Uygulama Planý... 47 Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde ÝSO Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi - "Kimya Sektörü" vii

ÝÇÝNDEKÝLER 3. BOYA SEKTÖRÜ 3.1. SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI... 49 3.1.1. Sektörün Tanýmý... 49 3.1.2. Sektör Ürünlerinin Tanýmý... 49 3.1.3. Sektör Hammaddeleri... 49 3.2. SEKTÖRÜN GELÝÞÝMÝ VE TEMEL GÖSTERGELER... 49 3.2.1. Sektörün Ekonomideki Yeri... 49 3.2.2. Sektörün Geliþimi... 49 3.2.3. Sektör Temel Göstergeleri... 51 3.2.3.1. Sektördeki Kuruluþlar... 51 3.2.3.2. Üretim... 51 3.2.3.3. Dýþ Ticaret... 52 3.2.4. Gümrük Birliði Kararýnýn Sektöre Etkileri... 53 3.3. DÜNYA VE SEÇÝLMÝÞ ÜLKELERLE KIYASLAMA... 53 3.3.1. Dünyada Sektörün Geliþimi... 53 3.3.2. Dünyada Sektördeki Son Geliþmeler... 53 3.3.3. Dünyadaki Üretici Firmalarýn Durumu... 54 3.3.4. Küreselleþmenin Sektör Üzerindeki Etkileri... 54 3.3.5. Geliþmiþ Ülkelerdeki Uygulamalar... 54 3.4. SEKTÖRDEKÝ TEKNOLOJÝK GELÝÞMELER VE ETKÝLERÝ... 55 3.4.1. Dünya Ürün veya Üretim Teknolojisindeki Geliþmeler... 55 3.4.2. Türkiye Üretim Teknolojisindeki Geliþmeler... 56 3.5. SEKTÖRÜN REKABET GÜCÜ... 57 3.5.1. Rekabet Gücü Analizi... 57 3.6. SEKTÖRDE GELECEÐE YÖNELÝK BEKLENTÝLER... 58 3.6.1. Yurtiçi Ürün Talebi... 58 3.7. SEKTÖR STRATEJÝLERÝ VE POLÝTÝKALAR... 59 3.7.1. Stratejiler ve Stratejik Hedefler... 59 3.7.2. AB'ye Uyum Sürecinde Etkileþimler... 59 3.7.3. Sektör Stratejileri Uygulama Planý... 60 viii Ýstanbul Sanayi Odasý

ÝÇÝNDEKÝLER 4. YALITIM SEKTÖRÜ 4.1. SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI... 61 4.1.1. Sektörün Tanýmý... 61 4.1.2. Sektör Ürünlerinin Tanýmý... 61 4.1.2.1. Sektör Ürünleri... 61 4.1.2.2. Sektör Hammaddeleri... 62 4.2. SEKTÖRDEKÝ MEVCUT DURUM VE GELÝÞMELER... 63 4.2.1. Yalýtým Sektörünün Altyapýsý... 63 4.2.2. Sektörün Ekonomideki Yeri ve Geliþimi... 65 4.2.3. Sektör Temel Göstergeleri... 66 4.2.3.1. Genel Yapý... 66 4.2.3.2. Sektördeki Kuruluþlar... 66 4.2.3.3. Üretim... 66 4.2.3.4. Ýthalat... 67 4.2.3.5. Ýhracat... 67 4.2.3.6. Ýstihdam... 67 4.2.4. Gümrük Birliði Kararýnýn Sektöre Etkileri... 67 4.3. DÜNYA VE SEÇÝLMÝÞ ÜLKELERLE KIYASLAMA... 68 4.4. SEKTÖRDEKÝ TEKNOLOJÝK GELÝÞMELER VE ETKÝLERÝ... 69 4.5. SEKTÖRÜN REKABET GÜCÜ... 69 4.6. SEKTÖR STRATEJÝLERÝ VE POLÝTÝKALAR... 70 4.6.1. Sektör Stratejileri Uygulama Planý... 71 Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde ÝSO Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi - "Kimya Sektörü" ix

ÝÇÝNDEKÝLER 5. LPG SEKTÖRÜ 5.1. SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI... 73 5.1.1. Sektörün Tanýmý... 73 5.1.2. Ürünün Tanýmý... 73 5.2. SEKTÖRÜN EKONOMÝDEKÝ ÖNEMÝ... 73 5.2.1. Tüplü LPG Pazarlama Faaliyetleri... 74 5.2.2. Dökme LPG Pazarlama Faaliyetleri... 74 5.2.3. Oto LPG Pazarlama Faaliyetleri... 74 5.3. SEKTÖRÜN GELÝÞÝMÝ VE TEMEL GÖSTERGELER... 74 5.3.1. Sektörün Geliþimi... 74 5.3.2. Sektördeki Kuruluþlar... 74 5.3.3. Türkiye LPG Üretimi... 74 5.3.4. Türkiye'nin LPG Ýthalatý... 75 5.4. DÜNYADA VE SEÇÝLMÝÞ ÜLKELERDE UYGULAMALAR... 77 5.4.1. Dünyada LPG Sektörü ve Arz ve Talep Dengesi... 77 5.4.2. Dünyadaki Ýthalatçý, Üretici ve Ýhracatçý Ülkeler... 77 5.4.3.1. Dünya... 77 5.4.2.2. Avrupa... 78 5.4.3. Sektöre Ýliþkin Yasal Düzenlemeler... 78 5.5. SEKTÖRÜN REKABET GÜCÜ... 79 5.6. STRATEJÝ VE POLÝTÝKALAR... 80 5.6.1. Sektör Stratejileri Uygulama Planý... 81 x Ýstanbul Sanayi Odasý

ÝÇÝNDEKÝLER 6. SINAÝ GAZLAR SEKTÖRÜ 6.1. SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI... 83 6.1.1. Sektörün Tanýmý ve Kapsamý... 83 6.1.2. Sektör Ürünlerinin Tanýmý... 83 6.2. SEKTÖRDEKÝ MEVCUT DURUM VE GELÝÞMELER... 83 6.2.1. Sektörün Ekonomideki Önemi... 83 6.2.2. Sektörün Geliþimi... 84 6.2.3. Sektörün Temel Göstergeleri... 84 6.2.3.1. Genel Yapý... 84 6.2.3.2. Sektördeki Kuruluþlar... 84 6.2.3.3. Üretim, Ýthalat, Ýhracat... 84 6.2.3.4. Ýstihdam... 84 6.2.4. Gümrük Birliði Kararýnýn Sektöre Etkileri... 85 6.3. DÜNYA VE SEÇÝLMÝÞ ÜLKELERLE KIYASLAMA... 85 6.3.1. Dünya Genelinde Sektördeki Son Geliþmeler... 85 6.3.2. Dünyadaki Üretici Firmalarýn Pazardaki Durumu... 85 6.3.3. Küreselleþmenin Sektör Üzerindeki Etkileri... 85 6.3.4. Seçilmiþ Ülkelerde Pazar Durumu... 87 6.4. SEKTÖRDEKÝ TEKNOLOJÝK GELÝÞMELER VE ETKÝLERÝ... 87 6.4.1. Dünya Üretim ve Ürün Teknolojisi Hakkýnda Genel Bilgiler... 87 6.4.2. Türkiye'de Üretim ve Ürün Teknolojisi Hakkýnda Genel Bilgiler... 88 6.5. SEKTÖRÜN REKABET GÜCÜ... 88 6.6. STRATEJÝ VE POLÝTÝKALAR... 89 6.6.1. Sektör Stratejileri Uygulama Planý... 90 Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde ÝSO Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi - "Kimya Sektörü" xi

ÝÇÝNDEKÝLER 7. GÜBRE SEKTÖRÜ 7.1. SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI... 91 7.1.1. Sektörün Tanýmý... 91 7.1.2. Sektör Ürünlerinin Tanýmý... 91 7.1.2.1. Sektör Ürünleri... 91 7.1.2.2. Sektör Hammaddeleri... 91 7.2. SEKTÖRDEKÝ MEVCUT DURUM VE GELÝÞMELER... 92 7.2.1. Sektörün Ekonomideki Önemi... 92 7.2.2. Sektörün Geliþimi... 92 7.2.3. Sektörün Temel Göstergeleri... 92 7.2.3.1. Genel Yapý... 92 7.2.3.2. Üretim... 92 7.2.3.3. Ýthalat... 93 7.2.3.4. Ýhracat... 95 7.2.3.5. Tüketim... 95 7.2.3.7. Ýstihdam... 95 7.2.3. Gümrük Birliði Kararýnýn Sektöre Etkileri... 95 7.3. DÜNYADAKÝ DURUM... 96 7.3.1. Ürünler... 96 7.3.2. Tüketim... 96 7.3.3. Üretim... 97 7.3.4. Ticaret... 98 7.3.4.1. Amonyak ve Azotlu Gübre Ticareti... 98 7.3.4.2. Fosfat Kayasý, Fosforik Asit ve Fosfatlý Gübreler Ticareti... 99 7.3.4.3. Potas Ticareti... 99 7.4. SEKTÖRDEKÝ TEKNOLOJÝK GELÝÞMELER VE ETKÝLERÝ... 100 7.4.1. Dünya Ürün ve Üretimdeki Eðilimler... 100 7.4.2. Türkiye Üretim Teknolojisindeki Geliþmeler... 100 7.5. SEKTÖRÜN REKABET GÜCÜ... 100 7.6. SEKTÖRDE GELECEÐE YÖNELÝK BEKLENTÝLER... 101 7.7. SEKTÖR STRATEJÝLERÝ VE POLÝTÝKALARI... 102 7.7.1. Sektör Stratejileri Uygulama Planý... 102 xii Ýstanbul Sanayi Odasý

ÝÇÝNDEKÝLER 8. TARIM ÝLAÇLARI SEKTÖRÜ 8.1. SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI... 103 8.1.1. Sektörün Tanýmý... 103 8.1.2. Sektör Ürünlerinin Tanýmý... 103 8.1.2.1. Sektör Ürünleri... 103 8.1.2.2. Sektör Hammaddeleri... 104 8.2. SEKTÖRDEKÝ MEVCUT DURUM VE GELÝÞMELER... 105 8.2.1. Sektörün Ekonomideki Önemi... 105 8.2.2. Sektörün Geliþimi... 105 8.2.3. Sektör Temel Göstergeleri... 105 8.2.3.1. Genel Yapý... 105 8.2.3.2. Sektördeki Kuruluþlar... 106 8.2.3.3. Üretim... 106 8.2.3.4. Ýhracat... 107 8.2.3.5. Ýstihdam... 107 8.3. DÜNYA VE SEÇÝLMÝÞ ÜLKELERLE KARÞILAÞTIRMA... 107 8.3.1. Dünyada Sektörün Geliþimi... 107 8.3.2. Ýlaç Kullanýmý ve Ürünler... 107 8.3.3. Dünyada Sektördeki Son Geliþmeler... 108 8.3.4. Seçilmiþ Ülkelerdeki Uygulamalar... 109 8.4. SEKTÖRDEKÝ TEKNOLOJÝK GELÝÞMELER VE ETKÝLERÝ... 110 8.5. SEKTÖRÜN REKABET GÜCÜ... 110 8.6. SEKTÖR STRATEJÝLERÝ VE POLÝTÝKALAR... 111 8.6.1. Strateji ve Politikalar... 111 8.6.2. Sektör Stratejileri Uygulama Planý... 111 Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde ÝSO Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi - "Kimya Sektörü" xiii

ÝÇÝNDEKÝLER 9. PETROKÝMYA SEKTÖRÜ 9.1. PETROKÝMYA SEKTÖRÜ KAPSAMI VE GELÝÞÝMÝ... 113 9.1.1. Sektörün Tanýmý ve Kapsamý... 113 9.1.1.1. Ýlk ve Ara Ürünler... 114 9.1.1.2. Termoplastikler... 115 9.1.1.3. Lastik Hammaddeleri... 115 9.1.1.4. Sentetik Elyaflar... 116 9.1.2. Tükiye Petrokimya Sektörü Geliþimi... 116 9.1.3. Dünya Petrokimya Sektöründeki Geliþmeler... 117 9.2. TERMOPLASTÝKLER... 124 9.2.1. Termoplastikler Sektörü Temel Göstergeler... 126 9.2.1.1. Termoplastikler Üretimi... 126 9.2.1.2. Termoplastikler Ýthalatý... 127 9.2.1.3. Termoplastikler Ýhracatý... 128 9.2.2. Termoplastikler Sektörü Rekabet Gücü... 129 9.2.3. Sektör Strateji ve Politikalarý... 130 9.2.4. Sektör Stratejileri Uygulama Planý... 130 9.3. SENTETÝK ELYAF HAMMADDELERÝ VE SENTETÝK ELYAFLAR... 131 9.3.1. Sektörün Tanýmý... 131 9.3.2. Sentetik Elyaf ve Ýplik Hammaddeleri... 131 9.3.3. Sektörün Geliþimi... 131 9.3.4. Sentetik Elyaf ve Ýplik Hammaddeleri Üretimi... 131 9.3.5. Sentetik Elyaf ve Ýplik Hammaddeleri Ýthalatý... 133 9.3.6. Sentetik Elyaf ve Ýplik Hammaddeleri Ýhracatý... 134 9.3.7. Sektörün Rekabet Gücü... 135 9.3.8. Politika ve Stratejiler... 135 9.3.9. Sektör Stratejileri Uygulama Planý... 136 9.4. LASTÝK HAMMADDELERÝ... 137 9.4.1. Sektörün Tanýmý ve Temel Göstergeler... 137 9.4.1.1. Üretim... 139 9.4.1.2. Ýthalat... 140 9.4.1.3. Ýhracat... 140 9.4.1.4. Ýstihdam... 142 9.4.2. Gümrük Birliðinin Sektöre Etkileri ve Üretim Teknolojisindeki Geliþmeler... 142 9.4.2.1. Gümrük Birliði Kararýnýn Sektöre Etkileri... 142 9.4.2.2. Türkiye Üretim Teknolojisindeki Geliþmeler... 142 9.4.3. Dünyadaki Üretici Firmalarýn Pazardaki Durumu... 143 9.4.4. Sektörün Rekabet Gücü... 143 9.4.5. Sektör Strateji ve Politikalarý... 145 9.4.6. Sektör Stratejileri Uygulama Planý... 145 xiv Ýstanbul Sanayi Odasý

ÝÇÝNDEKÝLER 10. TEKSTÝL KÝMYASALLARI SEKTÖRÜ 10.1. SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI... 147 10.2. SEKTÖRÜN GELÝÞÝMÝ VE TEMEL GÖSTERGELER... 147 10.2.1. Sektörün Geliþimi... 147 10.2.2. Üretim ve Kurulu Kapasite... 148 10.2.3. Ýhracat... 149 10.2.4. Ýthalat... 149 10.2.5. Ýstihdam... 149 10.3. SEKTÖRÜN REKABET GÜCÜ... 150 10.4. SEKTÖR STRATEJÝ VE POLÝTÝKALARI... 151 10.4.1. Sektör Stratejileri Uygulama Planý... 151 11. YAPIÞTIRICILAR SEKTÖRÜ 11.1. SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI... 153 11.2. SEKTÖRÜN GELÝÞÝMÝ VE TEMEL GÖSTERGELER... 153 11.2.1. Sektör Temel Göstergeleri... 153 11.2.2. Üretim, Ýthalat, Ýhracat ve Ýstihdam... 154 11.2.3. Gümrük Birliðinin Sektöre Etkileri... 154 11.3. DÜNYA VE SEÇÝLMÝÞ ÜLKELERLE KARÞILAÞTIRMA... 155 11.4. SEKTÖRÜN REKABET GÜCÜ... 155 11.5. SEKTÖR STRATEJÝ VE POLÝTÝKALARI... 156 11.5.1. Sektör Stratejileri Uygulama Planý... 156 12. AÞINDIRICILAR SEKTÖRÜ 12.1. SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI... 157 12.2. SEKTÖRÜN GELÝÞÝMÝ VE TEMEL GÖSTERGELER... 157 12.3. DÜNYA VE SEÇÝLMÝÞ ÜLKELERLE KARÞILAÞTIRMA... 158 12.4. SEKTÖRÜN REKABET GÜCÜ... 158 12.5. SEKTÖR STRATEJÝLERÝ VE POLÝTÝKALARI... 159 12.5.1. Sektör Stratejileri Uygulama Planý... 159 Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde ÝSO Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi - "Kimya Sektörü" xv

GRAFÝKLER VE TABLOLAR LÝSTESÝ 1. ÝLAÇ SEKTÖRÜ Grafikler Grafik 1. Müstahzar ilaç üretimi... 3 Grafik 2. Ýlaç hammaddeleri üretimi... 4 Grafik 3. Türkiye ilaç sanayii ihracatý... 5 Grafik 4. Ýlaç sanayii ithalatý... 6 Grafik 5. Ýlaç sanayiinde ihracatýn ithalatý karþýlama oraný... 6 Grafik 6. Ýlaç sanayiinin istihdamý... 7 Grafik 7. Dünya ilaç pazarý geliþimi... 9 Grafik 8. 2001 yýlý dünya ilaç pazarýnýn daðýlýmý... 9 Grafik 9. 2002 yýlý dünya ilaç pazarýnda ülkelerin payý... 10 Grafik 10. 1999 yýlýnda ilk 20 firmanýn ülkelere göre sayýsý ve toplam satýþlarý... 10 Grafik 11. 2001 yýlýnda Avrupa ülkeleri ilaç pazar hacimleri... 11 Grafik 12. Batý Avrupa Ar-Ge harcamalarý... 11 Grafik 13. 2001 yýlýnda Batý Avrupa ilaç endüstrisinin Ar-Ge harcamalarý... 12 Grafik 14. ABD'de yurtiçi ve yurtdýþý Ar-Ge yatýrýmlarý... 13 Grafik 15. Avrupa Birliði ülkeleri ile Ýsviçre ve Norveç'te ilaç sanayii istihdamý... 14 Grafik 16. ABD ilaç sanayiinde istihdam... 14 Tablolar Tablo 1. Türkiye ilaç sanayii profili... 3 Tablo 2. Toplam ihracatýn ülkelere daðýlýmý... 5 Tablo 3. Mamul ilaç ithalatýnýn ülkelere daðýlýmý... 6 Tablo 4. Ýstihdamýn mamul ve hammadde tesisleri daðýlýmý... 8 Tablo 5. Yatýrým... 8 Tablo 6. Üç büyük pazarda ilaç sanayiinin payý... 9 Tablo 7. Tablo 8. Tablo 9. 2001 yýlýnda AB ülkelerinde yüksek teknoloji sektörlerinin dýþ ticaret dengesi... 10 Avrupa'da patent alýnabilen ilaç ve biyoteknoloji buluþlarýnýn ülkelere göre daðýlýmý... 12 Yüksek satýþ seviyelerine ulaþmýþ yeni ilaç sayýsý... 12 Tablo 10. _... 12 Tablo 11. 2001 yýlý için biyofarmasötiklerde AB/ABD karþýlaþtýrmasý... 13 Tablo 12. 1998 yýlý için sektörler arasý Ar-Ge harcamalarýnýn satýþlara oraný karþýlaþtýrmasý... 13 Tablo 13. Rekabet gücü analizi: dünya ve Türkiye'de ilaç sektöründe geliþmeler... 15 Tablo 14. Türkiye ilaç sektörü Swot analizi... 16 xvi Ýstanbul Sanayi Odasý

GRAFÝKLER VE TABLOLAR LÝSTESÝ 2. SABUN - DETERJAN - KOZMETÝK SEKTÖRÜ Grafikler Grafik 1. Sabun üretim, iç talep, ihracat ve ithalatý... 26 Grafik 2. Türkiye sabun ticareti... 26 Grafik 3. Grafik 4. 1999 yýlý AB ülkeleri sabun, deterjan ve kozmetik ihracat oranlarý... 34 2001 yýlý AB içinde temizlik ürünlerinin pazar büyüklükleri... 34 Grafik 5. Kozmetik ürün ihracatý... 39 Grafik 6. Kozmetik ürün ithalatý... 41 Tablolar Tablo 1. 2002 yýlý Türkiye sabun tüketimi... 27 Tablo 2. Kiþi baþý tüketim... 27 Tablo 3. Sabun iç piyasasý... 27 Tablo 4. Sabun iç piyasasý... 27 Tablo 5. Türkiye sabun sektörü Swot analizi... 28 Tablo 6. Ýç tüketim miktarlarý ve deðerleri... 31 Tablo 7. Tablo 8. Tablo 9. 2003 yýlý Türkiye çamaþýr deterjaný pazarýnda tüketim... 31 Deterjan ve temizlik hammadde ve ürün-ihracat-ithalatý... 31 Toplam pazarýn muhtelif kategorilere göre daðýlýmý... 34 Tablo 10. 2000 yýlý AB ve Türkiye istatistikleri karþýlaþtýrmasý... 35 Tablo 11. AB içinde ve Türkiye'de ortalama kiþi baþý temizlik maddeleri tüketimi... 35 Tablo 12. Türkiye deterjan sektörü Swot analizi... 36 Tablo 13. AB içinde ve Türkiye'de ortalama kiþi baþý tüketim... 38 Tablo 14. Türkiye'deki kozmetik tüketiminin son 5 yýldaki geliþimi... 38 Tablo 15. 2002 yýlý AB ve Türkiye istatistikleri karþýlaþtýrmasý... 42 Tablo 16. Türkiye kozmetik sektörü Swot analizi... 43 Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde ÝSO Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi - "Kimya Sektörü" xvii

GRAFÝKLER VE TABLOLAR LÝSTESÝ 3. BOYA SEKTÖRÜ Grafikler Tablolar Tablo 1. Boya hammaddelerinin türlerine göre daðýlýmý... 50 Tablo 2. Boya sanayiinde üretim... 50 Tablo 3. 2002 yýlýnda Türkiye'de mürekkep pazarý... 51 Tablo 4. Boya sanayiinde ithalat... 52 Tablo 5. Boya sanayiinde ihracat... 52 Tablo 6. Matbaa mürekkepleri ithalat-ihracat geliþimi... 52 Tablo 7. 2002 yýlý boya tüketiminin daðýlýmý... 54 Tablo 8. Türkiye boya sektörünün rekabet gücü analizi... 57 Tablo 9. Türkiye boya sektörü Swot analizi... 58 4. YALITIM SEKTÖRÜ Grafikler Grafik 1. Yýllara gore birincil enerji ihtiyacýnýn deðiþimi... 64 Grafik 2. Yýllara üretim-tüketim oranlarý... 65 Grafik 3. Grafik 4. 2001 yýlý nihai enerji enerji tüketimlerinin sektörlere göre daðýlýmý... 65 Almanya ve Türkiye'de binalarda enerji kaybý limitleri... 65 Tablolar Tablo 1. Türkiye yalýtým sektörü Swot analizi... 70 5. LPG SEKTÖRÜ Grafikler Grafik 1. Türkiye LPG arz yapýsý... 75 Grafik 2. Dünya LPG arz-talep dengesi... 75 Grafik 3. Grafik 4. 2001 yýlý Avrupa LPG pazarýnda üretim ve tüketimde ilk beþ ülke... 76 2000 yýlý dünya LPG pazarýnda üretim ve tüketimde ilk beþ ülke... 76 Grafik 5. LPG'nin birincil enerji içindeki payý... 77 Tablolar Tablo 1. Türkiye yýllýk LPG üretim kapasiteleri... 75 Tablo 2. Türkiye LPG sektörü Swot analizi... 79 xviii Ýstanbul Sanayi Odasý

GRAFÝKLER VE TABLOLAR LÝSTESÝ 6. SINAÝ GAZLAR SEKTÖRÜ Grafikler Tablolar Grafik 1. Dünya sýnai gaz talebi... 86 Tablo 1. 2003 yýlý üretim, ithalat ve ihracat deðerleri... 85 Tablo 2. Dünyadaki gaz arz ve talep durumu... 86 Tablo 3. Batý Avrupa'daki gaz arz ve talep durumu. 86 Tablo 4. Firmalarýn Batý Avrupa pazarýndaki satýþ paylarý (2002)... 86 Tablo 5. ABD'de sýnai gaz arzý ve talebi... 87 Tablo 6. Almanya'da sýnai gaz talebi... 87 Tablo 7. Türkiye sýnai gazlar sektörü Swot analizi... 89 7. GÜBRE SEKTÖRÜ Grafikler Grafik 1. Dünya azotlu gübre tüketimi... 97 Grafik 2. Dünya fosfatlý gübre tüketimi... 97 Grafik 3. Dünya potasyumlu gübre tüketimi... 97 Grafik 4. Dünya gübre tüketimi... 98 Grafik 5. Dünya azotlu gübre üretiminin daðýlýmý... 98 Grafik 6. Dünya fosfat kayasý üretiminin daðýlýmý... 98 Grafik 7. Dünya potasý üretiminin daðýlýmý... 98 Grafik 8. Amonyak ve azotlu gübreler net ticareti... 99 Grafik 9. Fosfat kayasý, fosforik asit ve fosfatlý gübreler net ticareti... 99 Grafik 10. Fosfat kayasý ihracatýnýn daðýlýmý... 99 Tablolar Tablo 1. Tablo 2. 2002 yýlý yaygýn olarak kullanýlan gübreler ve BBM içerikleri... 91 Yan ürün olarak gübre veya hammadde/ara madde üreten kuruluþlar (2002)... 93 Tablo 3. Gübre üretici kuruluþlar... 93 Tablo 4. Gübre daðýtýcý/pazarlayýcý kuruluþlar... 93 Tablo 5. Firmalar bazýnda üretim... 94 Tablo 6. Ürün bazýnda üretim... 94 Tablo 7. Ürün bazýnda ithalat, ihracat ve tüketim... 94 Tablo 8. Gübre sektörü istihdam durumu... 95 Tablo 9. 2002 yýlý dünya potas ticareti... 99 Tablo 10. Türkiye gübre sektörü Swot analizi... 100 Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde ÝSO Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi - "Kimya Sektörü" xix

GRAFÝKLER VE TABLOLAR LÝSTESÝ 8. TARIM ÝLAÇLARI SEKTÖRÜ Grafikler Grafik 1. Grafik 2. 2002 yýlýnda Türkiye'de pestisit gruplarýna göre tarým ilacý kullanýmý... 104 Yýllara göre tarým ilaçlarý tüketim miktarlarý... 105 Grafik 3. Tarým ilaçlarý tüketim deðerleri... 105 Grafik 4. Grafik 5. Grafik 6. Grafik 7. Grafik 8. 2003 yýlýnda pestisit gruplarýna göre dünyada kullaným... 107 2003 yýlýnda Türkiye'de ürünlere göre pestisit kullanýmý... 108 2003 yýlýnda ürünlere göre dünyada tarým ilaçlarý kullanýmý... 108 2003 yýlýnda kýta bazýnda tarým ilacý kullanýmý... 108 2003 yýlýnda dünyada formülasyonlarýna göre pestisit kullanýmý... 108 Tablolar Tablo 1. Türkiye'de ruhsatlý tarým ilaçlarýnýn daðýlýmý... 104 Tablo 2. Türkiye'de teknik madde üreten firmalar. 104 Tablo 3. Tarým ilaçlarý tüketim miktarlarý... 105 Tablo 4. Tarým ilaçlarý tüketim deðerleri... 105 Tablo 5. Tablo 6. Zirai mücadele ilaçlarý konusunda faaliyet gösteren firma sayýsý... 106 2002 yýlý Türkiye'de ilaç satýþ miktarý ve satýþ tutarý... 106 Tablo 7. 2003 yýlý ihracat rakamlarý... 106 Tablo 8. Firmalar ve istihdam rakamlarý (2002)... 107 Tablo 9. 2002-2004 yýllarý dünya bölgesel pestisit satýþlarý... 107 Tablo 10. Dünya ilk 10 firma satýþ cirolarý... 109 Tablo 11. Küreselleþmenin sektör üzerine etkileri... 109 Tablo 12. AB ülkelerinde kullanýlan tarým ilacý miktarý, ekili araziye hektar baþýna düþen miktar ve Türkiye ile kýyaslamasý (2002) 109 Tablo 13. Türkiye tarým ilaçlarý sektörü Swot analizi... 110 xx Ýstanbul Sanayi Odasý

GRAFÝKLER VE TABLOLAR LÝSTESÝ 9. PETROKÝMYA SEKTÖRÜ Grafikler Grafik 1. Petrokimya üretim zinciri... 113 Grafik 2. Temel petrokimyasallar ve plastikler (faiz ve vergi öncesi karlýlýk (EBIT))... 119 Grafik 3. Ortadoðu etilen kapasite artýþý... 121 Grafik 4. Termoplastiklerde yurtiçi üretimin pazar payý... 125 Grafik 5. 2003 yýlý kiþi baþýna termoplastik tüketimi... 125 Grafik 6. Türkiye termoplastikler üretimi... 126 Grafik 7. Türkiye termoplastikler ithalatý... 127 Grafik 8. Türkiye termoplastikler ihracatý... 128 Grafik 9. Lastik hammaddelerinde yurtiçi pazar payý... 138 Grafik 10. Lastik hammaddeleri üretimi... 139 Grafik 11. Türkiye lastik hammaddeleri ithalatý... 140 Grafik 12. Türkiye lastik hammaddeleri ihracatý... 141 Tablolar Tablo 1. Termoplastiklerin yurtiçi tüketimleri ve büyüme hýzlarý... 124 Tablo 2. Termoplastikler arz-talep durumu... 124 Tablo 3. Türkiye termoplastik kapasiteleri... 125 Tablo 4. Türkiye termoplastik üretimleri... 126 Tablo 5. Türkiye termoplastikler ithalatý... 127 Tablo 6. Türkiye termoplastikler ihracatý... 128 Tablo 7. Türkiye petrokimya sektörü Swot analizi... 129 Tablo 8. ACN, DMT, PTA, MEG üretim miktarlarý... 132 Tablo 9. Ýthalat miktarlarý... 133 Tablo 10. Sentetik iplik ve elyaf ithalatý... 133 Tablo 11. Ýhracat miktarlarý... 134 Tablo 12. Sentetik iplik ve elyaf ihracatý... 134 Tablo 13. Türkiye sentetik elyaf sektörü Swot analizi... 135 Tablo 14. Lastik hammaddelerinin yurtiçi tüketimleri ve büyüme hýzlarý... 138 Tablo 15. Lastik hammaddelerinin arz-talep durumu... 138 Tablo 16. Lastik hammaddelerinin yýllar itibariyle kapasiteleri ve kullaným oranlarý... 139 Tablo 17. Lastik hammaddeleri üretimi... 139 Tablo 18. Miktar bazýnda lastik hammaddeleri Türkiye ithalatý... 140 Tablo 19. Deðer bazýnda lastik hammaddeleri Türkiye ithalatý... 140 Tablo 20. Miktar bazýnda, AB, BDT ve önemli diðer ülkelere lastik hammaddeleri ihracatý... 141 Tablo 21. Deðer bazýnda, AB, BDT ve önemli diðer ülkelere lastik hammaddeleri ihracatý... 141 Tablo 22. Türkiye lastik hammaddeleri sektörü Swot analizi... 144 Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde ÝSO Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi - "Kimya Sektörü" xxi

GRAFÝKLER VE TABLOLAR LÝSTESÝ 10. TEKSTÝL KÝMYASALLARI SEKTÖRÜ Grafikler Tablolar Grafik 1. Yýllara göre üretim... 148 Tablo 1. Sektörde faaliyet gösteren baþlýca firmalar... 148 Tablo 2. Türkiye tekstil kimyasallarý sektörü Swot analizi... 150 11. YAPIÞTIRICILAR SEKTÖRÜ Grafikler Tablolar Tablo 1. Tablo 2. Sektörde faaliyet gösteren baþlýca firmalar... 154 Türkiye yapýþtýrýcýlar sektörü Swot analizi... 155 12. AÞINDIRICILAR SEKTÖRÜ Grafikler Tablolar Tablo 1. Türkiye aþýndýrýcýlar sektörü Swot analizi... 158 xxii Ýstanbul Sanayi Odasý

SUNUÞ Küreselleþmenin sýnýr tanýmadýðý günümüzde, iþletmelerin varlýklarýný sürdürebilmeleri ve yeni ekonomide baþarýyý yakalayabilmelerinin altýn anahtarý "rekabet gücü" olarak karþýmýza çýkmakta, rekabet gücü, iþletmelerin ve ekonomilerin kaderini belirleyen bir rol üstlenmektedir. Bu koþullarda, ekonomimizin lokomotifi olan imalat sanayii iþletmelerimizin daha dinamik, daha yenilikçi bir yapýya ulaþarak, rekabet güçlerini artýrmalarý ve yakýn gelecekte tam üyesi olmayý hedeflediðimiz AB ülkeleri düzeyini yakalamalarý zorunlu hale gelmiþtir. Önümüzde bir Çin tehdidinin olduðu da unutulmamalýdýr. Bu zorunluluðun farkýnda olan Ýstanbul Sanayi Odasý, 2001 yýlýndan bu yana uyguladýðý "AB'ne Tam Üyelik Sürecinde Ýstanbul Sanayi Odasý Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi" çerçevesinde, imalat sanayiinin çeþitli sektörlerinin deðerlendirilmesini kapsayan çalýþmalar gerçekleþtirmektedir. Proje kapsamýnda ilk olarak "Elektronik ve Telekomünikasyon Sektörü", raporu yayýnlanmýþ, bunu sýrasýyla "Otomotiv Sanayii Sektörü" ile "Deri ve Deri Ürünleri, Ayakkabý, Ayakkabý Yan Sanayii ve Suni Deri Sektörü" raporlarý izlemiþtir. Türkiye Kimya Sanayiinin; içinde bulunduðu durumun tespitini, rekabet koþullarý açýsýndan incelenmesini ve strateji-politika önerilerini içeren bu çalýþmamýz ise serinin dördüncü kitabýný oluþturmaktadýr. Kimya sanayiinde üretilen ürünlerin çokluðu ve çeþitliliði, sektörün, açýk bir tanýmýnýn yapýlmasýný zorlaþtýrmaktadýr. Kimya sanayii sektörü, genel olarak "laboratuvar ölçeðinde üretilen kimyasallarýn en ekonomik þekilde tüketime sunulabilmesi için gerekli tüm teknolojiler" olarak tanýmlanmaktadýr. Kimya sektörünün çok geniþ bir ürün yelpazesi bulunmaktadýr. Sektör, bir yandan saðlýk, temizlik, beslenme, barýnma, bakým gibi modern toplum yaþantýsýnýn temel gereksinmelerine ve biyoteknoloji, bilgi ve iletiþim gibi ileri teknoloji alanlarýna cevap verirken, öte yandan hammadde ve ara ürünleri arz ederek diðer sanayi kollarýnýn geliþmesine de yardýmcý olmaktadýr. Bu anlamda kimya sektörü, hemen hemen bütün sanayi kollarýný destekler durumdadýr. Kimya sektörünü, hizmet verilen alt sektörler itibariyle iki ana gruba ayýrmak mümkündür. Birincisi, toplam sektör üretiminin yaklaþýk yüzde 20'sini oluþturan sabun-deterjan-kozmetik, ilaç gibi "nihai tüketim ürünleri" grubudur. Ýkincisi, toplam sektör üretiminde yüzde 80 gibi çok önemli bir paya sahip olan özgün ve özel kimyasallar, boya ve mürekkepler, tarým ilaçlarý, petrokimyasallar, plastik ve sentetik kauçuklar, suni elyaf, diðer temel inorganik maddeler, sýnai gazlar, gübreler gibi deðiþik sanayi dallarý için üretilen "kimyasallar"dýr. Bir ülkenin sanayileþmesiyle kimyasal ürüne olan gereksinim de artmaktadýr. Kimya sanayii bu özelliðiyle, hem kimya alanýný doðrudan kapsayan konularda hem de arz ettiði ürünlerin yöneldiði diðer sektörlerde araþtýrma-geliþtirme faaliyetleriyle yeni ürünler ve yeni teknolojiler geliþtirilmesine yardýmcý olmaktadýr. Kýsaca, kimya sanayii geliþmemiþ ülkelerin diðer alanlarda geliþmesi de mümkün görülmemektedir. Bu da sektörün taþýdýðý önemi ortaya koymaktadýr. Kimya sanayii, yarattýðý katma deðer ve istihdam ettiði personelin niteliði ile refah toplumu yaratma potansiyeli en yüksek sektör olarak deðerlendirilmektedir. Yukarýda belirtildiði gibi, sektörün heterojen yapýsý, sorunlarýnýn da çeþitlilik göstermesine neden olmaktadýr. Hammaddede büyük çoðunlukla ithalata baðýmlýlýk ve enerji baþta olmak üzere yüksek girdi maliyetleri, kayýt dýþý faaliyetlerden kaynaklanan haksýz rekabet, Uzakdoðu ve Doðu Avrupa'dan gelen kalitesiz ürünlerin yarattýðý haksýz rekabet, Ar-Ge gereksinimi, artan çevre sorunlarý, bürokratik engeller sektörün temel sorunlarý arasýnda yer almaktadýr. Tüm alt sektörlerde üretim kapasitesinin yüksekliði, teknolojinin yeterli düzeyde oluþu ise Türk kimya sektörünün güçlü yanlarý olarak öne çýkmaktadýr. Kimya sanayii raporumuz Odamýz bünyesinde sektörü temsil eden 21. Grup Çeþitli Kimya Sanayii, 22. Grup Týbbi Müstahzarat Sanayii, 23. Grup Sabun, Temizleyici Maddeler ve Kozmetik Sanayii, 25. Grup Boya-Reçine ve Baský Mürekkepleri Sanayii ve 38. Grup Ana Kimya Sanayii Meslek Komiteleri üyelerimiz ile Türkiye Likid Petrol Gazcýlarý Derneði, Isý Su Ses ve Yangýn Yalýtýmcýlarý Derneði, Ýlaç Ýþverenler Sendikasý, Sabun-Deterjan ve Kozmetik Sanayicileri Derneði ve sektörde önde gelen kuruluþ temsilcilerinin aktif katýlýmlarý ve çalýþmalarýyla gerçekleþtirilmiþtir. Çalýþmamýzda kimya sanayii, "Ýlaç Sektörü", "Sabun, Deterjan ve Kozmetik Sektörü", "Boya Sektörü", "Yalýtým Sektörü", "Likid Petrol Gazý Sektörü", "Sýnai Gazlar Sektörü", "Gübre Sektörü", Tarým Ýlaçlarý Sektörü", "Petrokimya Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde ÝSO Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi - "Kimya Sektörü" xxiii