Genç Erişkin Astım Hastalarında Düzenli Fiziksel Aktivite ve Solunum Egzersizinin Fonksiyonel Performansa Etkisi ÖZET Fatma KIRTAY*, Sıdıka OĞUZ** ÖZET Amaç: Çalışma genç erişkin astımlı bireylerde, düzenli yapılan fiziksel aktivite ve solunum egzersizinin astımlı bireylerin performans düzeylerine etkisini belirlemek amacıyla planlandı. Gereç Yöntem: İstanbul da bir eğitim araştırma hastanesinin göğüs hastalıkları polikliniğine başvuran en az ilkokul mezunu, 18 yaş üzeri, fiziksel engeli ve iletişim sorunu olmayan gönüllü 26 hasta katıldı. Olgular sekiz haftalık düzenli fiziksel aktivite ve solunum egzersizi programına alındı. Solunum egzersizleri öğretildi ve haftada en az üç kez 20 dakikalık yürüyüş yaptırıldı. Veriler; bireylerin sosyodemografik özellikleri ve hastalıkla ilgili bilgilerini içeren Hasta Tanıtım Formu, Astım Kontrol Testi (AKT) ve Fonksiyonel Performans Envanteri (FPE) kullanılarak, sekiz haftalık program öncesi ve sonrası görüşme yöntemiyle toplandı. Veriler SPSS 10.0 da parametrik olmayan önemlilik testleriyle değerlendirildi. Bulgular: Yaş ortalaması 35.96±8.89 olan olguların, çalışma öncesi %65.4 ü düzenli egzersiz, %100 ü düzenli solunum egzersizi yapmadığını, ayrıca %69.2 si hastalıklarını fiziksel aktiviteye karşı engel olarak algıladıkları belirlendi AKT puanları incelendiğinde kontrolsüz astım oranı egzersiz programı öncesi %73.1 ken program sonrası %15.4 e düştü. FPE puan ortalaması 2.43 ken, egzersiz sonrası 2.70 e yükseldi. FPE alt boyut puanları, en yüksek puanın vücut bakım (p=0.002), en düşük puanın fiziksel egzersiz boyutunda olduğu (p=0.001) görüldü. Sonuç: Düzenli fiziksel aktivite ve solunum egzersizi programı ile astım semptomlarının kontrol altına alınabileceği ve bireylerin fonksiyonel kapasitesinin artırılabileceği belirlendi. Anahtar Kelimeler: Astım, solunum egzersizi, fiziksel aktivite, FPE, AKT ABSTRACT Regular Physical Activity and Breathing Exercises Effects on Functional Performance Level of Young Adult Patients with Asthma Objectives: This study was planned to determine the effects of regular physical activities and breathing exercises on the performance levels of young adult individuals with asthma. Methods: This study includes 26 voluntary patients who applied to a chest diseases polyclinic of a educational research hospital in Istanbul, were graduated from at least a primary school, were 18 years older and conscious. The patients were subjected to eight week program of regular physical activity and breathing exercise. In this eight week program, the patients learned to do the breathing exercises and did a 20 minute walk at least three times a week as physical exercise. * Msc. Hemşire Dr. Lütfü Kırdar Kartal Eğitim Araştırma Hastanesi 1.Dahiliye Kliniği **Dr. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü. İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı.
76 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:4,Sayı:1. 2011 Data were collected by using Questionaire, the Asthma Control Test (ACT) and Functional Performance Inventory (FPI) containing socio-demographic characteristics and disease-related information of individuals before and after eight week program. The obtained data were evaluated with non-parametric significance tests on SPSS. Results: Of the cases with mean age of 35.96±8.89, 65.4% stated that they didn t do exercises, 100% stated that they didn t do breathing exercises, and also 69.2% stated that they perceived their disease as an obstacle to the physical activity before this program. When the ACT scores of the patients were examined, rate of uncontrolled asthma was 73.1% before the exercise program and decreased to 15.4% after the exercise program. The mean overall score of FPI was 2.43 and increased to 2.70 after the exercise. When we examined the subscale scores of the FPI, it was determined that the body care had the highest score (p=0.002) and physical exercise had the lowest score (p=0.001). Conclusion: It was determined that asthma symptoms can be controlled and individual functional capacity can be increased with regular physical exercises and respiratory exercise programs. Keywords: Asthma, respiratory exercise, physical activity, FPI, ACT GİRİŞ VE AMAÇ Astım; duyarlı kişilerde geri dönüşümlü olarak vücuttaki mast hücreleri eozonofiller ve T lenfositler başta olmak üzere birçok hücre ve hücre ürününün rol oynadığı, hava yollarının daralması ile kendini gösteren, ataklar halinde gelen kronik enflamatuar bir hastalıktır (Erk 2001; Gemicioğlu 2008; Çelik 2009; Gülmez ve Erdinç 2009; Umut ve Bartu 2009). Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre; dünyada 300 milyon kişiyi etkilediği ve 2005 yılında 255.000 kişinin öldüğü tahmin edilen astım, ciddi bir halk sağlığı sorunudur. Astım prevalansı ülkeler arasında farklılıklar gösterse de son 40 yıl içinde tüm ülkelerde astım ve allerji görülme sıklığının arttığı görülmüştür. Modern yaşam biçiminin benimsenmesi ve şehirleşmenin artmasıyla bu prevalansın giderek artacağı düşünülmekte ve 2025 yılına kadar yüzmilyon kişinin daha astım olacağı öngörülmektedir (http://www.who.int/features/ factfiles/asthma/en/index.html). Ülkemizde yaklaşık 3.5 milyon kişinin astım hastası olduğu tahmin edilmektedir (Umut ve Bartu 2009). 2003 ulusal hane halkı araştırması (UHY-ME) çalışmasında astım prevalansı %3.87 olarak saptanmıştır (Mollahaliloğlu ve ark. 2007). Amerika da Mancuso, Sayles, Robbins ve Phillips in (2006) 60 astımlı hasta ile yaptıkları çalışmada astımlı bireyler hastalıklarını fiziksel aktiviteye karşı bir engel olarak algıladıklarını ve böylece hareketsizliğe itildiklerini belirtmişlerdir. Uzun yıllardır kronik akciğer hastalığı olan bireylere sağlık profesyonellerinin yaklaşımı inaktivite, istirahat ve medikal tedavi ile sınırlı kalmıştır. DSÖ GARD Projesi ile düzenli fiziksel aktivitenin özendirilmesi ve yaygınlaştırılması, sağlıklı beslenmenin teşvik edilmesi, obezitenin engellenmesi gibi girişimler planlayarak, bireylerin bağımlılık düzeylerini ve hastalık yüklerini azaltmayı planlamaktadır (Türkiye Kronik Hava Yolu Hastalıklarını (Astım-KOAH) Önleme ve Kontrol Programı (2009-2013) Eylem Planı 2009). Ülkemizde astımlı hastalarda fiziksel aktivitenin etkileri üzerine yeterli veri bulunmamakla birlikte, çocuk astımlılarda yapılmış sayılı çalışma vardır. Örneğin Yüksel ve ark. (2009) 30 astımlı çocukta kontrol gruplu olarak yaptıkları çalışmada, sekiz haftalık program ile kondüsyon bisikleti kullanılarak, düzenli fiziksel aktivitenin yaşam kalitesi ve semptomlara etkisini araştırmışlardır. Sonuçta düzenli fiziksel aktivitenin semptomları azalttığı ve yaşam kalitesini anlamlı olarak iyileştirdiğini belirtmişlerdir. Ayrıca Başaran (2003) tarafından 54 astımlı çocukta fiziksel egzersizin etkileri sorgulanmış ve sonuçta düzenli fiziksel egzersizin yaşam kalitesi ve aerobik kapasite üzerine olumlu etkisi olduğu gösterilmiştir.
Genç Erişkin Astım Hastalarında Düzenli 77 Astım ve Egzersiz: Artan solunum sıkıntısı hastanın aktivitesini azaltmakta, kondüsyon düzeyini düşürmekte ve günlük yaşamında da bireyi bağımlı hale getirebilmektedir. Astım hastalarında yapılan bir çalışmada astımlı bireyler, hastalıklarını fiziksel aktiviteye karşı bir engel olarak algıladıklarını ve böylece hareketsizliğe itildiklerini belirtmişlerdir (Mancuso et al. 2006). Kocaman, Özkan, Özkan, Kaya ve Erkan nın (2008) yetişkin astımlılarda yaptıkları yaşam kalitesi çalışmalarında, psikiyatrik tanısı olmayan astım hastalarının sadece fiziksel boyutta hastalıktan etkilendiklerini saptamışlardır. Kronik solunum yolu hastalıklarında düzenli fiziksel aktiviteye ek olarak yapılan solunum egzersizinin de yaşanılan nefes darlığının azaltılmasında yardımcı olacağı bildirilmektedir. Düzenli yapılan solunum egzersizi ise diyafragmanın kuvvetini artırır, dispneyi azaltır, akciğerlerin daha fazla havalanmasını ve balgam hareketliliğini sağlar. Astım hastalarında yapılan çalışmalarda düzenli yapılan fiziksel aktivitenin, aerobik kapasite ve yaşam kalitesine olumlu etkileri gösterilmektedir (Başaran 2003; Emtner and Hedin 2005; Özden 2009; Yüksel ve ark. 2009; Vempati, Bijlani and Deepak 2009). Astımı kontrol altında olan bireye; rekabet ve macera sporları haricinde birçok egzersiz türü önerilmektedir. Astımlılara daha çok yürüyüş, yüzme, yoga, bisiklete binme gibi aerobik egzersizler önerilmektedir. GEREÇ ve YÖNTEM Amaç: Bu çalışma, astım tanısı alıp tedavi amacıyla İstanbul da bir eğitim araştırma hastanesinin göğüs hastalıkları ve astım polikliniğine başvuran hastalarda düzenli fiziksel aktivite ve solunum egzersizinin fonksiyonel performansa etkisini saptamak amacıyla tanımlayıcı olarak planlandı. Araştırmanın evrenini 15.04.2010-10.06.2010 tarihleri arasında İstanbul da bir eğitim araştırma hastanesinin göğüs hastalıkları ve astım polikliniğine tanı ve tedavi amacıyla başvuran astım hastaları oluşturdu. Örneklemi; en az ilkokul mezunu, 18 yaş ve üzeri, fiziksel engeli ve iletişim sorunu olmayan ve ayrıca fiziksel performansı etkileyebilecek başka bir kronik hastalığı olmayan, çalışmaya gönüllü olarak katılmak isteyen hastalar oluşturdu. Araştırma verilerini toplamak amacıyla araştırmacı tarafından oluşturulan astımlı bireylerin sosyodemografik özellikleri ve hastalıkla ilgili bilgilerini içeren Hasta Tanıtım Formu, Türk Toraks Derneği tarafından kullanılan Astım Kontrol Testi ve Fonksiyonel Performans Ölçeği kullanılarak, sekiz haftalık düzenli fiziksel aktivite ve solunum egzersizi programı öncesi ve sonrası yüz yüze görüşme yöntemi ile araştırmacı tarafından toplandı. Sekiz haftalık programda hastaya; büzük dudak ve diyafragmatik solunum egzersizleri öğretilerek, fiziksel aktivite olarak da hastaların yaşam biçimlerine uygun en az haftada üç kez 20 dakikalık yürüyüş, bisiklete binme, yüzme gibi egzersizler önerilerek hastanın programa katılımı sağlandı. Sekiz hafta boyunca olgularla haftada bir olmak üzere yüz yüze veya telefonla iletişime geçilerek hastanın programa uyumu değerlendirildi. Hasta Tanıtım Formu: Astımlı bireylerin sosyodemografik özellikleri ve hastalıkla ilgili bilgilerini içeren 25 soruluk bu form araştırmacı tarafından literatür bilgisine ve daha önce yapılmış çalışmalara göre oluşturuldu. Astım Kontrol Testi: Türk Toraks Derneği tarafından kullanılan 5 sorudan oluşan test, son dört hafta içinde astım kontrolü ile ilgili soruları içermektedir. Testten 25 puan alan astımlılar tam kontrolde, 20-24 puan arasında olanlar hedefe yakın, 20 puanın altındaki astımlıların ise kontrol altında olmadığı kabul edilmektedir. Fonksiyonel Performans Envanteri: KOAH lı hastaların fonksiyonel performans düzeylerini ölçmek amacıyla Gülseven (2005) tarafından KOAH lı hastalarda ve daha sonra Özkan (2006) tarafından astım ve KOAH lı hastalarda geçerlilik ve güvenirliği yapılan FPE i, 7 alt boyut ve toplam 67 sorudan oluşmaktadır.
78 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:4,Sayı:1. 2011 Ölçekten alınan puanların hesaplanmasında; sağlık sorunları nedeniyle yapılamayan ve tercih edilmediği için yapılmayan faaliyetlere 0 puan verilir. En yüksek puan ise hiç zorlanmadan kolayca yapılan faaliyetlere verilerek 1 ler 3, 2 ler 2, 3 ler de 1 puan olarak kodlanır. Fonksiyonel Performans Envanteri alt boyut puanları; alt boyutu oluşturan maddelerin ortalaması alınarak, yedi alt boyutun ortalaması ile ölçeğe ait toplam fonksiyonel performans puanı hesaplanmaktadır. Puanlar 0-3 arasında değişmektedir ve ölçekten alınabilecek en yüksek puan 3 tür. Yüksek puan yüksek performansı göstermektedir. Etik İzinler: Çalışmaya başlamadan önce tüm izinler ve etik komite onayları alınarak, araştırma sırasında mahremiyet, yarar ve bilgi edinme ilkelerine bağlı kalındı. Astımlı bireylere araştırmanın amacı ve içeriği hakkında bilgi verilip, katılımları için yazılı onamları alındı. Astımlı hastalarda ölçeğin kullanılması için ölçeğin geçerlik ve güvenirliğini yapan Gülseven den izin alındı. Verilerin Değerlendirilmesi: Verilerin analizinde SPSS 11.5 ve MedCalc istatistik paket programları kullanıldı. Verilerin normal dağılıma uygunlukları örneklem büyüklüğü açısından teorik olarak normal dağılıma uygun olmadığını ortaya koysa da (özellikle grup içi analizlerde (n<30), hem One Sample Kolmogorow Smirnow testi hem de histogramların incelenmesi yoluyla sınandı, normal dağılıma uygun olmadığı kesinleştirildi. Bu sebeple çalışmada non parametrik önemlilik testleri kullanıldı. Wilcoxon işaretli sıralar testi ve yüzdelik, frekans, standart sapma kullanıldı. İstatistiksel anlamlılık düzeyi olarak 0.05 alındı. BULGULAR Olguların BKİ ortalaması 26.41, yaş ortalaması 35.96, tanı yılı ortalaması 12.19, evde yaşayan kişi sayısı ortalaması 3.46 dir (Tablo I). Tablo I. Olguların Sosyodemografik Özellikleri (N=26) Sosyodemografik Özellikler n % Yaş Ort:35.96 SS±8.89- Range: 20-52 BKI Ort:26.41 SS±4.7 - Range:18.42-38.67 Tanı yılı Ort:12.19 SS±9.39 -Range:1-30 Evde yaşayan kişi Ort:3.46 SS±1.56-Range:1-7 Cinsiyet Kadın 18 69.2 Ekonomik durum Öğrenim durumu Meslek Medeni Durum Erkek İyi Orta Kötü İlkokul Lise Üniversite Evhanımı Memur İşçi Serbest Evli Bekar 8 6 15 5 8 7 11 6 11 7 2 19 7 30.8 23.1 57.7 19.2 30.8 26.9 42.3 23.1 42.3 26.9 7.7 73.1 26.9 Araştırmaya katılan astımlı bireylerin sekiz haftalık düzenli aerobik ve solunum egzersizi programı öncesi % 73.1 inin astımı kontrol altında değil iken egzersiz programı sonunda bu oranın % 15.4 e düştüğü görüldü (Tablo II).
Genç Erişkin Astım Hastalarında Düzenli 79 Tablo II. Olguların Sekiz Haftalık Egzersiz Programı Öncesi ve Sonrası Astım Kontrol Testi Puanları Egzersiz Prog. Öncesi Egzersiz Prog. Sonrası AKT Puan n % n % Tam Kontrol 25 1 3.8 7 26.9 Kısmi Kontrol 24-20 6 23.1 15 50.7 Kontrol Altında Değil 19-0 19 73.1 4 15.4 Toplam 26 100 26 100 Araştırmaya katılanların astım ve performans boyutlarının sekiz haftalık düzenli aerobik ve solunum egzersizi programı öncesi ve sonrası karşılaştırılması sonucunda, astım kontrol düzeyi, vücut bakımı, alış veriş ve mutfak işleri, ev ve bahçe işleri, şehirde dolaşım, fiziksel egzersiz, eğlence ve hobiler, dini manevi faaliyetler, sosyal etkileşim ve arkadaşlar, okul iş alt boyut puanları ve fiziksel performans toplam puanları program sonunda artarak istatistiksel olarak anlamlı farklılık gösterdi (p<0.05) (Tablo III). Tablo III. Olguların Sekiz Haftalık Egzersiz Programı Öncesi ve Sonrası Astım Kontrol Testi ve Fiziksel Performans Envanterinden Aldıkları Puanların Karşılaştırılması Egzersiz Prog. Öncesi Egzersiz Prog. Sonrası AKT ve FPE Ort Ortanca SS Ort Ortanca SS Z* p AKT toplam puan 15.12 14.5 5.94 21.62 21.5 3.29-4.37.000 Vücut bakımı 2.68 2.83 0.38 2.87 3 0.24-3.10.002 Alışveriş ve mutfak 2.5 2.67 0.56 2.7 3 0.42-2.45.014 işleri Ev ve bahçe işleri 2.07 2.25 0.69 2.36 2.33 0.57-3.68.000 Diğer ev işleri 2.63 3 0.66 2.87 3 0.47-1.13.257 Şehirde dolaşım 2.43 2.55 0.57 2.76 3 0.43-3.47.001 Fiziksel egzersiz 1.82 1.8 0.72 2.32 2.27 0.51-3.22.001 Eğlence ve hobiler 2.66 2.82 0.38 2.87 3 0.23-3.52.000 Dini manevi faaliyetler 2.61 2.9 0.57 2.88 3 0.28-2.49.013 Sosyal etkileşim aile ve 2.52 2.78 0.59 2.75 2.96 0.39-3.42.001 arkadaşlar Okul iş 2.36 2 0.66 2.86 3 0.35-3.32.001 FPE toplam puan 2.43 2.47 0.44 2.7 2.76 0.34-4.13.000 *Wilcoxon işaretli sıralar testi kullanıldı.
80 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:4,Sayı:1. 2011 TARTIŞMA Herhangi bir fiziksel performansı etkileyebilecek başka bir kronik hastalığı olmayan erişkin astımlı bireylerde, düzenli yapılan fiziksel aktivite ve solunum egzersizinin bireylerin performans düzeylerine etkisini belirlemek amacıyla planlanan çalışmamızın bulguları literatür ve benzer çalışmalarla tartışıldı. Çalışma grubumuz 26 erişkin astımlı bireyden oluşmakta ve grubun %69.2 sini kadınlar oluşturmaktadır (Tablo I). Astım çocukluk yaş grubunda erkeklerde daha sık görülürken, erişkin dönemde ise prevalans kadınlarda artmaktadır (Gemicioğlu 2008;Çelik 2009;Türkiye Kronik Hava Yolu Hastalıklarını (Astım-KOAH) Önleme ve Kontrol Programı (2009-2013) Eylem Planı 2009). Bizim çalışmamızda da çalışma grubunun çoğunluğunu kadınların oluşturması literatür ile paralellik göstermektedir. Mancuso et al. (2006) çalışmalarında astımlı bireylerin hastalıklarını fiziksel aktiviteye karşı bir engel olarak algıladıklarını ve böylece hareketsizliğe itildiklerini belirtmişlerdir. Strine, Ford, Balluz, Chapman, Mokdad (2004) ise astımlı bireylerin %18.8 inin sık ruhsal sıkıntı yaşadığını ve yaşanılan ruhsal sıkıntı ile hareketsizlik arasında anlamlı ilişki olduğunu saptamışlardır. Vahlkvist, Inman and Pedersen (2010) çocuk astımlılarda fiziksel aktivitede azalmanın kötü kontrollü astım ile ilişkili olduğunu ve astım kontrolünün iyileşmesi ile günlük fiziksel aktivite arasında anlamlı artış olduğunu göstermişlerdir. Bizim çalışmamız ve benzer çalışmalarda da görülüyor ki astımlı bireyler hastalıklarını fiziksel aktiviteye karşı bir engel olarak görmekte ve astımlarının kontrol altında olmayışı da bireyleri hareketsizliğe itmektedir. Çalışmamıza katılan astımlı bireylerin, egzersiz programı öncesi AKT nden aldıkları puanlar incelendiğinde %73.1 i kontrol altında olmayan astıma (AKT puanları < 20) sahipti. Sekiz haftalık egzersiz programına alındıktan sonra bu oran %15.4 e düştüğü saptandı (Tablo II). Dünyada ve ülkemizde astım kontrolünün istenen düzeyde olmadığı bilinmektedir (Türkiye Kronik Hava Yolu Hastalıklarını (Astım-KOAH) Önleme ve Kontrol Programı (2009-2013) Eylem Planı 2009). Demoly et al. (2009) beş Avrupa ülkesinde yürüttükleri çalışmalarında kontrolsüz astım oranını %56.6 bulmuşlardır. Demoly et al (2010) bir diğer çalışmada ise bu oranı %50.4 olarak belirlemiştir. Dogra et al. (2011) çalışmalarında; 12 haftalık egzersiz programı sonrası AKT ve yaşam kalitesi değerlendirmesinde, istatistiksel olarak anlamlı artış görüldüğünü saptayarak yapısal bir egzersiz programı ile astım kontrolünün artırılabileceğini göstermişlerdir. Çalışmamızda da diğer çalışmalarla benzerlik göstererek astım kontrol düzeyinin düşük olduğu, fakat yapılan düzenli egzersiz programı ile astım kontrol düzeyinin artırılabileceği görüldü. Araştırmaya katılanların FPE nden aldıkları puanlar değerlendirdiğinde ölçeğin genelinden alınan puan ortalaması 2.43 iken, egzersiz programı sonrası bu ortalama 2.70 e yükseldi (Tablo III). Fonksiyonel performans envanterini Gülseven (2005) KOAH lı hastalarda uygulamıştır. Çalışmasının sonucunda FPE puan ortalamasını 1.74 bularak, KOAH lı hastalarda fonksiyonel performans düzeyinin azaldığını göstermiştir. Bizim çalışmamızda da FPE tam puanının 3 olduğu ve yüksek performansı belirttiğini temel alırsak; astımlı bireylerin de fonksiyonel performans düzeylerinin azaldığı, düzenli aerobik ve solunum egzersizi ile fonksiyonel performans düzeyinin arttırılabileceği belirlendi. Garcia, Varraso, Anto and Camargo (2009) ileri yaş kadın astımlı da haftada 3 kez olmak üzere 20 dk süre ile tempolu yürüyüşe denk aktiviteleri temel alarak yaptıkları çalışma sonucunda, yüksek fiziksel aktivitenin astım atak riskini azalttığını saptamışlardır. Farid et al. (2005) çalışmalarında sekiz haftalık egzersiz programı sonunda solunum fonksiyon testi değerlerinin önemli değişiklik göstermesiyle astımlı hastalarda aerobik egzersiz programının akciğer fonksiyonlarını iyileştirmede önemli rol alabileceğini belirtmişlerdir. Özden (2009) astım hastalarında solunum, aerobik ve kuvvetlendirme egzersizlerini içeren egzersiz programının hastalığın kliniğini, semptomlarını iyileştirdiğini ayrıca fonksiyonel kapasitelerini ve hastalıkla ilişkili yaşam kalitelerini de geliştirdiğini belirtmiştir. Mendes et al (2010) çalışmalarında; inatçı astımı ve psikososyal sıkıntısı yüksek olan astımlıların hastalık
Genç Erişkin Astım Hastalarında Düzenli 81 yönetiminde aerobik eğitimin önerilmesinin önemli rol alabileceğini belirtmişlerdir. Ayrıca Emtner and Hedin (2005) 10 haftalık egzersiz programına alınan astımlı bireylerin 3 yıl sonunda ki bulguları ile de günlük yaşamdaki fiziksel aktivitelerin iyi bir fiziki durumda olmak için yeterli olduğunu ortaya koymuşlardır. Bütün bu çalışmalarda da bizim çalışmamızla benzer olarak astım hastalığının yönetimini, düzenli yapılan fiziksel aktivitenin olumlu yönde etkilediği görülmektedir. Fiziksel Performans Envanterinin alt boyutlarından alınan puanlar incelendiğinde ise, en yüksek puanın vücut bakım boyutundan alındığı ve daha sonra sırasıyla eğlence ve hobiler, dini manevi aktiviteler, sosyal etkileşim ve arkadaşlar, alışveriş, şehirde dolaşım, okul iş, ev ve bahçe işleri, fiziksel egzersiz olarak sıralandığı görüldü (Tablo III). Gülseven (2005) KOAH lı hastalarda FPE nin alt boyutlarından aldıkları puanları sıraladığında en yüksek puanın vücut bakım alt boyutundan daha sonrada sırasıyla sosyal etkileşim aile ve arkadaşlar, dini manevi faaliyetler, eğlence dinlenme kişisel zevk veren faaliyetler, ev işlerini sürdürme ve son olarakta fiziksel egzersiz alt boyut puanlarının yer aldığını belirtmiştir. Görülüyor ki FPE alt boyutundan alınan puanların sıralaması astım ve KOAH hastalarında benzerlik göstermektedir. Astımlı ve KOAH lı bireyler en kolay vücut bakımı, en zor ise fiziksel egzersiz alt boyut aktivitelerini yapabilmektedirler. Sonuç olarak; düzenli solunum egzersizi ve aerobik egzersiz programı ile astımlı bireylerde astım semptomlarının kontrol altına alınabileceğini ve fonksiyonel kapasitelerinin artırılabileceğini ifade edebiliriz. Biz sağlık profesyonellerinin üzerine düşen görev, bireyi aktif bir yaşam biçimi için bilinçlendirmek ve cesaretlendirmektir. Bunun için astım hemşireleri poliklinik izlemlerinde astımlı kişilerde, bireye özgü solunum ve aerobik egzersiz programları planlayarak astım kontrolünü ve fonksiyonel kapasitesini artırıp, bağımlılık düzeyini azaltmayı hedeflemelidir. KAYNAKLAR Başaran S (2003). Astımlı Çocuklarda Fiziksel Egzersizin Yaşam Kalitesi, Aerobik Kapasite ve Solunum Fonksiyonları Üzerine Etkisi. Fiziksel Tıp Rehabilatasyon. Anabilim Dalı Uzmanlık Tezi. Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Adana. Çelik GE (2009). Göğüs Hastalıkları. Ankara: Sentez Matbaacılık, 283-295. Demoly P, Gueron B, Annunziata K, Adamek L, Walters RD (2010). Update on asthma control in five European countries : results of a 2008 survey. Eur Respir Rev, 19(16) :150-157. Demoly P, Paggiaro P, Plaza V, Bolge S.C, Kannan H, Sohier B, Adamek L (2009). Prevalence of asthma control among adults in France, Germany, Italy, Spain and the UK 2009. Eur Respir Rev, 18(112) : 105-112. Dogra S, Kuk JL, Baker J, Jamnik V (2011). Exercise is associated with improved asthma control in adults. Eur Respir J, 37(2):318-23. Emtner M, Hedin A (2005). Adherence to and effects of physical activity on health in adults with asthma. Advances in Physiotherapy,7(3):123-134. Erk M (2001). Göğüs Hastalıkları II.Cilt. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 621-659. Farid R, Azad F J, Atri A E, Rahimi M B, Khaledan A, Talaei-Khoei M, Ghafari J, Ghasemi R (2005). Effect of aerobic exercise training on pulmonary function and tolerance of activity in asthmatic patients. Iran J Allergy Asthma Immunol, 4(3):133-138. Garcia AJ, Varraso R, Anto J M, Camargo C A (2009). Prospective study of physical activity and risk of asthma exacerbations in older women. Am J Respir Crit Care Med, 179: 999-1003. Gemicioğlu B (2008). Astım. İçinde: Göğüs Hastalıkları Ders Kitabı. Umut S (Ed). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayınları, 263-302. Gülmez İ, Erdinç M (2009). Astımla Yaşam. İstanbul: Aves Yayıncılık,3-45.
82 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:4,Sayı:1. 2011 Gülseven B (2005). Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalarında Fonksiyonel Performans ve Etkileyen Faktörler. Hemşirelik Esasları Anabilim Dalı Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. http://www.who.int/features/factfiles/asthma/en/index.html. Erişim:11.09.2009. Kocaman N, Özkan M, Özkan S, Kaya Z, Erkan F (2008). Yetişkin astım hastalarında yaşam kalitesi ve yaşam kalitesini etkileyen faktörlerin tanılanması. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 71: 109-115. Mancuso C, Sayles W, Robbins L, Phillips E (2006). Barriers and facilitators to healthy physical activity in asthma patients. Journal of Asthma, 43(2):137-143. Mendes FAR, Gonçalves R C, Maria PTN, Saraiva-Romanholo B M, Cukier A, Stelmach R, Jacob- Filho W, Martins M, Carvalho CRF (2010). Effects of aerobic training on psychosocial morbidity and symptoms in asthmatic patients: a randomized clinical trial. Chest, 138 (2):331-337. Mollahaliloğlu S, Hülür Ü, Yardım N, Özbay H, Çağlayan A.K, Ünüvar N, Aydın S (2007). Türkiyede Sağlığa Bakış. Ankara: Bölük Ofset Matbaacılık, 56-58. Özden ŞA (2009). Orta ve Ağır Şiddetli Astımlı Hastalarda Egzersizin Fonksiyonel Kapasiteye Etkisi. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı Doktora Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Özkan S (2006). KOAH ve Astımlı Hastalarda Fonksiyonel Performans ve Yaşam Kalitesi Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İstanbul. Strine TW, Ford ES, Balluz L, Chapman D, Mokdad AH. (2004). Risk behaviors and health related quality of life among adults with asthma. Chest,126 (6): 1849-1854. Türkiye Kronik Hava Yolu Hastalıklarını (Astım-KOAH) Önleme ve Kontrol Programı (2009-2013) Eylem Planı. (2009). Ankara: Anıl Matbaacılık, 29-30. Umut S, Bartu SB (2009). Türk Toraks Derneği Astım ve Alerji Çalışma Grubu.Yönetim Kurulu- Rehber Hazırlama Komitesi. Türk Toraks Derneği Astım Tanı ve Tedavi Rehberi. Türk Toraks Dergisi, 10 (10). Vahlkvist S, Inman M D, Pedersen S (2010). Effect of asthma treatment on fitness, daily activity and body composition in children with asthma. Allergy, 65:1464 1471. Vempati R, Bijlani RL, Deepak KK (2009). The efficacy of a comprehensive lifestyle modification programme based on yoga in the management of bronchial asthma: a randomized controlled trial. BMC Pulmonary Medicine,9:37. Yüksel H, Söğüt A, Yılmaz Ö, Günay Ö, Tıkız C, Dündar P, Onur E (2009) Astımlı çocuklarda fizik egzersizin yaşam kalitesi, solunum fonksiyonları ve semptom skorlarına etkisi. Asthma Allergy Immunology,7:58-65. İletişim adresi: Dr. Sıdıka Oğuz Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü. İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı. Tıbbiye Cad. Haydarpaşa Kampüsü/Haydarpaşa/İstanbul E mail: sidikaoguz@yahoo.com Gsm: 0533 465 10 99/1153