SEKTÖREL GELİŞMELER İÇİNDEKİLER Otomotiv İç Tüketim Göstergesi Olan Otomobil İç Satışları Üçüncü Çeyrekte Artmaya Devam Etti. Beyaz Eşya İç Tüketim Göstergesi Olan Beyaz Eşya İç Satışlar Üçüncü Çeyrekte Hızlanarak Arttı. İnşaat Temmuz da Konut Fiyat Endeksi Artışı Sınırlı Hızlanarak Devam Etti. Turizm Eylül de Devam Eden Turist Sayısında Artış, Turizm Geliri İçin Öncü Gösterge. Enerji Eylül Ayında Elektrik Üretiminde Düşüş Hızlandı. Diğer Göstergeler Beklentilerin Aksine Daralan Sanayi Üretimi Altında Sektörlerin Performansı Nasıl? Mevsimsel Arındırılmış İşgücü Verileri Sanayi Üretimindeki Düşüşe Paralel. Kurulan Şirket Sayısı Üçüncü Çeyrekte Yavaşlayarak Artmaya Devam Etti. Öncü Tüketim Göstergeleri Ne Diyor? İhracat Sipariş Beklentileri Ekim de, İç Piyasa Sipariş Beklentilerinden Daha Hızlı Arttı. Sektörel Gelişmeler /Ekim 2013 1
SEKTÖREL GELİŞMELER ANALİZLER Otomotiv İç Tüketim Göstergesi Olan Otomobil İç Satışları Üçüncü Çeyrekte Artmaya Devam Etti Eylül ayında otomotiv sektöründe toplam iç satışlar geçen yılın aynı ayına göre %3 geriledi. Otomobil satışları %7 artarken ticari araç iç satışlarındaki %24 düşüş toplam iç satışları aşağıya çekti. Yılın ilk çeyreğinde %11, ikinci çeyreğinde %12 artan toplam iç satışlar Eylül ayı verilerinin ardından yılın üçüncü çeyreğinde %7 arttı (yıllık değişim). Diğer yandan çeyrek dönemler itibarıyla artış oranları geçen yılın aynı dönemlerine göre; otomobil pazarı için sırasıyla %17, %21, %19 olarak gerçekleşirken toplam ticari araç iç satışlarında bu dönemlerde %1, %8, %17 düşüş oldu. Otomobil iç satışlarda üçüncü çeyreğe ilişkin veriler, hem yıllık değişim hem de mevsimsel arındırılmış bazda iç satışların hızlandığını gösteriyor. Toplam iç satışlarda ise ticari araç pazarı kaynaklı sınırlı düşüş olduğu görülüyor. Mevcut durumda, yıl sonu toplam ekonomik büyüme tahminimize paralel (%3.2) sektörde toplam iç satışlarda 2013 yıl için %3.5-%4, otomobil için ise %8-%9 civarında artış öngörümüzü koruyoruz. Ancak büyüme tahminimizi çift yönlü etkileyebilecek her türlü faktörün (yurt dışı ekonomiler kaynaklı gelişmeler, finansal piyasalarda trend, güven kanalı yoluyla tüketici davranışları, Merkez Bankası nın sıkılaştırıcı yönde tedbir ve politikaları ile kredi faiz oranları ve kredi talebine yansımaları gibi) sektörde iç satışlar için de etkili olabileceğini belirtiyoruz. (İstatistik kaynak: OSD, Garanti Bankası Hesaplamaları) Beyaz Eşya İç Tüketim Göstergesi Olan Beyaz Eşya İç Satışlar Üçüncü Çeyrekte Hızlanarak Arttı Eylül ayında beyaz eşya iç satışlarda geçen yılın aynı ayına göre %8 artış var. Böylece sektörde iç satışlarda yılın üçüncü çeyreğinde artış (%12, yıllık değişim) ilk ve ikinci çeyreğe göre (sırasıyla %7 ve %1) hızlandı. Ayrıca, hesapladığımız mevsimsel arındırılmış iç satışları göre; ilk çeyrekte %9 artan ikinci çeyrekte %8.4 gerileyen beyaz eşya iç satışlar, üçüncü çeyrekte tekrar %8.2 civarında artış gösterdi. Beyaz eşya sektöründe üçüncü çeyreğe ilişkin veriler, hem yıllık değişim hem de mevsimsel arındırılmış bazda iç satışların hızlandığını gösteriyor. Mevcut durumda, yıl sonu toplam ekonomik büyüme tahminimize paralel (%3.2) sektörde iç satışlarda 2013 yıl için %4-%5 artış öngörümüzü koruyoruz. Ancak büyüme tahminimizi çift yönlü etkileyebilecek her türlü faktörün (yurt dışı ekonomiler kaynaklı gelişmeler, finansal piyasalarda trend, güven kanalı yoluyla tüketici davranışları, Merkez Bankası nın sıkılaştırıcı yönde tedbir ve politikaları ile kredi faiz oranları ve kredi talebine yansımaları gibi) sektörde iç satışlar için de etkili olabileceğini belirtiyoruz. (İstatistik kaynak: TURKBESD, Garanti Bankası Hesaplamaları) İnşaat Temmuz da Konut Fiyat Endeksi Artışı Sınırlı Hızlanarak Devam Etti Konut fiyat endeksi, (TKFE) Haziran-Temmuz-Ağustos dönemini kapsayan Temmuz ayı verisinde, geçen yılın aynı ayına göre %12.9 arttı. Endeks Haziran ayında da %12.5 artmıştı. Böylece endeksin artışında yıllık değişim bazında sınırlı hızlanma görülüyor. Endekse reel (enflasyondan arındırılmış) bazda bakıldığında ise; Temmuz ayında artışın %3.7 ile Haziran ayındaki %3.9 artışa göre sınırlı yavaşladığı görülüyor. Diğer yandan yeni konut fiyat endeksi (TYKFE) Temmuz ayında, geçen yılın aynı ayına göre %13 arttı. Endeks Haziran ayında %12.4 oranında artmıştı. Endekse reel bazda bakıldığında ise Temmuz ayında %3.80 artış ile Haziran ayındaki %3.76 artışa göre hemen hemen aynı kaldığı görülüyor. Temmuz ayında yıllık enflasyon Haziran ayındaki %8.3 ten %8.9 a sınırlı hızlanmıştı. Konut fiyat endeksi yıllık değişim bazında çift haneli artışına devam ediyor, reel bazda bakıldığında ise enflasyondaki sınırlı hızlanmaya karşın sınırlı yavaşlama var. (İstatistik kaynak: TCMB, Garanti Bankası Hesaplamaları) Sektörel Gelişmeler /Ekim 2013 2
Turizm Eylül de Devam Eden Turist Sayısında Artış, Turizm Geliri İçin Öncü Gösterge Eylül ayında Türkiye ye gelen turist sayısı geçen yılın aynı ayına göre %7 artarak 4,266 bin kişi olarak açıklandı. Böylece, yılın Ocak-Eylül döneminde gelen turist sayısı geçen yılın aynı dönemine göre %10 artarak 28,354 bin kişiye ulaştı. Yılın ilk çeyreğinde %22.5, ikinci çeyreğinde %11.3 artan turist sayısı üçüncü çeyrekte hızı yavaşlayarak %6 olarak kaydedildi. Haziran-Temmuz aylarında Gezi Parkı protestolarının etkisi ile gelen turist sayısı artış hızı yavaşlayarak özellikle üçüncü çeyrek artış hızını aşağıya çekti, ancak izleyen aylarda tekrar hızlanma olduğu görülüyor. Ödemeler dengesi altında açıklanan turizm geliri verilerine göre; yılın ilk sekiz ayında brüt turizm geliri 19,2 milyar dolar olurken turizm gideri 3,3 milyar dolar olarak kaydedildi. Böylece turizm sektörü cari dengeye 15,8 milyar dolar pozitif katkı yaptı. 2014-2016 dönemini kapsayan Orta Vadeli Program da brüt turizm geliri hedefi 2013 yılı için 29 milyar dolar olarak açıklandı. 2012 yılında ise brüt turizm geliri 25,7 milyar dolara ulaşmıştı. 2013 yılında hızlı artış gösteren turist sayısının 2013 yılı sonunda yaklaşık %9 civarında artış ile 34,7 milyon kişiye ulaşabileceğini tahmin ediyoruz. Turist sayısı artışını dikkate alarak yaptığımız hesaplamaya göre brüt turizm gelirinin yıl sonunda 30 milyar dolar civarında gerçekleşeceğini öngörüyoruz. Diğer yandan Orta Dogu Bölgesindeki gelişmelerin ve jeopolitik risklerin güven kanalı yoluyla turizm sektörü performansı üzerinde olası bir risk yaratabileceğini göz önüne almak gerektiğini düşünüyoruz. Ancak genel olarak baktığımızda, sektörün yıllardır süren deniz-güneş-kum turizmi konsepti yanında alternatif (şehir turizmi, kültür turizmi, moda turizmi, kongre turizmi, sağlık turizmi gibi) turizm modellerine yönelmesini önemli bir fırsat olarak değerlendiriyoruz. (İstatistik kaynak: Merkez Bankası, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Garanti Bankası Hesaplamaları) Enerji Eylül Ayında Elektrik Üretiminde Düşüş Hızlandı Eylül ayında elektrik üretimi, geçen yılın aynı ayına göre %6.7 geriledi. Elektrik üretimi Haziran ayından beri sınırlı geriliyor, ancak Eylül ayında düşüşün hızlandığı görülüyor. Hesapladığımız mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış üretimde ise bir önceki aya göre %4 düşüş var. Elektrik üretim verisini sanayi üretim endeksi için öncü gösterge olarak takip ediyoruz. Ancak yıllık değişim bazında, yılın ilk ve ikinci çeyreğinde sanayi üretim endeksinde artış sırasıyla %1.3 ve %3.2 olurken elektrik üretimi sırasıyla %5 gerileme ve %1 artış yönünde trend çizdi. Dolayısıyla iki veri arasında hesapladığımız korelasyon yüksek olmasına rağmen yön ve artış hızında ayrışma görüldü. Temmuz ayında sanayi üretim endeksi %5.8 ile hızlı artarken elektrik üretimi Temmuz ayında %2, üçüncü çeyrek dönemde ise %3 geriledi. Bu nedenle iki veri arasındaki ayrışmayı göz önüne alarak, sanayi üretim endeksinde trendi öngörürken hem diğer sektör bazında öncü üretim verilerini hem de ekonomik diğer göstergeleri takip ediyoruz. (İstatistik kaynak: TEİAŞ, Garanti Bankası Hesaplamaları) Diğer Göstergeler Beklentilerin Aksine Daralan Sanayi Üretimi Altında Sektörlerin Performansı Nasıl? Ağustos ayında takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi, piyasada artış beklentisinin aksine geçen yılın aynı dönemine göre %0.1 azalırken; arındırılmamış endeksteki yıllık düşüş %1.3 oldu (Ramazan bayramının denk geldiği Ağustos ayında, 2013 yılında geçen yıla göre 1 çalışma günü eksik bulunuyor). Endeks, takvim ve mevsim etkisinden arındırıldığında ise, bir önceki aya göre %4.0 ile küresel kriz sonrası rekor azalış kaydetti. Ağustos ayı verileri büyümeye ilişkin aşağı yönlü risklerin güncelliğini koruduğu sinyali veriyor. Temmuz da sanayi üretimi beklentilerin üzerinde artmıştı (yıllık %4.6). Bu anlamda, Ağustos'ta beklentilerin aksine daralan sanayi üretimi düşünüldüğünde, verinin Temmuz-Ağustos dönemi olarak incelenmesini daha doğru buluyoruz. Bu amaçla, Temmuz-Ağustos dönemini ikinci çeyrekle kıyasladığımızda, iyileşme kaydeden belli başlı sektörleri şöyle sıralayabiliriz: iç talebe yönelik sektörlerden kimya ve mobilya, AB ye ihracatta öne çıkan sektörlerden giyim ve motorlu kara taşıtı, diğer pazarlara da ihracat yapan sektörlerden tekstil, elektrikli teçhizat ve makine. Bu noktada, üçüncü çeyrek ekonomik aktivitesinin değerlendirilmesinde Eylül verisinin kritik olacağını hatırlatmakla beraber; ikinci çeyreğe kıyasla hem ihracatçı hem de iç talebe yönelik belirli sektörlerde hızlanma kaydedilmesini (Temmuz ayı sanayi üretiminin katkısıyla) olumlu bir gelişme olarak yorumluyoruz. Sektörel Gelişmeler /Ekim 2013 3
(İstatistik kaynak: TUIK, Garanti Bankası Hesaplamaları) Mevsimsel Arındırılmış İşgücü Verileri Sanayi Üretimindeki Düşüşe Paralel Temmuz ayında işsizlik oranı Haziran ayındaki %8.8 den %9.3 e yükseldi. Temmuz ayı verisi, Haziran- Temmuz-Ağustos dönemini kapsıyor. İşsizlik oranı, 2012 yılı Temmuz ayında ise %8.4 seviyesindeydi. Temmuz ayında işsizlik oranı bir önceki yılın aynı dönemine ve Haziran ayına kıyasla artarken; mevsimsel arındırılmış veriler paralellik gösterdi. Mevsimsellikten arındırılmış işsizlik oranı, Temmuz ayında, Haziran ayındaki %9.7 den %10.1 e belirgin arttı. Böylece mevsimsel arındırılmış işsizlik oranı, Haziran 2011 den bu yana en yüksek seviyeye ulaşırken; kriz döneminden sonra (Mart 2009) aylık bazda en yüksek artışı kaydetmiş oldu. Ayrıca tarım dışı işsizlik oranı da Temmuz ayında, Haziran daki %11 den %11.8 e yükselirken; mevsimsellikten arındırılmış bazda %12 den %12.5 e arttı. Temmuz ayında, mevsimsel arındırılmış bazda tarım, sanayi ve inşaat sektörlerinde istihdam edilen kişi sayısında (sırasıyla bin, 24 bin ve 80 bin kişi) düşüş kaydedilirken; hizmet sektöründe istihdam edilen kişi sayısı (12 bin kişi) arttı. İşsizlik oranında hem mevsimsel etkilerle hem de mevsimsel arındırılmış bazda Temmuz da belirgin artış olmasını işgücü piyasası açısından olumsuz olarak değerlendiriyoruz. Temmuz-Ağustos döneminde ikinci çeyreğe kıyasla sanayi üretim artışı zayıf kalırken; istihdam verilerinin bu eğilime paralellik gösterdiği görülüyor. (İstatistik kaynak: TUIK, Garanti Bankası Hesaplamaları) Üçüncü Çeyrekte Kurulan Şirket Sayısında Artış Hızında Yavaşlama Var (Mevsimsel Arındırılmış) Eylül ayında yeni kurulan şirket sayısı yıllık değişim bazında %52 artarken kapanan şirket sayısında ise %20 artış var. Kurulan ve kapanan şirket sayısı verisini ekonomik aktivitede öncü gösterge olarak takip ediyoruz. Yılın ilk ve ikinci çeyreğinde kurulan şirket sayısı sırasıyla %2 ve %36 artarken kapanan şirket sayısı %23 ve %5 artmıştı. Eylül verisinin ardından üçüncü çeyrekte ise kurulan şirket sayısı geçen yılın aynı dönemine göre %46 artarken, kapanan şirket sayısında %7 artış oldu. Böylece, üçüncü çeyrek verileri, yıllık değişim bazında, hem kurulan şirket sayısında hem de kapanan şirket sayısında hızlanma gösteriyor. Diğer yandan baz etkisini göz önüne alarak mevsimsel arındırılmış bazda trende baktık. Eylül ayında bir önceki aya göre kurulan şirket sayısında %8, kapanan şirket sayısında %8 artış var. Buna göre kurulan şirket sayısı yılın ilk ve ikinci çeyreğinde sırasıyla %13 ve %9 artarken üçüncü çeyrekte %5 ile artış hızı yavaşladı. Kapanan şirket sayısında ise ilk iki çeyrekte sırasıyla %1 ve %4 düşüşün ardından üçüncü çeyrekte %6 artış kaydedildi. Böylece; mevsimsel arındırılmış veriler, üçüncü çeyrekte kurulan şirket sayısında artış hızında yavaşlama, kapanan şirket sayısında hızlanma gösteriyor. (İstatistik kaynak: TOBB, Garanti Bankası Hesaplamaları) Öncü Tüketim Göstergeleri Ne Diyor? Üçüncü çeyreğe ilişkin iç tüketim göstergelerinden otomobil ve beyaz eşya iç satışlarında artış hem yıllık değişim hem de mevsimsel arındırılmış bazda devam etti. Ayrıca mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış perakende satış hacmi Temmuz-Ağustos ortalama verilere göre; ikinci çeyrekteki %0.5 artıştan %4.3 e hızlandı. Diğer yandan tüketim malı üretim ve ithalatında da trende baktık. Çeyreklik değişim bazında, tüketim malı üretimi mevsimsel arındırılmış bazda ikinci çeyrekteki %2.3 artışın ardından Temmuz-Ağustos ortalama verilere göre %1.5 geriledi. Diğer yandan tüketim malı ithalatı aynı bazda ikinci çeyrekteki %0.2 artışın ardından Temmuz-Ağustos ortalama verilere göre %4.3 arttı. Tüketim malı üretim ve ithalatında yönün Temmuz-Ağustos döneminde ayrıştığı görülüyor. Üçüncü çeyreğe ilişkin göstergeler, tüketimin üçüncü çeyrekte artışa devam ettiğini gösteriyor, henüz Eylül verisi açıklanmamakla beraber tüketim malı üretimi ise aşağı yönlü trend çiziyor. Bir diğer gösterge olan tüketici güven endeksi, Eylül ayında aylık değişim bazında hızlı bir düşüş gösterirken (%11.9) Ekim ayı ilk yarısını kapsayan ön endeks tekrar tüketici güveninde artışa işaret etti. Tüketici güven endeksi alt endekslerinden olan ve tüketicinin içinden bulunulan dönemdeki tüketim eğilimini ölçmeyi amaçlayan tüketim eğilimi endeksi %10.2 ile hızlı artarken tüketicinin geleceğe ilişkin tüketim beklentilerini ölçen tüketici beklenti endeksi %2.3 ile daha sınırlı artış gösterdi. (İstatistik kaynak: OSD, TURKBESD, TUIK, CNBC-e, Garanti Bankası Hesaplamaları) Sektörel Gelişmeler /Ekim 2013 4
Ekim de İhracat Sipariş Beklentileri, İç Piyasa Sipariş Beklentilerinden Daha Hızlı Arttı Ekim ayında reel kesim güven endeksi alt endekslerinden gelecek 3 aya ilişkin ihracat sipariş beklenti endeksi mevsimsel arındırılmış ve aylık değişim bazında %3.5 artarken gelecek 3 aya ilişkin iç piyasa sipariş beklenti endeksi sınırlı %0.1 arttı. İhracat sipariş beklentileri yılın ilk iki çeyreğinde gerilerken (sırasıyla %2.2 ve %1.6) üçüncü çeyrekte %4.2 artmıştı. Ekim ayı verisi artışın devam ettiğine işaret ediyor. Diğer yandan iç piyasa sipariş beklentileri de yılın ilk iki çeyreğinde gerilerken (sırasıyla %0.8 ve %0.3) üçüncü çeyrekte %1.2 sınırlı artmıştı. Ekim ayı verisinde de artış hızı yavaşlayarak %0.1 olarak kaydedildi. Endeksler, gelecek 3 ayda ihracat siparişlerine ilişkin beklentilerin güçlü iç piyasa siparişlerine ilişkin beklentilerin ise zayıf olduğu yönünde. (İstatistik kaynak: TCMB, Garanti Bankası Hesaplamaları) Burada belirtilen bilgiler, Türkiye Garanti Bankası A.Ş. tarafından, güvenilirliğine ve doğruluğuna inanılan kaynaklardan, okuyucuyu bilgilendirmek amacıyla derlenmiştir. Resmi kaynaklardan alınan bilgilere dayalı yapılan yorumlar ve tahminler, o tarihteki kanımızı yansıtmaktaysa da bu bilgiler, hiçbir şekilde yatırım danışmanlığı faaliyeti olarak değerlendirilemeyecektir. Söz konusu kaynaklardaki hata ve eksikliklerden ve bu bilgilerin kullanılmasından doğabilecek zararlardan dolayı, T. Garanti Bankası A.Ş. hiçbir sorumluluk kabul etmez. İşbu rapor içerisindeki bilgilere ait telif hakkı Bankamıza ait olup, üçüncü kişilerce izinsiz kullanılamaz, çoğaltılamaz veya kopyalanamaz. Sektörel Gelişmeler /Ekim 2013 5