Prof. Dr. Nuray EKŞİ Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletlerarası Özel Hukuk Anabilim Dalı Başkanı YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA HUKUKU 6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü Yabancıların Türkiye ye Girişi ve Vize İşlemleri Yabancıların Türkiye de İkameti ve Seyahati Yabancıların Türkiye den Sınırdışı Edilmesi Uluslararası Koruma Yabancıların Çalışma Hakları Yabancıların Taşınmaz İktisabı Yabancı Sermaye Yatırımları 4. BASKI
Yayın No : 3434 Hukuk Dizisi : 1714 1. Baskı Nisan 2014 İSTANBUL 2. Baskı Ekim 2014 İSTANBUL 3. Baskı Kasım 2015 İSTANBUL 4. Baskı Ekim 2016 İSTANBUL ISBN 978-605 - 333-758 - 4 Cop yright Bu ki ta bın bu ba sı sı nın Tür ki ye de ki ya yın hak la rı BE TA Ba sım Ya yım Da ğı tım A.Ş. ye ait tir. Her hak kı sak lı dır. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra fı kıs men ve ya ta ma men ya da özet ha lin de, fo to ko pi, fak si mi le ve ya başka her han gi bir şe kil de ço ğal tı la maz, da ğı tı la maz. Nor mal öl çü yü aşan ik ti bas lar ya pı la maz. Nor mal ve kanu nî ik ti bas lar da kay nak gös te ril me si zo run lu dur. Dizgi : Beta Basım A.Ş. Baskı -Cilt : İnkılâp Kitabevi Yayın San. Tic. A.Ş. Çobançeşme Mah. Sanayi Cad. Altay Sok. No: 8 Yenibosna - İSTANBUL (Sertifika No: 10614) Tel: (0212) 496 11 81 Kapak Tasarım : Gülgonca Çarpık Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. (Sertifika No. 16136) Narlıbahçe Sokak No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 www.betayayincilik.com
III DÖRDÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ Yabancılar hukuku, son yılların en fazla yasal düzenleme yapıldığı alanlardan biridir. Nitekim Yabancılar ve Uluslararası Koruma Hukuku adlı eserimizin üçüncü baskısı 2015 yılında yayınlandıktan sonra yeni yasal düzenlemeler hayata geçirilmiştir. 2016 yılında hayata geçirilen yeni yasal düzenlemelerden biri Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik tir. Söz konusu Yönetmeliğin yanı sıra 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu ile yabancıların çalışma izinleri yeniden düzenlenmiştir. 6735 sayılı Kanun, 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunu yürürlükten kaldırmıştır. Ayrıca 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu ile bazı kanunlarda değişiklik ve eklemeler de yapılmıştır. Kitabımızın beşinci baskısında mevzuat değişiklikleri ve yeni yasal düzenlemeler metne eklenmiş; yabancıların çalışma izinlerine ilişkin kısım yeniden kaleme alınmıştır. Kitabın kısa sürede yayınlanmasını sağlayan; şahsının ve personelinin saygın tutumuyla yayınevini yazarlar için vazgeçilmez kılan Beta Yayınevi nin değerli yöneticisi Sayın Seyhan Satar a; Kitabın dizgisini özenle gerçekleştiren ve kapak tasarımını yapan Sayın Gülgonca Çarpık a içten teşekkür ederim. Prof. Dr. Nuray EKŞİ Çekmeköy, Ekim 2016
IV ÜÇÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ Kitabın bu basısında, Türkiye nin özellikle 2011 yılından beri karşılaştığı kitlesel akınlara yenilerinin eklenebileceği söylemleri dikkate alınarak kitlesel akın halinde sağlanan uluslararası koruma türü olan geçici koruma ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Geçici koruma, bu isimle Türk mevzuatına ilk defa 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ile girmiştir. Söz konusu Kanun un 91. maddesinde geçici korumanın genel çerçevesi çizilmiş; bu maddeye istinaden hazırlanan ve 11 Ekim 2014 tarihinde yürürlüğe giren Geçici Koruma Yönetmeliği ile geçici korumaya ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir. Bu basıda, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu nun 91. maddesi ile Yönetmelik hükümleri, ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Ayrıca, mevzuat değişiklikleri metne işlenmiş; yürürlükten kaldırılan yasal düzenlemelere ilişkin açıklamalar metinden çıkarılmış ve yararlanılan kaynaklar güncelleştirilmiştir. Kitabın kısa sürede yayınlanmasını sağlayan; şahsının ve personelinin saygın tutumuyla yayınevini yazarlar için vazgeçilmez kılan Beta Yayınevi nin değerli yöneticisi Sayın Seyhan Satar a; Kitabın dizgisini özenle gerçekleştiren ve kapak tasarımını yapan Sayın Gülgonca Çarpık a içten teşekkür ederim. Prof. Dr. Nuray EKŞİ Çekmeköy, Ekim 2015
V İKİNCİ BASIYA ÖNSÖZ Türk mevzuatında son yıllarda yoğun bir şekilde gerçekleştirilen değişiklik çalışmaları, yabancılar hukuku alanında da etkisini göstermiştir. Kitabımızın birinci basısının yayınlandığı Nisan 2014 tarihinden sonra 6549 sayılı Kanun ile Vatansızların Hukuki Durumuna Dair Konvansiyon onaylamıştır. Ancak Konvansiyon, henüz Bakanlar Kurulu tarafından tasdik edilip Resmî Gazete de yayımlanmadığından Türkiye açısından bağlayıcılık kazanmamıştır. Ayrıca 11.9.2014 tarihinde 6552 sayılı Kanun ile Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkındaki Kanun un 6. maddesi ile düzenlenen süresiz çalışma izinlerine ilişkin hüküm değiştirilmiştir. Bu değişikliğin yanı sıra 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu nun 58(3) ve 95(9). maddelerine istinaden İçişleri Bakanlığı tarafından Kabul ve Barınma Merkezleri ile Geri Gönderme Merkezlerinin Kurulması, Yönetimi, İşletilmesi, İşlettirilmesi ve Denetimi Hakkında Yönetmelik hazırlanmış ve 22.4.2014 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Birinci basısı kısa sürede tükenen Kitabımızın bu basısında, içindekiler kısmına eklemeler yapılmış; mevzuat değişikliklerinin yanı sıra 22.4.2014 tarihinde yürürlüğe giren Kabul ve Barınma Merkezleri ile Geri Gönderme Merkezlerinin Kurulması, Yönetimi, İşletilmesi, İşlettirilmesi ve Denetimi Hakkında Yönetmelik metne işlenmiştir. Ayrıca konuyla ilgili idare mahkemeleri ve Danıştay tarafından verilen yeni kararlar Kitaba eklenmiştir. Kitabın kısa sürede yayınlanmasını sağlayan Beta Yayınevi nin değerli yöneticisi sayın Seyhan Satar a; Kitabın dizgisini özenle gerçekleştiren ve kapak tasarımını yapan Sayın Gökhan Ayrancı ya içten teşekkür ederim. Prof. Dr. Nuray EKŞİ Çekmeköy, Ekim 2014
VI ÖNSÖZ Göç alanında transit ülke olan Türkiye son yıllarda göçün hedefi haline gelmiştir. Arap Baharı nın da etkisiyle Türkiye ye sığınan yabancıların sayısı artmıştır. Kitlesel bir şekilde Türkiye ye sığınan Suriyeliler ile ilgili olarak uluslararası yük paylaşımı sağlanamamış ve Türkiye bu konuda tek başına bırakılmıştır. Son yıllarda yaşanan gelişmeler karşısında uluslararası koruma alanındaki yasal düzenlemelerin ihtiyaçlara tam olarak cevap vermemesi ve yabancılar alanındaki gelişmelere bağlı olarak ortaya çıkan sorunların çözümünde mevzuatın yetersiz kalması, Türkiye de yeni yasal düzenlemelerin yapılmasına ve idari teşkilatın yeniden şekillenmesine sebep olmuştur. Nisan 2013 tarihinde kabul edilen ve idari teşkilata ilişkin hükümleri, 11.4.2013 ve diğer hükümleri, 11.4.2014 tarihinde yürürlüğe giren 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ile düzenli göçe, düzensiz göçe ve uluslararası korumaya ilişkin hükümler aynı çatı altında toplanmıştır. Ayrıca, 6458 sayılı YUKK ile göç ve sığınmanın idari teşkilatı da yeniden şekillendirilmiştir. İçişleri Bakanlığı na bağlı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü kurulmuş; illerde, valilikler bünyesinde İl Göç İdaresi Müdürlükleri; yurtdışı teşkilatında ise Göç Müşavirlikleri ve Göç Ataşelikleri ihdas edilmiştir. Gerek idari yapıda gerekse mevzuatta yapılan değişiklikler, bugüne kadar Yabancılar Hukuku olarak adlandırdığımız alanın adında değişiklik yapılmasını gerektirmiştir. Bugüne kadar Yabancılar Hukuku alanında, Uluslararası Koruma ya sınırlı ölçüde yer verilmiştir. Ancak gelinen noktada, Uluslararası Koruma, Yabancılar Hukuku alanında bir hayli geniş yer tutmaktadır. Uluslararası Koruma türlerinin çeşitliliği, başvuru usulü, uluslararası koruma başvurusu sürecindeki ya da uluslararası koruma statüsü verildikten ya da reddedildikten sonraki hukuki statü başta olmak üzere uluslararası koruma, Yabancılar Hukuku alanında kendine özgü bir yer edinmiştir. Bu yerinden ve öneminden dolayı Yabancılar Hukukuna İlişkin Te-
VII mel Konular adlı kitabımızın adını Yabancılar ve Uluslararası Koruma Hukuku olarak değiştirme zarureti hasıl olmuştur. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Hukuku adlı Kitabımızın faydalı olmasını temenni ederim. Kitabın tashihlerini titizlikle gerçekleştiren İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletlerarası Özel Hukuk Anabilim Dalı öğretim görevlileri Arş. Gör. Dr. Mine Tan Dehman, Arş. Gör. Dr. Elif Ulusu ya ve Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletlerarası Özel Hukuk Anabilim Dalı araştırma görevlileri Mustafa Okan Yağcı ve Gizem Zurnacı ya içten teşekkür ederim. Kitabın kısa sürede yayınlanmasını sağlayan; şahsının ve personelinin saygın tutumuyla yayınevini yazarlar için vazgeçilmez kılan Beta Yayınevi nin değerli yöneticisi sayın Seyhan Satar a; Kitabın dizgisini özenle gerçekleştiren Sayın Müge Mete ye ve kapak tasarımını yapan Sayın Gökhan Ayrancı ya içten teşekkür ederim. Prof. Dr. Nuray EKŞİ Çekmeköy, Mart 2014
İÇİNDEKİLER DÖRDÜNCÜ BASIYA ÖNSÖZ...III ÜÇÜNCÜ BASIYA ÖNSÖZ... IV İKİNCİ BASIYA ÖNSÖZ... V ÖNSÖZ... VI KISALTMALAR... XXVII GİRİŞ...1 Birinci Bölüm GENEL OLARAK YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA KANUNU I. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu nun Hazırlık Süreci...7 A. Göç ve İltica Bürosu Tarafından Başlatılan Çalışmalar...7 B. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Tasarısı nın Meclise Sunulması...11 C. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu nun Genel Gerekçesi...12 D. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununa İlişkin Yönetmelikler...16 II. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu nda Esas Alınan Avrupa Birliği Mevzuatı...17 A. Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programında Göç ve İltica Alanındaki Başlıca Taahhütler...17
X B. Göç ve İlticanın Topluluklaştırılması/Avrupalılaştırılması (Communitarization/Europeanization of Migration and Asylum)...24 1. Başlangıçtan Bugüne Avrupa Birliği Antlaşmaları nda Göç ve İltica...26 2. Schengen Acquis...33 C. Yabancıların Giriş, İkamet ve Seyahati Konularında Esas Alınan Avrupa Birliği Mevzuatı...35 D. Uluslararası Korumada Esas Alınan Avrupa Birliği Mevzuatı... 35 İkinci Bölüm YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA KANUNU NUN KAPSAMI, TEMEL İLKELERİ VE BU KANUNLA GETİRİLEN YENİLİKLER I. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu nun Kapsamı ve Bu Kapsama Giren Yabancılar...39 A. Genel Olarak Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu nun Kapsamı...39 B. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu nun Kapsamına Giren Yabancılar...40 1. Yabancının Tanımı...40 a. Genel Olarak...40 b. Özel Statüde Bulunan Yabancılar...41 c. Vatansızlar...41 2. Uluslararası Korumadan Yararlananlar...44 a. Mülteciler...44 b. Şartlı Mülteciler...51 c. İkincil Korumadan Yararlananlar...52 d. Geçici Korumadan Yararlananlar...55 II. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu nun Kapsamına Girmeyen Yabancılar...55 A. Türkiye de Bulunan Yabancı Askerî Personel...55 B. Elçilikler ve Konsolosluklar...57
C. Göçmenler, Mavi Kart Sahipleri ve KKTC Vatandaşları...60 1. Göçmenler...60 2. Mavi Kart Sahipleri...63 3. KKTC Vatandaşları...65 III. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu nda Yer Alan Temel İlkeler...65 A. Geri Gönderme Yasağı (Non-Refoulement)...65 B. Vatansızların ve Uluslararası Korumadan Yararlanan Yabancıların Karşılıklılık İlkesinden Muaf Tutulması...66 C. Uluslararası Koruma Talep Edenlere Sağlanacak Hakların Türk Vatandaşlarına Tanınanlardan Fazla Olmaması...67 IV. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ile Türk Yabancılar Hukukuna Getirilen Yenilikler...67 Üçüncü Bölüm YABANCILARIN TÜRKİYE YE GİRİŞİ, GİRİŞ YASAĞI VE VİZE İŞLEMLERİ I. Yabancıların Türkiye ye Girişi, Türkiye de İkamet ve Seyahatleri ile İlgili Temel Mevzuat...71 A. Anayasa nın 16. Maddesi...71 B. Avrupa İkamet Konvansiyonu...71 C. Avrupa Konseyi Üyesi Devletler Arasında Kişilerin Seyahatleri ile İlgili Avrupa Konvansiyonu...72 D. İskân Kanunu...72 E. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu...73 II. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu na Göre Yabancıların Giriş ve Vize İşlemleri...73 A. Yabancıların Türkiye ye Girişi...73 1. Yabancıların Türkiye ye Giriş Şartları...73 2. Yabancıların Pasaport veya Pasaport Yerine Geçen Belgelere Sahip Olması...74 a. Pasaport veya Pasaport Yerine Geçen Belgelerin İbrazı...74 XI
XII b. Pasaport Yerine Geçen Belgeler...74 aa. Pasavan...75 bb. İdari Mektup...76 cc. Gemiadamı Cüzdanı...77 dd. Uçak Mürettebatı Belgesi...79 ee. Mültecilere Verilen Seyahat Belgesi...80 B. Türkiye ye Girişlerine İzin Verilmeyecek Yabancılar...81 C. Yabancıların Vize İşlemleri...82 1. Vize Başvurusu, Sınırda Verilen Bandrol Vizeler ve Vize Vermeye Yetkili Makamlar...82 2. Vize Verilmeyecek Yabancılar...85 3. Vizenin İptali...86 4. Vize Muafiyeti...87 Dördüncü Bölüm YABANCILARIN TÜRKİYE DE İKAMETİ VE SEYAHATİ I. İkamet İzni Alması Zorunlu Olan Yabancılar...89 II. İkamet İzninden Muaf Tutulan Yabancılar...89 III. İkamet İzni Başvurusu ve İkamet İzni Vermeye Yetkili Makamlar...90 A. İkamet İzni Başvurusunun Yurt Dışından Yapılması...90 B. İkamet İzni Başvurusunun Türkiye den Yapılması...91 C. İkamet İzni Talebinin Reddi...91 D. İkamet İzni Süresi ve Sürenin Uzatılması...92 E. İkamet İzni Türleri...93 1. Kısa Dönem İkamet İzni...93 2. Aile İkamet İzni...95 3. Öğrenci İkamet İzni...96 4. Uzun Dönem İkamet İzni...97 5. İnsani İkamet İzni...98 6. İnsan Ticareti Mağduru İkamet İzni...99
XIII IV. Türkiye de Oturan Yabancıların Nüfus Kayıtlarının Tutulması...101 V. Türkiye de Vefat Eden Yabancılara İlişkin İşlemler ve Cenaze Nakilleri...103 VI. Yabancıların Türkiye den Çıkışı...106 Beşinci Bölüm YABANCILARIN TÜRKİYE DEN SINIRDIŞI EDİLMESİ I. Sınırdışı Kavramı ve Türleri...107 II. Yabancıların Türkiye den Sınırdışı Edilmelerine İlişkin Mevzuat...110 A. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Ek Protokolleri...110 1. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi nin Sınırdışına Uygulanan Hükümleri...110 2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine Ek Protokollerde Sınırdışı...113 B. Anayasa nın 16. Maddesi ile 23. Maddesinin VI. Fıkrası... 114 C. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu nun 59. Maddesi...115 D. Avrupa İkamet Konvansiyonu nun 3. Maddesi...116 E. Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme nin 13. Maddesi...117 F. Avrupa Sosyal Şartı nın 19/8. Maddesi...117 G. Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair 1951 Cenevre Konvansiyonu...118 H. Türk Vatandaşlığı Kanunu nun 33. Maddesi...119 I. Muharip Yabancı Ordu Mensuplarından Türkiye ye İltica Edenler Hakkında Kanun ile Bu Kanuna İlişkin Yönetmelik... 120 III. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu na Göre Yabancıların Sınırdışı Edilmesi...121 A. Yabancının Sınırdışı Edileceği Ülkeler ve Sınırdışı Etme Kararı Almaya Yetkili Makamlar...121 B. Hakkında Sınırdışı Kararı Verilecek Yabancılar...122 C. Sınırdışı Sebepleri Gerçekleşse Bile Hakkında Sınırdışı Kararı Verilemeyecek Yabancılar...123
XIV D. Sınırdışı Kararı, Kararın İçeriği ve Tebliği...124 E. Sınırdışı Kararının Uygulanması...127 1. Sınırdışı Edilen Yabancının Türkiye yi Terke Davet Edilmesi...127 2. Sınırdışı Edilen Yabancıların İdari Gözetim Altına Alınması...127 a. Genel Olarak İdari Gözetim (Administrative Detention)...127 b. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ndan Önceki Uygulama...128 c. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Uyarınca Sınırdışı Edilen Yabancıların İdari Gözetim Altına Alınması...134 3. Sınırdışı Edilecek Yabancıların Geri Gönderme Merkezlerinde Tutulması...135 a. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu nun Geri Gönderme Merkezlerine İlişkin Hükümleri... 135 b. Kabul ve Barınma Merkezleri ile Geri Gönderme Merkezlerinin Kurulması, Yönetimi, İşletilmesi, İşlettirilmesi ve Denetimi Hakkında Yönetmelik... 136 4. Kendi İsteğiyle Türkiye yi Terk Etmeyen Yabancılara İlişkin Sınırdışı Kararının Yerine Getirilmesi...138 IV. Non-refoulement Prensibinin Sınırdışına Etkisi...139 V. İltica ve Sığınma Talepleri Reddedilen ve Türkiye den Sınırdışı Edilmesine Karar Verilen Yabancılar Tarafından Türkiye ye Karşı Açılan Davalarda Verilen AİHM Kararlarının Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu nun Sınırdışına İlişkin Hükümlerinin Hazırlanmasına Etkisi...144 A. İltica ve Sığınma Talepleri Reddedilen ve Türkiye den Sınırdışı Edilmesine Karar Verilen Yabancılar Tarafından Türkiye ye Karşı Açılan Davalarda Verilen AİHM Kararları... 144 B. AİHM Kararlarının Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu nun Sınırdışına İlişkin Hükümlerinin Hazırlanmasına Etkisi...148
Altıncı Bölüm ULUSLARARASI KORUMA I. Mültecilerle Sığınmacılara İlişkin Mevzuat ve Antlaşmalar... 155 A. Mülteci ve Sığınmacılara İlişkin Mevzuat Hakkında Genel Bilgi...155 B. Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair 1951 Cenevre Konvansiyonu...156 C. Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair 1967 New York Protokolü...159 II. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu na Göre Uluslararası Koruma Türleri...159 A. Mülteci...159 B. Şartlı Mülteci...160 C. İkincil Koruma...163 D. Geçici Koruma...164 1. Geçici Korumanın Anlamı ve Kapsamı...164 2. Geçici Koruma Yönetmeliğinin Kapsamı ve Uygulama Alanı...165 XV a. Kişiler Açısından Geçici Koruma Yönetmeliğinin Uygulama Alanı...165 aa. Geçici Korumadan Yararlanacaklar...165 bb. Geçici Korumanın Kapsamı Dışında Tutulanlar... 166 b. Coğrafi Alan Açısından Geçici Koruma Yönetmeliğinin Uygulama Alanı...166 3. Geçici Korumanın Şartları...167 a. Kitlesel Akınla veya Kitlesel Akın Döneminde Bireysel Olarak Gelmek...167 b. Geçici Korunanların Bireysel Koruma Dışında Tutulması...168 c. Bakanlar Kurulu Tarafından Geçici Koruma Kararının Alınması...169 4. Geçici Koruma Altına Alma Usulü...170
XVI 5. Geçici Koruma Altına Alınanlara Sağlanan Hizmetler... 171 a. Sağlık, Eğitim, Sosyal Yardım Hizmetlerinden Yararlanma ve Çalışma Hakları...171 b. Özel İhtiyaç Sahiplerine Sağlanan Hizmetler...173 c. Geçici Korunanların Aile Birleşimi...174 d. Geçici Korunanların Avukatlık Hizmetlerinden Yararlanmasına İlişkin Şartlar...174 6. Geçici Korumanın Sona Ermesi...174 a. Geçici Korumanın Sona Ermesi Sebepleri...174 aa. Geçici Korumanın Bakanlar Kurulu Kararıyla Sonlandırılması...175 bb. Geçici Korumanın Geçici Korunanlara Bağlı Sebeplerle Sona Ermesi...176 cc. Geçici Korumanın İptali...176 dd. Gönüllü Geri Dönüş...176 b. Geçici Koruması Sona Erenler Hakkında Yapılacak İşlemler...177 aa. Geçici Koruması Sona Eren Yabancılardan Pasaport veya Pasaport Yerine Geçen Belgesi Olmayanların Durumu...177 bb. Geçici Koruması Sona Eren Yabancıların Türkiye den Geçici ve Daimi Çıkışı...177 cc. Geçici Koruması Sona Eren Yabancıların Türkiye ye Girişinin Yasaklanması...178 c. Geçici Koruması Sona Eren Yabancıların Tekrar Türkiye ye Gelmesi...178 III. Uluslararası Korumadan Yararlanamayacak Yabancılar... 179 A. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu na Göre Uluslararası Korumadan Yararlanamayacak Yabancılar... 179 B. Uluslararası Koruma İhtiyacı Olmakla Beraber Henüz Bir Milletlerarası Antlaşmayla veya Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ile Düzenlenmemiş Olan Yabancılar...180
XVII 1. İklim Mültecileri (Climate Refugees)...180 a. Mülteci Hukuku Alanında Yeni Bir Kavram: İklim Mültecileri...180 b. İklim Mültecilerinin 1951 Cenevre Konvansiyonu Kapsamı Dışında Kaldığına İlişkin Mahkeme Kararları...184 aa. Yeni Zelanda Mülteci Statüsü Belirleme İtiraz Mercii nin Ekonomik ve Çevresel Faktörler Sebebiyle Mülteci Statüsünün Kazanılamayacağına İlişkin 17 Ağustos 2000 Tarihli Kararı...184 bb. Avustralya Mülteci Temyiz Mahkemesi nin İklim Değişikliklerinin Kiribati Vatandaşına Mülteci Statüsü Kazandırmayacağına İlişkin 10 Aralık 2009 Tarihli Kararı...188 2. Yerinden Edilmiş Kişiler (Internally Displaced Persons)...192 IV. Uluslararası Koruma Başvurusuna İlişkin Esaslar...194 A. Uluslararası Koruma Başvurusu...194 B. Refakatsiz Çocuklar ve Özel İhtiyaç Sahipleri Tarafından Yapılan Başvurular...194 C. Uluslararası Koruma Başvurusu Yapan Yabancının İdari Gözetimi...195 D. Uluslararası Koruma Başvurusunun Kaydedilmesi ve Başvuru Sahibinin Bilgilendirilmesi...196 E. Uluslararası Koruma Başvurusunun Reddi Sebepleri...197 F. Uluslararası Koruma Başvurusu Yapan Yabancıyla Mülakat Yapılması, Menşe Ülke Bilgisi, Başvuranlara İlişkin Bilgilerin Gizliliği ve Uluslararası Koruma Başvuru Sahibi Kimlik Belgesi Verilmesi...199 1. Uluslararası Koruma Başvurusu Yapan Yabancıyla Mülakat Yapılması...199 2. Uluslararası Koruma Başvurusuyla İlgili Menşe Ülke Bilgisi Edinilmesi...199
XVIII 3. Uluslararası Koruma Başvurusu Yapan Yabancıya İlişkin Bilgilerin Gizliliği...200 4. Uluslararası Koruma Başvuru Sahibi Kimlik Belgesi Verilmesi...201 G. Uluslararası Koruma Başvurusunun Geri Çekilmesi...201 H. Uluslararası Koruma Başvurusunun Karara Bağlanması... 201 1. Genel Olarak Başvurunun Değerlendirilmesi...201 2. Hızlandırılmış Değerlendirme...202 I. Uluslararası Koruma Başvurusu Kabul Edilenlere İlişkin İşlemler...203 1. Şartlı Mültecinin ve İkincil Koruma Statüsü Sahibinin Belirli Bir İlde İkametine Karar Verilmesi...203 2. Uluslararası Koruma Başvurusunda Bulunan veya Bu Statüyü Alan Yabancıların Kabul ve Barınma Merkezlerinde Barındırılması...203 3. Uluslararası Koruma Statüsü Sahibi Kimlik Belgesi... 204 4. Seyahat Belgesi...204 İ. Uluslararası Koruma Statüsünün Sona Ermesi...204 J. Gönüllü Geri Dönüş...205 K. Uluslararası Koruma Statüsünün İptali...206 V. Uluslararası Korumaya İlişkin Kararlara Karşı İtiraz ve Yargı Yolu...206 A. Uluslararası Korumaya İlişkin Kararlara Karşı İtiraz...206 B. Uluslararası Korumaya İlişkin Kararlara Karşı Yargı Yolu... 207 C. Avukatlık Hizmetleri ve Danışmanlık...207 VI. Uluslararası Koruma Başvurusu Yapan veya Korumadan Yararlanan Yabancıların Hakları ve Yükümlülükleri...208 A. Uluslararası Koruma Başvurusu Yapan veya Korumadan Yararlanan Yabancıların Hakları...208 1. Eğitim ve Öğretime Erişim Hakkı...208 2. Sosyal Yardım ve Hizmetlere Erişim Hakkı...209 3. Sağlık Hizmetlerine Erişim...210
XIX 4. Uluslararası Korumadan Yararlanmak Üzere Başvuran veya Koruma Statüsü Alan Yabancıların İş Piyasasına Erişimi...211 a. Başvuru Sahibi ve Şartlı Mültecinin İş Piyasasına Erişimi...211 b. Mülteci ve İkincil Koruma Statüsü Sahibi Kişinin İş Piyasasına Erişimi...211 5. Harçlık...212 B. Uluslararası Koruma Başvurusu Yapan veya Korumadan Yararlanan Yabancıların Yükümlülükleri...212 Yedinci Bölüm YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMAYA İLİŞKİN ORTAK HÜKÜMLER I. Entegrasyon...215 II. III. IV. Yabancıların, Uluslararası Koruma Başvurusu Yapan ve Uluslararası Koruma Statüsü Sahibi Yabancıların Valiliğe veya Göç İdaresi Genel Müdürlüğü ne Davet Edilmesi... 215 Taşıma Şirketlerinin Yükümlülükleri...216 Kişisel Verilerin Alınması, Korunması ve Saklanması...216 V. Yabancılara, Başvuru ve Uluslararası Koruma Statüsü Sahiplerine Tebligat...216 VI. Yabancıların, Uluslararası Koruma Başvurusu Yapanların ve Uluslararası Koruma Statüsü Sahiplerinin Açacakları İdari Davalarda Yetkili Mahkemeler...217 VII. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu na Göre Verilecek İdari Para Cezaları...217 VIII. Uluslararası Koruma Süreçlerinde İşbirliği...218 Sekizinci Bölüm YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA KANUNU NA GÖRE İDARİ TEŞKİLAT I. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu na Kadar Olan Süreçte Göç ve İlticaya İlişkin İdari Teşkilat...221
XX II. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu na Göre İdari Teşkilat...222 III. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu nun İdari Teşkilat Yapısına İlişkin Hükümlerinin Değerlendirilmesi... 225 Dokuzuncu Bölüm YABANCILARIN TÜRKİYE DE ÇALIŞMA HAKLARI I. Yabancıların Türkiye de Çalışma Haklarına İlişkin Mevzuat Hakkında Genel Bilgi...229 II. Yabancıların Türkiye de Çalışma İzinleri...234 A. Uluslararası İşgücü Kanunu ndan Önceki Dönem...234 B. Uluslararası İşgücü Kanunu...235 1. Uluslararası İşgücü Kanunu nun Kapsamı ve Kapsam Dışında Kalan Haller...235 a. Uluslararası İşgücü Kanunu nun Kapsamı...235 b. Uluslararası İşgücü Kanunu nun Kapsamı Dışında Kalan Haller...236 2. Ön İzin ve Çalışma İzni Başvuruları...236 a. Ön İzin Başvuruları...236 b. Çalışma İzni Başvuruları...237 aa. Temel Kural: Başvurunun Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı na Yapılması ve Çalışma İzninin Bakanlık Tarafından Düzenlenmesi...237 bb. Başvurular Dışişleri Bakanlığı veya Ekonomi Bakanlığı Tarafından Değerlendirilmekle Beraber Çalışma İzninin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Tarafından Düzenlenmesi...238 3. Durumları Özellik Arzeden Yabancıların Çalışma İzinleri...239 a. Yabancı Öğrenciler...239 b. Yabancı Mühendis ve Mimarlar...240 c. Uluslararası Koruma Başvurusu Yapan Yabancılar ile Uluslararası Koruma Statüsü Alan Yabancıların Çalışma Hakları...242
XXI 4. Çalışma İzni Türleri...243 a. Süreli Çalışma İzni...243 b. Süresiz Çalışma İzni...243 c. Bağımsız Çalışma İzni...244 d. Turkuaz Kart...245 e. İstisnai Çalışma İzni...246 5. Çalışma İzninden Muafiyet...247 6. Çalışma İzni ve Çalışma İzni Muafiyetinin Süresi...248 7. Çalışma İzni Süresinin Uzatılması...249 8. Çalışma İzninin veya Çalışma İzni Muafiyetinin İkamet İzni Yerine Geçmesi...249 9. Çalışma İznine İlişkin Sınırlamalar...249 10. Çalışma İzni Başvurusunun Reddedileceği Haller...250 11. Çalışma İzni ile Çalışma İzni Muafiyetinin Geçerliliği ve İptali...251 12. Çalışma İzinlerinde Değerli Kâğıt Bedeli ve Harçlar... 252 C. Yabancıların Çalışma İzinlerine İlişkin Davalar...252 1. Davanın Konusu...252 2. Görevli ve Yetkili Mahkeme...253 3. Dava Açma Süresi...255 D. Çalışma İzni ile İstihdam Edilen Yabancıların Sosyal Güvenlik Hakları...256 E. Uluslararası İşgücü Kanunu na Muhalefet Halinde Uygulanacak Yaptırımlar...256 F. Uluslararası İşgücü Kanunu nun Getirdiği Yenilikler...257 1. Kapsama İlişkin Yenilikler...257 2. İdari Yapıya İlişkin Yenilikler...259 3. Çalışma İzni Türlerine İlişkin Yenilikler...260 4. Çalışma İzni Başvurusuna ve İznin Düzenlenmesine İlişkin Yenilikler...260
XXII III. Yabancılara Yasaklanan Meslek ve Sanatlar...261 A. İş Hukuku Alanında Yasaklanan Meslek ve Sanatlar...261 B. Kamu, Özel Kuruluş veya İşyerleri ile Meslek ve Hizmetler Alanında Getirilen Yasal Sınırlamalar...263 1. Eğitim Alanı...263 2. Sağlık Alanı...263 3. Basın Yayın Alanı...268 4. Adalet Alanı...268 5. Denizcilik Alanı...269 6. Devlet Memurluğu...269 7. Diğer Alanlar...270 IV. Yatırım Faaliyetlerinde Çalıştırılacak Yabancılar...271 V. Türk Vatandaşları ile Aynı veya Benzer Muameleye Tabi Tutulan Yabancılar...277 A. Türk Soylu Yabancıların Türkiye de Meslek ve Sanatlarını Serbestçe Yapabilmelerine Kamu Özel Kuruluş veya İşyerlerinde Çalıştırılabilmelerine İlişkin Kanun...277 B. Mavi Kart Sahipleri: Doğumla Türk Vatandaşı Olan ve Çıkma İzni ile Türk Vatandaşlığından Ayrılanlar...284 C. KKTC Vatandaşları...288 VI. Yabancıların Sosyal Güvenlik Hakları ve Sosyal Güvenlik Alanında Yabancılara Yasaklanan Meslekler...289 VII. Yabancıların Meslek Birlikleri Kurması ve Bunlara Üye Olması...296 Onuncu Bölüm YABANCILARIN TÜRKİYE DE TAŞINMAZ İKTİSABI I. Yabancıların Türkiye de Taşınmaz İktisabının Tarihçesi... 297 A. Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Yabancıların Taşınmaz İktisabı...297 B. 1923 Lozan Barış Antlaşması ve Eklerine Göre Yabancıların Taşınmaz İktisabı...300 C. 1924-2012 Yılları Arasında Yabancıların Taşınmaz İktisabı... 302
XXIII II. Yabancı Gerçek Kişilerin Türkiye de Taşınmaz Mülkiyeti ve Sınırlı Aynî Hak Edinmesine İlişkin Şartlar...307 A. Tapu Kanunu nun 35. Maddesinde Yer Alan Şartlar...307 B. Tapu Kanunu nun 35. Maddesinde Sözü Edilen Sınırlayıcı Hükümlerin Yer Aldığı Diğer Kanunlar...308 1. Askerî Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Kanunu... 308 2. Özel Öğretim Kurumları Kanunu...309 3. Mukabele-i Bilmisil Uygulanan Devletlerin Vatandaşları İçin Getirilen Sınırlamalar...311 III. Yabancıların Miras Yoluyla Taşınmaz İktisabı...314 IV. Yabancı Tüzel Kişilerin Taşınmaz İktisapları...315 A. Yabancı Ülkelerde Kurulan Tüzel Kişi Şirketlerin Türkiye de Taşınmaz Mülkiyeti ve Sınırlı Aynî Hak İktisabı...315 B. Yabancı Derneklerin Taşınmaz ve Sınırlı Aynî Hak İktisabı... 317 C. Yabancı Vakıfların Taşınmaz Mal ve Sınırlı Aynî Hak İktisabı... 317 V. Yabancı Sermaye ile Türkiye de Kurulan Şirketlerin Taşınmaz İktisabı...318 VI. Taşınmaz Mal Edinmede Türk Vatandaşlarıyla Eşit Muamele Gören Yabancılar ile Durumları Özellik Gösteren Yabancılar... 324 A. Taşınmaz Mal Edinmede Türk Vatandaşlarıyla Eşit Muamele Gören Yabancılar...324 1. Türk Vatandaşlığını Doğumla Kazanan ve Çıkma İzni ile Türk Vatandaşlığından Ayrılanlar (Mavi Kart Sahipleri)... 324 2. KKTC Vatandaşları...326 B. Durumları Özellik Gösteren Yabancılar...327 1. Mülteciler ve Muhacirler...327 2. Vatansızlar...328 3. Osmanlı Hanedanları...329 VII. Türkiye deki Taşınmaz Mallar Üzerinde Yabancı Devletlere Tanınan Haklar...332 A. Taşınmazların Yabancı Devletlere Kiralanması ve Taşınmazlar Üzerinde Yabancı Devletler İçin İrtifak Hakkı Tesisi...332
XXIV B. Türkiye Cumhuriyeti ile Kazakistan Cumhuriyeti Arasında Antalya İlinin Kemer İlçesindeki Taşınmazın Kazakistan Cumhuriyeti ne Kullandırılmasına İlişkin Protokol...334 C. Türkiye deki Yabancı Askerî Üsler...335 D. Yabancı Devletler Tarafından Türkiye de Kurulan Kültür Merkezleri...338 VIII.Türkiye deki Taşınmaz Mallar Üzerinde Diplomatik Temsilciliklere ve Konsolosluklara Tanınan Haklar...339 IX. A. Genel Olarak...339 B. Çok Taraflı Antlaşmalara Göre Diplomatik Temsilciliklerin ve Konsoloslukların Taşınmaz İktisabı...340 1. Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana Konvansiyonu... 340 2. Konsolosluk İlişkileri Hakkında Viyana Konvansiyonu... 342 C. Türkiye de Yabancı Temsilciliklerin ve Konsoloslukların Taşınmaz Mal Edinimi...342 1. Ecnebi Devletlere Ankara da Sefarethane ve Konsoloshane İnşa Etmek Üzere Meccanen Arsa Tahsisi Hakkında Kanun... 342 2. Boğaziçi Kanunu...343 3. Hazineye Ait Taşınmaz Malların Değerlendirilmesi ve Katma Değer Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun...344 4. Türkiye nin Onayladığı Çok Taraflı Antlaşmalara Göre Diplomatik Temsilciliklerin ve Konsoloslukların Taşınmaz İktisabı...344 5. Türkiye nin Onayladığı İki Taraflı Konsolosluk Antlaşmalarına Göre Konsoloslukların Taşınmaz İktisabı...344 6. Diplomatik Temsilcilik Binalarının İnşası İçin Karşılıklı Arsa Tahsisine İlişkin İki Taraflı Antlaşma ve Protokoller...346 Türkiye deki Taşınmazlar Üzerinde Uluslararası Kuruluşlara Tanınan Haklar...347 A. İç Hukukta Uluslararası Kuruluşların Taşınmaz Edinimine İlişkin Düzenlemenin Yokluğu...347
XXV B. Uluslararası Kuruluşların Kurucu Antlaşmalarında Yer Alan Hükümler...350 Onbirinci Bölüm TÜRKİYE DE YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI I. Türkiye de Yabancı Sermaye Yatırımlarının Hukuki Dayanakları...359 II. III. IV. Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu...359 A. Kanunun Amacı ve Kapsamı...360 B. Yabancı Yatırımcı...361 C. Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımı Sayılan Değerler... 361 D. Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarına İlişkin Esaslar... 362 E. Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu nun Getirdiği Yenilikler...363 Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu na İlişkin Yönetmelikler...368 Milletlerarası Antlaşmalar...369 A. Yatırımların Teşviki ve Korunmasına İlişkin İki Taraflı Antlaşmalar...369 B. Yabancı Yatırımların Güvence Altına Alınmasını Sağlayan Çok Taraflı Antlaşmalar...370 1. Devletler ve Diğer Devletlerin Vatandaşları Arasındaki Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümlenmesi Hakkında Konvansiyon...370 2. Çok Taraflı Yatırım Garanti Kuruluşu Antlaşması...371 V. Yatırım Ortamının İyileştirilmesine ve Avrupa Birliği Müktesebatına Uyum İçin Yapılan Düzenlemeler...372 Yararlanılan Kaynaklar...375
AB ACMS AET AİHM AİHS AKÇT AKKA AT AÜHFD AYBGBK BFHD Bkz. (bkz.) BM BMMYK BMNF BNO Passports : Avrupa Birliği KISALTMALAR : Academic Catalog Management System : Avrupa Ekonomik Topluluğu : Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi : Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi : Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu : Avrupa da Konvansiyonel Silâhlı Kuvvetler Antlaşması : Avrupa Toplulukları : Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi : Askerî Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Kanunu : Banka ve Finans Hukuku Dergisi : Bakınız C. : Cilt CEAS CMC CMK COI : Birleşmiş Milletler : Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği : Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu : British National Overseas Passport : Common European Asylum System : Crew Member Certificate : Ceza Muhakemeleri Kanunu : Country of Origin Information COMNAVSOUTH : Component Commands in Allied Command Europe s Southern Region
XXVIII C-SIS Dn. (dn.) DSÖ DTÖ : Central Schengen Information System : Dipnot E. : Esas EC ed. Edt. EDPs EGM EJML EU EURATOM : Dünya Sağlık Örgütü : Dünya Ticaret Örgütü : European Commission : Edition : Editor(s) : Environmentally Displaced Persons : Emniyet Genel Müdürlüğü : European Journal of Migration and Law : European Union : European Atomic Energy Community EUROCONTROL : European Organisation for the Safety of Air Navigation EURODOC f. : Fıkra GİGM GKRY HD IACA IBRD ICAO ICC ICCPR ICLQ ICSID IDPs : European Joint Documentation Service : Göç İdaresi Genel Müdürlüğü : Güney Kıbrıs Rum Yönetimi : Hukuk Dergisi : International Anti Corruption Academy : International Bank for Reconstruction and Development : International Civil Aviation Organization : International Chamber of Commerce : International Covenant on Civil and Political Rights : International and Comparative Law Quarterly : International Convention on the Settlement of Investment Disputes Between States and Nationals of Other States : Internally Displaced Persons
IFC IGC ILO IMF : International Finance Corporation : Inter Governmental Conference : International Labour Organization : International Monetary Fund Int l J. Refugee L. : International Journal of Refugee Law IOM Iowa L. Rev. IPA IPCC IŞİD İHY İKÜHFD İKV İYUK JELL JRS K. : Karar KEİ Örgütü KEİ UDS KHK LHD LJR MaltepeÜHFD md. MHB MIGA MÖHUK : International Organization for Migration : Iowa Law Review : Instrument for Pre-Accession Assistance : Intergovernmental Panel on Climate Change : Irak Şam İslam Devleti : İnsan Hakları Yıllığı XXIX : İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi : İktisadî Kalkınma Vakfı : İdari Yargılama Usulü Kanunu : Journal of Environmental Law and Litigation : Jesuit Refugee Service : Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü : Karadeniz Ekonomik İşbirliği Uluslararası Daimi Sekreteryası : Kanun Hükmünde Kararname : Legal Hukuk Dergisi : Law &Justice Review : Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi : Madde : Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni : Multilateral Investment Guarantee Agency : Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun
XXX MSB MÜB NATO NGO N-SIS OJ Pol-Net RG S. : Sayı s. : Sayfa SACEUR SEA SIS SOFA SSCB : Mülteci Statüsü Belirleme : Menşe Ülke Bilgisi : North Atlantic Treaty Organization : Non-Governmental Organizations : National Schengen Information System : Official Journal of the European Union : Police Intra-net : Resmî Gazete : Supreme Allied Commander Europe : Single European Act : Schengen Information System : Status of Forces Agreement : Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği STANAVFORMED : Standing Naval Force Mediterranean T. : Tarih TBB Dergisi TBK TCK TCMB THYAO TPKKHK TTK TurizmiTK TVK UNCITRAL UNHCR : Türkiye Barolar Birliği Dergisi : Türk Borçlar Kanunu : Türk Ceza Kanunu : Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası : Türk Havayolları Anonim Ortaklığı : Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun : Türk Ticaret Kanunu : Turizmi Teşfik Kanunu : Türk Vatandaşlığı Kanunu : United Nations Commission on International Trade Law : United Nations High Commissioner for Refugees
UNTS v. : Versus vb. vd. Vol. YÇİHK YİSHK YOİKK YÖK YSTK YTHFD YUKK : United Nations Treaty Series : Ve benzeri. : Ve devamı : Volume : Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun XXXI : Yabancıların Türkiye de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun : Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Koordinasyon Kurulu : Yükseköğretim Kurulu : Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu : Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi : Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu