BİTKİ BİYOLOJİSİ #1 BİTKİSEL DOKULAR SELİN HOCA
BİTKİLERİN YAPISI Bitkilerde toprak üstü ve toprak altı olmak üzere iki tane sistem vardır. Toprak üstü organ sistemine SÜRGÜN SİSTEM Toprak altı organ sistemine ise KÖK SİSTEMİ denir. KÖK SİSTEMİ; bitkiyi toprağa bağlayarak bitkinin topraktan su ve mineral almasını sağlar. SÜRGÜN SİSTEM; gövde ve dallardan meydana gelmiştir. Dallar üzerinde çiçek, meyve, yapraklar ve tomurcuklar bulunur. Tomurcuklar farklılaşarak yeni dalları, yaprakları ve çiçekleri oluşturur.
BİTKİSEL DOKULAR Görevleri ve yapıları aynı olan hücrelerin bir araya gelmesiyle oluşan yapıya DOKU denir. Farklı dokuların bir araya gelmesiyle ORGANlar oluşur. Benzer görevli organların bir araya gelmesiyle de SİSTEMler oluşur. Sistemlerin bir araya gelmesiyle de organizma meydana gelir. DOKUlar görevleri ve yapıları nedeniyle birbirinden farklıdır. Bitkilerin farklı organlarında farklı dokular bulunur. Bitkisel dokular mitoz bölünme yapabilme yeteneklerine göre ikiye ayrılır.
BİTKİSEL DOKULAR (BÖLÜNÜR) DOKU BULUNDUKL ARI YERE GÖRE KÖKENLERİNE GÖRE UÇ LATERAL PRİMER SEKONDER BÖLÜNMEZ DOKU TEMEL DOKU (PARANKİMA) DESTEK DOKU ÖRTÜ (KORUYUCU) DOKU İLETİM DOKU SALGI DOKU KOLLENKİMA (PEK DOKU) EPİDERMİS KSİLEM SKLERANKİM A (SERT DOKU) PERİDERMİS FLOEM
A) (BÖLÜNÜR DOKU=SÜRGEN) Mitoz bölünme yapabilme yeteneğinde olan hücrelerin oluşturduğu dokudur. Bitkinin kalınlaşmasını ve uzamasını sağlar. Meristem doku hücreleri; Hücreler arası boşluk yok denecek kadar azdır. Farklılaşarak diğer dokuları oluştururlar. Büyümde etkili olan hormonları salgılar. Hücreleri küçük, ince çeperli, küçük kofullu, bol sitoplazmalı, ve büyük çekirdeklidir. Metabolizmaları hızlıdır. Klorofil taşımadıklarından fotosentez yapamazlar. Bulundukları yere göre ve kökenlerine göre ayrılırlar. ÖNEMLİ
BULUNDUKLARI YERE GÖRE LER Meristemler BULUNDUKLARI YERE GÖRE ikiye ayrılır. Bunlar; UÇ ve LATERAL DİR. UÇ (APİKAL) : Bitkinin kök ve gövde uçlarında bulunur. Bitkinin uzamasını sağlar. LATERAL (YANAL) : Bitkinin kök ve gövdesinde bulunur. Bitkinin kalınlaşmasını sağlar.
KÖKENLERİNE GÖRE LER Meristemler KÖKENLERİNE GÖRE ikiye ayrılırlar. Bunlar; PRİMER VE SEKONDER DİR. PRİMER : Embriyonik dönemdeki bölünme yeteneğini hayatı boyunca sürdüren meristem dokusudur. Kök, gövde ve dalların uçlarında bulunur. Bitkinin uzamasını sağlar. Primer meristemin bulunduğu bölgelere BÜYÜME NOKTASI (BÜYÜME KONİSİ) denir. Primer meristem hücreleri, apikal meristem tarafından oluşturulur.
Büyüme noktası, kökte KALİPTRA (YÜKSÜK) gövde de ise GENÇ YAPRAKLAR (TOMURCUK YAPRAKLAR) tarafından korunur. Kaliptra kök toprak içinde ilerlerken kökün zarar görmesini engeller. Kaliptra zedelendiğinde apikal meristem tarafından tamir edilir. Dermatogen (Protoderm) Periblem (Temel meristem) Plerom (Prokambiyum) primer meristem dokularıdır.
SEKONDER : Parankima dokusu hücrelerinin oksin ve sitokinin hormonları etkisiyle yeniden bölünme özelliği kazanması sonucu oluşmuş hücrelerin oluşturduğu dokudur. Çift çenekli çok yıllık ve açık tohumlu bitkilerin gövde ve köklerinin kalınlaşmasını sağlar. Üç çeşittir. Damar Kambiyumu (İç Kambiyum): Çift çenekli çok yıllık ve açık tohumlu bitkilerin gövde ve köklerinin kalınlaşmasını sağlar. Her sene faaliyete geçerek iletim dokusunu üretir. Bitkinin gövdesinden enine kesit alınırsa açık ve koyu renkli halkalar görülür. Bu halkalara YAŞ HALKASI denir. Yaş halkaları damar kambiyumu tarafından oluşturulur. Her yıl 2 tane halka üretilir. Yazın üretilen halka açık renkli ve kalın; kışın üretilen halka koyu renkli ve incedir. Mantar Kambiyumu (Fellogen=Dış Kambiyum): Ağacın kabuk kısmını oluşturur. Koruyucu doku olan periderm mantar kambiyumu tarafından oluşturulur. Damar kambiyumunun faaliyeti sonucunda parçalanan epidermis dokusu yerine peridermis oluşturur. Yara Kambiyumu: Bitkinin yara alan kısmının onarılmasını sağlar.