2012 İspanya-Portekiz-Fas ATIK İLAÇLARIN TOPLANMASI VE İŞLENMESİ UYGULAMASI (İSPANYA ÖRNEĞİ) SIGRE VE MIMO SİSTEMİ: José Luis Alarcón Morente ATHİSA TÜRKİYE Başkanı Özge DOLUNAY Çevre Yük.Mühendisi
ATIK İLAÇLAR NEREDEN KAYNAKLANIR? Sağlık kuruluşları (küçük, orta, büyük ölçekli) İlaç üreticileri Eczaneler Evler
ATIK İLAÇLARIN TOPLANMASI: SIGRE SIGRE İlaç ve Çevre, evden kaynaklanan ilaç artıkları ve kaplarının doğru çevresel yönetimini garanti eden, kar amacı gütmeyen bir organizasyondur.
SIGRE KİMLERDEN OLUŞUR? İlaç Sanayi Ulusal İş Derneği (Farmaindustria) Eczacılar Derneği Genel Konseyi (CGCOF). Toptan İlaç Dağıtıcıları Ulusal Federasyon Derneği (FEDIFAR).
SIGRE NIN AMAÇLARI NELERDİR? Çevre: Atıkların kaynağında önlem alma ve çıkan atıkları doğru yöntem ile işlenmesi aracılığı ile ilaç atıklarının ve kaplarının çevreye neden olabilecekleri zararları azaltmak. Sağlık: Evlerde ilaçların birikmemesini sağlamak ve vatandaşları bu durumdan türeyebilecek sağlık riskleri hakkında bilinçlendirmek.
SIGRE NIN ÇALIŞMASI: GERİYE DOĞRU LOJİSTİK
RAKAMLARLA SIGRE Toplam toplanan ton Kg/1000 Kişi/ Ay 2003 2008 Gelişimi
TÜRKİYE DE SAĞLIK KURULUŞLARINDAN KAYNAKLANAN ATIK MİKTARLARINA SINIFLARINA GÖRE GENEL BİR BAKIŞ
TIBBİ ATIKLAR Enfeksiyöz Atıklar Patolojik Atıklar Kesici ve Delici Atıklar
Enfeksiyöz Atıklar C Grubu Enfeksiyon yapıcı etkenleri taşıdığı bilinen veya taşıması muhtemel başta kan ve kan ürünleri olmak üzere her türlü vücut sıvıları ile insan dokuları, organları, anatomik parçalar, otopsi materyali, plasenta, fetus ve diğer patolojik materyali; bu tür materyal ile bulaşmış eldiven, örtü, çarşaf, bandaj, flaster, tamponlar, eküvyon ve benzeri atıkları; hemodiyaliz ünitesi ve karantina altındaki hastaların vücut çıkartılarını; bakteri ve virüs tutucu hava filtrelerini; enfeksiyöz ajanların laboratuvar kültürlerini ve kültür stoklarını; araştırma amacı ile kullanılan enfekte deney hayvanlarının leşleri ile enfekte hayvanlara ve çıkartılarına temas etmiş her türlü malzemeyi, veterinerlik hizmetlerinden kaynaklanan atıkları ifade eder. Toplam: 52.352.680 Kg
Patolojik Atıklar D Grubu Cerrahi girişim, otopsi veya anatomi çalışması sonucu ortaya çıkan dokuları, organları, vücut parçalarını, insan fetusunu ve hayvan cesetlerini ifade eder. Toplam: 10.470.000 Kg
Kesici-Delici Atıklar E Grubu Şırınga, enjektör ve diğer tüm deri altı girişim iğneleri, lanset, bisturi, bıçak, serum seti iğnesi, cerrahi sütur iğneleri, biyopsi iğneleri, intraket, kırık cam, ampul, lam-lamel, kırılmış cam tüp ve petri kapları gibi batma, delme, sıyrık ve yaralanmalara neden olabilecek atıkları ifade eder. Toplam: 3.664.688 Kg
TEHLİKELİ ATIKLAR
Tehlikeli Atıklar F Grubu Farmasötik Atıklar: Kullanma süresi dolmuş veya artık kullanılmayan, ambalajı bozulmuş, dökülmüş ve kontamine olmuş ilaçlar, aşılar, serumlar ve diğer farmasötik ürünler ve bunların artıklarını ihtiva eden kullanılmış eldivenler, hortumlar, şişeler ve kutuları ifade eder. Toplam: 32.720.425 Kg Genotoksik Atıklar: Hücre DNA sı üzerinde mutasyon yapıcı, kanserojen veya insan veya hayvanda düşüğe neden olabilen türden farmasötik ve kimyasal maddeleri, kanser tedavisinde kullanılan sitotoksik (antineoplastik) ürünleri ve radyoaktif materyali ihtiva eden atıklar ile bu tür ajanlarla tedavi gören hastaların idrar ve dışkı gibi vücut çıkartılarını ifade eder. Toplam: 981.613 Kg
Tehlikeli Atıklar F Grubu Kimyasal Atıklar: Ünitelerde tedavi, tanı veya deneysel araştırmalar gibi tıbbi alanlarda kullanılan ve insan ve çevre sağlığı için çeşitli etkilerle zararlı olabilen kimyasal maddelerin gaz, katı veya sıvı atıklarını ifade eder. Toplam: 7.223.788 Kg Ağır Metal İçeren Atıklar: Ünitelerde tedavi, tanı veya deneysel araştırmalar gibi tıbbi alanlarda kullanılan termometre, tansiyon ölçme aleti ve radyasyondan korunma amaçlı paneller gibi alet ve ekipmanların içinde veya bünyesinde bulunan cıva, kadmiyum, kurşun içeren atıkları ifade eder. Toplam: 10.000 Kg
ATIK TÜRLERİ GRUPLAR TOPLAM MİKTAR (Kg) ENFEKSİYÖZ PATOLOJİK C D 52.352.680 Kg 10.470.000 Kg KESİCİ-DELİCİ E 3.664.688 Kg TEHLİKELİ FARMASÖTİK GENOTOKSİK KİMYASAL AĞIR METAL İÇEREN F 32.720.425 Kg 981.613 Kg 7.223.788 Kg 10.000 Kg
II. TÜRKİYE DE TIBBİ VE FARMASÖTİK ATIKLARIN HALİ HAZIRDAKİ YÖNETİM PROBLEMİ Türkiye de hali hazırdaki enfeksiyöz risk taşıyan tıbbi atıkların işlemesi için bulunan mevcut kapasite, sürekli artan atık miktarı da göz önünde bulundurulduğunda oldukça sınırlıdır. Diğer atık kategorileri: Sitostatik Farmasötik Atıklar, Sitostatik Olmayan Farmasötik Atıklar ve Kimyasal Atıklar ın işlenmeleri için günümüzde İzaydaş ve Ekolojik Enerji haricinde spesifik bir yönetim sistemi bulunmamaktadır.
DSÖ, Sağlık Hizmetlerinde Üretilen Atıkların Risksiz Yönetimi üzerine genel politika dökümanında tıbbi atıkların düzgün olmayan şekilde yapılan bir yönetiminin sebep olacağı tehlike konusunda uyardı. Bu belgede, yeni AIDS vakalarının % 5 inin, Hepatit B vakalarının % 32 sinin ve Hepatit C vakalarının %40 ının tıbbı atıkların yanlış yönetiminden kaynaklandığını belirtti. Türkiye de, endişe verici artan AIDS prevalansı (2010 yılında 4.312 vaka), sorunu daha büyük bir hale getirmektedir. Her yıl yaklaşık 500 kişi enfekte olmaktadır ki bu rakamın % 5 i doğru bir tıbbi atık yönetimi ile önlenebilirdi. Bu da her sene 25 kişi bu hastalıktan etkilenmemiş olurda anlamına gelmektedir. Fakat sadece bir sağlık probleminden değil, ayrıca bir ekonomik problemden bahsediyoruz. Çünkü tıbbi atıkların yanlış yönetimi sonucu çıkan bu yeni enfeksiyon verileriyle, bu kişilerin tedavisi için yaklaşık yılda 1 milyon $ harcamaktadır. (Veriler : www.unaids.org).
IV. İNSİNERAYON TEKNOLOJİSİNE BAĞLILIĞA, UZUN YOL TAŞIMAYA VE YÜKSEK YÖNETİM MALİYETLERİNE ÇÖZÜM Türkiye de MİMO Sistemi nin uygulanması bu sorunun çözümü olacaktır. Bu proje Athisa-İspanya, Ambimed-Portekiz, Athisa-Fas firmaları ile Granada Üniversitesi nin işbirliği sonucunda 2006 yılında Eureka E! 2728 OMIM projesi altında İspanya da başlamıştır. MİMO Projesi ayrıca, CDTI (Endüstriyel Teknolojik Gelişim Merkezi) ve IDEA (Endülüs te Yenilik ve Gelişim Ajansı) tarafından verilen ekonomik desteklerden de faydanlanmıştır.
V. MİMO SİSTEMİ TIBBİ VE FARMASÖTİK ATIKLARIN İŞLEMESİNDE ALTERNATİF (TKM) MIMO Sistemi, tıbbi ve farmasötik atıkları fiziko-kimya teknolojisi ile işleyen ve yakma teknolojisine TKM (temiz kalkınma mekanizması) alternatifi olan bir sistemdir.
VI. TÜRKİYE DE MİMO SİSTEMİ NİN UYGULANMASININ AMAÇLARI AMAÇ Arge+Yenilik projesi olan MİMO Sistemi nin geliştirilme nedeni olan esas amaç, EUREKA Avrupa Birliği Projesi ile farmasötik ve tıbbi atıkların yüksek yönetim giderlerine, uzun taşıma sorunlarına ve insinerasyon teknolojisine bağımlılığına Türkiye de de çözüm üretmektir.
VI. TÜRKİYE DE MİMO SİSTEMİ NİN UYGULANMASININ AMAÇLARI STRATEJİK AMAÇ Türkiye yi, özellikle Avrupa Yönetmelikleri ne yaklaşım aşamasında, bu atıkların işlemesinde ULUSLARARASI referans olarak konumlandırmak.
VI. TÜRKİYE DE MİMO SİSTEMİ NİN UYGULANMASININ AMAÇLARI ÇEVRESEL AMAÇ MİMO Sistemi, Temiz Kalkınma Mekanizması (TKM) içerisinde çerçevelenerek, Türkiye de uygulanması ile çevreye, insinerasyona nazaran daha saygılı bir çözüm sağlamak.
VI. TÜRKİYE DE MİMO SİSTEMİ NİN UYGULANMASININ AMAÇLARI SOSYO-EKONOMİK AMAÇ Türkiye nin stratejik konumu ile sahip olduğu rekabet avantajları ile, özellikle doğu Avrupa ve batı Asya da bu atıkların işlemesi sektöründe MİMO Sistemi nin kurulumu ve pazarlamasına dayanan yeni bir endüstri yaratmak.
ENFEKSİYÖZ RİSK TAŞIYAN TIBBİ VE FARMASÖTİK ATIKLAR
SİTOSTATİK RİSK TAŞIYAN ATIKLAR
SİTOSTATİK RİSK TAŞIMAYAN FARMASÖTİK ATIKLAR
MİMO SİSTEMİ NİN FİZİKO-KİMYASAL İŞLEME SÜRECİNİN ÖZETİ MİMO SİSTEMİ 2 PARÇALAYICI 4 REAKTÖR 4 m 3 1 3 KATI POMPASI 5 OKSİDASYON TANKI 6 Sodyum Hipoklorüt Püskürtücü KATI ATIK SIVI ATIK KATI ATIK DEPOLAMA S. KANALİZASYON AĞI
Genel Görünüm PARÇALAYICI Bıçaklar
PARÇALAYICI Parçalanan atıkların konteynerin içine düşüşü
PARÇALAYICI Parçalanan Atık
REAKTÖR
KONTEYNERİN REAKTÖRE BOŞALTILMASI
KATI POMPASI
ÇIKAN KATI ATIK
ÇIKAN KATI ATIK
MİMO SİSTEMİ NDE İŞLENEN TIBBİ VE FARMASÖTİK ATIKLARIN KARAKTERİZASYONU İÇİN ANALİZ EDİLEN PARAMETRELERİN SONUÇLARININ ÖZETİ (GRANADA ÜNİVERSİTESİ) Nº PARAMETRE SONUÇ 1 Yanma Noktası Testi Yanıcı Değil 2 Korozyon Testi Korosif Değil 3 Reaktivite Testi Reaktif Değil 4 Toksikoloji Testi DL/50 Toksik Değil 5 Eko-Toksisite Testi Eko-Toksik Değil 6 Mutajenite Testi Ames Testi Mutajenik Değil
VII. ÖZET 1. MİMO Sistemi, Türkiye yi atık yönetiminde topluluk direktifi ile uyumlu hale getirecektir. 2. MİMO Sistemi, Türkiye de çıkan sitostatik ilaç atıklarının taşıma yoğunluğunu önemli şekilde azaltmayı mümkün kılacaktır. Böylece, işleme maliyetlerini ve ilgili riskleri de azaltacaktır. 3. MİMO Sistemi, dünya genelinde ve özellikle Temiz Kalkınma Mekanizması (TKM) ile taahhütü olan gelişmekte olan ülkelerde, bu atıkların işleme sektöründe yeni bir endüstri yaratmayı mümkün kılacaktır.
İlginiz İçin Teşekkürler