Beyni Etkin Kullanmanın En Kolay Yolları < Dengeli beslenin. Beynimiz araba gibidir. Arabanın çalışması için benzin, yağ, antifriz gibi maddelere, beynin çalışabilmesi için glikoz, vitamin, mineral ve diğer önemli kimyasallara gereksinimi vardır. Bir araba enerjisini benzinden, beyin ise glikozdan alır. Öğrenmek için beyinde yeni nöronlar veya bağlantılar oluşması gerekir. Bunun için de protein ve yağlara gerek vardır. Beyin için gerekli glikoz, protein ve yağlar yediğimiz besinler sindirilerek elde edilir. Bu anlamda sağlıklı ve dengeli beslenmek, hem zihinsel hem de fiziksel sağlığımız için çok önemlidir. Sağlıksız beslenme düşünme ve kavrama yeteneğinin azalmasına ve hafıza kayıplarına neden olur. Uzmanlar dengeli beslenmeyi 5 ana besin grubunda ele alırlar. Bunları bir piramit üzerinde anlatmak istersek piramidin tabanında birinci sırada pirinç, bulgur... BELGİN ÖĞREK belginogrek@hotmail.com Beyni Etkin Kullanmanın En Kolay Yolları < Dengeli beslenin. Beynimiz araba gibidir. Arabanın çalışması için benzin, yağ, antifriz gibi maddelere, beynin çalışabilmesi için glikoz, vitamin, mineral ve diğer önemli kimyasallara gereksinimi vardır. Bir araba enerjisini benzinden, beyin ise glikozdan alır. Öğrenmek için beyinde yeni nöronlar veya bağlantılar oluşması gerekir. Bunun için de protein ve yağlara gerek 1 / 6
vardır. Beyin için gerekli glikoz, protein ve yağlar yediğimiz besinler sindirilerek elde edilir. Bu anlamda sağlıklı ve dengeli beslenmek, hem zihinsel hem de fiziksel sağlığımız için çok önemlidir. Sağlıksız beslenme düşünme ve kavrama yeteneğinin azalmasına ve hafıza kayıplarına neden olur. Uzmanlar dengeli beslenmeyi 5 ana besin grubunda ele alırlar. Bunları bir piramit üzerinde anlatmak istersek piramidin tabanında birinci sırada pirinç, bulgur, makarna, ekmek gibi tahıl ürünleri yer alır. İkinci sırada sebze ve meyveler, üç ve dördüncü sırada süt ürünleri, et, balık, tavuk, yumurta, sakatat, ve baklagiller ve son olarak beşinci sırada tatlılar ve yağlar gelmektedir. Bu sıralama en sık tüketilmesi gerekenden daha az tüketilmesi gerekenlere doğru yapılmıştır Burada dengelerin bozulması halinde hem fiziksel hem de zihinsel sağlığımız olumsuz etkilenir. Özellikle ceviz ve fındığın sinir sistemi; karides ve soğanın dikkat; lahana ve limonun öğrenme, çilek, muz ve kırmızı biberin mutluluk; havuç, ananas ve avokadonun hafıza üzerinde olumlu etki yarattığı söylenmektedir. < Beynin oksijene ihtiyacı vardır. Bulunduğunuz ortamı, uyuduğunuz odayı iyi havalandırın. Açık havada yürüyüş yapın. Doğru ve derin nefes almayı öğrenin. < Beynin oksijen ve glikozdan sonra en önemli besini sudur. Beynin % 80 i sudan oluşmuştur. Ayrıca nöronlar arası iletişimin, yani beyinde bilgi akışının sağlanması için su temel maddelerden biridir. Susuz beyin kurak toprağa benzer. Su, beynin ürün verebilmesi için en gerekli üç şeyden biridir. İnsanlar susadıkları zaman çay, kahve veya meşrubat içerler. Oysa bunlar suyun yerini tutmaz. Uzmanlar günde en az 8 bardak su tüketilmesi gerektiğini söylemektedir. Sıvı olarak çay ve kahve tüketimi yerine yeşil çay, soda, taze sıkılmış meyve suları gibi sağlıklı olanları tercih edin. < Gece boyunca gıda almayan beynin sabah kalkınca enerjiye ihtiyacı vardır. Mutlaka kahvaltı edin. < Mayonez, ketçap, şekerlemeler, fast-food gibi içinde katkı maddesi olan gıdalardan ve içeceklerden uzak durun. < Bol bol kitap okuyup yorum yapın. Pasif okuyucu olmayın. Bu hem dili, hem de analitik zekayı geliştirir. 2 / 6
< Satranç, briç gibi zihinsel strateji geliştiren oyunlar oynayın. < Yeterli ve iyi uyuyun. Uyku süresi kişiden kişiye fark gösterir. Kaliteli bir uykunun ardından insan dinlenmiş olarak kalkar. Uyku sırasında özellikle gördüğümüz rüyaları hatırladığımız ve REM uyku dediğimiz evrede beyin bilgileri uzun dönemli hafızaya gönderir. < Sigara ve alkolden uzak durun. < Gürültü beynin düşmanlarındandır. Gürültülü ortamlarda çalışıyorsanız en azından iş saatleri dışında sessiz ve sakin ortamları tercih edin. < TV ve bilgisayar karşısında çok vakit geçirmeyin. Bunlar zihinsel yorgunluğa neden oluyor. < Farklı yerlere gidin. Farklı şeyler yapın. Yeni insanlar tanıyın. Farklı tatlar deneyin. Her farklı uyarı beyinde yeni nöronların oluşması veya nöronlar arası bağlantılar kurulmasına neden olur. Yani beyinde yeni patikalar oluşturur. Beyinde ne kadar farklı patikalar ve yollar açılırsa, düşünme o kadar hızlı, etkin ve net olur. O halde insan zekasının sınırları, beynin yeni patikalar yaratması ile ilgilidir. < Klasik müziğin matematik zekasını güçlendirdiği söylenmektedir. Özellikle Mozart dinleyen çocuklarda IQ oranında % 30 lara varan artışlar tespit edilmiştir. < Bir müzik aleti çalmayı öğrenin. Bu, müzik ve ritim zekanızı geliştirir. Piyano, kanun, bateri gibi iki elin birlikte kullanıldığı müzik aletleri hem sağ, hem de sol beynin birlikte kullanılmasını sağlar. < Yürüyüş yaparken her iki kolunuzu sallayarak yürüyün. Böylece beyninizin her iki lobunu aktif kullanırsınız. 3 / 6
< Dans öğrenin. Halk dansları veya sevdiğiniz bir başka dans olabilir. Danstan hoşlanmıyorsanız bir spor dalı ile uğraşın. Bu, bedensel kinestetik zekayı geliştirir. < Doğa ile uğraşın. Bahçecilik, çiçek yetiştirme, doğa yürüyüşleri gibi uğraşılarla ilgilenebilirsiniz. Evcil hayvanlar beslemek de doğa zekanızı geliştirir. < Fotoğraf çekmek, resimle uğraşmak görsel zekayı geliştirir. < Sabahları stres seviyesinin dorukta olduğu söylenmekledir. Stres, hafıza ve dikkat üzerinde son derece olumsuz bir etki yaratır. Dolayısıyla güne, 10-20 dakikalık kültür-fizik hareketleri, ılık duş almak, yürüyüş yapmak, açık havada derin nefes alıp verme gibi uygulamalarla kendinizi daha iyi hissettirecek bir şekilde başlayın. < Olumlu düşünün. < Ruh halinizi kontrol edin. Öfke, aşırı duygusallık, heyecan, üzüntü gibi ruh hallerinde beyin kaç ya da savaş tepkisi verir. Üst düzey düşünme becerileri engellenir. < Hafızanıza gereksiz yere yüklenmeyin. Ajanda tutun. Günlük, haftalık, aylık, yıllık plan ve programlarınızı ajandanıza kaydedin. Günlük yapılacaklar listenizde öncelikli olanlar ile yapılması yararlı olanlar gibi bölümler bulundurun. < Zihninizi gereksiz yere meşgul etmeyin. Arkadaşınızla tanışmanızın yıl dönümü, annenizin doğum günü gibi tarihleri size hatırlatan teknolojik gereçlerden yararlanın. < İşlerinizi yarım bırakmayın. Kararsız kalmayın. Bunlar zihni meşgul eder. < Karşınızdakini iyi dinleyin. Aktaran kişi tam olarak ne demek istiyor? Tam olarak ne 4 / 6
anlatıyor? Bunları analiz etmeye çalışın. Karşınızdaki insanın verdiği gereksiz bilgileri ayıklayın. Özünü yakalayın. Bunu yüksek sesle özetleyin. Bu konuşmadan anladığım kadarıyla, benden... yapmamı bekliyorsunuz. gibi... Böylece beyninize ne yapması gerektiği konusunda kısa ve öz talimat vermiş olacaksınız. Bu beynin verimini artırır. < Hedef odaklı olun. < Duyusal yani görsel, işitsel ve dokunsal algı kanallarını güçlendirin. Duyusal algı kanalları ne kadar açık olursa beyin o kadar verimli çalışır. < Sağ ve sol beyin yarıkürelerinizi dengeli olarak kullanarak etkin kılın. Sol beyin için matematikle ilgilenmek, dil içerikli bulmacalar (sudoku) çözmek, kitap okumak; sağ beyin için de her çeşit spor, dans, müzik, meditasyon, resimle uğraşma ve yap-boz oyunları oldukça yararlıdır. < Kötü hafızanın sorumlusu onu nasıl saklayacağını bilmemektir. Hafıza tekniklerini öğrenin. İşim gereği bir yılda binlerce insan ile tanışıyorum. Bunlardan elbette hepsinin adını hatırlayabilmem mümkün değil; ancak insanlara adlarıyla hitap etmek ve onları adlarıyla hatırlamanın önemine inanıyorum. Örneğin dört yıl önce Yunanistan da bir eğitime katılmıştım. Burada tanıştığım Gülistan isimli bir meslektaşımın adını hatırlamakta güçlük çekiyordum. Onunla ilgili bir konudan bahsederken yüzü gözümde canlanıyor, ancak bir türlü adını hatırlayamıyordum. Adının anlamı gül diyarı idi. Zihnimde onun görüntüsünü bir gül bahçesinin içine yerleştirdim. Ne zaman ondan bahsetmem gerekse onu zihnimde canlandırdığımda gözümün önüne gül bahçesindeki görüntü geliyordu. Bir başka teknik ise adı Gül ile başlayan ve biten tanıdıklarımı aynı resim karesine koymak oldu. Annemin adı Gülizar, kardeşimin adı Gülbin, kızımın adı Damlagül, onun adı ise Gülistan. Bunu yapmak sadece birkaç saniyemi aldı. Bilgiyi kategorilere ayırarak saklamak, fazla yer tutmamaları için sıkıştırmak, birden fazla hafıza sistemine göndermek hatırlamayı kolaylaştırır. < Tekrar edin. Beynimizde bir düşünce oluştuğunda veya bir ses hatırladığımızda bir hücreden diğerine biyokimyasal elektromanyetik bir yol oluşur. Bu işlem ilk oluştuğunda bu yolda karşılaşılan biyokimyasal elektromanyetik direnç her defasında azalır. Bu, balta girmemiş ormanda otları temizleyerek kendimize yol açmaya benzer. İlk kez yaptığınızda mücadele etmek gerekir. Aynı yoldan ikinci kez geçtiğinizde daha önce yaptığınız temizlik size yardımcı olur. Bu yolu daha sonra ne kadar çok kullanırsak önümüze o kadar rahat, geniş ve temiz bir yol çıkacaktır. Hatta artık ot temizlemeye gerek kalmayacaktır. 5 / 6
< Kavram haritaları yapmayı öğrenin. Plan yapmak, özetlemek, sunum yapmak için kullanın. Tony Buzan tarafından nöronlara benzetilerek geliştirilmiş olan kavram haritaları kullanmaya başladıktan sonra zihin potansiyelinizdeki gelişmeyi fark edeceksiniz. < Son olarak, NLP öğrenin ve yaşamınıza dahil edin. Fark yaratın... 6 / 6