I MOROĞLU / KENDİGELEN NOTLU-İÇTİHATLI TÜRK TİCARET KANUNU VE İLGİLİ MEVZUAT 8. BASI
PROF. DR. ERDOĞAN MOROĞLU İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ TİCARET HUKUKU ANABİLİM DALI E. ÖĞRETİM ÜYESİ DOÇ. DR. ABUZER KENDİGELEN İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ TİCARET HUKUKU ANABİLİM DALI ÖĞRETİM ÜYESİ NOTLU İÇTİHATLI TÜRK TİCARET KANUNU VE İLGİLİ MEVZUAT ➋ TÜRK TİCARET KANUNUNUN MER İYET VE TATBİK ŞEKLİ HAKKINDA KANUN ➌ KOOPERATİFLER KANUNU ➍ SERMAYE PİYASASI KANUNU ➎ ÇEKLE ÖDEMELERİN DÜZENLENMESİ VE ÇEK HAMİLLERİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN ➏ KANUNÎ FAİZ VE TEMERRÜT FAİZİNE İLİŞKİN KANUN ➐ TİCARÎ İŞLETME REHNİ KANUNU ➑ MARKALARIN KORUNMASI HAKKINDA 556 SAYILI KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME ➒ TİCARET SİCİLİ TÜZÜĞÜ ➓ SERMAYE ŞİRKETLERİNİN GENEL KURUL TOPLANTILARI VE BU TOPLANTILARDA BULU- NACAK SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI KOMİSERLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK 8. BASI İSTANBUL 2004
IV Yay n No : 1533 Hukuk Dizisi : 673 8. Bas - Eylül 2004 - STANBUL ISBN 975-295 - 418-9 Copyright Bu kitab n bu bas s için Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço- alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Bask - Cilt Kapak Tasar m : Beta Bas m A.fi. : Beta Bas m A.fi. V ize/kirklarel : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 e-mail: betakitap@betakitap.com www.betakitap.com
De erli Kardeflim MEHMET EM N fieny T'in (1949-1979) Aziz An s na V
VII SEKİZİNCİ BASIYA ÖNSÖZ Notlu-İçtihatlı Türk Ticaret Kanunu ve İlgili Mevzuat ın yedinci basısı 2001 yılı başında yayımlanmıştı. Aradan geçen dört yıla yakın süre içinde mevzuatta ve yüksek yargı kararlarında önemli değişiklikler ve gelişmeler oldu. Sekizinci basıda, Ağustos 2004 tarihine kadar gerçekleşen tüm bu değişiklikler ve gelişmeler esere işlenmiştir. Bu baskıda gerçekleşen önemli bir değişiklik de, değerli öğrencim ve meslekdaşım Doç. Dr. Abuzer Kendigelen in eserin yenileştirilmesine önemli katkılarda bulunması ve sonraki baskılarda da gittikçe artan ölçülerde sorumluluk üstlenmeyi kabul etmesidir. Böylece, en az otuzbeş yıllık bir emeğin ürünü olan eserin geleceği de güvence altına alınmaktadır. Mevzuat güncelleştirilirken, bu baskıda da, sadece yapılan değişikliklerin madde metinlerine işlenmesiyle yetinilmemiş; araştırmacılara kolaylık sağlanması amacıyla, maddelerde değişiklik yapan tüm mevzuatın tarihleri ve numaraları da (sadece fıkralarda değişiklik yapılmış ise ilgili fıkranın yanında; maddenin tamamında değişiklik yapılmışsa ilgili maddenin altında köşeli parantez içinde) belirtilmiştir. Eserde yer alan 2500 dolayındaki yüksek yargı kararından her biri ya tarafımdan özetlenerek veya mümkünse orijinal metnindeki ifadeler korunup kısaltılmak (ve tırnak içinde gösterilmek) suretiyle, yani işlenerek alınmıştır. Ayrıca, bu kararların en az 2200 ünün altında, kararın tam metninin bulunduğu kitap veya dergi gösterilmek suretiyle de ilgi duyanlara kararların bütününe ulaşabilme olanağı sağlanmıştır. Eserde kaynağına yollama yapılamayan az sayıdaki karar, uzun yıllar boyunca şahsen temin ettiğim veya meslekdaşlarımın verdikleri, bir bölümü yayımlanmamış, bir bölümünün ise yayımlandığı yer bulunamamış, ancak metinleri herhalde tarafımdan özetlenmiş veya kısaltılmış olan kararlardır. Ayrıca, bu baskıda, daha önceki baskılarda yer almış olan benzer kararlar ayıklanmış ve bunlara muhafaza edilen benzerlerinin altındaki notlarda yollama
VIII SEKİZİNCİ BASIYA ÖNSÖZ yapılmakla yetinilmiştir. Böylece ilgi duyanların bu kararlara da kolayca ulaşabilmeleri sağlanmıştır. Bu baskının gün ışığına çıkmasında emeği geçen herkese, özellikle içten gayret gösteren değerli araştırma görevlisi Alihan Aydın a, bu basıda esere işlenen Yargıtay kararlarının dizgisini yapan sekreterim Naile Polat a, tashihlerde yardımcı olan Av. M. Nail Kocakaya, stajyer Av. Abdülkerim Caferoğlu, stajyer Av. Dilek Demircioğlu ile Derya Demirci ye, basım ve yayımını üstlenen Beta Basım AŞ ile eserin dizgisinde tüm isteklerimizi büyük bir gayret ve özenle yerine getiren Gülgonca Çarpık a teşekkür ederim. Gümüşsuyu, Eylül 2004 Prof. Dr. Erdoğan Moroğlu
IX BİRİNCİ BASIYA ÖNSÖZ Notlu-İçtihatlı Türk Ticaret Kanunu ve İlgili Mevzuat, bilimsel araştırma yapanlara ve özellikle uygulamacılara yardımcı olmak amaç ve düşüncesiyle hazırlanmıştır. Eserde yer alan kanunların Resmî Gazetedeki metinlere uygun olmasına özen gösterilmekle birlikte resmî metinlerde her nasılsa mevcut olan yanlış ifadelerin doğrularına da dipnotlarında yer verilmiştir. Türk Ticaret Kanunu ile Kooperatifler Kanunu maddeleri altına konulan Yargıtay ve Danıştay içtihatlarının ilgili bulundukları kanun maddelerini sadece tekrarlar nitelikte değil, onları açıklar ve yorumlar nitelikte olmalarına özellikle özen gösterilmiştir. Kısaltılarak veya özetlenerek verilen içtihatların yayınlanmış oldukları dergiler her içtihadın altında ayrıca gösterilmek suretiyle okuyucuların gerekli gördükleri durumlarda kararın tam metnini inceleyebilmeleri mümkün kılınmıştır. Türk Ticaret Kanunu ile ilgili mevzuatın seçiminde uygulamada duyulan ihtiyaçlar gözönünde tutulmuştur. Eserden yararlanmayı kolaylaştırmak için Türk Ticaret Kanunu ile Kooperatifler Kanununu kapsayan bir kavram endeksi hazırlanmıştır. Eseri 20 Eylül 1979 günü çok genç yaşında aramızdan ayrılan Sevgili Kardeşim Mehmet Emin Şenyiğit'in aziz anısına ithaf ediyorum. Ayrıca, eserin hazırlanmasında yardımlarını esirgemeyen eşim Av. Nazan Moroğlu'na, Kervan Yayınları arasında çıkmasını sağlayan Sayın Kemal Ilıcak'a, titiz çalışmaları ile eserin günışığına çıkabilmesini sağlamış olan Kervan Kitapçılık AŞ çalışanlarına, özellikle değerli dostum Yönetici Erol Şadi Erdinç Bey ile Elmas Konuşkan Hanıma şükranlarımı sunarım. Prof.Dr. Erdoğan Moroğlu
XI İÇİNDEKİLER Sekizinci Basıya Önsöz VII Birinci Basıya Önsöz IX İçindekiler XI Kısaltmalar XIII [1] Türk Ticaret Kanunu 1-1071 [2] Türk Ticaret Kanununun Mer iyet ve Tatbik Şekli Hakkında Kanun 1073-1094 [3] Kooperatifler Kanunu 1095-1180 [4] Sermaye Piyasası Kanunu 1181-1243 [5] Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun 1245-1275 [6] Kanunî Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun 1277-1288 [7] Ticarî İşletme Rehni Kanunu 1289-1297 [8] Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname 1299-1366 [9] Ticaret Sicili Tüzüğü 1367-1420 [10] Sermaye Şirketlerinin Genel Kurul Toplantıları ve Bu Toplantılarda Bulunacak Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Komiserleri Hakkında Yönetmelik 1421-1450 Sistematik Fihrist 1451-1476 Kavram İndeksi 1477-1509
XIII KISALTMALAR AAjK AATK AD AktG Akyazan AlmBayK AlmGST AlmGühK AlmSAK AnkBD Arıç 7 sayılı Anadolu Ajansı Türk Anonim Şirketinin Türk Ticaret Kanununun 272 nci Maddesinden İstisna Edilmesine Dair Kanun 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanun Adalet Dergisi Aktiengesetz (Alman Pay Senetli Ortaklıklar Kanunu) Akyazan Sıtkı, Türk Ticaret Kanunu ile İlgili Mevzuat, Ankara 1971. Alman Bayrak Kanunu (Gesetz über das Flaggen-recht der Seeschiffe und die Flaggenführung der Binnenseeschiffe) Alman Gemi Sicili Tüzüğü (Schiffsregisterordnung) Alman Müseccel Gemiler ve İnşa Halindeki Gemiler Üzerinde Haklar Kanunu (Gesetz über Rechte an eingetragenen Schiffen und Schiffsbauwerken) Alman Sigorta Akdi Kanunu Ankara Barosu Dergisi Arıç M. Şahap, Yargıtay İçtihatlarına Göre Haşiyeli Ticaret Kanunu, İstanbul 1946. AvK 1136 sayılı Avukatlık Kanunu Ay. Anayasa AyM Anayasa Mahkemesi b. bent BankK 4389 sayılı Bankalar Kanunu BasK 5187 sayılı Basın Kanunu Batider Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi BelGK 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu BelK 1580 sayılı Belediye Kanunu BGB Bürgerliches Gesetzbuch (Alman Medeni Kanunu) BİKK 195 sayılı Basın İlân Kurumu Teşkiline Dair Kanun Birkaş Birkaş Hasan, Ticaret Şirketleri ve Tatbikatı, 3. Baskı, İstanbul 1970.
XIV KISALTMALAR BK 818 sayılı Borçlar Kanunu BKK Bakanlar Kurulu Kararı bkz. bakınız C. Cilt CD Yargıtay Ceza Dairesi CGK Yargıtay Ceza Genel Kurulu CMUK 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu CogİşKHK 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname CUH Yargıtay Ceza Umumi Heyeti ÇekK 3167 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun DCMKK 4922 sayılı Denizde Can ve Mal Koruma Hakkında Kanun DD Danıştay Dergisi DDUH Dava Daireleri Umumî Heyeti DerK 2908 sayılı Dernekler Kanunu DKD Danıştay Kararları Dergisi DMK 627 sayılı Devlet Memurları Kanunu Dn. Danıştay DUH Danıştay Umumi Heyeti DVK 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu DzİşK 854 sayılı Deniz İş Kanunu DZMK 3894 sayılı Denizde Zapt ve Müsadere Kanunu E. Esas numarası EAŞK 1330 tarihli Ecnebi Anonim ve Sermayesi Eshama Münkasem Şirketlerle Ecnebi Sigorta Şirketleri Hakkında Kanunu Muvakkat EczK 6197 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun EDÇFK 7462 sayılı Ereğli Demir Çelik Fabrikaları Türk Anonim Şirketi Kanunu EKSK 507 sayılı Esnaf ve Küçük Sanatkârlar Kanunu EndTasKHK 554 sayılı Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname Eriş Gönen Eriş, Açıklamalı İçtihatlı Türk Ticaret Kanunu, 2. Baskı, Ankara 1992-3. Baskı, Ankara 2004. ETK 865 sayılı Eski Ticaret Kanunu f. fıkra FaizK 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun
KISALTMALAR XV FKK 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu FSEK 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu GBŞNiz Gemi Bayrak Şahadetnameleri Hakkında Nizamname GmbHG Gesetz über die Gesellschaften mit beschraenkter Haftung (Alman Limited Ortaklıklar Kanunu) GSNiz Gemi Sicili Nizamnamesi GümK 4458 sayılı Gümrük Kanunu GVK 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu HarçK 492 sayılı Harçlar Kanunu HD Yargıtay Hukuk Dairesi HGB Handelsgesetzbuch (Alman Ticaret Kanunu) HGK Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Hirş Hirsch Ernst E., Notlu Ticaret Kanunu, İstanbul 1946 hk. hakkında HTK 394 sayılı Hafta Tatili Hakkında Kanun HSYK Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu HUH Yargıtay Hukuk Umumî Heyeti HUMK 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu İçtBK Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı İHRÖK 3577 sayılı İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Kanun İİD Yargıtay İcra İflâs Dairesi İİK 2004 sayılı İcra ve İflâs Kanunu İKİD İlmi ve Kazai İçtihatlar Dergisi İstBD İstanbul Barosu Dergisi İsvSAK İsviçre Sigorta Akdi Kanunu İsvTST İsviçre Ticaret Sicili Tüzüğü İşK 4857 sayılı İş Kanunu İzmBD İzmir Barosu Dergisi K. Karar numarası KabK 815 sayılı Türkiye Sahillerinde Nakliyatı Bahriye (Kabotaj) ve Limanlarla Kara Suları Dahilinde İcrayı San at ve Ticaret Hakkında Kanun karş. karşılaştırınız KHK Kanun Hükmünde Kararname KİTKHK 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname
XVI KISALTMALAR KomY KoopK KTK KVK LimK MadK MarkKHK md. MK Sermaye Şirketlerinin Genel Kurul Toplantıları ve Bu Toplantılarda Bulunacak Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Komiserleri Hakkında Yönetmelik 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu 618 sayılı Limanlar Kanunu 3213 sayılı Maden Kanunu 556 sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname madde 4721 sayılı Medeni Kanun MKBorKHK 91 sayılı Menkul Kıymetler Borsaları Hakkında Kanun Hükmünde Kararname MÖHUK 2675 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun MSHK 1160 sayılı Mükerrer Sigorta Hakkında Kanun Mük. Mükerrer NotK 1512 sayılı Noterlik Kanunu Okay Okay Sami, Deniz Ticaret Hukukuna İlişkin Yargıtay Kararları, İstanbul 1963. OR Obligationenrecht (İsviçre Borçlar Kanunu) ÖPaKHK 90 sayılı Ödünç Para Verme İşleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname PatentKHK 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname RG Resmî Gazete RKD Resmî Kararlar Dergisi RKHK 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun s. sayfa S. Sayı SaSK 6948 sayılı Sanayi Sicili Kanunu SchG Scheckgesetz (Alman Çek Kanunu) SMK 7397 sayılı Sigorta Murakabe Kanunu Sonİçt. Son İçtihatlar Dergisi SoyK 2525 sayılı Soyadı Kanunu SPK 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu SPKurulu Sermaye Piyasası Kurulu
KISALTMALAR XVII SSK 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu Şimşek Şimşek Edip, Hukukta ve Cezada Ticarî Senetler, Ankara 1982. ŞirK 2308 sayılı Şirketlerin Müruruzamana Uğrayan Kupon ve Tahvilat ve Hisse Senedi Bedellerinin Hazineye İntikali Hakkında Kanun t. tarih TapK 2644 sayılı Tapu Kanunu TasSK 1711 sayılı Tasarruf Sandıkları Hakkında Kanun TatK 6763 sayılı Türk Ticaret Kanununun Mer iyet ve Tatbik Şekli Hakkında Kanun TBB Türkiye Barolar Birliği TBMM Türkiye Büyük Millet Meclisi TCK 765 sayılı Türk Ceza Kanunu TD Yargıtay Ticaret Dairesi TebK 7201 sayılı Tebligat Kanunu TET Tehlikeli Eşyanın Ticaret Gemileriyle Taşınması Hakkında Tüzük TGTDT Ticaret Gemilerinin Teknik Durumları Hakkında Tüzük TİK Türkiye İçtihatlar Külliyatı TK/TTK 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu TKHK 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun TKKBK 1581 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu TNBD Türkiye Noterler Birliği Dergisi TOBBK 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu TPaK 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun TSGN Ticaret Sicili Gazetesi Nizamnamesi TST Ticaret Sicili Tüzüğü TŞKBK 4572 sayılı Tarım Satış Kooperatif ve Birlikleri Kanunu TürkçeK 805 sayılı İktisadi Müesseselerde Mecburi Türkçe Kullanılması Hakkında Kanun TürkSHK 2007 sayılı Türkiye de Türk Vatandaşlarına Tahsis Edilen Sanat ve Hizmetler Hakkında Kanun UBTK 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun UMK 2699 sayılı Umumî Mağazalar Kanunu UMT Umumî Mağazalar Tüzüğü vd. ve devamı VUK 213 sayılı Vergi Usul Kanunu
XVIII KISALTMALAR WG Wechselgesetz (Alman Kambiyo Senetleri Kanunu) Y. Yıl Yarg. Yargıtay YasaHD Yasa Hukuk Dergisi YatHK 86 sayılı Yatırımlar (Holding) Anonim Şirketine Bazı İstisna ve Muaflıklar Verilmesine Dair Kanun YKD Yargıtay Kararları Dergisi ZOK 6964 sayılı Ziraat Odaları ve Ziraat Odaları Birliği Kanunu