Öğretide ve Uygulamada İddianame ve İddianamenin İadesi

Öğretide ve Uygulamada İddianame ve İddianamenin İadesi

Özkan GÜLTEKİN Cumhuriyet Başsavcısı ÖĞRETİDE VE UYGULAMADA İDDİANAME VE İDDİANAMENİN İADESİ İddianame ve İddianame Yerine Geçen Belgeler İddianamenin Düzenlenmesinde Dikkat Edilecek Hususlar İddianamenin İncelenmesi ve Değerlendirilmesi İddianamenin Kabulü Kararının Niteliği ve Sonuçları İade Nedenleri İddianamenin İade Edilemeyeceği Hâller İadenin Sonuçları İddianamenin Kısmen İade Edilip Edilememesi Sorunu İadede Sayı Sınırı İddianamenin Kabulünde ve İadesinde Hâkim Açısından İhsas ı Rey Durumu İade Kararına Karşı İtiraz Kanun Yolu ve Kanun Yararına Bozma İadeye İlişkin Seçilmiş Yargıtay Kararları Ankara, 2011

Öğretide ve Uygulamada İddianame ve İddianamenin İadesi Özkan GÜLTEKİN Hukuk Kitapları Dizisi: 1087 662 Sayfa, 16x23,5 cm. ISBN 978-975-02-1502-5 Birinci Baskı: Nisan - 2011 Sayfa Tasarımı: Ömer Candan Kapak Tasarımı: İsmail Çam 1. İddia Makamı 2. Kısmen İade 3. İhsas-ı Rey 4. Yeterli Şüphe 5. İtiraz 6. Kanun Yararına Bozma 7. Önödeme 8. Uzlaşma 9. İadede Süre 10. Suçun Sübutu 11. Soruşturma 12. Delil Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş. Bu kitabın her türlü yayın hakkı Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş. ye aittir. Yayınevinin yazılı izni olmadan, tanıtım amaçlı toplam bir sayfayı geçmeyecek alıntılar hariç olmak üzere, hiçbir şekilde kitabın tümü veya bir kısmı herhangi bir ortamda yayımlanamaz ve çoğaltılamaz. Yayın ve Dağıtım: Merkez Sağlık Sok. No: 21 06410 Sıhhiye / Ankara Tel : (312) 435 30 30 Faks: (312) 435 24 72 satis@seckin.com.tr Şube Strazburg Cad. No: 23/B Sıhhiye / Ankara Tel: (312) 230 52 62 ankarasube@seckin.com.tr Web Adresi www.seckin.com.tr / yayin@seckin.com.tr Seçkin Yayıncılık Sertifika No: 12416 Baskı: Seçkin Yayıncılık, Tel: (0 312) 435 30 30 Şube Ankara Adliye Sarayı K-Blok Zemin Kat Sıhhiye / ANKARA Tel: (312) 309 52 48 adliyesube@seckin.com.tr Şube Abide-i Hürriyet Cad. No: 179/E Şişli / İSTANBUL Tel : (212) 234 34 77 Faks: (212) 231 24 69 sislisube@seckin.com.tr

Biricik kızım Nilay ile Biricik oğlum Melih Engin e

Sunum 1 Haziran 2005 tarihinden itibaren yürürlüğe giren 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda birçok yeni ceza muhakemesi kurumu düzenlenmiş olup, bunlardan biri ve kanımca en önemlisi hiç şüphesiz reform niteliğindeki bir düzenleme olan iddianamenin iadesidir. Bu kurumla soruşturma evresinde delillerin mümkün mertebe tam olarak toplanması, soruşturmanın etkin yapılması ve tekemmül etmiş (tamamlanmış) bir soruşturma dosyası ile kamu davasının açılması amaç edinilmiş olmasına rağmen, doktrinde bu konu ile ilgili makale yazıldığı ancak kitaba hiç rastlanmadığı; keza; makalelerde ise farklı görüşlerin mevcudiyeti, uygulamada ya da pratik hayatta sık rastlanan bu konuya yönelmemizi yani; İddianame ve İddianamenin İadesi ni çalışma konumuz olarak seçmemizi sağlamıştır. Mülga 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununda yer almayan ve 1 Haziran 2005 tarihinde hukukumuza giren iddianamenin iadesi kurumunun düzenlenme amacı, 01/06/2005 tarihli ve 25832 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 25/05/2005 kabul tarihli ve 5353 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun un gerekçesinde açıklanmıştır. 5271 sayılı CMK nın 174 üncü maddesinde değişiklik yapan 5353 sayılı Kanunun gerekçesinde; kamu davasının tek veya zorunlu olduğunda birbirini izleyen oturumlarda ve mümkünse bir günde sonuçlandırılmasını gerçekleştirebilmek amacıyla; iddianamenin, hukuken geçerli ve yeterli delillerin toplanmasından ve dava açma koşullarının gerçekleşmesinden sonra, tüm yönleriyle doğru ve eksiksiz olarak mahkemeye verilmesi gerektiği belirtilmiştir. Yeterli delil bulunmadan veya toplanmadan âdeta delilsiz bir şekilde davanın açılmış olması ve bunun sonucu olarak mahkemenin soruşturma yapmak zorunda kalacağının anlaşılması hâlinde, iddianame iade edilecektir. Mahkemenin asıl görevi, soruşturma yapmak değil, önüne gelen dosyadaki delilleri tartışarak bunlardan bir sonuç çıkarmak olmalıdır. Yine gerekçede; olaylar ile deliller arasında ilişki kurulmaksızın, sadece olaylara ve sadece delillere art arda yer verilmiş ve takdirin mahkemeye bırakılmış olması hâlinde de iddianamenin iadesinin mümkün olacağına yer verilmiştir. Nitekim mülga 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun uygulandığı dönemde, beraat kararı oranlarının yüksek olmasının ortaya koyduğu gerçek, davaların olgunlaşmadan ve soruşturmada yeterli delil, iz, eser ve emareler toplanmadan, basit şüpheler üzerine açıldığıdır. İşte 01/06/2005 tarihinde yürürlüğe giren 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ile soruşturma ve kovuşturma evreleri arasında bir orta aşama olarak kabul edilen İddianamenin iadesi kurumu ile bu durumun önüne geçilmek istenmiştir. Ayrıca bu düzenleme ile kovuşturma evresinin en az emek ve masrafla tek celsede sonuçlanması ve mahkemelerin kural olarak delil toplama ile uğraşmalarının önlenmesi amaçlanmıştır. Söz konusu bu çalışma ile İddianame ve İddianamenin İadesi konusu, hem teorik hem de uygulamaya dönük bir şekilde baştan sona irdelenerek, konu ile ilgili tüm literatür taranmış, önemli ya da sorunlu görülen hususlar ve tartışmalı konular tespit edilmiş olup, bunların yanında ilgisi nedeniyle birçok ceza muhakemesi ilke, kurum ve kavramına yer verilmek suretiyle üniversitelerin Ceza/Ceza Usul Hukuku kürsülerinde görev yapan araştırmacılara, soruşturma aşamasında soruşturmayı yapan ve iddianame tanzim etmekle görevli Cumhuriyet savcılarına, yargılama aşamasında bu uyuşmazlıklara bakacak olan

8 Öğretide ve Uygulamada İddianame ve İddianamenin İadesi hâkimlere ayrıca şüpheli, şüpheli müdafileri, mağdur ve mağdur vekillerine (avukatlara) yardımcı olması düşüncesi ile çalışma konusu ayrıntılı ve sistematik bir şekilde incelenmiştir. Ayrıca bu bağlamda; önemine binaen konu ile ilgili seçilmiş en yeni Yargıtay kararları ile kurumun yeni olması nedeniyle karşılaştırma yapılabilmesi amacıyla uygulamaya başlandığı ilk dönemlerdeki Yargıtay kararlarına birlikte yer verilmiştir. Dolayısıyla bu çalışmada konu ile ilgili hem doktrinin hem de Yargıtay ın görüşü, gerek dipnotlarla gerekse açıklama şeklinde anlatılmaya çalışılmış ve konu ile ilgili önemli görülen güncel Yargıtay kararları metin şeklinde verilmiştir. Zira; ne tek başına doktrin, ne de tek başına Yargıtay uygulaması, hukukçuya geniş anlamda ve uzun vadede yarar getirmez. Olması Gereken Hukuk a ulaşma adına, hem doktrinin hem de Yargıtay ın, karşılıklı görüş alışverişi ve eş güdüm içerisinde çalışmalarının gerekli ve yararlı olduğuna inanmaktayım. Ayrıca eserin Yargıtay Kararları Dizini bölümüne Yargıtay kararlarının özetleri başlık hâlinde verilerek, okuyucunun aramış olduğu Yargıtay kararına zaman kaybı olmaksızın daha çabuk ulaşmasında kolaylık sağlanmıştır. Sunuma son verirken, eserin hazırlanması sırasında, adliye ortamındaki huzurlu çalışma tarzları ve uyumlu kişilikleri ile - eserin hazırlanmasına fiilen katkıları olmasa da - manen yanımda olduklarını her zaman bana hissettiren kıymetli meslektaşlarım; Cumhuriyet Savcıları Mürteza Tufan TANRIKULU, Osman SARI, İbrahim KOCA, Bünyami KORKMAZ, Onur BÜYÜKHATİPOĞLU, Nazım TUNÇ, Gökhan KARAKÖSE ve Bahadır Altan BAYINDIR ile Cumhuriyet Savcısı Adayı Serkan KÖ- SE ye, Yargıtay kararlarına ulaşmamda bana yardımcı olan Yargıtay Tetkik Hâkimi Mehmet AKBAL ve Yargıtay Cumhuriyet Savcısı Murat KIZILYAR a, onlara ayırmam gereken zamanlarda iki yıl boyunca kitabın yayına hazırlanması aşamasında kaynak toplama, okuma, analiz etme, yazma ve redakte etme işlemleri sırasında zamanlarını aldığım ve bu nedenle bazen kendilerini ihmal ettiğimi düşündüğüm ancak bu durumu sorun etmeyerek büyük bir anlayış ve hoşgörü içerisinde sabır gösteren ve bu anlamda moral desteklerini hiçbir zaman benden esirgemeyen; hayattaki en değerli varlıklarım olan biricik kızım Nilay a, biricik oğlum Melih Engin e ve sevgili eşim Emine ye sonsuz şükranlarımı ve kitabın basımını üstlenen Seçkin Yayınevinin değerli sahipleri; Sayın Aytaç SEÇKİN ve Koray ŞEÇKİN ile dizgi ve baskıda görev alan yayınevi çalışanlarına teşekkürlerimi sunarım. Hukuk dünyamıza mütevazı bir katkıda bulunma amacıyla hazırlanan bu eserin, meslektaşlarıma, adalet camiasına, hukukçulara ve tüm okuyuculara yararlı olması dileği ile... Saygılarımla... Özkan GÜLTEKİN Cumhuriyet Başsavcısı Nisan 2011 İnebolu/KASTAMONU

İçindekiler Sunum... 7 Kısaltmalar... 17 GİRİŞ I. Konu... 21 II. Amaç ve Kapsam... 24 III. Plân ve Metod... 25 BİRİNCİ BÖLÜM İDDİA MAKAMI 1. CUMHURİYET SAVCILIĞI... 27 I. Genel Olarak... 27 II. Tarihsel Gelişimi... 30 A. Batı Hukuklarında... 30 B. Türk Hukukunda... 31 III. Cumhuriyet Savcılığının Hukukî Niteliği... 33 IV. Cumhuriyet Savcılığının ve Cumhuriyet Savcısının Tanımı... 39 V. Cumhuriyet Savcısının Görevleri ve Yetkisi... 42 A. Genel Olarak... 42 B. Cumhuriyet Savcısının Görevleri... 43 1. Cumhuriyet Savcısının Yargıya İlişkin Görevleri... 43 a. Soruşturma Görevi... 43 b. Kamu Davasını Açma ve Yürütme Görevi... 49 aa. Ceza Davasını Açma ve Yürütme Görevi... 49 bb. Hukuk Davasını Açma ve Yürütme Görevi... 53 c. Koruma Tedbirlerine Başvurma Görevi... 56 d. Kanun Yollarına Başvurma Görevi... 57 2. Cumhuriyet Savcısının İnfaza İlişkin Görevleri... 58 3. Cumhuriyet Savcısının Denetime İlişkin Görevleri... 60 4. Cumhuriyet Savcısının İdarî Görevleri... 64 5. Cumhuriyet Savcısının Adlî Kolluk Amiri Olmasından Kaynaklanan Görevleri... 64 6. Cumhuriyet Savcısının Kanunlarla ve Cumhuriyet Başsavcısı Tarafından Verilen Diğer Görevleri Yerine Getirme Görevi... 72 C. Cumhuriyet Savcısının Yetkisi... 74 2. CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞI TEŞKİLÂTI... 75

10 Öğretide ve Uygulamada İddianame ve İddianamenin İadesi I. Adlî Yargı İlk Derece Mahkemelerinde Cumhuriyet Başsavcılığı... 75 A. 1 Haziran 2005 Tarihinden Önceki Dönem... 75 B. 1 Haziran 2005 Tarihinden Sonraki Dönem... 75 1. Genel Olarak... 75 2. Cumhuriyet Başsavcılığı Teşkilâtı ve Cumhuriyet Başsavcılığının Görevleri... 76 3. Cumhuriyet Başsavcılığı Teşkilâtının Tekliği, Bütünlüğü ve Bölünmezliği... 76 4. Cumhuriyet Başsavcısının Görevleri... 78 II. Bölge Adliye Mahkemelerinde Cumhuriyet Başsavcılığı... 85 III. Yargıtay da Cumhuriyet Başsavcılığı... 87 İKİNCİ BÖLÜM İDDİANAME VE İDDİANAMENİN İADESİ 1. İDDİANAME... 91 I. Genel Olarak... 91 II. Kavram... 93 2. İDDİANAMENİN DÜZENLENMESİ VE İDDİANAME YERİNE GEÇEN BELGELER... 94 I. İddianamenin Düzenlenmesi... 94 A. Genel Olarak... 94 B. İddianamenin Düzenlenmesinde Dikkat Edilecek Hususlar... 98 II. İddianame Yerine Geçen Belgeler... 101 A. Genel Olarak... 101 B. İddianame Yerine Geçen Belgelerin Mevzuatımızdaki Yeri ve Etkileri... 102 C. İddianame Yerine Geçen Belgelerin Neler Olduğu ve Bu Belgelerin Unsurları... 103 D. İddianame Yerine Geçen Belgelerin İade Edilip Edilemeyeceği Sorunu... 108 E. Öğretide Konunun Tartışılması... 111 F. Konuya İlişkin Çözüm Önerisi ve Genel Bir Değerlendirme... 113 3. İDDİANAMENİN UNSURLARI... 115 I. Genel Olarak... 115 II. İddianamenin Şeklî Unsurları... 116 A. Şüphe... 116 1. Genel Olarak... 116 2. Şüphenin Tanımı... 117 3. Ceza Muhakemesi Hukukunda Şüphenin Önemi... 117 4. Şüphenin Değerlendirilmesi ve Dereceleri... 118 a. Basit Şüphe... 119 b. Makul Şüphe... 120

İçindekiler 11 c. Yeterli Şüphe... 123 d. Kuvvetli Şüphe... 134 B. Görevli ve Yetkili Mahkeme... 138 1. Genel Olarak... 138 2. Mahkemenin Yapacağı İnceleme... 145 a. İddianamenin Görevli (Madde Bakımından Yetkili) Mahkemeye Verilip Verilmediğinin Tespiti... 145 b. İddianamenin Yetkili (Yer Bakımından Yetkili) Mahkemeye Verilip Verilmediğinin Tespiti... 145 3. Kişi Bakımından Yetki Kurallarına Uyulup Uyulmadığının Tespiti... 146 C. Şüphelinin Kimliği... 146 D. Şüphelinin Müdafii... 151 E. Maktul, Mağdur veya Suçtan Zarar Görenin Kimliği... 158 F. Mağdurun veya Suçtan Zarar Görenin Vekili veya Kanunî Temsilcisi... 163 G. Açıklanmasında Sakınca Bulunmaması Hâlinde İhbarda Bulunan Kişinin Kimliği... 164 H. Şikâyette Bulunan Kişinin Kimliği... 165 İ. Şikâyetin Yapıldığı Tarih... 174 J. Yüklenen Suç ve Uygulanması Gereken Kanun Maddeleri... 176 K. Yüklenen Suçun İşlendiği Yer, Tarih ve Zaman Dilimi... 186 1. Genel Olarak... 186 2. Yüklenen Suçun İşlendiği Yer... 187 3. Yüklenen Suçun İşlendiği Tarih ve Zaman Dilimi... 188 L. Suçun Delilleri... 192 1. Genel Olarak... 192 2. Delilin Tanımı ve Soruşturma Evresinde Delil Toplamanın Önemi... 193 3. Delillerin İddianamede Gösterilmesi... 197 4. Suçun Sübutuna Etki Edeceği Mutlak Sayılan Mevcut Bir Delil İbaresi... 199 5. Modern Ceza Hukuku ve Delil Yasakları... 202 6. Ceza Muhakemesinin Amacı... 205 M. Şüphelinin Tutukluluk ve Gözaltı Durumu... 205 1. Genel Olarak... 205 2. Tutuklamanın Tanımı ve Amacı... 206 3. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Tutuklama... 210 4. Uygulamada Tutuklama... 212 5. Yakalama, Gözaltına Alma ve Nezarethane nin Tanımı... 212 6. Uygulamada Yakalama ve Gözaltına Alma... 214 7. Tutuklama Nedenleri... 216 8. Tutuklama ile Kuvvetli Şüphe İlişkisi... 216 9. Tutuklama Kararının Verilmesi... 217 10. Tutuklulukta Geçecek Süreler... 217 11. Tutukluluk Hâlinin Gözden Geçirilmesi... 218 12. Tutuklama Yasağı... 219 13. Mahsup... 219 14. Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat İstemi... 222

12 Öğretide ve Uygulamada İddianame ve İddianamenin İadesi 15. Adalet Bakanlığı Genelgesinde Tutuklama... 224 16. Değerlendirme... 226 III. İddianamenin Maddî Unsurları... 228 A. Yüklenen Suçu Oluşturan Olayların Mevcut Delillerle İlişkilendirilmesi... 228 B. Şüphelinin Sadece Aleyhine Olan Hususların Değil Lehine Olan Hususların da Belirtilmesi... 231 C. Uygulanması Talep Edilen Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin Belirtilmesi... 234 D. Cumhuriyet Savcısının İmzası ve Cumhuriyet Başsavcılığının Mührü... 236 4. İDDİANAMENİN İNCELENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ... 238 I. İddianamenin Mahkemeye Verilmesi ve İncelenmesi... 238 II. İddianameyi İnceleyecek Makam... 239 III. İddianamenin İncelenme Süresi... 240 A. İncelenme Süresi... 240 B. Sürenin Başlangıcı... 241 C. Sürenin Niteliği... 243 IV. İddianamenin İncelenme Şekli... 246 A. Şekil (5271 sayılı CMK nın 170 inci Maddesinin 3 üncü Fıkrasındaki Unsurlar) Yönünden Yapılan İnceleme... 246 B. Maddî (5271 sayılı CMK nın 170 inci Maddesinin 3 üncü Fıkrası Dışında Kalan Diğer Fıkralardaki) Unsurlar Yönünden Yapılan İnceleme... 248 1. Genel Olarak... 248 2. İddianamede Yüklenen Suçu Oluşturan Olayların Mevcut Delillerle İlişkilendirilerek Açıklanıp Açıklanmadığının Tespiti Yönünden Yapılan İnceleme... 249 3. İddianamenin Sonuç Kısmında Şüphelinin Sadece Aleyhine Olan Hususların Değil Lehine Olan Hususların da İleri Sürülüp Sürülmediğinin Tespiti Yönünden Yapılan İnceleme... 250 4. İddianamenin Sonuç Kısmında İşlenen Suç Dolayısıyla Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin Uygulanmasının İstenip İstenmediğinin Tespiti Yönünden Yapılan İnceleme... 250 C. Suçun Sübûtuna Etki Edeceği Mutlak Sayılan Mevcut Bir Delilin Toplanıp Toplanmadığının Tespiti Yönünden Yapılan İnceleme... 251 D. Önödemeye veya Uzlaşmaya Tâbi Olduğu Soruşturma Dosyasından Açıkça Anlaşılan İşlerde Önödeme veya Uzlaşma Usulünün Uygulanıp Uygulanmadığının Tespiti Yönünden Yapılan İnceleme... 253 1. Genel Olarak... 253 2. Önödeme Usulünün Uygulanıp Uygulanmadığının Tespiti Yönünden Yapılan İnceleme... 256 a. Önödeme Kavramı ve Tanımı... 256 b. Önödeme ile İlgili Madde... 257 c. Önödeme Kurumunun Hukukî Niteliği... 258 d. Soruşturma Evresinde Önödeme ve Uygulaması... 259 e. Kovuşturma Evresinde Önödeme ve Uygulaması... 261 aa. Genel Olarak... 261 bb. Cumhuriyet Savcısının Yanılgısı Sonucu Kamu Davasının Açılması Hâlinde Söz Konusu Olan Önödeme... 263 cc. Kovuşturma Evresinde Suçun Nitelik Değiştirmesi Nedeniyle Yapılan Önödeme... 264

İçindekiler 13 dd. Özel Kanun Hükümleri Gereğince İşin Doğrudan Doğruya Mahkemeye İntikal Ettiği Hâllerde Söz Konusu Olan Önödeme... 264 3. Uzlaşma Usulünün Uygulanıp Uygulanmadığının Tespiti Yönünden Yapılan İnceleme... 265 a. Uzlaşma Kavramı ve Tanımı... 265 b. Uzlaşma Kurumunun Amacı... 270 c. Uzlaşma ile İlgili Maddeler... 271 aa. 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunundaki Maddeler... 271 bb. 5395 Sayılı Çocuk Koruma Kanunundaki Madde... 274 d. Uzlaşma Kurumunun Hukukî Niteliği... 275 e. Soruşturma Evresinde Uzlaşma ve Uygulaması... 278 f. Kovuşturma Evresinde Uzlaşma ve Uygulaması... 283 aa. Genel Olarak... 283 bb. Suçun Hukukî Niteliğinin Değişmesi Nedeniyle Uzlaşma Kapsamında Olduğunun Kovuşturma Evresinde Anlaşılması... 284 cc. Suçun Uzlaşmaya Tâbi Olduğunun İlk Olarak Kovuşturma Evresinde Anlaşılması... 285 dd. Davanın İddianame Düzenlenmeksizin Açılması Nedeniyle Daha Önce Uzlaşma Hükümlerinin Uygulanamamış Olması... 286 ee. Dava Açıldıktan Sonra Kanun Değişikliği Nedeniyle Kovuşturma Evresinde Suçun Uzlaşma Kapsamına Girmesi... 287 ff. Soruşturma Evresinde Taraflara Ulaşılamaması Nedeniyle Uzlaştırma Teklifinde Bulunulmadan Kamu Davsının Açılması... 288 g. Uzlaşma ile Önödeme Kurumlarının Karşılaştırılması... 288 aa. Uzlaşma ile Önödeme Kurumlarının Benzerlikleri... 288 bb. Uzlaşma ile Önödeme Kurumlarının Farklılıkları... 289 cc. Uzlaşma ile Önödeme Kurumlarının Yarışması... 291 V. İddianamenin Değerlendirilmesi... 291 A. Genel Olarak... 291 B. İddianamenin Değerlendirilmesinde CMUK ve CMK Dönemi... 291 1. 1412 Sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu Dönemi... 291 a. 21/05/1985 Tarihine Kadar Olan Dönem... 291 b. 21/05/1985 Tarihinden Sonraki Dönem... 292 2. 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu Dönemi... 292 VI. İddianamenin İncelenmesinin Sonucu... 295 A. İddianamenin Kabulü... 295 1. Genel Olarak... 295 2. İddianamenin Kabulü Kararının Niteliği... 296 3. İddianamenin Kabulü Kararının Kesinliği... 297 4. İddianamenin Kabulü Kararında Mahkeme Açısından İhsas-ı Rey Durumu... 300 5. İddianamenin Kabulü Kararının Sonuçları... 303 B. İddianamenin İadesi... 304 1. Genel Olarak... 304 2. İddianamenin İadesine İlişkin Kanun Maddesi... 305 a. İlk Metin... 305 b. Değişiklikten Sonraki Metin... 306 3. İddianamenin İadesine İlişkin Kanun Maddesinin Değişiklik Gerekçesi... 306 4. İddianamenin İadesi Kavramı... 309 5. İddianamenin İadesinin Hukukî Niteliği... 312

14 Öğretide ve Uygulamada İddianame ve İddianamenin İadesi 6. İddianamenin İadesine Karar Verecek Olan Makam... 313 7. İddianamenin İadesi Sürecinde Koruma Tedbirlerinin Durumu... 315 a. Tutukluluğun İncelenmesi... 315 b. Yakalama Kararının İnfazı... 316 8. İddianamenin İadesinde Mahkemenin İnceleme Süresi... 317 9. İddianamenin İadesinin Nedenleri... 317 a. Genel Olarak... 317 b. İddianamede Bulunması Gereken Unsurlardan Birinin veya Birkaçının Bulunmaması (5271 sayılı CMK m. 174/1 - a)... 318 c. Suçun Sübûtuna Etki Edeceği Mutlak Sayılan Mevcut Bir Delil Toplanmadan Kamu Davasının Açılması (5271 sayılı CMK m. 174/1 - b)... 318 d. Önödemeye veya Uzlaşmaya Tâbi Olduğu Soruşturma Dosyasından Açıkça Anlaşılan İşlerde Önödeme veya Uzlaşma Usulü Uygulanmaksızın Kamu Davasının Açılması (5271 sayılı CMK m. 174/1 - c)... 319 10. İddianamenin İade Edilemeyeceği Hâller... 321 a. Suçun Hukukî Nitelendirilmesi Sebebiyle İddianamenin İade Edilemeyeceği... 321 b. İddianamenin İadesi İçin Tespit Edilen Yasal Sürenin Geçirilmiş Olması Hâlinde İddianamenin İade Edilemeyeceği... 323 c. İlk Kararda Belirtilmeyen Sebeplere Dayanılarak Yeniden İddianamenin İade Edilemeyeceği (Tekrar İade Yasağı)... 323 11. İddianamenin İadesinin Sonuçları... 326 a. Genel Olarak... 326 b. İddianamenin Yeniden Düzenlenmesi... 327 c. İddianamenin İadesi Kararına Karşı Kanun Yolu... 329 aa. Genel Olarak... 329 bb. Ceza Muhakemesi Hukukunda Kanun Yolları... 330 cc. İddianamenin İadesi Kararına Karşı İtiraz Kanun Yolu... 332 aaa. Genel Olarak... 332 bbb. İtirazın Kabulü... 336 ccc. İtirazın Reddi... 337 ddd. Yüce Divan Sıfatıyla Anayasa Mahkemesinin Yetkisine Giren İşlerde İtiraz Kanun Yolu... 337 dd. İddianamenin İadesi Kararına Karşı Yapılan İtirazın Reddi Üzerine Kanun Yararına Bozma Yoluna Başvurulması... 346 aaa. Genel Olarak... 346 bbb. Kanun Yararına Bozma Taleplerinde Uyulması Gereken Usul ve Esaslar ile İlgili Adalet Bakanlığı Genelgesi... 348 d. İddianamenin İadesi Kararına Karşı Yapılan İtirazda Süre, Usûl ve İtirazı İncelemeye Yetkili Merciiler... 349 aa. İtirazın Süresi... 349 bb. İtirazın Usûlü... 350 cc. İtirazı İncelemeye Yetkili Merciiler... 350 e. İddianamenin İadesi Kararına Karşı Yapılan İtirazın Hukukî Niteliği... 352 f. İddianamenin İadesi Kararına Karşı Yapılan İtiraza Yetkili Mercii... 352 g. İtiraz Üzerine Yapılacak İnceleme ve Verilecek Karar... 353 12. İddianamenin İadesi Kurumunun Amacı ve Gerekliliği... 354 13. İddianamenin İadesinde Sayı Sınırı... 358 14. İddianamenin Kısmen İade Edilip Edilemeyeceği... 360 15. İddianamenin İadesinde Hâkim Açısından İhsas-ı Rey Durumu... 361 16. Uygulamada İddianamenin İadesi... 363

İçindekiler 15 17. Uygulamada İddianamenin İadesi Kararı ve Bu Karara Karşı Yapılan İtiraz ile İtirazın Kabulüne İlişkin Karar Örneği... 366 a. Genel Olarak... 366 b. Hınıs Cumhuriyet Başsavcılığının Tanzim Etmiş Olduğu İddianame... 367 c. Hınıs Asliye Ceza Mahkemesinin Vermiş Olduğu İddianamenin İadesi Kararı... 369 d. Hınıs Cumhuriyet Başsavcılığının İddianamenin İadesi Kararına Karşı Yapmış Olduğu İtiraz... 371 e. Hınıs Ağır Ceza Mahkemesinin İddianamenin İadesi Kararına Karşı Yapılan İtirazı Kabul Eden Kararı... 374 18. İddianamenin İade Edilemeyeceği Hâller... 377 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KONU İLE İLGİLİ SEÇİLMİŞ YARGITAY KARARLARI 1. 2005 YILINA İLİŞKİN YARGITAY KARARLARI... 381 2. 2006 YILINA İLİŞKİN YARGITAY KARARLARI... 384 3. 2007 YILINA İLİŞKİN YARGITAY KARARLARI... 391 4. 2008 YILINA İLİŞKİN YARGITAY KARARLARI... 407 5. 2009 YILINA İLİŞKİN YARGITAY KARARLARI... 482 6. 2010 YILINA İLİŞKİN YARGITAY KARARLARI... 554 SONUÇ... 609 Kaynakça... 617 Yargıtay Kararları Dizini... 635 Kavram Dizini... 659

A Açık Vazgeçme 173 Açıklanmasında Sakınca Bulunmaması Hâlinde İhbarda Bulunan Kişinin Kimliği 247 Adil Yargılanma Hakkı 129, 302 Adlî Kolluk 65, 67 Adlî Kontrol 216, 228 Adlî Kontrol Kararı 334 Adli Rapor Formu 474 AİHM 44, 211, 222, 227, 255, 299, 300, 355, 357 AİHS 44, 223, 226, 254, 301, 302, 357, 364 Akıl Hastalarına Özgü Güvenlik Tedbirleri 181, 235 Alkol ya da Uyuşturucu veya Uyarıca Madde Bağımlısı Kişiler Hakkındaki Güvenlik Tedbirleri 182, 235 Anayasa Mahkemesi 338, 340, 341, 345 Anayasa Yargısı 337 Ara Evre 293 Ara Muhakeme 92, 609 Ara Muhakeme Evresi 293, 294 Ara Soruşturma Aşaması 294 Araştırma Mecburiyeti İlkesi 95 Askere Celp Yönergesi 498 B Bangolar Yargı Etiği İlkeleri 40 Basit Şüphe 118, 119, 123 Başlangıç Şüphesi 119, 123 Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma 181, 235 Budapeşte İlkeleri 40, 42 C Ceza Adaleti 613 Ceza Davası 50 Ceza Davasının Kamusallığı İlkesi 102 Ceza İddiası 50, 91 Ceza Kanununun Amacı 271 Ceza Muhakemesi 27 Ceza Muhakemesi Hukuku 91 Ceza Muhakemesinin Amacı 305 Cumhuriyet 28 Cumhuriyet Başsavcılığı 76, 213 Cumhuriyet Başsavcılığı Teşkilâtı 35 Kavram Dizini Cumhuriyet Savcılarının Yetkisi 313 Cumhuriyet Savcısı 28, 35, 41, 44, 45, 48, 50, 51, 52, 53, 57, 74, 92, 93, 94, 95, 97, 98, 111, 112, 124, 125, 129, 130, 140, 141, 143, 167, 184, 190, 204, 212, 229, 230, 232, 233, 237, 238, 262, 263, 279, 281, 282, 284, 285, 303, 305, 307, 310, 314, 320, 322, 327, 335, 336, 344, 346, 353, 365, 379, 419, 429, 431, 474, 611, 612 Cumhuriyet Savcısının Davada Yer Alması 55 Cumhuriyet Savcısının Görevleri 44 Cumhuriyet Savcısının Karar Verme Yetkisi 72 Ç Çağrı Kâğıdı 300 Çelişmeli Muhakeme İlkesi 299 Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri 181, 235 D Dava Süresi 244 Davasız Yargılama Olmaz İlkesi 95, 115, 185, 187, 229 Delil 123, 193, 198, 299, 305 Delil Serbestîsi İlkesi 204 Delil Yasakları 202 Derhal Uygulanma İlkesi 471 Disiplin Amiri 64 Dolandırıcılık 319 Duruşma Hazırlığı 49 Duruşma ve Hüküm 344 Duruşmanın Başlaması 110 Duruşmanın Sona Ermesi ve Hüküm 181 Düzenleyici 243 E Ek İddianame 179 Ek Savunma Hakkı 180, 300 Esas Defteri 239 Eşya Müsaderesi 181, 235 Evre 21 Evrelerden Dönülmezlik İlkesi 286

660 Öğretide ve Uygulamada İddianame ve İddianamenin İadesi G Görev 138, 140, 308, 322 Görevden Uzaklaştırma 298 Görevi Kötüye Kullanma 40 Görevsizlik Kararı 333 Görüldü 80, 81 Gözaltı Süresi 214 Gözaltına Alma 318 Gözetim ve Denetim Yetkisi 78, 79 Güveni Kötüye Kullanma 319 H Hak Düşürücü 243 Harcama Yetkilisi 41, 85 Hazırlık Soruşturması 292 Hukuk 24 Hukuk Devleti 206, 224 Hükümlü 58 İ İdarî Görev 64 İddia Makamı 25, 98, 99, 610 İddianame 93, 106, 109 İddianame Kartonu 98, 236, 239 İddianamenin Değerlendirilmesi 92, 128, 609 İddianamenin Değerlendirilmesi Defteri 352 İddianamenin Değerlendirilmesi Kararı 417 İddianamenin İadesi 23, 25, 128, 129, 141, 144, 193, 242, 248, 249, 250, 257, 270, 284, 295, 302, 303, 304, 305, 306, 309, 310, 311, 312, 314, 317, 319, 320, 322, 327, 329, 332, 334, 336, 340, 344, 349, 353, 357, 363, 499, 541, 609, 610, 611, 612, 614, 615 İddianamenin İadesi Kararı 366 İddianamenin İadesi Kurumu 22, 24, 26 İddianamenin Kabulü 295, 296, 297, 303, 326, 360 İddianamenin Reddi 311 İddianamenin Sanığa Tebliği 301 İddianamenin Unsurları 115 İhbar 164 İhbar ve Şikâyet 168 İhsas-ı Rey 201, 202, 300, 302, 361, 612 İlk Soruşturma 292 İmza 237 İsteklilerin Ceza Sorumluluğu 298 İşten El Çektirme 298 İşten Yasaklanma 298 İtiraz 57, 331, 350 İtiraz Mercii 337 İtiraz Olunabilecek Kararlar 333, 350 İtiraz Usulü 335 İtiraz Usulü ve İnceleme Mercileri 300 İtirazın Kabulü 337 K Kaçak 417, 434 Kalem Hizmetlerinin Denetlenmesi 63 Kamu Davası 21, 94, 308, 323, 360, 609 Kamu Davasını Açma Görevi 22 Kamu Davasını Yürütme Mecburiyeti İlkesi 50, 93, 95 Kamu Davasının Açılması 198 Kamu Davasının Mecburiliği İlkesi 95, 97, 133, 257, 269 Kamu Davasının Yürütülmesi 49 Kamuoyunun Bilgilendirilmesi 268 Kanun Önünde Eşitlik İlkesi 110 Kanun Yararına Bozma 57, 331, 346, 348, 349, 401, 402 Kanun Yolları 330, 350 Kanunî Hâkim Güvencesi 139 Kanunîlik İlkesi 97, 133 Katalog Suçlar 137 Katılanın Hakları 161, 164 Kazanç Müsaderesi 181, 235 Kısa Soruşturma 313 Kıta Avrupası Hukuku 30 Koruyucu 243 Kovuşturma 287 Kovuşturma Evresi 49, 92, 293, 303, 609 Kovuşturma Mecburiyeti İlkesi 95 Kuvvetli Şüphe 118, 134, 136 L Lüzum-u Muhakeme 106 Lüzum-u Muhakeme Kararı 105, 108, 110 M Maddî Gerçeği Araştırma İlkesi 386, 387, 414 Maddî Olaylarda Kuşku Sanık Lehine Yorumlanır İlkesi 189 Mağdur 159, 163, 247 Mağdure 159 Mağdurun veya Suçtan Zarar Görenin Vekili 247

Kavram Dizini 661 Mahkeme Aşamasında Uzlaştırma Usulü 285, 288 Mahkeme Tarafından Uzlaştırma 274, 283 Mahsup 219 Maktul 158, 247 Makul Süre 227 Makul Şüphe 118, 120, 121, 122 Maslahata Uygunluk İlkesi 95 Men-i Muhakeme 106 Men-i Muhakeme Kararı 108 Mevcut Delil 230 Muhakeme 21, 91 Muhakeme Hukuku 27 Mutlak Sayılan Delil 251 Mutlak Sayılan Mevcut Bir Delil 199, 251 Mutlak Sayılmayan Delil 251 Müdafi 152, 153, 156, 168 Müdafii 247 Müdde i Umumî 28, 31 Müdde i Umumîler 31 Müddetname 59 Müracaat 166 Mütalâa 93, 166 O Olağan Kanun Yolları 57, 331, 350 Olağanüstü Kanun Yolları 57 Onarıcı Adalet Anlayışı 268 Orta Aşama 23, 294, 354 Ö Ön Ekspertiz Raporu 472 Önödeme 254, 256, 257, 258, 259, 262, 288, 289, 291, 319, 329, 397 Örtülü Vazgeçme 173 S Sanık Lehine Yorum İlkesi 277 Savcı 27, 39 Savcılık 37, 39, 51 Savcılık Görevi 339 Savcılık Makamı 77, 78 Savunma Hakkı 153, 188 Sevk Maddeleri 176, 185, 234, 613 Sevk Maddesi 141 Sınır Dışı Edilme 182, 235 Silahların Eşitliği İlkesi 297, 299 Siyasi Partilerin Kapatılması Davaları 344 Son Soruşturma 292 Sorgu Hâkimliği 292 Soruşturma 21, 44 Soruşturma Evresi 47, 92, 201, 303, 363, 609 Soruşturma İşlemleri 44 Soruşturulması ve Kovuşturulması Şikâyete Bağlı Suç 175 Suçtan Zarar Gören 159, 160, 163, 164 Suçtan Zarar Görenin Kimliği 247 Suçun Delilleri 156, 192, 248 Suçun Sübûtuna Etki Edeceği Mutlak Sayılan Delil 200 Ş Şikâyet 166, 168 Şikâyet Hakkı 168 Şikâyet Hakkından Feragat 170 Şikâyetçi 168 Şikâyete Bağlı Suç 175 Şikâyete Bağlı Suçlar 165 Şikâyete Tâbi Olan Suçlar 269 Şikâyetin Bölünmezliği ya da Sirayeti İlkesi 172 Şikâyetin Geri Alınması 329 Şikâyetin Yapıldığı Tarih 174, 247 Şikâyetin Yayılma Etkisi 172 Şikâyette Bulunan Kişinin Kimliği 174, 247 Şikâyetten Vazgeçme 170, 171 Şüphe 116, 118, 123 Şüpheden Sanık Yararlanır İlkesi 126, 133 Şüpheli 316 Şüphelinin Kimliği 146, 147, 247 Şüphelinin Müdafii 151 T T.C. Kimlik Numarası 149 Talep 166 Tekrar (Yeniden) İade Yasağı 323 Tekrar İade Yasağı 323 Temyiz İstemi ve Süresi 244 Tutuklama 208, 209, 210, 216, 217, 226, 315, 318 Tutuklama Kararı 217 Tutuklama Nedenleri 56 Tutuklama Yasağı 219 U Uzlaşma 254, 256, 265, 269, 270, 271, 277, 278, 279, 280, 288, 289, 290, 291, 329, 470 Uzlaştırma 269

662 Öğretide ve Uygulamada İddianame ve İddianamenin İadesi Ü Üst Disiplin Amiri 64 V Vasıtasızlık İlkesi 196 Vekil 152, 168 Y Yakalama Emri 316, 434 Yargı Erki 33 Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı 87, 89 Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı 88, 89 Yasal Temsilci 172 Yeterli Delil 231, 307, 310 Yeterli Şüphe 92, 116, 119, 123, 124, 125, 127, 132, 135, 201, 303, 406, 557, 613 Yetki 138, 140, 308, 322 Yetkili Kimse 167 Yetkisizlik Kararı 140, 141, 325, 333 Yüce Divan 247, 337, 338, 339, 342, 343, 344, 345 Yüklenen Suç ve Uygulanması Gereken Kanun Maddeleri 247 Yüklenen Suçun İşlendiği Yer 187 Yüklenen Suçun İşlendiği Yer, Tarih ve Zaman Dilimi 247 Yürütme Erki 33 Z Zamanaşımı 244 Zimmet Defteri 243