Uluslararası Ekonomi Hukuku

Uluslararası Ekonomi Hukuku

Doç. Dr. Şaban KAYIHAN Av. Mehmet ESKİ (LL.M., Köln) ULUSLARARASI EKONOMİ HUKUKU Uluslararası Ticaret Hukuku Uluslararası Ekonomik Düzen Türk Dış Ticaret Hukuku Ankara, 2010

Uluslararası Ekonomi Hukuku Şaban Kayıhan - Mehmet Eski Hukuk Kitapları Dizisi: 1006 ISBN 978-975-02-1179-9 Birinci Baskı: Mart 2010 Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş. Bu kitabın her türlü yayın hakkı Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş ye aittir. Yayınevinin izni olmadan, eğitim ve tanıtım amaçlı kısmi alıntılar hariç olmak üzere hiçbir şekilde kitabın tümü veya bir kısmı yayınlanamaz ve çoğaltılamaz. Sayfa Tasarımı: Ayşegül Genç Kapak Tasarımı: İsmail Çam Yayın ve Dağıtım: Merkez: Seçkin Yayıncılık, Sağlık Sokak No: 21 06410 Sıhhiye, ANKARA Tel: (0 312) 435 30 30 (Pbx), Faks: (0 312) 435 24 72 Şube: Ankara Adliye Sarayı K Blok Zemin Kat Sıhhiye, ANKARA Tel: (0-312) 309 52 48 Şube: Abidei Hürriyet Caddesi 179/E (Şişli Ceza Adliyesi Altı) Şişli İSTANBUL Tel: (0-212) 234 34 77 Şube: Strazburg Cd. No:23 Sıhhiye - ANKARA Tel: (0312) 230 52 62/ankarasube@seckin.com.tr Web Adresi: www.seckin.com.tr, E posta: yayin@seckin.com.tr Baskı: Seçkin Yayıncılık, Tel: (0 312) 435 30 30

Önsöz Küreselleşme olgusu ile birlikte tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de son yıllarda uluslararası ekonomi hukuku ve uluslararası ticaret hukuku kavramları büyük harflerle yazılır olmuştur. Bu kitapta batılı ülkelerde olduğu gibi, uluslararası ekonomi hukukunun kapsamına giren konuların sistematik ve öz bir şekilde verilmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın konusuna giren konuların genişliği nedeniyle, ister istemez belli konular inceleme dışında bırakılmış ve incelenen konular da o konunun uygulamadaki önemi kapsamında ele alınmıştır. Kitabın içeriği teorik tartışmalara el vermediğinden, mümkün olduğunca bu husustan kaçınılmıştır. Kitapta incelenen konular hukukçular dışında da geniş kesimleri ilgilendirdiğinden Türk dış ticaret hukuku ve uluslararası ticaret hukuku bölümlerinde, kısaca işletmesel bakış açısı da yansıtılmaya çalışılmıştır. Ayrıca uluslararası ticaret hukuku bölümünde kitap bütünlüğünü bozmayacak şekilde, uygulama için yararlı olabilecek bilgiler de aktarılmaya çalışılmıştır. Kitapta yer alan konular incelenirken mümkün olduğunca ilgili alanları daha detaylı inceleyen kaynaklara atıf yapılmaya çalışılarak, daha fazla bilgiye ulaşma arzusunda olan okuyuculara, kaynaklara ulaşmalarında yol göstermek de amaçlarımız arasındadır. Bu kitap güzel bir ortak çalışma ürünü olup, ne derece başarılı olduğunun takdiri sayın okuyuculara aittir. Çalışma sırasında sunduğu değerlendirmelerle kitabın şekillenmesinde katkıları olan Dr. Özcan Günergök e ve bu eserin basım ve yayımını üstlenen Seçkin yayınlarına teşekkürlerimizi sunduğumuzu belirtmek isteriz. İstanbul, Kasım 2009 Doç. Dr. Şaban Kayıhan Av. Mehmet Eski (LL.M., Köln)

İçindekiler Önsöz... 5 Kısaltmalar... 19 Birinci Bölüm GENEL KONULAR 1. ULUSLARARASI EKONOMİ HUKUKU KAVRAMI VE ÖNEMİ... 23 2. ULUSLARARASI EKONOMİ HUKUKUNUN KAYNAKLARI... 25 I. Uluslararası Hukuk... 25 1. Uluslararası Antlaşmalar... 25 A. Devletlerin Ekonomik İlişkilerini Düzenleyen Antlaşmalar... 26 B. Özel Hukuk İlişkilerini Düzenleyen Antlaşmalar... 26 2. Uluslararası Örf ve Adet Hukuku... 27 II. Avrupa Birliği Hukuku... 27 III. Milli Hukuk... 27 IV. Diğer Normatif Yönlendirme Mekanizmaları... 29 1. Yumuşak Hukuk (Soft Law)... 29 2. Lex Mercatoria... 30 3. Model Kanunlar... 30 4. Tahkim Sonucunda Verilen Hakem Kararları... 31 3. ULUSLARARASI EKONOMİ HUKUKUNUN SÜJELERİ... 32 I. Devletler... 32 II. Kamu İşletmeleri... 33 III. Uluslararası Ekonomik Kuruluşlar... 33 1. Devletler Düzeyinde Yapılanan Kuruluşlar... 34 A. Birleşmiş Milletler Bünyesinde Yapılanan Kuruluşlar... 34 a. Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD)... 34 b. Ekonomik ve Sosyal Konsey (ECOSOC)... 35 c. Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Komisyonu (UNCITRAL)... 35 d. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)... 35 e. Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO)... 36 B. Bağımsız Yapıya Sahip Kuruluşlar... 36 a. Dünya Ticaret Örgütü (WTO)... 36 aa. Genel Olarak... 36 bb. Dünya Ticaret Örgütü nün Yapısı... 37 cc. WTO Antlaşmaları... 38

8 Uluslararası Ekonomi Hukuku b. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD)... 40 c. Uluslararası Özel Hukuku Birleştirme Enstitüsü (UNIDROIT)... 40 2. Devletler Düzeyinde Yapılanmamış Kuruluşlar... 41 A. Uluslararası Ticaret Odası (ICC)... 41 B. Diğer Kuruluşlar... 42 VI. Ticari İşletmeler... 42 1. Genel Olarak... 42 2. Çok Uluslu İşletmeler... 43 A. Çok Uluslu İşletmelerin Yarattığı Sorunlar... 44 a. Ekonomik ve Sosyal Sorunlar... 44 b. Hukuki Sorunlar... 45 B. Çok Uluslu İşletmeler İçin Davranış Kuralları... 46 İkinci Bölüm ULUSLARARASI EKONOMİK DÜZEN 1. BÖLGESEL BİRLEŞMELER VE İŞ BİRLİKLERİ... 49 I. Avrupa Birliği... 49 II. Avrupa Birliği İle Türkiye Arasındaki Gümrük Birliği... 50 1. Genel Olarak... 50 2. Gümrük Birliği Kararının Uygulama Alanı... 52 3. Gümrük Birliğinin Sonuçları... 53 III. Diğer Bölgesel Birleşme ve İşbirlikleri... 53 2. MAL TİCARETİ... 55 I. Ekonomik Yaptırımlar ve Ambargo... 55 II. İki Taraflı Serbest Ticaret Antlaşmaları... 55 III. Silah Sektörü Alanında İhracat Kontrolü... 56 IV. WTO Mal Ticareti Antlaşmaları... 57 1. GATT Antlaşması Temel İlkeleri ve Genel İstisnalar... 57 A. GATT ın Temel İlkeleri... 57 a. En Çok Gözetilen Ülke Kuralı (En Ziyade Müsadaye Mazhar Millet Kaydı)... 57 b. Ulusal Muamele Kuralı (Milli Muamele Kaydı)... 58 c. Gümrük Vergilerinin İndirilerek Konsolide Edilmesi... 58 d. Tarifeler Yoluyla Koruma... 59 B. Genel İstisnalar... 59 2. Tarım Ürünleri Ticareti Antlaşması... 60 A. Pazara Giriş... 60 B. İç Destekler... 61 C. İhracat Sübvansiyonları... 61 D. Tarım Ürünlerinde Karşı Önlem Uygulamaları... 61

İçindekiler 9 3. Anti Damping Antlaşması... 61 4. Sübvansiyonlar ve Telafi Edici Önlemler Antlaşması (SCM)... 62 5. Koruma Önlemleri Antlaşması... 63 6. Ticarette Teknik Engeller Antlaşması (TBT)... 64 7. Gümrük Değerleme Antlaşması... 65 8. İthalat Lisansları Antlaşması... 65 9. Sevk Öncesi İnceleme Antlaşması... 66 10. Menşe Kuralları Antlaşması... 66 11. Sağlık ve Bitki Sağlığı Önlemlerinin Uygulanmasına İlişkin Antlaşma (SPS)... 66 12. Tekstil ve Giyim Antlaşması... 67 3. HİZMET SEKTÖRÜ... 67 I. Genel Olarak... 67 II. Hizmet Ticareti Genel Antlaşması (GATS)... 68 1. GATS ın Uygulama Alanı... 68 2. Liberalleştirme Yükümlülükleri... 69 A. En Çok Gözetilen Ulus Kuralı... 69 B. Şeffaflık... 70 C. Pazara Giriş ve Ulusal Muamele... 70 D. Genel İstisnalar... 70 4. FİKRİ MÜLKİYET... 71 I. Genel Olarak Uluslararası Alanda Fikri Mülkiyet... 71 II. Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Antlaşması (TRIPS)... 71 1. Temel İlkeler... 72 A. En Çok gözetilen Ülke Kuralı... 72 B. Ulusal Muamele Kuralı... 72 2. Asgari Standartlar... 73 A. Telif Hakları ve Bağlantılı Haklar... 73 B. Markalar... 73 C. Coğrafi İşaretler... 73 D. Sınai Tasarımlar... 74 E. Patentler... 74 F. Entegre Devrelerin Topografları... 75 G. Ticari Sırlar... 75 3. Sözleşmeye Bağlı Lisanslarda Rekabete Aykırılıklar... 75 4. Fikri Mülkiyet Haklarının Uygulanması... 75 5. YABANCI DOĞRUDAN YATIRIMLAR... 76 I. Genel Olarak... 76 II. Ticaretle Bağlantılı Yatırım Tedbirleri Antlaşması (TRIMS)... 77

10 Uluslararası Ekonomi Hukuku III. İki Taraflı Yatırımların Teşviki ve Korunması Antlaşmaları... 78 IV. Çok taraflı Yatırım Garanti Kuruluşu (MIGA)... 79 1. Genel Olarak... 79 2. MIGA Tarafından Sigortalanabilecek Riskler ve Yatırımlar... 80 3. Riskin Oluşması Hali... 81 V. ICSID Antlaşması... 81 1. Genel Olarak... 81 2. Merkezin Yetkisi... 81 3. Uyuşmazlık Çözüm Yöntemi... 82 A. Uzlaştırma Usulü... 82 B. Tahkim Usulü... 83 4. Kararın Tanınması ve Tenfizi... 83 VI. Türkiye de Yabancı Yatırımlara İlişkin Düzenlemeler... 84 1. Genel Olarak... 84 2. Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu ve Uygulama Yönetmeliği Düzenlemeleri... 84 3. Kamu İmtiyaz Sözleşmelerinde Tahkim... 86 6. ÇİFTE VERGİLENDİRMENİN ÖNLENMESİ... 87 7. WTO UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMİ... 88 I. Genel Olarak... 88 II. Uygulama Alanı... 89 III. DSU da Öngörülen Uyuşmazlık Organları... 89 1. Panel... 89 2. Temyiz Organı (Appelate Body)... 89 3. Anlaşmazlıkların Halli Organı (DSB)... 90 IV. Uyuşmazlık Çözüm Süreci... 90 1. İstişare (m. 4)... 90 2. Panel Süreci (m. 6-16)... 90 3. Temyiz Süreci (m. 17)... 91 4. Kararların Uygulanması (m. 21-22)... 91 Üçüncü Bölüm TÜRK DIŞ TİCARET HUKUKU 1. DIŞ TİCARETE ÖZGÜ FAALİYETLER... 93 I. Doğrudan İhracat- Dolaylı İhracat... 93 1. Doğrudan İhracat... 93 2. Dolaylı İhracat... 94 II. Doğrudan İthalat-Dolaylı İthalat... 95

İçindekiler 11 1. Doğrudan İthalat... 95 2. Dolaylı İthalat... 95 III. Transit Ticaret... 96 IV. İşleme Faaliyetleri... 97 1. Dahilde İşleme... 97 2. Hariçte İşleme... 97 V. Karşılıklı Ticaret İşlemleri... 98 1. Genel Olarak... 98 2. Türleri... 98 A. Barter... 98 B. Karşı Satınalım (Counterpurchase)... 99 C. Vadeli Satınalım (Advance Purchase)... 99 D. Geri Satınalım... 99 E. Swap... 99 F. Clearing... 100 G. Üçlü Ticaret (Switch Trading)... 100 H. İkili Hesap (Evidince Accounts)... 101 I. Offset... 101 2. GENEL OLARAK TÜRK DIŞ TİCARET REJİMİ... 102 3. İHRACAT (EXPORT)... 103 I. Kavram... 103 II. Özel Nitelikte İhracat Şekilleri... 104 1. Genel Olarak... 104 2. Konsinye İhracat... 105 3. Yurt Dışı Fuar ve Sergilere Katılım ve İhracat... 105 III. İhracatta Sınırlamalar... 106 1. İhracatta Mal Çeşidi Yönünden Sınırlamalar... 106 2. İhracatta Kota ve Tarife Kontenjanı... 107 IV. İhracatta Devlet Desteği... 107 V. Yurtdışı Müteahhitlik ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri... 108 VI. Özel Statülü Dış Ticaret Şirketleri... 109 1. Dış Ticaret Sermaye Şirketleri... 109 2. Sektörel Dış Ticaret Şirketleri... 110 VII. Bedelsiz İhracat... 111 4. İTHALAT (IMPORT)... 115 I. Genel Olarak... 115 II. İthalatta Sınırlamalar... 116 1. İthalatta Mal Çeşidi Yönünden Sınırlamalar... 116

12 Uluslararası Ekonomi Hukuku 2. İthalatta Kota ve Tarife Kontenjanları... 117 III. İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi... 117 IV. İthalatta Gözetim ve Korunma Önlemleri... 118 5. İHRACAT VE İTHALATA İLİŞKİN ORTAK KONULAR... 124 I. Sınır Ticareti... 124 II. Kambiyo Mevzuatı Açısından İhracat ve İthalat Bedellerinin Transferi... 125 III. Türkiye nin Ticari Haklarının Korunması... 126 1. Genel Olarak... 126 2. İnceleme Usulü ve Alınacak Önlemler... 127 IV. Teknik Düzenlemeler... 128 1. Genel Olarak... 128 2. Uluslararası Gözetim Şirketleri... 129 6. SERBEST BÖLGELER... 129 I. Genel Olarak... 129 II. Serbest Bölgelerde Sağlanan Avantajlar... 130 7. GÜMRÜK HUKUKU... 131 I. Genel Olarak... 131 II. Gümrük Tarifesi ve Eşyanın Tarife Pozisyonlarına Ayrılması... 132 III. Taşıtların Kontrolü ve Gümrük Bölgesine Getirilen Eşya... 132 IV. Gümrük Rejimleri... 133 1. Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi... 133 2. Transit Rejimi... 134 3. Gümrük Antrepo Rejimi... 134 4. Dahilde İşleme Rejimi... 135 5. Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi... 135 6. Geçici İthalat Rejimi... 135 7. Hariçte İşleme Rejimi... 135 8. İhracat Rejimi... 136 V. Türkiye Gümrük Bölgesinden Çıkan Eşya... 136 VI. Gümrük Yükümlülüğü... 136 Dördüncü Bölüm ULUSLARARASI TİCARET HUKUKU 1. ULUSLARARASI TİCARİ SÖZLEŞMELER... 137 I. Genel Olarak... 137 II. Uluslararası Ticari Sözleşmelere İlişkin Unidroit Temel Kuralları... 138

İçindekiler 13 III. Yaygın Olarak Akdedilen Uluslararası Ticari Sözleşme Türleri... 140 1. Uluslararası Satış Sözleşmeleri... 140 A. Genel Olarak... 140 B. CISG... 140 a. Uygulama Alanı ve Genel Düzenlemeler (m. 1-13)... 140 aa. Uygulama Alanı (m. 1-6)... 140 bb. Genel Düzenlemeler (m. 7-13)... 142 b. Sözleşmenin Akdi (m. 14-24)... 142 c. Malların Satışı (m. 25-88)... 142 aa. Genel Hükümler (m. 25-29)... 142 bb. Satıcının Yükümlülükleri (m. 30-52)... 143 cc. Alıcının Yükümlülükleri (m. 53-65)... 146 dd. Hasarın Geçişi (m. 66-70)... 148 ee. Alıcı ve Satıcının Yükümlülüklerine İlişkin Müşterek Hükümler (m. 71-88)... 148 d. Son Hükümler (m. 89-101)... 149 C. Elektronik Ticaret... 149 2. Uluslararası İnşaat Sözleşmeleri... 150 A. Genel Olarak... 150 B. FIDIC Sözleşme Örnekleri... 151 3. Uluslararası Acentelik Sözleşmesi... 152 4. Uluslararası Tek Satıcılık Sözleşmesi... 153 5. Uluslararası Franchising Sözleşmesi... 154 6. Uluslararası Lisans Sözleşmeleri... 155 7. Uluslararası Joint venture ve Konsorsiyum Sözleşmeleri... 157 A. Genel Olarak... 157 B. Uluslararası Joint Venture (İş Ortaklığı) Sözleşmesi... 157 C. Uluslararası Konsorsiyum Sözleşmesi... 158 EK 4: ULUSLARARASI TİCARİ SÖZLEŞMELERDE YER ALAN DÜZENLEMELER... 159 1. Uluslararası Satış Sözleşmelerinde Yer Alan Düzenlemeler... 159 2. Uluslararası İnşaat Sözleşmelerinde Yer Alan Düzenlemeler... 160 3. Uluslararası Acentelik Sözleşmelerinde Yer Alan Düzenlemeler... 161 4. Uluslararası Tek Satıcılık Sözleşmelerinde Yer Alan Düzenlemeler... 163 5. Uluslararası Franchising Sözleşmelerinde Yer Alan Düzenlemeler... 165 6. Uluslararası Lisans Sözleşmelerinde Yer Alan Düzenlemeler... 167 7. Uluslararası Joint Venture Sözleşmelerinde Yer Alan Düzenlemeler... 168 8. Uluslararası Konsorsiyum Sözleşmelerinde Yer Alan Düzenlemeler... 169 2. ULUSLARARASI TİCARETTE TESLİM KLOZLARI (INCOTERMS)... 171 I. Genel Olarak... 171 II. Teslim Klozu Türleri... 172 1. E Gurubu... 172 2. F Gurubu... 173

14 Uluslararası Ekonomi Hukuku A. FCA (Free Carrier; Taşıyıcıya Teslim)... 173 B. FAS (Free Alongside Ship; Gemi Doğrultusunda Teslim)... 173 C. FOB (Free on Board; Gemi Bordasında Teslim)... 174 3. C Gurubu... 174 A. CFR (Cost and Freight; Masraflar ve Navlun Ödenmiş Olarak Teslim)... 174 B. CIF (Cost, Insurance and Freight; Masraflar, Sigorta Primi ve Navlun Ödenmiş Olarak Teslim)... 175 C. CPT (Carriage Paid To; Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim)... 175 D. CIP (Carriage and Insurance Paid To; Taşıma Ücreti ve Sigorta Primi Ödenmiş Olarak Teslim)... 176 4. D Gurubu... 177 A. DAF (Deliveried At Frontier; Sınırda Teslim)... 177 B. DES (Deliveried Ex Ship; Gemide Teslim)... 177 C. DEQ (Deliveried Ex Quay; Rıhtımda Teslim)... 178 D. DDU (Deliveried Duty Unpaid; Gümrük Vergileri Ödenmeksizin Teslim)... 178 E. DDP (Deliveried Duty Paid; Gümrük Vergileri Ödenmiş Olarak Teslim)... 179 3. ULUSLARARASI TİCARETTE SÖZLEŞME BEDELİNİN ÖDENMESİ... 180 I. Genel Olarak... 180 II. Uluslararası Ticarete Özgü Ödeme Şekilleri (Belgeli Ödeme Şekilleri)... 181 1. Akreditif (Letter of Credit - L/C)... 181 A. Genel Olarak... 181 B. Akreditifte Taraflar... 183 C. Akreditifin Türleri... 183 a. Teminat Akreditifi (Standby L/C)... 184 b. Rotatif Akreditif (Revolving L/C)... 184 c. Devredilebilir Akreditif (Transferable L/C)... 184 d. Ard Arda Akreditif (Back To Back L/C)... 185 e. Teyitli Akreditif (Confirmed L/C)... 185 f. Ön Ödemeli Akreditif (Packing Credits)... 185 D. Akreditifin İşleyiş Aşamaları... 186 E. Akreditifte Bankaların Sorumlulukları... 187 F. Akredifte Hakkın Kötüye kullanımı ve Geçici Koruma Önlemleri... 187 a. Akreditifte Hakkın Kötüye Kullanımı... 187 b. Akreditifte Geçici Koruma Önlemleri... 188 2. Vesaikli Tahsilat... 189 A. Genel Olarak... 189 B. Vesaikli Tahsilatta Taraflar ve İşleyiş Aşamaları... 190 C. Vesaikli Tahsilatta Bankaların Sorumlulukları... 190 3. Mal Tesliminde Ödeme... 191 III. Diğer Ödeme Şekilleri... 191 1. Peşin Ödeme... 191

İçindekiler 15 2. Avans Ödemesi... 192 3. Mal Mukabili Ödeme... 192 4. ULUSLARARASI TİCARETTE İFA GÜVENCELERİ... 192 I. Genel Olarak... 192 II. Banka Garantisi (Banka Teminat Mektubu Bank Guarantee)... 193 1. Genel Olarak... 193 2. Doğrudan ve Dolaylı Banka Garantisi... 194 A. Doğrudan Banka Garantisi... 194 B. Dolaylı Banka Garantisi... 195 3. Banka Garantisi Türleri... 195 A. Lehdarı Satıcı veya Müteahhit Olan Garanti Türleri... 195 a. İhale Teklifi Garantisi (Geçici Teminat Mektubu Bid Guarantee)... 195 b. Avans Garantisi (Avans Teminat Mektubu - Advance Payment Guarantee)... 196 c. İfa Garantisi (İfa Teminat Mektubu Performance Guarantee)... 196 d. Ayıplı İfadan Sorumluluk Garantisi (Ayıplı İfadan Sorumluluk Teminat Mektubu Warranty Guarantee)... 196 B. Lehdarı Alıcı veya İşsahibi Olan Garanti Türleri... 197 a. Ödeme Garantisi (Ödeme Teminat Mektubu Payment Guarantee)... 197 b. Konşimento Garantisi (Konşimento Teminat Mektubu Bill of Lading Guarantee)... 197 4. Banka Garantisinde Hakkın Kötüye Kullanımı ve Geçici Koruma Önlemleri... 197 A. Banka Garantisinde Hakkın Kötüye Kullanımı... 197 B. Banka Garantisinde Geçici Koruma Önlemleri... 198 III. İhracat Kredi Sigortası... 199 1. Genel Olarak... 199 2. Sigorta Kategorileri... 199 3. Sigorta Kapsamında Olan Riskler... 200 IV. Diğer Ödeme Güvenceleri... 201 5. ULUSLARARASI TİCARETTE FİNANSMAN... 201 I. Genel Olarak... 201 II. Faktoring... 202 1. Uluslararası Faktoringin Çeşitleri... 203 A. İhracat Faktoringi... 203 B. İthalat Faktoringi... 204 2. Faktoring İşleminin Avantajları ve Dezavantajları... 204 3. Hukuki Düzenlemeler... 205 III. Forfaiting... 205 IV. Leasing (Finansal Kiralama)... 208 1. Genel Olarak... 208 2. Uluslararası Leasing... 208

16 Uluslararası Ekonomi Hukuku 3. Hukuki Düzenlemeler... 210 6. ULUSLARARASI TİCARETTE EŞYA TAŞIMACILIĞI... 210 I. Genel Olarak... 210 II. Taşıma Şekilleri... 211 1. Karayolu ile Eşya Taşımacılığı... 211 A. CMR nin Uygulama Alanı... 212 B. Taşıma Sözleşmesinin Akdedilmesi ve Uygulanması... 213 C. Taşıyanın Yükün Kaybı (Zıya) ve Hasara Uğraması İle Gecikmeden Doğan Sorumluluk Halleri... 213 a. Yükün Kaybından ve Hasara Uğramasından Sorumluluk... 214 b. Gecikmeden Doğan Sorumluluk... 215 c. Sorumluluk Halinde Tazminat Talepleri... 215 D. CMR de Zamanaşımı... 216 2. Denizyolu ile Eşya Taşımacılığı... 217 A. Uluslararası Antlaşmalar... 217 B. Türk Hukuku Düzenlemeleri... 218 a. Navlun Sözleşmesi... 218 aa. Tanımı ve Hukuki Niteliği... 218 bb. Navlun Sözleşmesinde İlgililer... 219 cc. Navlun Sözleşmesinin Çeşitleri... 221 b. Taşıyanın Sorumluluğu... 221 aa. Genel Olarak... 221 bb. Taşıyanın Sorumluluğunu Gerektiren Haller... 222 cc. Yükteki Zararın Tespiti ve İhbarı ile Sorumluluğun Yasal Sınırı... 223 dd. Taşıyanın Sorumluğunda Hak Düşümü Süresi... 225 ee. Taşıyanın Sorumlu Olmadığı Haller... 225 C. Konteyner Taşımacılığı... 227 3. Demiryolu ile Eşya Taşımacılığı... 229 4. Havayolu ile Eşya Taşımacılığı... 230 5. Multimodal (Karma) Eşya Taşımacılığı... 231 7. ULUSLARARASI TİCARETTE KULLANILAN BELGELER VE FONKSİYONLARI... 232 I. Genel Olarak... 232 II. Belge Türleri... 233 1. Taşıma Belgeleri... 233 A. CMR Sevk Mektubu (Karayolu Taşıma Senedi)... 234 B. Konşimento (Denizyolu Taşıma Senedi)... 235 a. Genel Olarak... 235 b. Konşimentonun Düzenlenme Şekilleri... 236 aa. Tesellüm Konşimentosu (Received for Shipment Bill of Lading)... 236 bb. Yükleme Konşimentosu (Shipped on Board Bill of Lading)... 236 cc. Baştan Başa Konşimento (Through Bill of Lading)... 237 dd. Çarter Parti Konşimentosu (Charter Party Bill of Lading)... 237 ee. Multimodal Taşıma Konşimentosu (Multimodal Transport Bill of Lading)... 237

İçindekiler 17 c. Devir Şekilleri Açısından Konşimento... 238 d. Yükün Haricen Belli Olan Durum ve Niteliği Açısından Konşimentolar... 239 aa. Temiz Konşimento (Clean Bill Of Lading)... 240 bb. Rezervli Konşimento (Foul/Caused/Dirty Bill Of Lading)... 240 cc. Bayat Konşimento (Stale Bill of Lading)... 241 C. Demiryolu Taşıma Belgesi (Hamule Belgesi, Railwaybill)... 241 D. Havayolu Yük Senedi (Havayolu Konşimentosu, Airwaybill)... 242 E. FIATA Multimodal Taşıma Belgesi (FBL)... 243 F. FIATA Nakliyeci Tesellüm Makbuzu (FCR)... 243 G. FIATA Nakliyeci Taşıma Makbuzu (FCT)... 243 2. Sigorta Belgeleri... 243 3. Makbuz Senedi... 244 4. Ticari Belgeler ve Gümrük Belgeleri... 245 8. ULUSLARARASI TİCARETTE UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ... 246 I. Genel Olarak... 246 II. Uyuşmazlıkların Mahkeme Yoluyla Çözümü... 247 III. Uyuşmazlıkların Uluslararası Tahkimle Çözümü... 247 1. Genel Olarak... 247 2. Tahkim Türleri... 249 A. Ad Hoc Tahkim... 249 a. Genel Olarak... 249 b. Uncitral Tahkim Kuralları... 249 B. Kurumsal Tahkim... 251 a. Genel Olarak... 251 b. ICC Tahkim Kuralları... 251 3. Uluslararası Antlaşmalar... 252 A. New York Konvansiyonu... 252 B. Avrupa Konvansiyonu... 254 4. Türkiye de Uluslararası Tahkime İlişkin Hukuki Düzenlemeler... 254 A. Milletlerarası Tahkim Kanunu... 254 B. Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizi... 256 IV. Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları... 256 Yararlanılan Kaynaklar... 257 Kavramlar Dizini... 263