The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/jasss2400 Number: 27, p. 295-306, Autumn I 2014 İŞBİRLİĞİN DAYALI ÖĞRNM YÖNTMİN UYGUNLUĞU AÇISINDAN TÜRÇ ÖĞRTMN NİTLİLRİNİN DĞRLNDİRİLMSİ ASSSMNT OF TURISH TACHR QUALIFICATIONS IN TRMS OF TH COOPRATIV LARNING MTHODS ACCORDANC Yrd. Doç. Dr. Yakup TOPAL Gümüşhane Üniversitesi debiyat Fakültesi Türk Dili ve debiyatı Bölümü Yrd. Doç. Dr. Abdulkadir IRBAŞ Gümüşhane Üniversitesi debiyat Fakültesi Türk Dili ve debiyatı Bölümü Özet Bu çalışma, Türkçe öğretmeni niteliklerinin işbirliğine dayalı öğrenme yöntemine uygunluğu açısından incelenmesini amaçlamaktadır. Çalışmanın evrenini rzurum ili Palandöken ilçesinde görev yapan 92 Türkçe öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırma, tarama modeliyle yapılmıştır. Çalışmanın verilerini toplamada araştırmaya katılan öğretmenlerin cinsiyet, kıdem gibi özelliklerini belirleyen kişisel bilgi formu ve öğretmen niteliklerini belirlemeye yönelik beşli likert tipindeki Öğretmen Adayı Niteliklerinin İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yöntemine Uygunluğuna İlişkin Görüş Ölçeği Yeşilyurt (2010) kullanılmıştır. Ölçeğin güvenirlik çalışması rzurum ili Aziziye ilçesinde görev yapan 40 Türkçe öğretmeni üzerinde yapılmıştır. Uygulama sonucunda ölçeğin güvenirlik katsayısı Cronbach Alfa=.985, Bartlett = 2570,982 (p=0.000) ve geçerlik katsayısı MO=.9 şeklinde tespit edilmiştir. MO sonucunun. 50 den büyük olması ve Bartlett testinin anlamlı çıkmasın veri setinin faktör analizi için uygunluğunu göstermektedir. lde edilen veriler SPSS 19.0 paket programı (yüzde, frekans, aritmetik ortalama, t testi ve levene test) kullanılarak analiz edilmiştir. Yapılan istatistikî analizler sonucunda, mesleğin ilk 15 yılında olan öğretmenlerin (1.grup) meslekî tecrübesi 15 yıldan fazla olan öğretmenlere (2.grup) göre; bayan öğretmenlerin ise erkek öğretmenlere göre işbirliğine dayalı öğrenme yaklaşımına daha olumlu baktıkları ve öğretmen niteliklerinin işbirliğine dayalı öğrenme yöntemine daha uygun olduğu tespit edilmiştir. Anahtar elimeler: İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yöntemi, Öğretmen Nitelikleri, Yöntem
296 Yakup TOPAL & Abdulkadir IRBAŞ Abstract This study is an assessment of Turkish language teacher qualification in relation to their suitability to the cooperative learning method. The sample of the study consists of 92 Turkish language teachers working in the Palandöken County of the rzurum province and the study utilized the scanning model. To obtain the data for the study, a questionnaire including gender, seniority etc. informations and a 5 Point Likert scale for defining teacher qualities, namely the scale of opinion on the suitability of the candidate teacher qualities to cooperative learning method (Yeşilyurt, 2010) has been used. For scale reliability evaluation, a pilot study has been conducted on 40 Turkish language teachers working in the Aziziye County of the rzurum province. The pilot study revealed a reliability coefficient of Cronbach s alpha=.985, Bartlett s test=2570,982 (p=0.000) and a validity coefficient MO=.9. The MO test result being greater than 50 and the Bartlett s test coming up with a meaningful result indicated the suitability of the data set for factor analysis. The obtained data has been analysed on the SPSS 19.0 by utilizing percentage, frequency, arithmetic mean, t-test, and Levene s test. The results of the analysis revealed that the first group of teachers who were in the first 15 years in their profession were more suitable to cooperative learning methods than the teachers of the second group with more than 15 years experience. It was also found that female teachers viewed the cooperative learning approach more positive than male teachers and that the teaching qualities of female teachers were more suitable to the cooperative learning method. ey Words: Cooperative Learning Method, Teacher Qualities, Method GİRİŞ İşbirliğine dayalı öğrenme, özellikle 1970'lerden sonra üzerinde en çok araştırma İşbirliğine dayalı öğrenme, özellikle 1970'lerden sonra üzerinde en çok araştırma yapılan ve en çok dikkat çeken konulardan biri hâline gelmiştir. Öyle ki, ABD'de bazı okullarda sistem değişikliğine gidilerek işbirliğine dayalı öğrenmeyi sınıf ve okul düzeyinde uygulamaya elverişli düzenlemeler yapılmaktadır. ( ırbaş, 2010: 52). Günümüz toplumlarında, bilimsel ve teknolojik gelişmelere bağlı olarak, gerek grup içinde, gerekse gruplar arasında işbirliği giderek önem kazanmaya başlamıştır. ğitim alanında meydana gelen değişiklikler ve gelişmeler, Türkçenin öğretiminde takip edilen geleneksel yaklaşımın yanı sıra farklı yaklaşımlar konusunda araştırmalar yapılmasını zorunlu kılmıştır. Ana dili eğitiminde öğrencinin bilgiye kendisinin ulaşmasını amaçlayan ve öğrencilerin ulaştıkları bilgiyi tartışma ve sorgulama fırsatı veren yöntemlerle ilgili çalışmalar yapılmıştır. Günümüz toplumlarının, yalnızca birtakım temel bilgi ve becerileri kazanmış insanlarının yanında, düşünebilen, üretebilen, problem çözebilen bireylere daha çok gereksinimleri olduğu gerçeği göz önünde bulundurulduğunda, öğretmenin sınıfta geleneksel öğretim yaklaşımlarından farklı öğretim yaklaşımlarını da uygulaması gerekmektedir. Gelişen teknolojik gelişmeler, beraberinde eğitim ve öğretim sürecini de değiştirmekte ve etkilemektedir. Günümüzde bilim ve dolayısıyla teknoloji gün
İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yöntemine Uygunluğu Açısından Türkçe Öğretmen Niteliklerinin 297 geçtikçe ilerlemekte, var olan bilginin ve teknolojik ürünlerin yerine yenileri eklenmektedir. Bilim ve teknolojide yaşanan bu değişim öğretim yöntem ve tekniklerini de değiştirmektedir. ğitim ve öğretim sürecinde geleneksel öğretim yöntemlerinin yanısıra, çağdaş öğretim yöntemleri geliştirilmeli ve kullanılmalıdır. Günümüz bilgi toplumu insanından girişimci, yaratıcı, demokrat, bilgiye ulaşma yollarını bilen ve bu yolları kullanabilen, öğrendikleriyle günlük hayatı ilişkilendirebilen, yeni bilgilere açık, sorumluluklarının farkında olan, kendini sürekli geliştiren, takım ruhu kazanmış olması beklenmektedir. Günümüz eğitiminin asıl amacı, öğrencilerin hızla değişen dünya şartlarına ayak uydurabilen, bağımsız düşünebilen, kişisel sorumluluk duygusu gelişmiş ve elde ettikleri bilgi ve becerileri yaşamı boyunca kullanma yetenekleri kazanmış öğrenciler yetiştirmektir. (easpa.blogspot.com/2012/12/isbirlikci-ogrenme.html, e.t. 20.06.2014) Öğrenme-öğretme sürecinde öğrencinin derse etkin katılımını sağlayan yöntem ve tekniklere yer verildiğinde öğrenciler daha iyi ve hızlı öğrenmekte, hatırlamakta ve yaptığı işten zevk almaktadır. (dokuman.tsadergisi.org/dergiler_pdf/2008/2008- Agustos/9.pdf, e.t. 20.06.2014) Günümüzde öğrencinin derse etkin olarak katılımını sağlayan çok sayıda çağdaş yöntem ve teknik bulunmaktadır. Öğrencinin derse etkin katılımına olanak veren yöntem ve tekniklerden biri de işbirlikli öğrenmedir. Birçok yönüyle öğrencinin gelişimini sağlayan bu yöntemin, Türkçe dersinde kullanımı önem taşımaktadır. İşbirlikli Öğrenme Yöntemi Nedir? Demirel, Ün (1987) ve Açıkgöz (1992:173); Cooperative Learning kavramını İşbirlikli öğrenme olarak adlandırırken, Gömleksiz (1993) bu kavramı ubaşık Öğrenme olarak adlandırmıştır. Diğer çalışmalarda Cooperative Learning kavramı; Work Group, Collobarative Learning, Collective Learning, Learning Communities, Peer Learning, Reciproal Learning, Team Learning, Study Circles, Study Group, Peer Teaching ve Team Work gibi kavramlarla paralel olarak adlandırılmaktadır. (Doymuş ve Diğ. 2005:60) Barth ve Demirtaş (1997: 65) işbirliğine dayalı öğrenmeyi problem çözmeyi geliştiren bir strateji, verilen bir görevin gruptaki tüm üyelerin çabalarıyla tamamlanması; şeklinde tanımlamışlardır. Baykara (1999: 201) işbirliğine dayalı öğretimi, dünyada üzerinde sayısız araştırma yapılan, ülkemizde ise son zamanlarda önem kazanan öğretim yöntemlerinden biri olarak; Yıldız (1999: 59) da işbirlikli öğrenmeyi, aktif öğrenme, aktif öğrenme yöntemlerinin temelindeki konuşma, dinleme, yazma ve okuma becerilerinin kullanıldığı, bilişsel ve duyuşsal öğrenme ürünleri üzerinde olumlu etkileri kanıtlanmış işbirliği becerilerinin ön plana çıktığı, temelinde sosyal etkileşim olan, öğrencilerin ihtiyaçlarına cevap verebilen, zihinsel yeteneklerini kullanmasını sağlayan, kendi öğrenmesi ile ilgili kararlar almasına olanak veren bir öğretim yöntemi şeklinde tanımlamıştır.
298 Yakup TOPAL & Abdulkadir IRBAŞ Sınıfı birkaç gruba ayırmak veya küme çalışması yapmak demek işbirliğine dayalı öğretim yapmak anlamına gelmez. Bir sosyal zekâ etkinliği olan işbirliğine dayalı grup çalışmasında öğrenciler ortak bir amaç doğrultusunda küçük takımlar oluşturup birbirlerinin öğrenmelerine katkıda bulunurlar ve ortak çalışmanın bir sonucu olarak bir ürün ortaya koyarlar. Bu tarz grup çalışmalarında gruplar birlikte çalışma süreci içinde çalıştıkları konu hakkındaki verileri değerlendirerek, birlikte yorumlayıp sonuca ulaşırlar. Yani geleneksel sınıflarda uygulanan küme çalışmaları ile işbirliğine dayalı grup çalışmaları arasında planlama, uygulama, değerlendirme anlamında önemli farklılıklar vardır Johnson ve Johnson (2000) işbirlikli öğrenmenin tanımını üç kategoriye ayırarak yapmaktadır. Bunlar: 1. Bazı öğrencilerin kazanırken diğer bazılarının kaybettiği ve kimin en iyi olduğunu ortaya çıkarmak için öğrencilerin birbiriyle yarıştığı yarışmacı (competitive) öğrenme ortamı. 2. Diğerlerinin ne yaptığıyla ilgilenmeksizin kendi amaçlarını gerçekleştirmek üzere öğrencilerin tek başına çalıştığı bireysel (individualistic) öğrenme ortamı. 3. Sonuca göre grup üyelerinin ya birlikte kazandığı ya da birlikte kaybettiği, ortak amaçlar çerçevesinde birlikte çalışmayı gerektiren işbirliğine dayalı (cooperative) öğrenme ortamı. ubaşık öğrenme, öğrencilerin kendi ve diğer öğrencilerin öğrenmelerini en yüksek düzeye çıkarmak için birlikte çalışmayı sağlayan, küçük grupların öğretim amaçlı kullanılması olarak tanımlanabilir (Saban, 2004). İşbirliğine dayalı öğrenmenin en önemli özelliği öğrencilerin ortak bir amaç doğrultusunda küçük gruplar halinde birbirinin öğrenmesine yardım ederek çalışmalarıdır. Grup üyeleri ya birbirine öğreterek ya da her biri işin bir kısmını yaparak yardımlaşırlar. Buna "iç bağımlılığı" ya da "amaç bağımlılığı" denmekledir. Gruptaki bir öğrencinin öğrenmesi gruptaki diğer öğrencilerin öğrenmesinden ya da harcadığı çabalardan etkilenmektedir. Bu nedenle, gruptaki herkes birbirinin öğrenmesinden sorumludur ve birbirinin öğrenmesini yeteneklerini son sınırına kadar kullanmasını özendirmektedir. (Büyükgöz-Çivi. 1999: 132) de işbirlikli öğrenmeyi öğrencilerin ortak bir amaç doğrultusunda küçük gruplar halinde çalışarak ve grup içindeki her bireyin birbirlerinin öğrenmesine yardım ederek çalışması şeklinde tanımlamaktadır. Bu yaklaşımların hepsinde de düzenlenmemiş (informal) öğrenme grupları, düzenlenmiş (formal) öğrenme grupları ve çalışma takımlarını kapsayan grup çalışmalarının üç genel tipi bulunmaktadır Adlandırılmalar farklı olmasına rağmen içerik itibarı ile önemli oranda benzerlikler söz konusudur. İşbirlikçi öğrenme yöntemi farklı eğitim bilimcileri tarafından değişik şekillerde tanımlanmaktadır. İşbirlikçi Öğrenme yöntemi öğretmen merkezli olmaktan ziyade öğrenci merkezli olup aktif rolü öğrencinin üstlendiği bir öğrenim yöntemi (Cooper and Mueck 1990; Doymuş ve Diğ. 2005:61) güdülemeyi ve alıkoymayı artırmak,
İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yöntemine Uygunluğu Açısından Türkçe Öğretmen Niteliklerinin 299 öğrencilerin kendilerine ve diğer arkadaşlarına ilişkin olumlu imaj geliştirmelerinde yardımcı olma şeklinde tanımlanmıştır. İşbirlikli Öğrenme Yönteminin Faydaları Hâller ve diğerleri (2000:285) işbirlikli öğrenmede en iyi öğrenme, grup içerisindeki öğrencilerin birbirlerine etki ederek çalışmalarından kaynaklanmaktadır. Grup içerisinde çalışan öğrenciler birbirini etkileyen öğrenim için, genellikle hem grup içinde hem de sınıf dışında çalışmak için cesaretlendirilirler. Öğrenmenin değerini rekabetten çok, öğrenciler arasındaki birlikte çalışmaya ve işbirliğine dayandığını ifade etmiştir. Öğrencilerin birbirleriyle doğrudan iletişim içerisine girmesi gerekir. Tek başlarına oturup, kendi üzerlerine düşeni yapamazlar. Tam tersine herkes birbirine karşı sorumluluk duyduğu için, her öğrenci konuyu öğrenmek ya da verilen göreve katkıda bulunmak ihtiyacını duyar. (ırbaş, 2010: 55) Saban (2004: 204-205) işbirliğine dayalı öğrenmenin diğer faydalarını aşağıdaki şekilde sıralamıştır: 1. İşbirliğine dayalı öğrenme, öğrencilerin motivasyonlarını arttırır. Çünkü bir grubun sahip olduğu enerji, o grubu oluşturan bireylerin sahip oldukları bireysel enerjilerinin toplamından daima daha büyüktür. 2. İşbirliğine dayalı öğrenme, bir gruptaki bireylerin birbirlerinden öğrenmelerine fırsat tanır. 3. İşbirliğine dayalı öğrenme sürecinde öğrencilerin birbirleriyle olan etkileşimleri, zihinsel aktivitelerin yoğun olduğu bilişsel ve sosyal çatışma ortamlarını doğurur. 4. İşbirliğine dayalı öğrenme, öğrencilerin öğrenme-öğretme sürecinde kendilerini yalnız ve soyutlanmış olarak hissetmelerini engeller. 5. İşbirliğine dayalı öğrenme, öğrencilerin birbirlerine karşı olumlu hisler geliştirmelerini sağlar. 6. İşbirliğine dayalı öğrenme, öğrencilerin kendilerine olan öz güvenlerini arttırır. 7. İşbirliğine dayalı öğrenme, öğrencilerin sosyal becerilerini geliştirir. 8. İşbirliğine dayalı öğrenme, öğrencilerin sınıftaki bireysel farklılıkların farkına varmalarına yardım eder. 9. İşbirliğine dayalı öğrenme, öğrencilerin kendi öğrenmelerinden sorumlu olmalarını sağlar. 10. İşbirliğine dayalı öğrenme sürecinde, öğretmen "bilginin tek kaynağı" olarak algılanmaz. 11. İşbirliğine dayalı öğrenme, öğrencilerin okula devamlılığını arttırır. 12. İşbirliğine dayalı öğrenme, öğrencilerin okula karşı olumlu tutumlar geliştirmelerini sağlar. Sharan a (1980) göre işbirliğine dayalı öğretimde, takımların araştırma veya tartışmaların yapıldığı konularla ilgili olarak veriler toplaması, bireysel olarak yapılan
300 Yakup TOPAL & Abdulkadir IRBAŞ çalışmaların birleştirilerek grup üretimine katkısının sağlanması ve elde edilen sonuçların birlikte tartışılarak yorumlanıp ürün halinde ortaya çıkarılması söz konusudur. ARAŞTIRMANIN AMACI Bu çalışmanın amacı, rzurum ili Palandöken ilçesinde farklı ortaokullarda görev yapan Türkçe öğretmenlerinin görüşlerine dayalı olarak öğretmen niteliklerinin işbirliğine dayalı öğrenme yöntemine uygunluğunu tespit etmektir. Bu genel amaç doğrultusunda şu sorulara cevap aranmıştır. Türkçe öğretmeni niteliklerinin işbirliğine dayalı öğrenme yöntemine uygunluğu açısından öğretmen görüşleri arasında; 1. Cinsiyet değişkenine göre anlamlı bir farklılık var mıdır? 2. Meslekî kıdem durumuna göre anlamlı bir farklılık var mıdır? YÖNTM Çalışmanın evrenini, 2013-2014 eğitim öğretim yılında rzurum ilinde Palandöken ve Yakutiye ilçelerinde görev yapan tesadüfî örnekleme yoluyla seçilmiş 92 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırma, Türkçe öğretmenlerinin araştırma ölçeğinde yer alan maddelere verdikleri görüşlerle sınırlıdır. Araştırma tarama modeli niteliğindedir. Tarama modelinin özellikleri arasında, var olan durumu olduğu gibi yansıtması (Balcı, 2004; arasar, 1999) yer almaktadır. Çalışmanın verilerini toplama da araştırmaya katılan öğretmenlerin cinsiyet, meslekî kıdem gibi özelliklerini belirleyen kişisel bilgi formu ve öğretmen niteliklerini belirlemeye yönelik beşli likert tipindeki Öğretmen Adayı Niteliklerinin İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yöntemine Uygunluğuna İlişkin Görüş Ölçeği Yeşilyurt (2010) kullanılmıştır. Ölçek güvenirlik çalışması için rzurum ili Aziziye ilçesinde görev yapan 40 Türkçe öğretmeni üzerinde pilot uygulama yapılmıştır. Pilot uygulama sonucunda ölçeğin güvenirlik katsayısı Cronbach Alfa=.985, Bartlett = 2570,982 (p=0.000) ve geçerlik katsayısı MO=.9 şeklinde tespit edilmiştir. MO sonucunun. 50 den büyük olması (alaycı, 2006) ve Bartlett testinin anlamlı çıkması (Büyüköztürk, 2007) veri setinin faktör analizi için uygunluğunu göstermektedir.. lde edilen veriler SPSS 19.0 paket programı (yüzde, frekans, aritmetik ortalama, t testi ve levene test) kullanılarak analiz edilmiştir. BULGULAR V YORUM Bu bölümünde katılımcıların demografik özellikleri ile çalışmanın amacına uygun olarak belirlenen bulgular ve yorumlara yer verilmiştir.
İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yöntemine Uygunluğu Açısından Türkçe Öğretmen Niteliklerinin 301 Tablo 1. Türkçe Öğretmenlerinin Cinsiyet Değişkinine Göre Demografik Özellikleri (N=92) Demografik Özellikler f % adın 45 rkek 55 Toplam 92 100 Tablodan da anlaşıldığı gibi öğretmenlerin %55 i erkek ve %45 i kadın olup genel olarak cinsiyet dağılımında erkek oranının fazla olduğu görülmektedir. Tablo 2. Türkçe Öğretmenlerinin Görev Süresi Değişkenine Göre Demografik Özellikleri (N=92) Görev Süreleri f % 1-15 yıl 58 16 yıl ve üzeri 38 42 Toplam 92 100 Tablodan da anlaşıldığı gibi öğretmenlerin %58 i yıl arası ve %42 si 16 yıl ve üzeri mesleki tecrübeye sahip olduğu görülmektedir. Tablo 3. Türkçe Öğretmenlerinin Cinsiyet Değişkenine Göre İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yöntemi Uygunluğu Açısından Özellikleri Sorular Cins. N Ort. Genel Ort. 1. Ortak çalışmalarda arkadaşlarımla ilgilenirim 2. Arkadaşlarımla açık iletişim kurarım. 3. Arkadaşlarıma güven veririm. 4. Farklı kişilik özelliklerine sahip olan arkadaşlarıma değer veririm. 5. Yeni fikirlere açık olurum. 6. Ortak çalışmalarda arkadaşlarıma adil davranırım. 7. imseye kin gütmem. 4,05 3,69 4,22 3,88 4,12 4,06 4,20 4,14 4,29 3,71 4,27 3,82 3,86 Levene Testi t testi F p t p 3,85 13,,000 2,504,011 495 4,03,178,674 2,682,009 4,10,022,882,468,6,132,718,422,682 3,98 1,1,288 4,317,000 4,03,011,916 3,378,001 4,01,578,449 2,264,026 8. Her arkadaşımın fikrini 4,02,237,628 2,1,035
302 Yakup TOPAL & Abdulkadir IRBAŞ dinlerim. 3,88 9. Arkadaşlarımla ilişkilerimde demokratik davranırım. 10.Başarılı olmaları için arkadaşlarımın motivasyonunu canlı tutarım. 11.Arkadaşlarımın çıkarlarını, kendi çıkarlarımdan üstün tutarım. 12.Ortak çalışmayı severim. 13. Aldığım sorumlulukları yerine getiririm. 14. Toplu çalışmalarda ortak karar alınmasına dikkat ederim. 15.İşbirliğine önem veririm. 16.Ortak çalışmalarda grup başarısını bireysel başarıya tercih ederim. 4,32 3,76 4,15 3,86 4,22 3,69 4,32 3,67 4,29 3,92 4,29 3,82 4,27 3,73 4,15 3,69 4,02,588,445 4,050,000 4,00 1,756,189 1,909,059 3,94,304,583 4,019,000 3,97 2,806,097 4,528,000 4,10 1,058,306 2,871,005 4,04,829,365 3,203,002 3,98,491,485 3,779,000 3,91 5,938,017 3,661,000 Tablo 3 incelediğinde bayan öğretmenlerin işbirliğine dayalı öğrenme yöntemine erkek öğretmenlere göre daha olumlu baktığı görülmektedir. Levene testi ve t testi sonuçlarını değerlendirildiğinde; 1. "Yeni fikirlere açık olurum. (S-5., p=0,000)", " Arkadaşlarımla açık iletişim kurarım.(s-2., p=0,009)", "Ortak çalışmalarda arkadaşlarıma adil davranırım.(s-6., p=0,001)", "Arkadaşlarımla ilişkilerimde demokratik davranırım.(s-9., p=0,000)", "Arkadaşlarımın çıkarlarını, kendi çıkarlarımdan üstün tutarım.(s-11., p=0,000)", "Ortak çalışmayı severim.(s-12., p=0,000)", "Aldığım sorumlulukları yerine getiririm.(s- 13., p=0,005)", "Toplu çalışmalarda ortak karar alınmasına dikkat ederim.(s-14., p=0,002)","işbirliğine önem veririm.(s-15., p=0,000)" ve " Ortak çalışmalarda grup başarısını bireysel başarıya tercih ederim.(s-16., p=0,000)" maddelerinde erkek öğretmenlerle bayan öğretmenler arasında bayan öğretmenlerin lehine çok anlamlı bir farklılık bulunmuştur. 2. "Ortak çalışmalarda arkadaşlarımla ilgilenirim.(s-1., p=011)", "Her arkadaşımın fikrini dinlerim.(s-8., p=0,035)" ve " imseye kin gütmem.(s-7.., p=0,026)" maddelerinde erkek öğretmenlerle bayan öğretmenler arasında bayan öğretmenlerin lehine anlamlı bir farklılık bulunmuştur. 3. "Arkadaşlarıma güven veririm.(s-3., p=0,6)", " Farklı kişilik özelliklerine sahip olan arkadaşlarıma değer veririm.(s-4., p=0,682)" ve "Başarılı olmaları için
İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yöntemine Uygunluğu Açısından Türkçe Öğretmen Niteliklerinin 303 arkadaşlarımın motivasyonunu canlı tutarım.(s-10., p=0,059)" maddelerine verilen cevaplarda ise göre istatistiksel olarak erkek ve bayan öğretmenler arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Tablo: 4. Türkçe Öğretmenlerinin Görev Süresi Değişkenine Göre İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yöntemi Uygunluğu Açısından Özellikleri Sorular grup N Ort. Genel Ort. 1. Ortak çalışmalarda arkadaşlarımla ilgilenirim 2. Arkadaşlarımla açık iletişim kurarım. 3. Arkadaşlarıma güven veririm. 4. Farklı kişilik özelliklerine sahip olan arkadaşlarıma değer veririm. 5. Yeni fikirlere açık olurum. 6. Ortak çalışmalarda arkadaşlarıma adil davranırım. 7. imseye kin gütmem. 8. Her arkadaşımın fikrini dinlerim. 9. Arkadaşlarımla ilişkilerimde demokratik davranırım. 10.Başarılı olmaları için arkadaşlarımın motivasyonunu canlı tutarım. 11.Arkadaşlarımın çıkarlarını, kendi çıkarlarımdan üstün tutarım. 12.Ortak çalışmayı severim. 13. Aldığım sorumlulukları yerine 4,00 3,60 3,85 4,19 3,97 4,19 4,15 4,15 3,74 3,85 4,13 3,85 4,11 3,90 4,20 3,77 4,13 3,82 4,13 3,67 3,69 4,00 Levene Testi t testi F p t p 3,85 13,,000 2,360,021 0 4,03,002,966 2,230,028 4,10 1,387,242 1,530,129,008,927,227,821 3,98 1,743,190 2,895,005 4,03,194,660 2,284,025 4,01,000,986 2,056,043 4,02,190,664 1,596,114 4,02,755,387 3,055,003 4,00,267,606 2,073,0 3,94,574,4 3,376,001 3,97 3,557,062 3,114,002 4,10,810,370 1,235,220
304 Yakup TOPAL & Abdulkadir IRBAŞ getiririm. 14. Toplu çalışmalarda ortak karar alınmasına dikkat ederim. 15.İşbirliğine önem veririm. 16.Ortak çalışmalarda grup başarısını bireysel başarıya tercih ederim. 3,87 3,87 4,07 3,69 4,04,042,838 2,021,046 3,98,428,4 3,092,003 3,91 4,521,036 2,804,006 1. ve 16. soruların Levene testi incelendiğinde p değeri 0,05'ten küçük olduğu görülür. Bu durumda H0 hipotezi reddedilir ve t testi tablosunda ikinci satırdaki p değeri 0,05'ten küçük olduğu görüldüğünden t testi sonuçlarına göre de H0 hipotezi reddedilmiştir. Tablodaki diğer soruların Levene testi incelendiğinde p değeri 0,05'ten büyük olduğundan H0 hipotezi kabul edilir ve t testi tablosunda birinci satırdaki p değerleri kullanılmıştır. Tablo bir bütün olarak incelendiğinde işbirliğine dayalı öğrenme yöntemine mesleğin ilk 15 yılındaki öğretmenler(1.grup) tarafından çok olumlu baktığı (aritmetik ortalama bütün maddelerden 4 ve üzerinde) görülmektedir. Fakat meslekî tecrübesi 15 yılın üzerinde olan öğretmenlerin (2.grup) de işbirliğine dayalı öğrenme yöntemine olumlu baktıkları (aritmetik ortalama 3,5 ve üzerinde) görülmektedir. Öğretmenlerce yanıtlarını t testi sonuçlarına göre incelediğimizde; 1. Bütün maddelerde mesleğin ilk 15 yılında olan öğretmenlerin (1.grup) meslekî tecrübesi 15 yıldan fazla olan öğretmenlere (2.grup) göre işbirliğine dayalı öğrenme yaklaşımına daha olumlu baktıkları görülmektedir. 2. " Ortak çalışmalarda arkadaşlarımla ilgilenirim. (S-1.)", " Arkadaşlarımla açık iletişim kurarım. (S-2.)", " Yeni fikirlere açık olurum. (S-5.)", " Ortak çalışmalarda arkadaşlarıma adil davranırım. (S-6.)", " imseye kin gütmem. (S-7.)", " Arkadaşlarımla ilişkilerimde demokratik davranırım.(s-9.)", " Başarılı olmaları için arkadaşlarımın motivasyonunu canlı tutarım. (S-10.)", "Arkadaşlarımın çıkarlarını, kendi çıkarlarımdan üstün tutarım. (S-11.)", " Ortak çalışmayı severim.(s-12.)", " Toplu çalışmalarda ortak karar alınmasına dikkat ederim.(s-14.)", " İşbirliğine önem veririm. (S-15.)" ve " Ortak çalışmalarda grup başarısını bireysel başarıya tercih ederim. (S-16.)" maddelerinde mesleğin ilk 15 yılında olan öğretmenlerle (1.grup) meslekî tecrübesi 15 yıldan fazla olan öğretmenler (2.grup) arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farlılık görülmektedir. 3. " Arkadaşlarıma güven veririm. (S-3.)", " Farklı kişilik özelliklerine sahip olan arkadaşlarıma değer veririm. (S-4.)", "Her arkadaşımın fikrini dinlerim. (S-8.)" ve " Aldığım sorumlulukları yerine getiririm. (S-13.)" maddelerinde mesleğin ilk 15 yılında olan öğretmenlerle (1.grup) meslekî tecrübesi 15 yıldan fazla olan öğretmenler (2.grup) arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farlılık bulunmamıştır.
İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yöntemine Uygunluğu Açısından Türkçe Öğretmen Niteliklerinin 305 SONUÇ V ÖNRİLR İşbirliğine dayalı öğrenme öğrencilerin motivasyonlarını artıran, bir gruptaki bireylerin birbirlerinden öğrenmelerine fırsat tanıyan, öğrencilerin birbirleriyle olan etkileşimleri, öğrencilerin öğrenme-öğretme sürecinde kendilerini yalnız ve soyutlanmış olarak hissetmelerini engeller. İşbirliğine dayalı öğrenme yöntemi öğrencilerin birbirlerine karşı olumlu hisler geliştirmelerini sağlayan, öğrencilerin kendilerine olan öz güvenlerini artıran, öğrencilerin sosyal becerilerini geliştiren, öğrencilerin sınıftaki bireysel farklılıkların farkına varmalarına yardım eder. İşbirliğine dayalı öğrenme yöntemi öğrencilerin kendi öğrenmelerinden sorumlu olmalarını sağlayan, işbirliğine dayalı öğrenme sürecinde, öğretmen "bilginin tek kaynağı" olarak algılanmasını engelleyen, öğrencilerin okula devamlılığını artıran, öğrencilerin okula karşı olumlu tutumlar geliştirmelerini sağlayan bir yöntemdir. Bu çalışma sonucunda, ortak çalışmalarda arkadaşlarla ilgilenme, arkadaşlarla açık iletişim kurma, yeni fikirlere açık olma, ortak çalışmalarda arkadaşlarla adil davranma, arkadaşlarla ilişkilerde demokratik davranma, arkadaş çıkarlarını, kendi çıkarlarından üstün tutma, ortak çalışmayı sevme, aldığı sorumlulukları yerine getirme, toplu çalışmalarda ortak karar alınmasına dikkat etme, işbirliğine önem verme, ortak çalışmalarda grup başarısını bireysel başarıya tercih etme gibi maddelerde bayan öğretmenlerin erkek öğretmenlere göre işbirliğine dayalı öğrenme yöntemine daha uygun olduğu sonucu çıkarılmıştır. Türkçe öğretmenlerinin meslekî kıdem değişkenine göre ise ortak çalışmalarda arkadaşlarla ilgilenme, yeni fikirlere açık olma, ortak çalışmalarda arkadaşlarına adil davranma, kimseye kin gütmeme, arkadaşlarla ilişkilerde demokratik davranma, başarılı olmaları için arkadaş motivasyonunu canlı tutma, arkadaşlarının çıkarlarını, kendi çıkarlarımdan üstün tutma, ortak çalışmayı sevme, toplu çalışmalarda ortak karar alınmasına dikkat etme, işbirliğine önem verme, ortak çalışmalarda grup başarısını bireysel başarıya tercih etme gibi maddelerde mesleğinin arası olan öğretmenler 15 yıl ve yukarı meslekî kıdeme sahip olan öğretmenlere göre işbirliğine dayalı öğrenme yöntemine daha uygun olduğu tespit edilmiştir. Yapılan bu çalışma sonucunda, genel olarak Türkçe öğretmen niteliklerinin işbirliğine dayalı öğrenme yöntemi ve bu yöntemin kullanımı için yeterli derece de uygun olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle ortaokullarda zaman, maddi ve fiziksel imkanlar fırsat verdiği ölçüde işbirliğine dayalı öğrenme yöntemi Türkçe derslerinde kullanılmalıdır. AYNAÇA Açıkgöz,.Ü.,1992.İşbirlikli öğrenme: uram, Araştırma, Uygulama. Uğurel Matbaası, Malatya. Balcı, A. (2004). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem, Teknik ve İlkeleri, Ankara, Pegem A Yayıncılık
306 Yakup TOPAL & Abdulkadir IRBAŞ Barth, J. L. - Demirtaş, A. (1997). İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretimi. Ankara: YÖ/Dünya Bankası Milli ğitimi Geliştirme Projesi. Baykara,. (1999). İşbirliğine Dayalı Öğrenme Teknikleri ve Denetim Odakları Üzerine Bir Çalışma. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi. Sosyal Bilimler nstitüsü ğitim Bilimleri Anabilim Dalı, ğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalı, Büyükkaragöz, S. S. ve Çivi C. (1999). Genel Öğretim Metotları. (9. Baskı) İstanbul: Özel ğitim Yayınları. Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi l itabı, Anakara, Pegem A Yayıncılık. Cooper, J., Mueck, R., 1990. Student involvement in learning: Cooperative learning and college instruction, Journal on xcellence in College Teaching, 1, 68-76. Demirel, Ö. ve Ün,., (1987). ğitim Terimleri, Ankara. Şafak Matbaası. Doymuş,. ve Diğerleri. (2005) İşbirlikçi Öğrenme Yöntemi Üzerine Derleme: I. İşbirlikçi Öğrenme Yöntemi ve Yöntemle İlgili Çalışmalar. rzincan ğitim Fakültesi Dergisi Cilt: (7) Sayı: (1) Hâller, C.R., Gallagher, V,J., Weldon, T.L., Felder, R.M. (2000). Dynamics Of Peer ducation In Cooperative Learning Workgroups. North Carolina State University. J. ngr. ducation. 89(3), p.285. Johnson, W. D. Johnson, R. T. (2000). How Can We Put Cooperetive Learning İnto Practice. The Science Teacher. 67(2). arasar, N. (1999). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara, Nobel Yayın Dağıtım. ırbaş, A. (2010) İşbirlikli Öğrenme Yönteminin İlköğretim Sekizinci Sınıf Öğrencilerinin Dinleme Becerilerini Geliştirmesine tkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler nstitüsü Türkçe ğitimi Ana Bilim Dalı. Saban, A. (2004). Öğrenme Öğretme Süreci Yeni Teori ve Yaklaşımlar. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım Ltd. Şti. SHARAN, Shlomo. (1980) "Cooperative Learning in Small Groups: Recent Methods and ffects on Achievement, Attidudes and tnic Relations" Review of ducational Research, 50: 315-342, 1980 Yeşilyurt,. (2010). Öğretmen Adaylarının Niteliklerinin İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yöntemine Uygunluğunun Değerlendirilmesi, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp ğitim Fakültesi Dergisi, (14), Yıldız, Vesile (1999). İşbirlikli Öğrenme ile Geleneksel Öğrenme Grupları Arasındaki Farklar. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, ğitim Fakültesi, 16 17, 155 163.