ŞİDDETSİZ KAMPANYA EL KİTABI

ŞİDDETSİZ KAMPANYA EL KİTABI 1

İÇİNDEKİLER 1. EL KİTABI HAKKINDA 2. ŞİDDETSİZLİĞE GİRİŞ Şiddetsizlik Nedir ve Neden Kullanılmalıdır? Şiddetsizlik antrenmanları Siz ve Grubunuz Şiddetsizliğin Tarihsel Uygulamaları Vaka Çalışması: B.D Yurttaşlık Hakları Hareketinde Şiddetsizlik Antrenmanları Vaka Çalışması: Otpor; Sırbistan daki İnsan Gücü 3. TOPLUMSAL CİNSİYET Toplumsal Cinsiyet Nedir? Neden Barış Hareketleri Toplumsal Cinsiyet Şiddeti ile Uğraşmalıdır? Barış ve Toplumsal Cinsiyet Konuları Arasındaki Bağa Bir Örnek: İsrail'den New Profile 4. ANTRENMANI PLANLAMAK VE KOLAYLAŞTIRMAK İÇİN GÖREVLER VE ARAÇLAR Beraber Çalışmak Antrenmanı Organize Etmek İçin Kontrol Listesi Antrenmanı Kolaylaştırmak İçin Kontrol Listesi 5. ŞİDDETSİZ KAMPANYALAR Bir Kampanyayı Neler Şiddetsiz Yapar? Şiddetsiz Kampanya Planlaması Yapıcı Program Hareket Eylem Planı Şiddetsiz Eylem Biçimleri Şiddetsiz bir Kampanyada Tırmanış Aşamaları Medyanın Rolü Kampanya Vaka Çalışması Rehberi 6. ETKİLİ ŞİDDETSİZ EYLEM ÖRGÜTLEMEK Protesto Mesajı Göndermek Bir Eylemi Etkili Kılmak Tavır Almadan Kaynaklanan Stres ve Gerginlikle Başetme Mizah ve Şiddetsiz Eylemler Gruplarla Çalışma İlgi Grupları, Grup Süreci, Karar Alma Bir Eylemin Planlamasında Kontrol Listesi Bir Eylem Öncesinde, Sırasında ve Sonrasında Roller Yasal Destek Cezaevi Desteği: MOC İspanya Deneyimi Eylem Değerlendirmesi 7. HİKAYELER VE STRATEJİLER 2

Güney Afrika ile Dayanışma Kampanyası ve Eylemler Seabrook-Whyl-Marckolsheim: Kampanyalar Zincirinde Ulusötesi Bağlantılar Uluslararası Antimilitarist Yürüyüşler Şili: Gandhi'nin Anlayışı Şili Diktatörlüğüne Karşı Gelmede insanlara Güç Verdi İsrail: New Profile Diğerlerinin Deneyimlerinden Öğreniyor Türkiye: Şiddetsiz Bir Kültür Yaratmak Türkiye: Augusto Boal ın Ezilenlerin Tiyatrosu Uygulamaları Güney Kore'de Şiddetsizlik Üzerine Çalışmadaki Zorluklar ve Başarılar San Jose de Apartado, Kolombiya nın Barış Topluluğu: Direniş, Saygınlık ve Cesaret Dersi Bombspotting- Bir Avrupa Kampanyasına Doğru 8. ŞİDDETSİZLİK ÜZERİNE ÇALIŞMAK İÇİN EGZERSİZLER Entellektüel Mülk Notu Karşılaşma Sırası Çatışkı Sırası Beyin Fırtınası Dışa Konuşma Barış Çalışanları İçin Bir Toplumsal Cinsiyet Diyaloğu Öğretmenin Dediğini Neden Yapmalı? Okulda Güç Kimde? 10/10 Stratejisi Ağaç Güç Sütunları Korkunun Sonuçları Müttefikler Spektrumu Ağaç ve Rüzgar Karar Alma Rol Oyunu Çapraz Spektrum Forum Tiyatrosu Oturma, Koruma ve Blokaj için Araçlar Spektrum veya Barometre 9. TERİMLER SÖZLÜĞÜ 10. KAYNAKLAR (Ingilizce) A.J. MUSTE ENSTİTÜSÜ ŞİDDETSİZLİK FONU 3

1 EL KİTABI HAKKINDA & NASIL KULLANMALI? Uluslararası Savaş Karşıtları (WRI), farklı kuşaklardan gelen aktivistler ve farklı ülkelerdeki grupların deneyimlerini kullanarak bu kitabı oluşturdu. Her şiddetsiz kampanyanın kalbinde; yer alan aktivistlerin sergilediği bağlılık, taşıdıkları zenginlik; diğerlerine ulaştırdıkları mesajın kalitesi olayların niye böyle olduğunu sorgulamaya yol açabilecek, olanlara ya da olacaklara karşı insanları suskunluklarından sıyırltabilecek, müttefik kazandıracak veya hayatlarımızı etkileyen kararlarda söz hakkı talep edecek bu mesajlar yatar. Şiddetsiz kampanyanın merkezinde yer alan kavramlardan biri 'güçlenme'dir: Birşeyleri oldurmanızı sağlayan bir his, özellikle de diğerlerine katıldığınızda. Şiddetsiz eylemin bir çok heyecanlandırıcı imajı vardır. Doğrusunu söylemek gerekirse bir konuyu dramatize edebilme yeteneği, şiddetsizliğin güçlü taraflarından biridir; insanların görmesini sağlamaya çalışır ve sıklıkla farkedilmeden geçen şeyler üzerine eylemelerini sağlamaya çalışır. Lakin bu dramalaştırma birden olmaz. Gruplarda veya bir kaç aktivistte, tartışmalarda, antrenmanlarda, geçmiş deneyimlerin yansıtılmasında, planlamada, deneyimlemede ve ilişki kurmada doğmaya başlar. Bu el kitabı bu yüzden grupların neler yaptıklarını ve nasıl yaptıklarını temel almıştır. Nihai bir model sunmaya çabalamıyoruz ama çeşitli bağlamlarda işlemiş olan yöntemleri öneriyoruz. Ve bunlar yaratıcı şiddetsiz aktivistler tarafından kendi durumlarına adapte edilebilirler. Bu nedenle basılmış el kitabındaki içerik, Uluslararası Savaş Karşıtları'nda veya internette bulunan daha geniş bir malzeme havuzundan seçilmiştir. Belli konuları tanıtan metinler, deneyimler ve grup egzersizlerinden oluşur. Üçüncü bölüm kendi hareketlerimizdeki tek baskıya bakmaktadır: Toplumsal cinsiyet. Dördüncü bölüm antrenmanların hazırlığında ve kolaylaştırılmasındaki görevler ve araçlar konusuna değinmektedir. Beşinci bölüm, yapıcı çalışmanın ve medyanın rolünün de yer aldığı şiddetsiz kampanyalar ve eylemleri incelemekte, altıncı bölüm ise dünyadan hikayeleri ve stratejileri bir araya getirmektedir. El Kitabı boyunca şiddetsiz eylemin bazı avantajlarını tanımladık ve nasıl işlediği üzerine örnekler verdik. Eğer el kitabındaki terimlere aşina değilseniz onuncu bölümdeki terimler kısmına bakınız. Sekizinci bölüm ise şiddetsizlikle çalışmada egzersiz örnekleri sunuyor. Bu grup egzersizleri, bir grubun bir konuyu ya da birbirini daha derin anlamaya ya da grubun şiddetsiz kampanya, eylem uygulamasında ona yardımcı olmayı hedefleyen egzersizlerdir. Genel olarak bu egzersizler, bir kişinin 'kolaylaştırılması'na, yani egzersizi onlara anlatmasına, niye ve nasıl yapıldığını açıklamasına, sürecin işlemesini sağlamasına, özellikle egzersiz sonlarındaki 'geri bildirim' kısmında insanları konuşmaya ve dinlemeye teşvik etmesine gerek duyar. Umuyoruz ki okuyucular bu el kitabının bölümlerini kopyalar ya da kendi dillerine çevirerek gruplarına dağıtır. Eğer böyle bir şey yaparsanız, yazılan şeyleri kendi durumunuza adapte etme konusunda rahat davranın. Dokuzuncu bölüm tavsiyeler vermektedir ve ayrıca sizi burada yada WRI sitesinde bulduklarınızı kendi durumunuza uyarlamanız için cesaretlendirmektedir! Onbirinci bölümde bazı seçilmiş kaynakçalar vardır. Eğer bu kitapta özel olarak ilginizi çeken bir şey varsa 4

WRI web sitesinde daha fazlasını bulabilirsiniz. (http://wri-irg.org/wiki/index.php/nonviolence_handbook). Bazı makalelerin uzun versiyonu, ek makaleler ya da egzersizler ve daha bir çok başka kaynak bulabilirsiniz. WRI'de kaynak sağlamaktansa paylaşmayı tercih ediyoruz yani bu, şiddetsiz kampanya veya antrenmanlardaki deneyimlerinizde öğrendiklerinizi diğerlerinin şevkle okuyacağı anlamına geliyor. Bu yüzden lütfen WRI sayfasına yazılarınızla katkıda bulunun. 2 ŞİDDETSİZLİĞE GİRİŞ Şiddetsizlik Nedir, Neden Kullanılmalıdır? Neden şiddetsiz kampanya konulu bir el kitabı ile ilgileniyorsunuz? Muhtemelen bir şeyin olmasını ya da olmakta olan bir şeyin durmasını sağlamak istediğiniz için. Belki şiddetsizliğin; düşmanlık doğuran ve nihayetinde, en azından toplumsal değişimi sağlamak açısından, kısır kaldığı kanıtlanan eylemlere karşı bir alternatif önerebileceğini hissettiğiniz için. Belki de sadece farklı bir şey denemek ya da grubunuzun zaten düzenlemekte olduğu eylem ve mücadeleleri geliştirmek için bazı tavsiyeler almak istiyorsunuz. Bu el kitabında, temel ve işlevsel şiddetsiklik tanımımız; şiddete başvurmadan şiddeti sonlandırma arzusuna dayanmaktadır -bu fiziksel şiddet ya da yapısal şiddet (mahrum bırakma, sosyal dışlama, baskı) olabilir-. Bu kesin bir tanımlama değildir; daha dokunaklı, daha felsefi, daha zamana özgü (örneğin; belirli bir yerde ve zamanda çok anlamlı olabilen) kişisel, hatta şiirsel tanımlamalar da mevcuttur. Şiddetsizlik bu temel tanımlamadan daha fazlasını; örneğin güç ilişkilerini ve sosyal yapıları değiştirme arzusunu, tüm insanlığa ya da tüm hayata saygılı bir tutumu veya bir yaşam felsefesini ya da toplumsal eylem teorisini ifade edebilir. Sizi bu alanları keşfetmeye teşvik etmek istiyoruz. Birlikte şiddetsiz eylem gerçekleştirecek bir grup için vurgu farklılıklarını keşfetmek ve şiddetsizlik anlayışlarını paylaşmak zengin bir deneyim olabilir. Bireylerin şiddetsizliği benimsemelerinin farklı nedenleri vardır. Kimileri şiddetsizliği arzu edilen toplumsal değişimlerin gerçekleşebilmesinde etkili bir teknik olarak gördüğü için savunur, kimileri de şiddetsizliği bir yaşam biçimi olarak uygulama çabasında olduğu için. Burada bir spektrum (farklı derecelerin bulunduğu bir hat) bulunur; bir çokları da ikisinin arasında bir yerlerdedir. Bu farlılıklar kampanya sürecinde ortaya çıkabilir, ama genellikle belirli bir kampanyaya özgü ilkeler ve rehberler (Bknz.: Şiddetsiz Eylemin İlkeleri ve Şiddetsizliğin ana hatları ) bu hat içinde farklılaşan tutumlara sahip kişileri uzlaştırabilir. Anlayıştaki kesin farklılıklar bir kampanyada anlaşmazlık kaynağı olabilirler ve açıklığa kavuşturulmaları gerekir. Örneğin; kimileri şiddetsizlik yöntemlerinin bir çatışkıyı sürdürmek ve sonunda kazanmak için tertiplenmesi gerektiğini savunurken kimileri de temel şiddetsizlik tutumunun bugünün karşıtlarını da içeren bir çözüm aramak olduğunu ileri sürerler. Böyle bir farklılık ortaya çıktığında elzem olan kampanyaya katılan 5

kişilerin temel tutumları tartışmaları değil; kampanyayı etkileyen noktalar üzerinde anlaşmaya varmalarıdır. Bu belirli örnek (kimilerinin kazanma arayışı içinde olmasına karşın kimilerinin kapsayıcı bir çözüm arayışında olması), kampanyaya bağlı aktivistlerin taleplerini ve müzakere stratejilerini etkileyebilir. Bilbao da ordu binasında eylem, Bask Ülkesi, 2006 Dünya Kupası sırasında, Fotoğraf: KEM-MOC Mülkiyete zarar verme konusu tartışmalı olabilir. Kimi şiddetslizlik aktivistleri mülkiyete zarar vermekten kaçınırken kimileri mülkiyet hasarının muhalif için bir cezai bedel olduğuna inanırlar. Beşinci Bölüm de kampanyanın ve eylem anahatlarının önemini tartışacağız. Bu anahatları düzenlemek için, mülkiyete zarar verme gibi bir konudaki tutumlar üzerinde tartışmak gerekebilir. İlgili tartışmalar bir eylemin uygulamaya konulacağı zamana ertelenmemelidir. Bazı kişiler için şiddetsiz eylem, karşıtına karşı düşmanca davranışlardan kaçınmak, hatta belki de herkesin içindeki iyiyi aramak anlamına gelirken bazı şiddetsizlik aktivistleri bir karşıtı utandırmak, ya da onları savaş suçluları, işkenceciler, ırkçılar ya da ahlaksız olarak damgalamak istiyor olabilir. Suistimal ile ilgili isimleri ve terimleri yüksek sesle dile getirme sorunu eylem anahatlarında iyi bir şekilde ele alınmış olabilir, ancak altta yatan farklılıklar ve tutumların olası kombinasyonları konuları, şiddetsiz eyleme hazırlanma bölümünde bahsi geçen ilgi grupları içinde daha kapsamlı bir biçimde tartışılabilir (Bknz.: İlgi Grupları ). Bu gruplar, tereddütleri ortaya sermenin yanı sıra karşılıklı öğrenme için bir güvenli alan olma amacındadırlar. İlgi grubu üyeleri, genellikle şiddetsiz eylemle ilişkilendirilen bir cümle güçlüye karşı doğruyu söylemek gibi- alır ve her üye cümlenin kendisi için ne ifade ettiğini ve hangi soruları doğurduğunu açıklar; görüşlerini paylaşır ve böylece herkesin beraber ne yapmaya çalıştıkları konusundaki anlayışlarını derinleştirir. Biz şiddetsizlik aktivistlerinin bir genel tutumu, aktivitelerimizin yaratmaya çalıştığımız geleceğin bir ifadesi olması yönündedir: bu tutum Mohandas Gandhi nin yapıcı program kavramında (Bknz: Yapıcı Program ) ve ayrıca bizim ve hareketimizin barış içinde olması fikrinde somutlaşmaktadır; davranışlarımız arzuladığımız dünyayı yansıtmaktadır. Güçlüye karşı doğruyu söylemek, hayatı olumlamak, farklılıklara saygı göstermek gibi cümleler kullandığımızda bizim için birer güç kaynağı ve ulaşmak istediklerimizle temas için bir nokta olan temel değerlere başvuruyoruz. 6

Javier Gárate: İlk antrenman deneyimim 2003 te İsrail de yapılan 15 Mayıs eylemindeydi. Bir kaç yıldan beri militarizm karşıtı kampanyalara dahil olmuş Şili li bir vicdani redçiydim. Antrenman benim için gerçekten güçlendiriciydi ve eve öğrendiklerimi ve eğer eylemlerimizde başarılı olmak istiyorsak kendimizi eğitmenin şart olduğunu paylaşmak arzusuyla döndüm. Sonraki eylemlerimiz tüm grubun ordunun önünde durduğu eylemler değil, kendimize duyduğumuz daha fazla güven sebeiyle daha yüksek risk aldığımız eylemlerdi çünkü biz bunun için hazırlanmış ve eğitilmiştik. Şiddetsizlik Nasıl İşler? Şiddetsizlik bir kampanyayı üç yolla güçlendirir: 1. Kampanya katılımcıları arasında: Katılımcılar arası güven ve dayanışmayı besleyerek, onların bir durum karşısında eyleme geçme güçlerinin kaynaklarıyla temasa geçmesini sağlar. Bir çok kişi yeni bir şey denerken başkalarının desteğini alana kadar ne kadar yaratıcı olabileceğinin farkına varmaz. 2. Kampanyaya karşıt olanlarla iletişime geçerek: Şiddetsizlik hem karşıtın şiddetini önlemeyi hem de şiddet içeren baskı uygulamanın politik anlamda geri tepeceğinin kesin olduğunun bilinmesini amaçlar. Bunlardan da öte; baskıcı bir kurumun güç dayanakları nı (Bknz: Güç Sütunları ya da 'Müttefikler Spektrumu' Egzersizi) zayıflatmak için çabalar. Şiddetsizlik, muhaliflerin çalışanlarına ruhsuz araçlarmış gibi davranmaktan ziyade onların sadakatleri konusunu yeniden düşünmeleri için olanaklar yaratmayı dener. 3. Henüz dahil olmayanlarla iletişime geçerek: Şiddetsizlik, seyirciler ve dışarıdakilerle, başka bir deyişle henüz sorun ile ilgilenmeyen ya da henüz eyleme geçmemiş kişilerle ve potansiyel müttefiklerle iletişimin kalitesini değiştirir Bknz: 'Müttefikler Spektrumu' Egzersizi. 7

Şiddetsizlik öğretisinin öncüsü, şiddetsiz mücadeleye karşıt olanlar için dört değişim mekanizması öneren Gene Sharp tı: a) dönüşüm: bazen bir kampanya karşıt görüştekileri kendi bakış açısı yönünde ikna eder; b) zorlama: bazen bir kampanya karşıt görüştekileri, aktivistlerin yanlışın ve doğrunun ne olduğuna dair görüşleri konusunda ikna etmeksizin pes etmeye zorlar; c) uzlaşma: bir muhalif bir kampanya ile uzlaşmanın yolunu aradığında, kampanyanın talep ettiği yönde her şeyden feragat etmeden ve güçten vazgeçmeden bir taviz verdiğinde d) dağılma: Sharp bu mekanizmayı; Sovyetler Birliği rejimlerinin çok fazla meşruluk kaybına uğradığı, halkın gücü meydan okumasına karşın kendini yenilemek için çok az bir kapasiteye sahip olarak kaldığı ve sonuçta dağıldığı 1989 yılından sonra listeye eklemiştir *Daha fazlası için bknz: Eylem Biçimleri Şiddetsizlik hakkındaki bilgiler bir hareketin nihai başarısına odaklanma eğilimi gösterir, özellikle de gücü elinde tutanlara karşı baskı oluşturma başarısı. Elinizdeki kitap ise kampanya oluşturma, canlı ve somut sorun tanımları yapabilme, kampanya stratejilerini tasarlama ile eylemi hazırlama ve değerlendirme süreçleri ile ilgilidir. Yazdıklarımız genel olarak toplumsal hareket pratikleriyle ve özelde bizim çeşitli ülkelerde gerçekleştirdiğimiz barış, antimilitarizm, anti-nükleer ve sosyal adalet hareketleri ile temellendirilmiştir. Şiddetsizlik Antrenmanı Caddelere çıkıp afişin köşesinden tutmadan ya da broşür dağıtmadan önce şiddetsizlik antenmanı yapmaya ihtiyacınız olduğunu söylemiyoruz, en azından bir çok ülke için. Şiddetsizlik antrenmanı olarak 8

tanımladığımız tüm süreç sorunları analiz etmek, alternatifleri görmeye çalışmak, talepleri hazırlamak, kampanya stratejisi geliştirmek, eylemler planlamak, eylemler hazırlamak, eylemleri ya da kampanyaları değerlendimek- grubunuzun diğerleri üzerindeki etkisini yükseltebilir, size eylem sırasında daha iyi işlev gösterme ve yarattığı risk ve problemlerle daha iyi başetme hususunda yardımcı olabilir. Temel olarak, şiddetsizlik antrenmanı yeni fikirler geliştirmek ve test etmek ya da deneyimleri değerlendirmek ve analiz etmek için güvenli bir alan yaratmaya yardımcı olur. Şiddetsizlik antrenmanları katılımcılara, kampanya ve eylemlerde şiddetsizliğin nasıl kullanılacağı konusunda ortak bir anlayış oluşturmakta yardımcı olabilir. Antrenmanlar, yeni beceriler edinebileceğimiz ve toplumun bize öğretmiş olduğu yıkıcı ve baskıcı davranışları bozabileceğimiz, katılıma dayalı bir eğitim deneyimidir. Şiddetsiz antrenman bir grubu kişiler beraber daha iyi çalışmayı ve amaçlarını netleştirmeyi öğrenirken aralarında bir komün bağı geliştirerek güçlendirebilir. Şiddetsizlik antrenmanı şiddetsizliğin gücünü anlamak ve geliştirmek konusunda bize yardımcı olabilir. İlgileri, korkuları ve duyguları paylaşmak ve toplumumuzda ve içinde bulunduğumuz gruplarda baskının rolünü tartışmak için fırsat sağlar. Bireysel anlamda, antrenman özgüven inşasında yardımcı olur ve kişisel etkileşimlerimize açıklık kazandırır. Şiddetsizlik antrenmanının amacı katılımcıları kollektif eylemlere daha verimli katılmaları için güçlendirmektir. Süreç, bu el kitabının Sekizinci Bölüm ünde değinilmiş olan çeşitli egzersizleri ve antrenman yöntemlerini kapsar. Şiddetsizlik antrenmanı kişileri doğrudan şiddetsiz eyleme katılmaya hazırlayabilir, strateji geliştirme tekniklerini, strateji içinde çalışmak için gerekli becerileri ve grup süreçleri ile baskı sorunları konusunda çalışmayı öğretebilir. Şiddetsizlik antrenmanları çoğunlukla kişileri belli bir eyleme hazırlamak için, planın öğrenilmesini sağlamak için, bir plan geliştirmek ve pratiğe dökmek için, yasal sorunların anlaşılmasını sağlamak için (ve daha fazlası için) kullanılır. Antrenmanlar, bir grup için dayanışmayı yapılandırmak ve ilgi grupları geliştirmek için birer fırsattır. Rol oyunu aracılığı ile (Bknz: Rol Oyunu Egzersizi) kişiler polisten, memurlardan, eylem içindeki diğer insanlardan ve kendilerinden neler beklenebileceğini öğrenebilirler. Bu, kişilere eyleme katılmaya hazır olup olmadığına karar vermekte yardımcı olabilir. Şiddetsizlik antrenmanlarının süresi kampanyanın ihtiyaçları ve zaman çizelgesi, antrenmanın hedefleri ve katılımcıların ve antrenörlerin deneyimleri gibi faktörlere bağlı olarak bir kaç saatten bir kaç aya kadar değişebilir. * Şiddetsizlik antrenmanlarının planlanması ile ilgili daha fazla bilgi için bknz: Antrenmanları Örgütlemek ve Kolaylaştırmak için Araçlar ve Görevler Antrenörlerin Rolü Şiddetsizlik antrenörü, grubun öğrenme sürecini kolaylaştıran kişidir. Antrenör, eğitim kapsamındaki konularda bilgili olmalı, ancak herşeyi-bilen-kişi olmamalıdır. Antrenörün amacı, insanlara ne düşüneceğini ve ne yapacağını söylemek değil; katılımcıları kendi fikirlerini geliştirmek konusunda yönlendirmektir. Şiddetsizlik antrenmanı isteyen her grubun ya da topluluğun yerel bir antrenörü olmadığını fark ettik; ancak kişiler bir antrenmanın gerçekleştirilmesi için hangi yeteneklerin gerektiğini anladıklarında bu yeteneklerden bazılarını zaten geliştirmiş ve farklı bağlamlarda kullanmış olduklarını fark edeceklerdir. Kolaylaştırıcı yardımcılarından oluşan, deneyimlerini ve yeteneklerini bir araya getirebilecek bir antrenör grubu oluşturabilirsiniz. Mümkünse, bu antrenör grubu hem kadın hem erkek üyelerden, farklı yaş gruplarından ve farklı etnik kökenlerden gelen kişilerden oluşmalı ve böylece katılımcıları yansıtmalıdır. Antrenörün Sahip Olması Gereken Özellikler 9

Grup süreçlerine dair yetenek ve grup dinamikleri hakkında farkındalık. Herkesin katılmakta olduğundan ve deneyim ve içgörülerini paylaşabileceğini hissettiğinden emin olmak antrenörün görevidir Şiddetsizlik eylem ve kampanyalarıyla ilgili bilgi-anlayış. Eğer kimsenin deneyimi yoksa, antrenör grubun öğrenmesine yardımcı olmak için vaka çalışmalarını ve egzersizleri kullanmalıdır. Doğru egzersizi ne zaman ve nasıl kullanacağını öğrenmek için, grup ihtiyaçlarına ve tarzlarına karşı duyarlı olmak. Şiddetsizlik Antremanı içi Potansiyel Konular Şiddetsizlik tarihi, felsefesi ve şiddetsiz eylem uygulaması Baskının üstesinden gelmek, etnik/ırkçı ve toplumsal cinsiyet dinamikleri (Üçüncü Bölüm e ve Onbirinci Bölümdeki Kaynaklar kısmına bakınız.) Kampanya stratejisi geliştirme (Beşinci Bölüm e bakınız.) Konsensus, karar alma ve hızlı karar alma (Bakınız: Gruplar Halinde Çalışma ve Karar Alma Egzersizi ) İlgi grubu nedir ve grup-içi roller nelerdir (Bakınız: İlgi Grubu ve Eylem Sırasında, Öncesinde ve Sonrasında Roller ) Yasal ve Medya ile ilgili işler konusunda yetenek (Bakınız: Yasal Destek ve Medyanın Rolü ) Siz ve Grubunuz Bu elkitabı muhtemelen belirli bir amaç veya tema için bir araya gelmiş, dünyaya dair ne hissettikleri konusunda arkadaşlık, eğilim üzerine temellenmiş ve bir vesile üzerine kurulmuş gruplar için yazılmıştır. Bireysel bir duruş bile genellikle bir grubun desteğine ihtiyaç duyar. El kitabının kampanyalar bölümü uzun dönemler boyunca birlikte olmayı planlayan bir grup için faydalı olacakken eyleme hazırlanma bölümü belirli bir olay için bir araya gelecek gruplar için daha uygun olacaktır. İnsanların bir arada olduğu, birlikte iyi çalıştığı ve her birini güçlendiren güçlü gruplar eylem gücü verirler. Gruplar çok farklı yollarla bir araya gelirler, en etkili ve eğlenceli olanları ayırt edici bir şeylere bağlı olmalıdır; onların kendi yaratıcılığının işaretleri ve onların gösterişli yapacak karakter. Bu, bir grup içerisinde gerçekleşen ve grup üyelerinin arzuları ile yetenekleri arasında ulaştığı belirli bir dengeden ve özel bir bileşimden güç alarak yükselir. Bu bölüm bir grubun üyesi olarak düşünebileceğiniz, bazı grupların tartışacağı ve üzerinde bilinçli bir tercih yapacağı bazılarının de geliştireceği bazı bakış açıları önerir. Bir Grubu Güçlendirmek İlk husus insanların grubun kendi görevleri ve davranışlarına ne kadar önem verdiğidir. Bu kendi başına asla bitmeyecek bir çatışma kaynağıdır. Bozulabilecek dengeler var; tartışmaya sabırsız ve acilen dışarıda bir yerlerde olup bir şeyler yapmak isteyen, hedefleri hakkında açıklık isteyenler, bir konuyu halk önünde konuşmak için hazırlanmak konusunda, grubun kime ulaşması gerektiği konusunda ve göz önüne alması 10

gereken eylem formları hakkında ya da grubun kendini ve görevlerini nasıl organize edeceği konusunda. Yeni bir grup bir şekilde kendi yolunu ve yönünü bulma konusunda en iyisini yapmalı ve insanları farklı yönlere çekmede mutlu bir araç olmalı. Eğer bir grup çok fazla inisiyatife ve enerjiye sahipse alt gruplar belirli temalarla devam ederler. Sizin grubunuz büyük ve açık ya da küçük ve ilgi grubuyla (Ilgi Gruplarına bknz.) limitliyse de yeni insanların içtenlikle karşılanmasını ve herkesin katkı vermek için yeterli hissetmelerini istersiniz. Bu; kültürel çeşitlilik, baskıcı davranışlar, sınıf, ırk ve toplumsal cinsiyet dinamikleri ve grup içindeki güç sorunlarıyla artış gösterir. Bu sorunlarla uğraşmak gerilim kaynağı olabilir ama bunlarla hiç uğraşmamak daha kötü olabilir. Destekleyici bir atmosferde bu sorularla mücadele etmek için yollar bulmaya ihtiyaç duyarsınız. İkinci bölüm toplumsal cinsiyet üzerinden bazı örnekler sunmaktadır. Biraz değişiklik olması için düzenli toplantılarda bir boşluk ayırmak ya da genel toplantılara ek olarak özel oturumlar düzenlemek için bir arada kalmayı planlayan bir grup için bunlar faydalıdır. Bu, zaman zaman yetenek paylaşımı, kampanya geliştirme veya belirli bir kampanya maddesine daha detaylı bir bakış gibi pratik bir odaklanmaya sahip olabilir. Bu, zaman zaman da ahenk yaratma (slogan yapımı, söyleme) ya da grup görevlendirmesini geliştirme yolları gibi gruba yönelik olabilir. Farklılıkları Keşfetmek Bir şiddetsiz eylem grubu belli bir noktada şiddetsizliğin biçimleri ve uyandırdığı yankı, değerler, tutumlar ve hedefler de dâhil olmak üzere şiddetsizlik terimiyle ilişkili meselelerden de etkilenecektir. Grup üyelerinin içten bir şekilde taşıdığı kanaatlerine dokunan her hangi bir meseleye farklılıklara saygı ile bir grup konumu oluşturulması daha az amaçlanıp algılamaların ve bakış açılarının paylaşılmasıyla başa çıkılmalıdır. Basitçe diğerlerini daha iyi anlamak birlikte yapmaya çalıştığınız şeyi derinleştirecektir. Şiddetsizlik sorununu kendi başına ele alın. Şiddetsizlik vaadi bir grubu birleştiren bir faktör olabilir ama böyle olması zorunlu değildir; Şiddetsizliği belirgin amaçlar için kullanmaya hazırlananlar ile uzun erimde ulaşılacak bir felsefe olarak ele alanlar arasında sıklıkla bölünmeler yaşanır. Biz, bazı sorunların prensipler (Şiddetsiz Eylemin Prensipleri ve Şiddetsizlik Ana Hatları) üzerine bir kolektif bildirge ile başa çıkılmasınıi öneriyoruz. Ama şiddetsiz eylemin taahhüdünü açıklayan bir grup bile -olumlu ya da olumsuz- şiddetsizlik ile ilgili başka konularda önyargılara sahip olabilir. Bu sorunlarla ilgili iyi bir tartışma ufuk açıcı, ilham verici olabilir ama pek de iyi olmayan bir tartışma gerilimi ve öfkeyi artırabilir. Farklılıkları görece güvenli bir biçimde keşfetmenin yolu spektrum deneyi olarak da bilinen değerlerin barometre sidir. Birisi farklı tutumları, eylemleri ve etkenleri keşfetmek için bir grup soru geliştirir. Bu sorular gruba yerleştirilir ve insanlar iki tarafa hareket eder: birincisi şiddetsizlik mi değil mi; ikincisi ise kendi başıma yapabilirim ya da yapamam. Bu zamanla bunu yapan bir grubun parçası olmak istiyorum ya da istemiyorum şekline dönüşebilir. ( Spektrum veya Barometre ye bknz.) Grubunuz neyi başarmaya çalışıyor gibi bir soru sadece bir basit cevaba sahiptir ama gruptaki herkesin ilaveten hedefleri olabilir. Düşüncelerin veya hislerin birçok farklı çizgisi insanları bir grubun içinde yer almaya yönlendirebilir. İkili giriş egzersizi gibi basit bir şey bile insanları neyin getirdiğini açıklamak için alan yaratır. Genel olarak bu el kitabı ötesinde, angaje olduğunuz eylemin ötesinde de epey geniş bir fikir olan sosyal dönüşüm için çok da bir bakış açısı keşfetmiyor. Böyle bakış açıları gruptan gruba ve değişik bağlamlarda çok fazla değişiklik gösterir. Önemli olan nokta tekdüzelik inşa etmemek, insanların konulara farklı bakışlarını anlamak ve en azından takdir etmektir. Bilhassa grubunuz bir şeyi riskli olarak değerlendiriyorsa her birinizin 11

eyleme getirdiği belli tutumları ve riski nasıl karşılayacağınızı gösteren öncelikleri anlamak için uygun bir şekilde hazırlanmaya zaman ayırmalısınız. Yöntem seçiminizi etkileyen davranışınızın bağlamını nasıl anlarsınız? Yorumcular eylemin alışılagelmiş veya alışılagelmemiş yolları arasında farklı görüşlere sahiptir. Bununla birlikte bağlam hepsini değiştirebilir. Kapalı bir toplulukta tam olarak alışılagelmiş anlamlarıyla basitçe söylenemezi söylemek ya da sessizliği bozmak muazzam ve muhtemelen patlayıcı, katalizör bir etkiye sahip olabilir. Bununla birlikte diğer bir bağlamda alışılagelmemiş eylem sivil itaatsizlik veya grev gibi - içerebilir ve normalleştirilebilir. Ya katılımcı olmayanlar yine aynı şeyi yapıyorlar diye küçümseyebilir ya da katılımcılar eylemin rutin bir biçiminde sıkışıp kalmış hissedebilirler. Bazı toplumsal hareket teorisyenleri ( Doug McAdam, Sidney Tarrow, and Charles Tilly, Dynamics of Contention, Cambridge University Press, 2001, s-9) suç teşkil eden ve içeren ayrımının alışılagelmiş ve alışılagelmemiş ayrımından daha kullanışlı olduğunu belirttiler çünkü bu, farklı bağlamlarda çeşitli biçimlerin farklı etki yaratacağını kabul eder. Grubunuz içerisindeki bazı farklılıklar (örneğin yasadışı eylemliliğe karşı tutumlar) eyleminizin bağlamlarının farklı analizlerinden kaynaklanabilir. *Daha fazla içerik için bknz. Protesto Mesajı Göndermek ve Tavır Alırken Stresle ve Gerginlikle Başetmek ) Ne İstiyorsunuz? Bir aktivist olarak bir gruptan ne istediğin hakkında düşünmelisiniz. Geniş ölçekte bir insan topluluğunun ilgisini çeken bir grup mu istiyorsunuz? Çok fazla tutum ve kanaat paylaşan ve bunların güçlü bir ifadesini yaratan bir grup mu? Bu ikisinin bir kombinasyonunu sağlayacak bir yol var mı? Örneğin daha geniş bir kampanya bağlamında şiddetsizliği destekleyen bir üye grubunun parçası olabilir misiniz? Grubunuz eyleme başlamadan önce ne kadar etkiniz olacağını bilemezsiniz. Gruplar, halka açılmadan ne kadar fırsat açabileceklerini düşünmez. Buenos Aires teki ilk Las Madres de la Plaza de Mayo gösterilerinde sadece 14 kadın yer aldı; başka güçlü bir hareket böylelikle küçük çapla olsa da başladı. Bazı küçük, basit eylemler kimsenin hayal bile edemeyeceği büyük sonuçlara gidebilir. Bununla birlikte eylemlerin çoğunun daha küçük sonuçları olduğunu göz önünde bulundurmanız gerekir. Şiddet içermeyen eylem grubu eylemin tüm repertuarının farkında olmalı, amaç üzerinde güçlü bir sezgisi bulunmalı ve çalıştıkları bağlamı analiz etme becerisini göstermelidir. Bu el kitabı bu nedenle eyleme hazırlanma, bir kampanya oluşturma ve ne yaptığınızı değerlendirme için materyaller bulundurmaktadır. Mayıs 1987 de gerçekleştirilen Dayağa Karşı Kadın Yürüyüşü de buna örnek olarak gösterilebilir. Hareketi başlatanlar dahi bu kadar büyük bir eyleme dönüşeceğini beklemediklerini söylemişlerdir. (Ç.n.) Şiddetsizliğin Tarihsel Uygulamaları Ülkelerinizin tarihlerine bakarsanız mutlaka şiddetsizlik eylemlerine örnek teşkil edecek olaylara rastlarsınız: mitingler, grevler, boykotlar ve popüler işbirliğini reddin başka formları. Bu eylemlerin çeşitli nedenleri ise, işçi ve köylü hakları, kölelerin özgürlükleri, kadınların veya mülksüzlerin oy kullanma hakları, etnik eşitlik, cinsiyet eşitliği ( ), yani kısaca adaletsizlik ve tahakkümün çeşitli formlarını kapsar. Fakat, 21. yüzyıla ve Mohandas Gandhi nin Güney Afrika ve Hindistan daki belli başlı kampanyalarına kadar şiddetsizlik eylemleri, 12

sosyal dönüşüm için bilinçli stratejiler olarak değerlendirilmedi. Gandhi, şiddetsizliğin hem bu eylemi gerçekleştiren hem de eylemin yöneltildiği insanlar üzerinde belli bir gücünün olduğuna ikna olmuştu. Sosyal dayanışmanın tahakküm veya sömürü çabalarının üstesinden gelebileceğini görmüştü. Ayrıca, bir düşmanı her şey için sorumlu tutup ona karşı çıkmanın da terli olmadığına, kişilerin kendi sorumluluklarına ve davranışlarına da göz atması gerektiğine inanmıştı. Özgürlük ve adalet sadece talep edilmemeli, ayrıca uygulanmalıydı ve bir hareketin temeli bunun üzerine inşa edilmeliydi. Gandhi bu konü üzerine pek çok makale yazarak şiddetsizlik konusundaki fikirlerini geliştirdi. Yönetenlerin, yönetilenlerin işbirliğine ihtiyaç duyduklarını ilk gözlemleyen o değildi, fakat bu konuyu sivil direnişin merkezi stratejisi haline getiren kişi oldu: Bir keresinde şöyle yazmıştır: Şiddetsizliğin ilk prensibi, küçük-düşürücü her şeye karşı işbirliğini reddir. Gandhi şiddetsizlik üzerine kafa yoran en sistematik düşünür değildi kendi deneyimlerinden gerçeklik deneyleri olarak bahsetmeyi tercih ediyordu- fakat bazı mevzuatlar konusunda ısrarcıydı. Bunlardan biri, bir şiddetsizlik öğretisi oluşturmak üzere kampanyaların gerekliliğiydi. Bir diğeri ise, halkın problemlerine işaret eden yapıcı aktivitelerin merkezi önemiydi (Daha fazla bilgi için: Yapıcı Program ). Sömürge Hindistan bağlamında Gandhi için yapıcı program, dinler arası düşmanlığı azaltma, toplumsal cinsiyet ve kast ayrımcılığının üstesinden gelme, cahilliği giderme ve sağlıkla ilişkili önlemler almada ihmalkârlık, yiyecek ve giyecek üretiminde kendine yeterliliğin vurgulanması konularını kapsıyordu. Gandhi nin başlattığı kampanyalara katılan çoğu katılımcı, onun sadece bazı prensiplerini paylaşıyordu; Hindistan ın İngiliz sömürgeciliğinden kurtarmak için şiddetsizliği kullanmaya hazırdılar, fakat çok azı Gandhi nin şiddetsizliğe bağlılığını paylaşıyor ve bunu yaşam tarzı olarak benimsiyordu. Aslında bilindik politik liderlerin çoğu, yapıcı programa sadece sembolik olarak önem veriyordu. Bu örnek sıkça tekrar ede gelmiştir: Katılımcıların şiddetsizliği pratikte kendilerine uygun bir strateji olarak kabul ettiği geniş kapsamlı hareketlerde şiddetsizlik eylemleri etkili olmuş, fakat sadece bir azınlık şiddetsizliğe felsefi bir bağlılık duymuştur. Hindistan ın bağımsızlık mücadelesi, özellikle Afrika da sömürgeciliğe karşı pek çok takipçi harekete örnek teşkil etmiştir; pek çok çevreden insanlar şiddetsizliği etkili kılanın ne olduğunu ve nasıl daha başarılı bir şekilde kullanılabileceğini araştırmaya başlamıştır. Gandhi nin ölümünden 60 yıl sonra, şiddetsizlik yanlısı aktivistler hala gerçeklikle deney yapıyor ve şiddetsizliği etkili kılanın ne olduğunu araştıran bir alan oluşturuldu. Ne, nerede işe yarar Şiddetsizliğin üslubu bağlama göre değişir. Filipinlerde Marcos rejimi 1986 da devrildiğinde üretilen İnsan/Halk gücü teriminden ve Milošević in 2000 de Sırbistan da düşüşünden sonra, bazı gözlemciler bir eylem modelinden bahsetmişlerdir. Bununla kastedilen, seçimleri düzenbazlıkla kazanmaya çalışan bozulmuş ve otoriter rejimleri deviren popüler şiddetsizlik eylemleridir. Tabiî ki, Milošević in düşüşü ve başka yerlerdeki insan/halk gücü olayları arasında benzerlikler vardır. Hatta şiddetsizliği Milošević e karşı öylesine yaratıcı bir şekilde kullanan Sırpların bir kısmı şuanda başka hareketleri eğitmekle ilgilenmektedirler. Fakat, her durumda, bu hareketler neyin uygun olacağını ve işe yarayacağını kendileri analiz etmelidirler. Pek çok kişi, şiddetsizliğin köklü ve zalim rejimler karşısındaki gücünden şüphe duyar. Bu durumda herhangi bir direnişin oluşması güçleşir. Şiddetsizlik de bir çabuk çözüm önermez, silahlı mücadelenin önermeyeceği gibi. Bazı idealist hareketler silahlanma yoluna gitmiş ve sonuç olarak kendilerini halktan koparmış, gasp ve adam kaçırmadan medet ummuş, kısaca silahlı çeteler haline gelmiştir. Şiddetsizlik farklı bir işleyişi amaçlar. Bir hareketin kaplayacağı sosyal alanı genişleterek ve rejimin söylenmesini istemeyeceklerini dile getirerek, temel dönüşümlere giden süreçler başlatılabilir. 1970lerde ve 1980lerde Latin Amerika nın çeşitli bölgelerinde işkence, kayıplar ve ölüm mührezeleriyle karşı karşıya kalan şiddetsizlik eylemleri, korkuyu 13

yenmek için sosyal dayanışmayı yeniden inşa etmeyi amaçlamıştır. Eski Sovyet Blok unda, Sovyet ordusunun müdahalesini ve baskısını üzerine çekmek istemeyen pek çoğu, direniş konusunda ihtiyatlıydı. 1970 de Gdansk, Polonya da 4 grevci vurularak öldürülmüştür; bu yüzden 1980 de Solidarność kurulduğu zaman, Gdansk grevcileri sokak ihtilaflarından kaçınmış, kendilerini şantiyelerine kilitlemişlerdir. Farklı bir toplumu arzuluyorlardı, ama şimdilik isteklerini asli bir ilk adımla sınırlandırdılar: bağımsız işçi sendikalarının tanınmasına. Bu bütün Polonyalı işçilerin etrafında toplanabileceği bir sınırlı hedefti. Polonyalı entelektüeller bunu bir kendi sınırlarını çizen devrim olarak tanımladı. Bu ihtiyatlı yaklaşıma rağmen, Solidarność un harekete geçirici gücü rejimi korkuttu ve sıkıyönetim ilan edilmesine ve pek çok aktivistin hapsedilmesine sebep oldu. Fakat, birkaç yıl içinde kendiliğinden konulan sınırların ötesine geçme ve yeni isteklerde bulunma zamanı geldi, sadece Polonya da değil bütün Sovyet Blok unda olmak üzere şiddetsizlik eylemlerinin daha provokatif formları göze alındı. Bu elkitabının çoğu okuyucusu konuşma özgürlüğünün Sovyet Komünizmi nde ve Latin Amerika nın askeri diktatörlüğünde olduğundan daha çok olduğu toplumlarda yaşamaktadır, fakat bu toplumlardaki aktivistler, toplumun daha çok tüketmesini amaçlamak için imaj bombardımanına uğratılmasından dolayı görülen sosyal duyarsızlıktan şikâyet ederler. Bizim toplumlarımızdaki şiddet genelde gizlidir yada statüko, olması gereken şey olarak kabul görür ki bu devlet şiddetinden, kitlesel silahlara, sosyal mahrumiyetin şiddetinden çevresel tahribata ve dünyanın bir ucundan ipleri çeken kukla oynatıcılarının şiddeti gibi pek çok formu kapsar. Pasifistlerin Rolü WRI de bizler şiddetsizliği bir prensip olarak benimseriz. Bu bağlılığın bizi bir azınlık haline getirdiğinin ve bizim pasifist prensiplerimizi paylaşmayan insanlarla çalışmak durumunda kaldığımızın farkındayız. Retorik ve kısa vadeli şok taktiklerinin ötesini görmek, baskı sistemlerine meydan okuyacak ve alternatif oluşturacak aktif şiddetsizlik formları geliştirmek istiyoruz. Bu, pasifist ve anti-militaristlerin dışında da geniş bir spektrumdaki insanlara anlamlı gelecek hedefler tanımlamak ve pasifist bir anlayışa sahip olmayan insanlara da çekici gelecek metotlar kullanmak ve organizasyonlar yapmak demektir. Biz pasifistler hedeflerimizi gerçekleştirmek için şiddete başvurmayı reddettiğimiz için şiddetsiz alternatifler gerçekleştirmek için yaratıcı enerjimize yatırım yapmak durumundayız. Geçmişte pasifistler sosyal hareketlerde hayati ve yenilikçi bir rol oynamışlardır; hem taktik geliştirmek hem de organizasyon yapmak seklinde aktiviteler geliştirmişlerdir. Örneğin, 1940larda Amerika Birleşik Devletleri ndeki ilk etnik segregasyon karşıtı Freedom Rites (Özgürlük Binişleri), pasifist bir inisiyatifti; 1950lerde İngiltere deki silah karşıtı şiddetsiz doğrudan eylem gibi. Şiddetsizliğin bu gruplarca yaratıcı bir şekilde kullanılması, şiddetsizliğin bunları takip eden kitlesel hareketlerde daha yaygın olarak kullanılmasının önünü açtı. Kişileri şiddetsiz protestolarda karşılaşabilecekleri şiddet türlerine hazırlayan şiddetsizlik antrenmanlarının tanıtılması bunu takip etti. Şiddetsizlik antrenmanları daha katılımcı hareketlerin ve organizasyonların geliştirilmesinde temel rol oynamıştır. Gandhi ve Martin Luther King Jr., kendi hareketlerine öylesine önemli karakterler haline gelmişlerdir ki insanlar şiddetsizliğin ancak karizmatik liderlik başarılı olabileceği izlenimine kapılmışlardır. Hâlbuki WRI de bizim için şiddetsizlik eylemleri bir sosyal güçlendirme kaynağıdır ve insanüstü liderlere ihtiyaç duyulmaksızın bütün katılımcıların cevherini güçlendirir. Bu yüzden biz karar verme, ilgi grupları bazlı organizasyon ve genişletilmiş şiddetsizlik antrenmanlarını savunur ve destekleriz ki katılımcı, değerlendirme ve geliştirmeyi sağlayan araçları dahil edebilelim. 14

Örgütleme Bazen öyle görünür ki şiddetsizlik sadece oluverir ve binlerce kişi bir şeyi yapmak üzere bir araya gelir. Fakat özellikle eylem sadece kitle iletişim araçlarında ilan edilmiş bir olaya tepki göstermek değil de sosyal değişime ajanda oluşturmak üzere başlatılmış bir kampanyanın bir aşamasıysa genelde bir organizasyon gereklidir. Dışarı yansıtılan imaj az-çok birleşmiş bir insan kümesini gösterir. Fakat içeriden bakılırsa, görünür ki hareket her biri ayrı organizasyonlara ait ve kendi tema ve vurgularına sahip belirli abonelerce oluşturulan çeşitli networklardan, bir meseleye farklı yönlerden yaklaşan birbiriyle bağlantılı kampanyalardan oluşmuştur. Şiddetsiz yaklaşımlar, organizasyon metotları ve eylem çeşitililiği, farklı elementlerin uyumla hareket etmesini ve yeni destekçiler kazanılmasını sağlar. Vaka Çalışması: Antrenmanları B.D Yurttaşlık Hakları Hareketinde Şiddetsizlik 1942 yılında, radikal pasifistler, ırkçılık ve militarizm karşıtı çalışmalara lider sağlamak üzere takımlara eğitim veren Uzlaşma Birliği Şiddetsiz Eylem Komitesi ni kurdular. Bu komiteden 1945 yılında, vatandaşlık hakları hareketlerine katılıma hazırlamak için şiddetsiz antrenmanlar geliştiren ve bu konuda bir ilk olan Irk Eşitliği Kongresi (CORE) doğdu. 1947 de başlayarak 10 yıl boyunca CORE, Washington DC de bir aylık antrenman atölyeleri düzenledi. Katılımcılar, segregasyonu sona erdirme hedefine yönelik şiddetsizlik ve organize olma ile ilgili teorileri öğrenip kabiliyet geliştirdiler. Vatandaşlık Hakları Hareketi nin başlarında, Kuzey Hristiyanlık Önderlik Konferansı, 1956 daki Montgomery Otobüs Boykotu gibi şiddetsizlik eylemi kampanyalarına hazırlıklarını Afrikalı-Amerikalı dini geleneğe dayandırdılar. Lokal kiliselerde yapılan kitlesel toplantılarda, Martin Luther King Jr ve başkaları şiddetsizlik üzerine ders verdiler. Şarkı söylemek ve dua, topluluk ruhunu ve şiddetsizlik öğretisini güçlendirdi. Sivil itaatsizlik Vatandaşlık Hakları Hareketi nin can alıcı parçası haline gelmiş olduğu için, antrenmanlara rol oyunları ve şiddetsiz kalmak üzere taahhütname imzalamak dahil edildi. Vatandaşlık Hakları çalışanlarını Güney de karşılaşacakları şiddete hazırlamak için yoğun bir eğitim gerekti.1964 Mississippi Özgürlük Yazı nda katılımcılar iki haftalık bir antrenmanla başladılar. 1968 Yoksullar Kampanyası ise yürüyüşçülere, yürüyüş organizatörlerine ve destekçilere antrenman programları hazırladı. * Alıntı: Joanne Sheehan, 'Decades of Nonviolence Training: Practicing Nonviolence', the Nonviolent Activist, July-August 1998. http://www.warresisters.org/nva0798-4.htm Vaka Çalışması: Otpor; Sırbistan daki İnsan Gücü 1998 deki kuruluşunu takip eden 2 yılda Sırp Gençlik Grubu Otpor (Resist), Slobodan Milošević in iktidardan uzaklaştırılmasında merkezi bir rol oynadı. Başlangıçta kampanyaları, Milošević e karşı muhalefete bakış açısını değiştirmeyi hedefledi, örneğin grafiti, sokak tiyatrosu gibi iletişim kurmaya yönelik şiddetsiz gerilla taktikleri kullandılar ve mizah, ilgi çekmek ve korkuyu azaltmak için aracı oldu. Ardından, bölünmüş 15

demokratik muhalefete baskıyı arttırarak Milošević e karşı çıkmak ve güç sütunlarını zayıflatmak için birleşme noktaları buldular. Belgrad, Sırbistan da bir gösteriye renk katan Otpor davulcuları Şiddetsizlik antrenmanı atölyeleri, rejimi zayıflatmayla ilgili anlayışın yaygınlaşmasında önemli rol oynadı. Milošević, seçimleri çalmaya kalktığı zaman, bunu meydana çıkaracak ve onu durduracak konumdaydılar. Kalabalıklar parlamento binasını çevrelediği zaman, polis onları dağıtmaya istekli değildi. O zamanın en ünlü görüntüsü, parlamento binasına giren buldozer ve bunu engellemek için hiçbir çaba harcamayan polistir. Otpor, Sırbistan ın demokratikleşmesinde Milošević in görevden uzaklaştırılması için yaşamsal bir rol oynadı, fakat bunu takip eden demokrasi süreci hayal kırıklığına uğrattı. Kaynaklar: 'Bringing Down a Dictator', DVD, 60 minutes, a production of York Zimmerman Inc., Washington, D.C., USA Albert Cevallos,'Whither the Bulldozer?: Nonviolent Revolution and the Transition to Democracy in Serbia' (US Institute of Peace special report No 72 - downloadable from http://www.usip.org) The Website for the Centre for Applied NonViolent Action. Strategies includes articles by Otpor activists and others on their strategy and tactics: http://www.canvasopedia.org/content/serbian_case/otpor_strategy.htm 16

3 TOPLUMSAL CİNSİYET VE ŞİDDETSİZLİK Savaşlar, ne zaman ki erkekler savaşmayı, kadınlar da onaylamayı bıraktıklarında sona erer. Jesse Wallace Hughan, Uluslararası Savaşkarşıtları Ligi (WRL) kurucusu Kadınların ve erkeklerin her ikisinin de savaşla mücadelemize katılımını istiyor oluşumuz basit ve açık gözükebilir. Lakin, insanların yeteneklerinin, enerjilerinin, görüşlerinin en iyi şekilde kullanılabilmesi için, kendimizi nasıl örgütlediğimize, kampanyalarımızı nasıl oluşturduğumuza, eylem antrenmanlarımızı nasıl oluşturduğumuza toplumsal cinsiyet farkındalığını katmamız gerekir. Neden? Çünkü toplumsal cinsiyet, toplumumuzun kadın ve erkek rolleri, erkeklik ve kadınlık tanımı hepimizi etkilemektedir. Ve sosyal geleneklerin erkekliği, dominant, agresif ve kontrolcü olarak; kadınlığı da zayıf, boyun eğen ve hizmet eden olarak yapılandırması her birimizi derinlerde etkilemiştir. Toplumsal cinsiyet farkındalığı, şiddetsiz eylemlerimizde ve kampanyalarımızda mücadele ettiğimiz bu yargıları tekrar üretmememize yardımcı olur. Antimilitarist kampanyalarda, toplumsal cinsiyet farkındalığı ve toplumsal cinsiyet temelli analiz, etkili bir strateji oluşturmada etkili araçlardır. Toplumsal cinsiyet her çatışkıda varolan bir öğedir. Çatışkının nedeni olmayabilir ama erkeklik ve kadınlık hakkındaki farklı düşünceler insanların neden ve nasıl kavga ettiklerinin kalbinde yatan nedendir. Askeri sistemler, belli fikirler ile kadın-erkek rolleri hakkındaki görülerle çalışmak üzerine inşa edilmiştir. Şiddetsiz bir yapı ve çatışkı çözümü için sistem yaratmak istiyorsak, toplumsal cinsiyet hakkında yen görüler ve beklentiler oluşturmamız gerekmektedir. Bu bölüme, toplumsal cinsiyet farkındalığını geliştirecek, kampanyalarınızı ve şiddetsiz eylemlerinizi toplumsal cinsiyet penceresinden bakarak gözden geçirmenizi sağlayacak kavramları ve egzersizleri dahil ettik. 17

DOĞRU SORULARI SORMAK: ŞİDDETSİZ ANTRENMAN VE TOPLUMSAL CİNSİYET, CHİANG MAİ, TAYLAND FOTOĞRAF: JOANNE SHEEHAN Toplumsal Cinsiyet Nedir? Toplumsal cinsiyet, kadın ve erkeklerin beklentilerini, değerlerini, imajlarını, davranışlarını, inanç sistemlerini ve rollerini tanımlayan fikirlerin sosyal yapılanmasıdır. Sadece kadın ve erkek arasındaki değil, her gruptaki güç ilişkilerini ağır biçimde etkiler; bu da bir çok sosyal probleme neden olur. Farklı kültürlerin toplumsal cinsiyet hakkında, kadın ve erkek için neyin uygun olduğu ve neyin olması gerektiği üzerine farklı fikirleri vardır. Toplumsal cinsiyet sadece kültürden kültüre farklılık göstermez, zaman içinde veya bir toplumun kriz döneminde değişiklik gösterebilir. Toplumsal Cinsiyet ve Cinsiyet Arasındaki Fark Nedir? Cinsiyet, kadın ve erkek arasındaki doğal, biyolojik farklılıkları işaret eder. Bu farklılıkların bir çoğu net ve sabitken bazı biyolojik farklılıklar çeşitlilik gösterir. Toplumsal cinsiyet ise toplum tarafından verilen erkeklik ve kadınlık hakkında kültürel görüşler, inanç sistemleri, imajlar ve beklentilerle yapılanmıştır. Toplumsal Cinsiyet, Güç ve Adalet ile Nasıl İlgilidir? Bir çok kültürde, erkeklerin deneyimleri ve perspektifleri norm olarak kabul edilir. Heteroseksüel maskulin davranış ise standart olarak tanımlanır. Güç kullanımı, özellikle halka açık alanda, maskulin olarak algılanır. Bir çok kültürde, erkekler ailenin, grubun ve halkın reisi varsayılırken kadınlar takipçiler ve destekçiler olarak varsayılırlar. Bu tip varsayımlar, kadın ve kızların kendi hayatlarını etkileyecek kararlar üzerine çok az şey söyleyebilecekleri anlamına gelebilir. Ayrıca, bu geleneksel rolleri takip etmeyen erkeklerin de toplum tarafından eleştrilmesi anlamına da gelebilir. Toplumsal cinsiyetin sosyal olarak yapılanmış bir fikir olmasından dolayı, kadın ve erkek rolleri hakkındaki baskıcı kanıları değiştirebilir ve zorlayabiliriz. Toplumsal cinsiyet adaleti dediğimiz de budur. 18

Toplumsal Cinsiyet Her Birimizi Nasıl Etkilemektedir? Doğduğumuz andan itibaren toplumsal cinsiyet hakkındaki tüm sosyal yapılanmadan etkilenmekteyiz. Maskulinite, genç erkeklerin mentalitisine bir çok farklı şekilde işlenir. Üzerlerinde hislerini reddetmelerine, fiziksel açıdan güçlü olmaya, diğerlerini baskılayarak ya da onlarla yarışarak üstünlüklerini ispat etmelerini isteyen sosyal baskı vardır. Kontrol, diğerleri üzerinde güç kullanımı ve şiddet erkekliğin sembolleri olarak görülebilir. Bu tür bir sosyalleşme, her birimizdeki insanlığı küçültmektedir. Erkekler ve genç oğlanlar, onları askerliğe hazırlamak için sert davranışlara maruz bırakılır. Savaşın kendisi, erkeklere karşı toplumsal cinsiyet şiddetidir, erkekler ve oğlanlar olarak öldürmeye zorlanırlar. Kızlar ise sıklıkla, zekalarını yok saymaya, iyi dinleyici olmaya, düzgün ve boyun eğen olmaya ve diğerlerinin ihtiyaçlarını kendininkinden önce tutarak değerli olduklarını kanıtlamaya dönük biçimde sosyalleşir. Edilgenlik ve adaletsizlik karşısında sessiz kalarak onaylama kadınlık işareti olarak görülebilir. Bu tür bir sosyalleştirme ise insanı değerleri yoksayarak kurbanlığı öne çıkarır. Kadınları ve çocukları koruma, savaş nedeni veya savaşı haklı çıkarmak için kullanılan propoganda aracıdır. Savaşın kendisi, kadınlara karşı toplumsal cinsyet şiddetidir, kadınlara tecavüz ve cinsel şiddet bir savaş silahı olarak kullanılır. Neden Barış Hareketleri Toplumsal Cinsiyet Şiddeti ile Uğraşmalıdır? Bir toplumsal cinsiyet perspektifi, barış ve adalet çalışmalarına önemli bir görüş katkısı sağlar. Erkeklik ve kadınlık hakkındaki görüşler, şiddetin köklerinde yatar ve silahlı çatışkıların desteklenmesi için kullanılır. Barış zamanlarında, kadınlara ve kızlara uygulanan şiddet, bir toplumun gerçekte ne kadar barışçıl ve adaletli olduğunu anlamak için önemli bir göstergedir. Savaşın şiddetini sonlandırmak isteyen barış ve adalet örgütleri, toplumlarındaki şiddetin tüm yönlerini anladıklarında ve buna karşı mücadele ettiklerinde daha etkili olacaklardır. Savaş zamanı cinsel şiddete maruz kalıp kurtulanlar için barışma, toplumsal cinsiyet adaleti sağlanmadan mümkün olamaz. Ayrıca savaş zamanı erkeklere uygulanan cinsel şiddet etrafındaki sessizlikte kırılmalıdır. Barış hareketleri; kadınların artan militarizasyonu, barış inşasına sağlayabilecekleri yetenekler ve liderlik, toplumsal cinsiyet beklentilerinin erkekleri nasıl savaşmaya yönelttiği gibi toplumsal cinsiyet ve savaş ile ilgili olan konuları görmezden gelemez. Toplumsal Cinsiyet Perspektifi Bizim Çalışmamız için Neden Önemli? Sosyal değişim için çalışan insanların bir çoğu, toplumsal cinsiyet hakkındaki içselleştirilmiş varsayımlardan azade olduklarını varsayarlar ve bu yüzden öğrenmeye ve kendimizi değiştirmeye neden olmadığını sanırlar. Farkındalık yaratmak, kendimizi ve örgütümüzdeki toplumsal cinsiyet konuları hakkındaki dinamikleri değiştirmek bireysel ve örgütsel açıdan önemli bir dönüşümdür ki bu toplumdaki yapısal şiddeti değiştirmenin kendisidir. Toplumsal cinsiyet ile ilgili konularda çalışmak zordur çünkü konu her birimiz hakkındadır ve bunu görmezden gelemeyiz. Çünkü hepimiz doğrudan etkilendik ve bu yüzden konu gündeme geldiğinde genellikle korkuyla karşılaşırız. Nasıl başa çıkacağımızı bilemeyiz ya da istemeyiz; daha fazla çatışkı ve bölünmeden korkarız. Sıklıkla önceliğimizin bu olmadığını söylemek daha kolayımız gelir. Kendimizi cesaretlendirmek için, diğer grupların ve hareketlerin bu soruları nasıl gündeme getirmeye başladıkları örneklerine bakabiliriz. 19

Barış ve Toplumsal Cinsiyet Konuları Arasındaki Bağa Bir Örnek: İsrail'den New Profile Bir barış grubu, barış çalışmalarına toplumsal cinsiyet farkındalığını nasıl dahil eder? Bu, örgütsel kimlik ve yapı, üyelerine antrenman ve oryantasyon ile ve strateji programı geliştirilerek yapılabilir. New Profile, İsrailli Barış Örgütü, kendini asker devlette yaşamanın gerekli olmadığına inanan bir grup feminist kadın ve erkek olarak tanımlar. Bu tür bir net tanımlama, örgüt ile ilişkiye geçmek isteyen biri için, toplumsal cinsiyet ve barış arasındaki bağı en başından itibaren ortaya koyar. New Profile, liderlik rollerini ve ücretli pozisyonları rotasyona bağlayarak ve aktivitelerde hiyerarşiyi önlemeye çalışarak geleneksel örgüt yapısını kırar. Grubun yeni üyelere ve halka dönük yaptığı antrenmanlar ve eğitim çalışmalarının workshoplar, seminerler, gençlik grupları ve konferanslar bir çoğunda toplumsal cinsiyet ve militarizmin İsrail kültüründe ve toplumunda nasıl birbirine bağlı olduğunun bir analizi yeralır. Ayrıca bu bağlantıya daha derinliğine bakmaya dönük tam günlük çalışmalar da sağlanır. 2007'de bu tür bir çalışmada, örneğin, İsrail'deki kadınların askere alım süreçlerine bakmak ve bütün toplumun nasıl militarize edildiğini analiz için ordu arşivinden kadın askerlerin fotoları kullanıldı. Öğrenme ve tartışam için bu tür olanaklarla, New Profile üyeleri militarizmin problem analizine ve stratejik eylem planlamasına daha derin bir toplumsal cinsiyet farkındalığı getiriyorlar. Örgütün Küçük ve Hafif Silahlar projesinde sadece problemlere veya İsrail silah ticaretine bakılmıyor, aynı zamanda küçük silahların bireysel hayatlarımızı nasıl etkilediğine ve İsrail kültüründeki 'güvenlik' tanımının yeniden kurulmasında New profile nasıl yardımcı olabilir üzerine de çalışılıyor. Notlar: International Fellowship of Reconciliation's Women peacemakers Programı için tasarlanan materyalden uyarlanmıştır. (http://www.ifor.org/wpp/index.html) ve Barış ve Adalet için Uluslararası Kadın Birlikteliğinin antrenman el kitabı için (http://www.womenforpeaceandjustice.org/) 20