İnsan Kaynakları Yönetimi Bilim Dalı Tezli Yüksek Lisans Programları Bilimsel Yöntemleri I Dr. M. Volkan TÜRKER 8 Bilimsel Süreci* 1. Gözlem alanının belirlenmesi 2. Ön Bilgi Toplama Yazın Taraması 3. Problem Tanımlama sorusunun tanımlanması 4. Kuramsal (teorik) Çerçeve Kuramsal irdeleme - Değişkenler açıkça belirlenmeli ve tanımlanmalı 5. Sav ve Oluşturma 6. Bilimsel nın Tasarımı Evren ve Örneklem belirleme, yöntem belirleme 1 * Sekeran, Uma. Research Methods for Business. s.31. 2 Bilimsel Süreci 5. Oluşturma 6. Bilimsel nın Tasarımı 7. Veri Toplama, Analiz ve Bulguların Yorumlanması 5. Sav ve Oluşturma 2 Geri bildirim 8. Sonuç Çıkarma doğrulandı mı? Sorusunu yanıtlandı mı? 3 4 1
sorusu sorusunda yer alan unsurların tanımlanması Mantıksal modelin oluşturulması örneği Söz konusu unsurlara ilişkin kuramların, yaklaşımların, modellerin tartışılması, değişkenlerin belirlenmesi Mantıksal modelin oluşturulması (Şematik gösterim) İşgücünün farklılıkları (Bağımsız Değişken) Yönetim anlayışı / uzmanlığı (Ilımlaştırıcı değişken) Yaratıcı sinerji (Müdahaleci değişken) Örgütsel etkenlik (Bağımlı Değişken) TEORİK ÇERÇEVE 5 6 Bir kuramı oluşturan bileşenler (Denence) YAPI SAV YAPI VARSAYIMLAR cının incelediği konu ile ilgili olarak bilimsel araştırmanın başında öne sürdüğü ve doğruluğu veya yanlışlığı henüz test edilmemiş önermedir. DEĞİŞKEN HİPOTEZ DEĞİŞKEN problemindeki değişkenler arasında ne tür bir ilişkinin olduğuna dair beklentileri ve değer yargılarını barındırır. Sava kıyasla daha özel ve daha somuttur. 7 8 2
türleri - 1 Tanımlayıcı hipotezler Bir olgunun hangi özelliklerden oluştuğuna ilişkin hipotezlerdir. Örnek araştırma sorusu: Kadınların yerel yönetim kademelerinde sınırlı düzeyde yer almalarının nedenleri nelerdir? Örnek Tan. : Ülkemizde kadına yönelik toplumsal bakış açısı, kadınların yerel yönetim kademelerinde sınırlı düzeyde yer almalarının nedenlerinden bir tanesidir. 9 türleri - 2 Değişkenler arası ilişki hipotezleri (eğeröyleyse) Yön belirten; İşte yaşanan stres ne kadar artarsa, çalışanların iş tatmini o oranda azalacaktır. Yön belirtmeyen; Yaş ile iş tatmini arasında bir ilişki vardır. 10 Örnek İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ UYGULAMALARI İLE ÇALIŞANLARIN SENDİKALAŞMA EĞİLİMİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA H1: İnsan Kaynakları Yönetimi uygulamaları, çalışanların sendikalaşma eğilimini negatif yönde etkilememektedir. Hatalı Örnek ÇALIŞANLARIN ÖRGÜTE BAĞLILIKLARI İLE İŞ PERFORMANSI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİNE YÖNELİK BİR UYGULAMA 11 12 3
Hatalı Örnek Hatalı Örnek Ana : H0: Çalışanların şirketlerine duydukları örgütsel bağlılık ile iş performansları arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1: Çalışanların şirketlerine duydukları örgütsel bağlılık ile iş performansları arasında anlamlı bir ilişki vardır. 13 14 Yan ler: mesleki bilgi ve becerileri arasında anlamlı bir ilişki yoktur. mesleki bilgi ve becerileri arasında anlamlı bir ilişki vardır. verimlilik ve iş/hizmet kalitesi arasında anlamlı bir ilişki yoktur. verimlilik ve iş/hizmet kalitesi arasında anlamlı bir ilişki vardır. sorumluluklarını yerine getirme ve inisiyatif kullanmaları arasında anlamlı bir ilişki yoktur. sorumluluklarını yerine getirme ve insiyatif kullanmaları arasında anlamlı bir ilişki vardır. 15 önceliklerini belirleme / zaman ve kaynak yönetimi arasında anlamlı bir ilişki yoktur. önceliklerini belirleme / zaman ve kaynak yönetimi arasında anlamlı bir ilişki vardır. sorun çözme / proaktif yaklaşım arasında anlamlı bir ilişki yoktur. sorun çözme / proaktif yaklaşım arasında anlamlı bir ilişki vardır. mesleki araştırmacılık ve yaratıcılık arasında anlamlı bir ilişki yoktur. mesleki araştırmacılık ve yaratıcılık arasında anlamlı bir ilişki vardır. kişilerarası ilişkileri arasında anlamlı bir ilişki yoktur. kişilerarası ilişkileri arasında anlamlı bir ilişki vardır. 16 4
ekip çalışması ve işbirliği arasında anlamlı bir ilişki yoktur. ekip çalışması ve işbirliği arasında anlamlı bir ilişki vardır. hizmet odaklılık arasında anlamlı bir ilişki yoktur. hizmet odaklılık arasında anlamlı bir ilişki vardır. şirket prosedür ve kurallarını uygulama arasında anlamlı bir ilişki yoktur. şirket prosedür ve kurallarını uygulama arasında anlamlı bir ilişki vardır. devamlılık ve iş saatlerine uyum arasında anlamlı bir ilişki yoktur. devamlılık ve iş saatlerine uyum arasında anlamlı bir ilişki vardır. 17 dış görünüm ve genel bakım arasında anlamlı bir ilişki yoktur. dış görünüm ve genel bakım arasında anlamlı bir ilişki vardır. bilgisayar bilgisi arasında anlamlı bir ilişki yoktur. bilgisayar bilgisi arasında anlamlı bir ilişki vardır. stres altında performansını koruyabilme arasında anlamlı bir ilişki yoktur. stres altında performansını koruyabilme arasında anlamlı bir ilişki vardır. yabancı dil bilgisi arasında anlamlı bir ilişki yoktur. yabancı dil bilgisi arasında anlamlı bir ilişki vardır. demografik değişkenler arasında anlamlı bir farklılık yoktur. demografik değişkenler arasında anlamlı bir farklılık vardır. 18 ÖRGÜTSEL GÜVEN VE İŞ TATMİNİ İLİŞKİSİ VE BİR ARAŞTIRMA türleri - 3 1. H1: Çalışanların üstlerine güvenlerine ilişkin algıları (dürüstlük, yeterlilik, tutarlılık) çalışanların; a. İş tatminleri ile ilişkilidir. b. İşten ayrılma niyetleri ile ilgilidir. 2. H1: Çalışanların şirket yönetimine olan güvenlerine ilişkin algıları (yeterlilik, açıklık) çalışanların; a. İş tatminleri ile ilişkilidir. b. İşten ayrılma niyetleri ile ilgilidir. 3. H1: Çalışanların iş arkadaşlarına olan güvenlerine ilişkin algıları (sadakat) çalışanların; a. İş tatminleri ile ilişkilidir. b. İşten ayrılma niyetleri ile ilgilidir. 19 Gruplar arası farklılık hipotezleri Yön belirten; Kadın işgörenlerin motivasyonu, erkek işgörenlerden yüksektir. Yön belirtmeyen; İşletme sahipleri/ortakları ile profesyonel yöneticiler arasında, ISO 9000 KYS ni benimseme ve vazgeçme nedenlerine verdikleri önem açısından fark vardır. 20 5
İŞ TATMİNİ VE İŞ ROTASYONU ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİNE İLİŞKİN OTOMOTİV SEKTÖRÜNDE BİR ARAŞTIRMA İş rotasyonu yapan ve yapmayan çalışanların iş tatmin düzeyleri arasında bir fark vardır. İş rotasyonu yapan çalışanların iş tatmin düzeyleri demografik özelliklere göre bir farklılık gösterir. Örnek YÖNETİCİ VE İŞGÖREN ARASINDAKİ İLETİŞİMİN KALİTESİ İLE ÖRGÜTSEL BAĞLILIK İLİŞKİSİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA 21 22 1) H0: İsletmenin amaçları hakkında amirin verdiği bilgi ile çalışanın is yerinin karsılaştığı zorluklar karsısında kendisinden beklenenden fazlasını yapması arasında ilişki yoktur. 2) H0: sin iyi yapılıp yapılmadığı konusunda amirin verdiği bilgi ile çalışanın daha iyi bir is bulduğunda is yerinden ayrılmayı istemesi arasında ilişki yoktur. 3) H0: Kişiye isini iyi yapıp yapmadığı konusunda amirinin verdiği bilgi ile işyerinin karşılaştığı zorluklar karsısında bireyin beklenenden fazlasını yapması arasında ilişki yoktur. 4) H0: Sorumluluk ve yetkiler hakkında amirinin çalışana verdiği bilgi ile bireyin daha iyi bir is bulursa is yerinden ayrılmayı istemesi arasında ilişki yoktur. 5) H0: Sorumluluk ve yetkiler hakkında amirinin verdiği bilgi ile çalışanın daha fazla ücret teklifi olduğunda işyerindeki pozisyonunu kaybetmek istememesi arasında ilişki yoktur. 6) H0: Sorumluluk ve yetkiler hakkında amirin verdiği bilgi ile iş yerinin karşılaştığı zorluklar karsısında bireyden beklenenden daha fazlasını yapması arasında ilişki yoktur. 23 24 6
i ve Sıfır 7) H0: Çalışanların işyerlerinden ayrılarak kazanılmış haklarını tehlikeye atmak isteyip istememeleri, medeni durumlarına göre değişmemektedir (Medeni durum açısından farklılık yoktur). 8) H0: Çalışanların kişisel gelişimlerini destekleyip, tatmin ettiği için işyerlerini başkalarına söylemekten gurur duymaları, kıdemlerine göre değişmemektedir (Kıdeme göre farklılık yoktur). sonucunu öngören ve genellikle taraf tutan (değişkenler arası ilişki veya gruplar arası farklılıkları iddia eden) hipotezler araştırma hipotezi (H 1 ) olarak adlandırılırlar. Bu karşılaştırmada, değişkenler arası ilişkisizliği veya gruplar arası farksızlığı savunan hipotezler ise sıfır hipotez (istatistiksel hipotez) (H 0 ) olarak adlandırılır. hipotezinin kabulü, sıfır hipotezin reddi anlamını taşır. 25 26 i ve Sıfır cı, araştırma hipotezini (H 1 ) destekleyecek verilerden çok, onun aksini (H 0 ) gösterecek veriler toplamaya çalışmalıdır. Ancak uygulamada bu konuya önem verilmediği görülmektedir. Haftaya görüşmek dileğiyle Dr. M. Volkan TÜRKER 27 28 7