Bölüm 3 Ortak Referans Çerçeveleri 3.3 Ortak Referans Çerçevelerinin Tanımı Ortak referans noktalarından oluşan bir sistem tesis edilmesi, farklı didaktik geleneğe sahip eğitim sektörlerinin seviye ve modüllerden oluşan kendi sistemlerini organize etmelerini ve tanımlamalarını hiçbir surette sınırlamaz. Bunun dışında, eğer üye ülkelerde ve gerekli uzmanlık bilgisine sahip kurumlarda elde edilen deneyimler, bu tanımlamalar içerisinde ele alınacak olursa, referans noktalarından oluşan sistemin somut formülasyonlarının daha doğrusu betimleyici metinlerinin zaman içerisinde daha da geliştirilebileceği kabul edilebilir. Farklı amaçlara yönelik ortak referans noktalarının farklı biçimlerde sunulması da temenni edilmektedir. Bazı amaçlara yönelik olarak Ortak Referans Seviyeleri Sistemi nin Tablo de olduğu gibi basit, bütünsel bölümler halinde özetlenmesi yeterli olacaktır. Bu tür basit global bir sunum, sistemin uzman olmayan kimselere aktarılmasını kolaylaştırmakta ve aynı zamanda eğitmenler ile müfredat planlayıcılarına oryantasyon sağlayabilir. Tablo Ortak Referans Seviyeleri: Global Ölçek Yetkin dil kullanımı Bağımsız dil kullanımı C C B B Bu seviyedeki bir kimse, okuduğu veya duyduğu her şeyi zorlanmadan anlayabilir. Çeşitli yazılı ve sözlü kaynaklardan aldığı bilgileri özetleyebilir ve bu sırada nedenleri ve açıklamaları birbirleriyle bağlantılı bir şekilde aktarabilir. Kendini spontane, oldukça akıcı ve doğru olarak ifade edebilir, karmaşık konularda da ince ayrıntıları açıklayabilir. Bu seviyedeki bir kimse, yüksek performans gerektiren, uzun metinleri ve metnin çağrıştırdığı diğer anlamları kavrayabilir. Kelimeleri sık sık belirgin bir şekilde aramak zorunda kalmaksızın, kendisini spontane ve akıcı bir şekilde ifade edebilir. Dili gerek toplumsal hayatında, gerekse iş hayatında veya eğitim ve öğretimde etkili ve esnek bir şekilde kullanabilir. Karmaşık konular hakkında açık, belirli bir düzen içinde ve detaylı görüş bildirebilir ve bu sırada metinleri birbirlerine bağlamaya yönelik çeşitli araçları uygun şekilde kullanabilir. Bu seviyedeki bir kimse somut ve soyut konular hakkındaki karmaşık metinlerin içeriğini ana hatlarıyla anlayabilir; kendi uzmanlık alanı söz konusu olduğunda, bu alandaki tartışmaları da anlayabilir. Ana dili Almanca olanlarla yapacağı günlük konuşmalarda, her iki tarafında kolaylıkla takip edebileceği şekilde kendisini spontane ve akıcı bir şekilde ifade edebilir. Geniş bir konu yelpazesinde fikirlerini açık ve detaylı şekilde beyan edebilir, güncel bir soruna ilişkin görüşlerini izah edebilir ve farklı olasılıkların avantaj ve dezavantajlarını tarif edebilir. Bu seviyedeki bir kimse, konuşmalarda aksansız bir dil kullanıldığında ve iş, okul, boş zaman etkinlikleri v.b. bilinen şeyler söz konusu olduğunda, konuşmanın önemli noktalarını anlayabilir. Dilin konuşulduğu bölgelere yaptığı seyahatlerde karşılaştığı çoğu durumların üstesinden gelebilir. Aşina olduğu konularda ve ilgi duyduğu alanlarda kendini kolayca ve bütünüyle ifade edebilir. Deneyimleri ve olayları nakledebilir, hayallerini, beklentilerini ve hedeflerini anlatabilir, planları ve görüşleriyle ilgili kısa gerekçeler bildirir ya da açıklamalarda bulunabilir. Bu seviyedeki bir kimse, doğrudan kendisi için önem arz eden
Temel dil kullanımı A A alanlarla bağlantılı cümleleri ve sıkça kullanılan ifadeleri (örn. şahsı ve ailesine yönelik bilgiler, alış veriş, iş, yakın çevre) anlayabilir. Aşina olduğu ve bilindik şeyler hakkında basit ve doğrudan bilgi alış verişinin söz konusu olduğu basit ve rutin durumlarda iletişim kurabilir. Nereli olduğunu, eğitim durumunu, kendi çevresini ve doğrudan ihtiyaçlarla bağlantılı olan nesneleri, basit araçlar yardımıyla tarif edebilir. Bu seviyedeki bir kimse, somut ihtiyaçlara yönelik bilinen günlük ifadeleri ve oldukça basit cümleleri anlayabilir ve kullanabilir. Kendini başkalarına tanıtabilir ve başka kişilere onlar hakkında örn. nerede oturdukları, kimleri tanıdıkları ya da ne tür şeylere sahip oldukları gibi sorular yöneltebilir ve bu tür sorulara cevap verebilir. Karşısındaki kişiler yavaş ve anlaşılır bir biçimde konuşuyor ve yardımcı oluyorlarsa, onlarla basit yollardan anlaşabilir. Tablo Ortak Referans Seviyeleri: Kendi kendini değerlendirme çizelgesi Anlama Konuşma Yazma Dinlem Okum Konuşmalara katılma Bağlantılı konuşma Yazma e a Anlama Dinleme Okuma İster canlı, isterse medyada olsun, Soyut ya da içerik ve dil açısından hızlı konuşulsa bile konuşulan dili karmaşık olsalar bile, pratik olarak yazılı anlamakta hiçbir güçlük çekmiyorum. metinlerin her türünü zahmetsizce Özel bir aksana alışmak için yalnızca okuyabiliyorum, örn. el kitapları, bilimsel bir parça zamana ihtiyacım oluyor. makaleler ve edebi eserler. Açık bir biçimde yapılandırılmamış Uzun, karmaşık teknik alan bilgisi içeren olsalar ve bağıntılar kesin olarak ifade metinleri ve edebi metinleri edilmemiş olsa da, uzun konuşma anlayabiliyorum ve üslup farklılıklarını metinlerini takip edebiliyorum. Çok algılayabiliyorum. Benim uzmanlık fazla çaba sarf etmeden televizyon alanımda olmasalar bile, bilimsel yayınlarını ve uzun metrajlı filmleri makaleleri ve uzun teknik talimatları anlayabiliyorum. anlayabiliyorum. Eğer konu bana bir parça aşinaysa, uzun konuşma metinlerini ve bildirileri anlayabiliyorum ve aynı zamanda karmaşık argümanları da takip edebiliyorum. Televizyondaki çoğu haber programını ve güncel röportajları anlayabiliyorum. Standart dil kullanıldığı müddetçe, çoğu uzun metrajlı filmi anlayabiliyorum. Açık standart bir dil kullanılacak olursa ve eğer iş, okul ve boş vakitle ilgili aşina olduğum şeyler söz konusu olursa, temel noktaları anlayabiliyorum. Oldukça yavaş ve anlaşılır konuşulursa, güncel olaylar ile mesleki ve ilgi alanımdaki konular hakkındaki pek çok radyo ve televizyon programından temel Yazan kişinin içerisinde belirli bir tutumu ya da belirli bir dayanak noktasını savunduğu güncel problemler hakkındaki makale ve raporları okuyabiliyorum ve anlayabiliyorum. Çağdaş edebi düzyazı metinlerini anlayabiliyorum. İçerisinde özellikle çok yaygın olan gündelik ya da mesleki dilin kullanıldığı metinleri anlayabiliyorum. İçerisinde olaylardan, duygulardan ve dileklerden bahsedilen özel mektupları anlayabiliyorum.
bilgileri alabiliyorum. Eğer benim için önemli olan şeyler (örn. şahsa ve aileye yönelik oldukça basit bilgiler, alış veriş, iş, yakın çevre) söz konusu ise, tek tek cümleleri ve en yaygın kullanılan sözcükleri anlayabiliyorum. Kısa, anlaşılır ve basit duyuru ve anonsların özünü anlıyorum. Yavaş ve anlaşılır bir biçimde konuşulması şartıyla, benimle, ailemle ya da çevremdeki somut nesnelerle ilgili, aşina olduğum sözcükleri ve çok basit cümleleri anlayabiliyorum. Konuşma Konuşmalara katılma Bütün konuşmalara ve tartışmalara kolaylıkla katılabiliyorum ve aynı zamanda özdeyiş ve günlük konuşma dilindeki kalıplara da oldukça aşinayım. Akıcı bir biçimde konuşabiliyorum ve aynı zamanda ince anlam farklılıklarını da tam olarak ifade edebiliyorum. İfade etme güçlükleri olduğunda, hiç fark edilmeyecek bir biçimde sorunsuzca yeniden başlayabiliyor ve cümleleri farklı formüle edebiliyorum. Kelimeleri sık sık belirgin bir biçimde aramak zorunda kalmaksızın, kendimi spontane ve akıcı bir biçimde ifade edebiliyorum. Dili toplumsal ve mesleki yaşam içerisinde etkin ve esnek bir biçimde kullanabiliyorum. Düşüncelerimi ve görüşlerimi net bir biçimde ifade edebiliyor ve kendi katkımı başkalarının konuşmalarıyla hünerli bir şekilde birleştirebiliyorum. Ana dili Almanca olan birisiyle rahatlıkla günlük konuşmalar yapabilecek şekilde, kendimi spontane ve akıcı bir biçimde ifade edebiliyorum. Aşina olduğum durumlarda etkin bir biçimde tartışmalara katılabiliyorum ve görüşlerimi gerekçelendirerek, savunabiliyorum. Dilin konuşulduğu bölgelere yapılan seyahatlerde karşılaşılan çoğu durumun üstesinden gelebiliyorum. Aşina olduğum, beni kişisel olarak ilgilendiren konularda ya da aile, hobiler, iş, seyahat, güncel olaylar gibi günlük hayattaki konular hakkındaki konuşmalara önceden hazırlık yapmaksızın katılabiliyorum. Oldukça kısa, basit metinleri okuyabiliyorum. Günlük hayatta karşılaşılan basit metinlerdeki (örn. ilanlar, broşürler, yemek menüleri ya da yol tarifeleri) somut, öngörülebilir bilgileri bulabiliyorum ve kısa, basit kişisel mektupları anlayabiliyorum. Örneğin işaret levhaları, afişler ya da kataloglar üzerindeki aşina olduğum tek tek isimleri, sözcükleri ve çok basit cümleleri anlayabiliyorum. Bağlantılı konuşma Olayları anlaşılır, akıcı ve ilgili duruma uygun bir şekilde ifade edebiliyor ve müzakere edebiliyorum; Anlatımı mantıklı kurabiliyor ve önemli noktaları ayırt edebilecekleri ve akıllarında tutabilecekleri biçimde dinleyicilerin işini kolaylaştırabiliyorum. Karmaşık olayları ayrıntılı biçimde tasvir edebiliyorum ve bu sırada konunun ana noktalarını birbirine bağlayabiliyor, belirli bakış açılarını ortaya koyabiliyor ve konuşmamı uygun biçimde sonlandırabiliyorum. İlgi alanıma giren pek çok konuya ilişkin belirgin ve ayrıntılı görüşler sunabiliyorum. Güncel bir soruna ilişkin görüşlerimi açıklayabiliyor, çeşitli olasılıkların avantaj ve dezavantajlarını söyleyebiliyorum. Deneyimlerimi ve olayları ya da hayallerimi, beklentilerimi ve hedeflerimi tanımlamak için bağlantılı basit cümlelerle konuşabiliyorum. Görüşlerimi ve planlarımı kısaca açıklayabiliyorum ve gerekçelendirebiliyorum. Bir hikâye anlatabiliyorum ya da bir kitabın veya filmin konusunu aktarabiliyor ve tepkilerimi ifade edebiliyorum. 3
Basit, doğrudan bilgi alış verişinin ve aşina olduğum konuların ve faaliyetlerin söz konusu olduğu basit, rutin durumlarda kendimi ifade edebiliyorum. Oldukça kısa bir irtibat konuşması yapabiliyorum, ancak doğal olarak bir görüşmeyi bizzat yürütebilmeyi yeterince bilmiyorum. Eğer karşımdaki kişi biraz yavaş tekrarlamaya ya da farklı bir biçimde ifade etmeye hazırsa ve söylemeye çalıştığım şeyleri formüle etmemde bana yardımcı olursa, kendimi basit yollarla ifade edebiliyorum. Şayet doğrudan gerekli nesneler ve çok aşina olduğum konular söz konusu ise, basit soruları sorabiliyor ve cevaplandırabiliyorum. Bir dizi cümle ve basit araçlar yardımıyla örneğin ailemi, diğer insanları, ikamet durumumu, eğitimimi ve şimdiki ya da en son mesleki görevimi tarif edebiliyorum. Tanıdığım insanları tanımlamak ve nerede oturduğumu anlatmak için basit deyimleri ve cümleleri kullanabiliyorum. Yazma İlgili amaca uygun olarak açık, akıcı ve üslubuna göre yazabiliyorum. Bir olayı iyi yapılandırılmış bir biçimde tasvir eden ve bu sayede önemli noktaları ayırt etme ve aklında tutma konusunda okuyucuya yardımcı olan zor mektupları ve karmaşık raporları ya da makaleleri yazabiliyorum. Bilimsel metinleri ve edebi eserleri yazılı olarak özetleyebiliyorum ve tartışabiliyorum. Kendimi yazılı olarak açık ve düzenli bir biçimde ifade edebiliyorum ve görüşümü ayrıntılarıyla ortaya koyabiliyorum. Karmaşık olaylar hakkında mektuplar, kompozisyonlar ya da raporlar yazabiliyorum ve benim açımdan önemli bakış açılarını vurgulayabiliyorum. Yazılı olarak hazırladığım metinlerde, ilgili okuyucuya uygun olan üslubu seçebiliyorum. İlgi alanıma giren pek çok konuda anlaşılır ve ayrıntılı metinler yazabiliyorum. Kompozisyon ya da rapor şeklinde bilgiler aktarabiliyor ya da belirli bir görüşün leh veya aleyhindeki argümanları ve karşı argümanları ortaya koyabiliyorum. Kişisel mektuplar yazabiliyor ve bu mektuplarda olaylardan ve deneyimlerden bahsedebiliyorum. Aşina olduğum ya da beni kişisel olarak ilgilendiren konular hakkında bağlantılı basit metinler yazabiliyorum. Kişisel mektuplar yazabiliyorum ve bu mektuplarda deneyim ve izlenimlerimden bahsedebiliyorum. Kısa, basit notlar ve mesajlar yazabiliyorum. Örneğin bir şeyle ilgili teşekkür etmek üzere, oldukça basit kişisel bir mektup yazabiliyorum. Kısa ve basit ifadelerle kart yazabiliyorum, örn.: tatil yerinden selamlar. Formlarda yer alan, örneğin otellerdeki isim, adres, uyruk gibi bilgileri doldurabiliyorum. Öğrencilere, eğitmenlere ve diğer kullanıcılara eğitim sisteminde pratik amaçlara yönelik bir oryantasyon sağlamak için, daha ayrıntılı bir genel bakış gerekli olabilir. Böyle bir genel bakış, altı seviyenin her birindeki dil kullanımının en önemli kategorilerini gösteren bir çizelgenin şekline sahip olabilir. Tablo deki örnek, altı seviyeye ilişkin kendi kendini değerlendirme konusundaki ilk oryantasyona yönelik bir enstrüman taslağıdır. Öğrencilere en önemli dil becerilerinin bir profilini oluşturma ve daha sonra yetkinlik seviyelerini kendilerinin değerlendirebilmesi için, ayrıntılı betimleyicilerle birlikte hangi seviyeye ilişkin kontrol listelerini kullanmak istediklerine karar verme konusunda yardımcı olacaktır. Yine başka amaçlara ilişkin olarak, seviyelerin belirli bir yelpazesine ve belirli kategorilere dikkatlerin çekilmesi arzu edilebilir. Belirli bir amaç için önemli sayılan seviye ve kategorilerin sadece bir bölümüyle sınırlı kalınırsa, başka ayrıntılar ilave edilebilir, yani daha hassas seviye ve kategoriler kullanılabilir. Bu tür detaylandırmalar bir dizi modülün 4
birbiriyle ilişkilendirilmesine ve tabii ki Ortak Referans Çerçevesi ile ilgili olarak konumlandırılmasına olanak sağlamaktadır. İletişimsel etkinliklerin kategorilerine dayanan bir profil oluşturmak yerine, performansın bu etkinliklerden türetilebilecek iletişimsel dil yetkinliğinin bakış açıları temelinde de değerlendirilmesi istenebilir. Tablo 3 teki çizelge, sözlü performansı değerlendirmek üzere oluşturulmuştur. Bu tablo, dil kullanımının çeşitli niteliksel bakış açıları üzerine yoğunlaşmıştır. Tablo 3 Ortak Referans Seviyeleri: Sözlü dil kullanımına nitelikli bakış açıları - + + + + + + Çeşitlilik Doğruluk Akıcılık Etkileşim Bağlam Çeşitlilik İnce anlam farklılıklarını anlaşılır kılmak ya da bir şeyleri vurgulamak, ayırt etmek veya çok anlamlılığı gidermek için, düşünceleri çeşitli dilsel araçlarla formüle etme konusunda çok esneklik gösterir. Günlük dildeki kalıplar ve deyimler konusunda iyi bir bilgi düzeyine sahiptir. Söylemek istediklerinde kendisini kısıtlamak zorunda kalmaksızın, genel, bilimsel, mesleki konulardan oluşan geniş bir yelpaze hakkında ya da boş zamanla ilgili konular hakkında açık ve uygun bir biçimde kendisini ifade edebilmek için, içinden uygun ifadeleri seçebileceği konuşma diline özgü söz birimlerinin geniş bir yelpazesine sahiptir. Belirgin tanımlamalarda ya da raporlarda genel konular hakkında konuşmak ve kendi görüşlerini ifade etmek için konuşma diline özgü söz birimlerinden oluşan yeterli genişlikte bir yelpazeye sahiptir; dikkat çekici bir biçimde kelimeleri aramaz ve bazı karmaşık cümle yapılarını kullanır. Başa çıkmak için yeterli dilsel araçlara sahiptir; aile, hobiler ve ilgi alanları, iş, seyahat ve güncel olaylar gibi konularda kendisini ifade edebilmek için, bazen gecikmeli ve dolaylı anlatımlar yardımıyla da olsa, kelime hazinesi yeterlidir. Basit günlük konuşmalarda sınırlı bilgilerin alış verişini sağlamak için, ezberlenmiş deyimler, kısa sözcük grupları ve ifade şekilleriyle birlikte, temel cümle yapılarını kullanır. Şahsa ait bilgilerle ve tek tek somut durumlarla ilgili sözcük ve deyimler açısından oldukça sınırlı bir repertuara sahiptir. Doğruluk Dikkatin dağılmasına neden olacak etkenler olsa bile (örn. ileri aşamalı planlar yapma ya da diğer kimselerin tepkilerine konsantre olma), karmaşık dil araçlarının kullanımında da dilbilgisine sürekli hakimdir. Dilbilgisini büyük ölçüde devamlı bir şekilde doğru kullanır; hatalar nadirdir, neredeyse hiç dikkat çekmez ve genelde kendisi tarafından düzeltilir. Oldukça iyi bir dilbilgisi hakimiyeti gösterir. Yanlış anlaşılmalara yol açacak hatalar yapmaz ve yaptığı hataların çoğunu kendisi düzeltebilir. Öngörülebilir durumlarla ilişkili yaygın yapılardan ve ifade formüllerinden oluşan bir repertuarı oldukça düzgün kullanır. Bazı basit yapıları düzgün kullanır, ancak daha sistematik temel hatalar yapar. Ezbere öğrenilmiş bir repertuar içerisinde, az sayıda bazı basit dilbilgisi yapılarına ve cümle örneklerine sınırlı bir hakimiyet gösterir. 5
+ + + + + + + + Akıcılık Uzun konuşma metinlerinde spontane ve doğal konuşma akışı içerisinde kendisini ifade edebilir ve bu sırada karşılaştığı güçlükleri konuştuğu kişi hiç fark etmeyecek şekilde sorunsuzca halledebilir ya da yeniden başlayabilir. Kendisini hemen hemen zahmetsizce spontane ve akıcı bir biçimde ifade edebilir; yalnızca kavramsal olarak zor konular doğal konuşma akışını olumsuz etkileyebilir. Düzenli bir tempoda konuşabilir. Yapıları ya da sözcükleri aramak için tereddüt edecek olsa bile, neredeyse hiç dikkat çekmeyecek aralar ortaya çıkar. İfadelerini dilbilgisi ve sözcük seçimi açısından planlamak ya da düzeltmek için, bilhassa uzun süre serbest konuştuğu zamanlarda belirgin derecede uzun aralar verse de, çok fazla aksamadan anlaşılır bir biçimde kendisini ifade edebilir. Belirgin derecede sıklıkla duraklasa da ve cümleye yeniden başlamak ya da farklı formüle etmek zorunda kalsa da, çok kısa konuşmalarda kendisini ifade edebilir. Oldukça kısa, bağımsız, büyük ölçüde önceden hazırlanmış ifadeleri kullanabilir; ifadeleri aramak, daha az aşina olduğu sözcükleri telaffuz etmek ya da yanlış anlaşılmayı ortadan kaldırmak için daha fazla aralara gereksinim duyar. Etkileşim Vurgulamayı ve dilsel olmayan araçları bariz şekilde kolayca algılayarak ve kullanmak suretiyle, kolaylıkla ve hünerli bir biçimde iletişim kurabilir. Gayet doğal olarak söz almak, bazı konulara değinmek, imalar yapmak suretiyle, konuşmaya kendi görüş ve ifadelerini katabilir. Söz almak veya konuşmasını devam ettirmek ya da kendi konuşmalarını başka kişilerin konuşmalarıyla maharetli bir biçimde birleştirmek istediğinde, söze uygun şekilde başlamak için kolaylıkla ulaşabileceği konuşma araçlarından oluşan repertuardan uygun bir kalıp seçebilir. Konuşmalara başlayabilir, eğer uygunsa konuşmacı rolünü üstlenebilir ve eğer isterse, muhtemelen bu her zaman şık olmasa da, konuşmayı sonlandırabilir. Aşina olduğu bir alanda, anladığını teyit etmek, diğer kişileri konuşmaya teşvik etmek v.b. ile konuşmanın ilerleyişine katkıda bulunabilir. Aşina olduğu ya da kişisel olarak ilgi duyduğu konular hakkındaki basit, direkt konuşmalara başlayabilir, sürdürebilir ve sonlandırabilir. Karşılıklı anlaşmayı sağlayabilmek için, bir kimsenin söylediği bazı bölümleri tekrarlayabilir. Sorular sorabilir, sorulara cevap verebilir veya basit tespitlere tepki verebilir. Konuşmayı anladığını gösterebilir, ancak konuşmanın gidişatına yön verebilecek kadar yeterince anlayamaz. Şahsa dair sorular sorabilir ve uygun sorulara cevap verebilir. Basit yollarla kendini ifade edebilir, ancak iletişim, bazı şeylerin biraz daha yavaş tekrarlanmasından, farklı formüle edilmesinden ya da düzeltilmesinden tamamen bağımsızdır. Bağlam Tutarlı, birbiriyle bağlantılı konuşmalar yapabilir; bu sırada düzenlemeye yönelik farklı araçları ve bağlaçlardan oluşan geniş bir yelpazeyi uygun biçimde kullanır. Açık, oldukça akıcı ve iyi yapılandırılmış bir biçimde konuşabilir, düzenleme araçlarına ve bağlaçlara hâkim olduğunu gösterir. İfadelerini açık, birbiriyle bağlantılı bir konuşmaya bağlamak için sınırlı sayıda bağlaç kullanabilir; daha uzun konuşmalar muhtemelen ani geçişler içerecektir. 6
+ Bir dizi kısa, basit tekil unsuru birbiriyle bağlantılı doğrusal bir ifadeyle bağlayabilir. Sözcük gruplarını "ve, fakat ve ama gibi basit bağlaçlarla bağlayabilir. Sözcükleri veya sözcük gruplarını ve ya da sonra gibi basit bağlaçlarla bağlayabilir. 7