İZMİR HALKEVLERİ FLÜT DERSİ NOTLARI 2012-2013 Hazırlayan: Serdar Y. Türkmen
GİRİŞ YERİNE Halkevleri, halkın muhalefet evleri olma şiarını yüklenmiş, toplumsal çıkarlar için mücadele eden, ticari amaç gütmeyen bir örgüttür. Aynı zamanda, son dönemde iyice belirginleşen gericiliğe karşı da aydınlanmanın ve ilerici bir kültür yaratmanın da peşindedir. Bu amaç doğrultusunda, Halkevi üyelerini 4+4+4'e karşı imza toplarken de, Parasız Eğitim Parasız Sağlık diye slogan atarken de ve bunlarla beraber yüzlerce çocuğa yaz okullarında bilim, kültür ve sanat eğitimi verirken de görebilirsiniz. Elinizdeki flüt dersi notları, Halkevleri'nde yürütülen flüt dersleri için oluşturulmuştur. Her sene güncellenen bu notlar, flüte yeni başlayanlar için hazırlanmış yaklaşık 6 aylık bir programı içerir. Bu 6 ayın sonunda yapılan etkinlikte, katılımcılar üretimlerini paylaşır. Bu 6 ayın sonundaki hedefimiz, katılımcıların nota okuyabilecek ve çalgıya aktarabilecek, temel müzik teorisini, pratikle bağı içerisinde kavramış ve müziğin diğer durumlarla ilişkisi hakkında fikirler edinmiş bir düzeye gelmiş olmasıdır. Aynı zamanda da kurs katılımcılarına Halkevleri'nin temelindeki toplumcu ve ilerici değerleri aktarabilmek. Bu metotta, müzik teorisi ile pratiği dengelenmeye çalışılmıştır, bunlarla beraber müzik tarihi, kadın ve müzik, arabesk, çok sesli müzik, şarkı sözü ve müzik ilişkisi, klip gibi konularda yapılacak kısa tartışma ve okumalarla, yine bunları beslemek için izlenecek olan film ve belgeseller yardımıyla, sanatın hayatla ve diğer disiplinlerle olan ilişkileri de irdelenmesi planlanmaktadır. Flüt öğretimi için yeni bir metot geliştirme zorunluluğumuz, piyasadaki metot kitaplarındaki yöntemin ve içeriğin, hem günün ihtiyaçlarına uymaması hem de belli noktalardaki tıkanıklığıdır. Bu metotlardaki yöntem ve içerik de incelenmiş, uygun olan yanları bu metoda aktarılmıştır ve Halkevleri'nin 'toplumcu aydınlanma' anlayışına uygun halde bir metot oluşturulmuştur. Elbette bu 'sonlanmış' bir çalışma değildir. Her senenin başında bu flüt notları güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Bu eleştirel sürece katkı yapmak için; notlar ve eğitim süreçleriyle ilgili her türlü eleştiri, katkı, yorum serdaryturkmen@gmail.com adresine e-posta atılabilir. Kurs katılımcılarından isteğimiz düzenli devam etmeleri, sabırlı olmaları, öğrenme süreçlerinde çevreden gelen yıkıcı eleştirilere aldırmamaları ve Halkevleri'nin dayanışma ilişkisine dahil olmalarıdır. Sanat, yükseklerde bir yerlerde değildir, az ileride oturur. Herkes sanatla bir şekilde, yapan-eden olarak buluşabilir. Hepimize kolay gelsin. 1
///FLÜT İsmi, Latince'deki Flatus (Üflemek) fiilinden gelir. Hem solo çalgı hem de orkestra çalgısı olan flüt, tahta üflemeliler sınıfına girer. Günümüzde ise genellikle metal malzeme kullanılarak yapılıyor. Teknik olanakları diğer üflemelilere göre oldukça gelişmiştir. Üç kısımdan oluşur. Baş, Gövde ve Kalak. Flüt bir çok malzemeden yapılabilir; abanoz, altın, gümüş, platin ya da daha farklı materyaller kullanılabilir. Kullanılan malzemenin kalitesine ve yapısına göre çalgının sesi farklılık gösterir. Flüt literatürünün önemli eserleri olarak şunlar sıralanabilir: Flüt Çeşitleri Dört çeşit Avrupa flütü bulunur. İnceden kalına doğru sayarsak: Piccolo flüt, Do flüt (bizim kullanacağımız), alto flüt ve bas flüt. 'Yan Flüt' adlandırması bize özgüdür. Flüdün yan tutulması sebebiyle böyle bir kullanıma gidilmiştir. Önemli flüt eserleri Bach ve Haendel'in flüt ve çembalo için sonatları, Vivaldi'nin flüt konçertosu, Bach'ın Si Minör Suit'i, C.Stamitz'in Konçertosu, Joseph Haydn'ın flüt ve çembalo için sonat'ı, Beethoven'ın flüt, keman ve viyola için 'Serenad'ı, Schubert'in flüt ve piyano için 'çeşitlemeler'i, Debussy'nin solo flüt için Syrinx adlı parçası. Flüt içeren popüler şarkılardan birkaçı: Agirê Jiyan Azade Yeni Türkü - Başka Türlü Birşey Yeni Türkü - Çember Edip Akbayram - Gidenlerin Türküsü Kazım Koyuncu - Dido Grup Yorum - Uğurlama Ezginin Günlüğü - Ayrılış 2
///TARİH Günümüzdeki gelişkin flütün atası, içi boş silindirik tahta ya da üzerine birkaç delik açılmış kemiklerdir. 10.yy.dan itibaren solo çalgılar içinde önemli bir yere oturtulmaya başlandı ve Avrupa'lı besteciler tarafından üzerine en çok solo eser çalınan çalgı oldu. 1847 yılında Boehm adlı Alman bir flütçü, çalgıyı günümüzdeki haline taşıyacak mekanizmayı icat etti. Bu mekanizmaya Boehm mekanizması denir. Böylelikle flüt teknik açıdan daha hızlı çalınabilir hale geldi. 3
///FLÜTÜN BAKIMI Flütünüzü kullandıktan sonra kutusuna koymadan önce, daima temizlemeyi ve kurutmayı unutmayın. Çünkü flütü bir süre kullandığınızda içinde rutubet oluşur ve bu rutubet giderilmezse zamanla metal aksamın bozulmasına neden olabilir. Çok kısa veya çok uzun olmayan bir temizleme bezi temin edin. (Takribi 50cm x 20 cm boyutlarında olabilir.) Bezi boylamasına ikiye katlayın ve bir ucunu resimdeki gibi temizleme çubuğunun içinden geçirin. Bezi çubuğun etrafında sıkıca sarın böylece flütün iç kısımlarını temizlemek mümkün olacaktır. Temizlerken flütün bir ucundan sıkıca tutun. Bez sarılı çubuğu ağızlık kısmının içine döndürerek sokun ağızlık kısmı flütün en fazla nemlenen parçası olduğu için içinin kuru olduğundan emin olana kadar bu işlemi tekrarlayın. Flütün dışını da hafif nemli bir bezle veya cam bezi, gözlük bezi, televizyon bezi gibi hassas yüzey temizleme bezleriyle silebilirsiniz. Flütün temizliği esnasında tuş mekanizmalarından tutmamaya ve tuşlara kuvvet uygulamamaya özen gösterin. Kullanmadığınız zamanlarda flütü kutusunda saklamanız ve kutusuna kaldırmadan önce temizliği yapmanız, flütün uzun ömürlü olması ve daha iyi performans vermesi açısından önemlidir. 4
///AKORT Flütünüzü akort etmeden önce iyice ısınmasını sağlayın. Soğuk flütte sesler daha keskindir. Mezzo forte kuvvette ve aynı tonda akort etmeye çalışın. Flütü akort ederken La sesini kullanın. Eğer mümkünse güvenilir elektronik akort cihazı veya akordu düzgün başka bir enstrüman kullanın. Çalıp ara vererek ses perdesinin eşleşip eşleşmediğini kontrol edin. Ana gövdeyle birleştirilen flütün baş kısmının ana gövdeye monte edildiği uzunluk yaklaşık 3,5 cm dir. Bu baş kısmının ana gövdeyle bağlantı boyunu flüt baş kısmını içeri veya dışarı çekerek ayarlayarak sesin perdesi değiştirilebilir. Referans aldığınız akort aletine göre daha yüksek perdeden çalıyorsanız bu baş kısmını dışa doğru çekmelisiniz. Eğer daha alçak perdeden çalıyorsanız bu baş kısmını içeri doğru itmelisiniz. Özetle flütün daha pes çıkarması için baş kısmı dışarı çekilerek daha tiz ses için içeri itilerek ayarlanmalıdır. Flütün baş kısmının kapalı ucunda akort mantarı bulunmaktadır. Bu mantarının pozisyonunun da doğru ayarlandığından emin olmanız gerekir. Düzgün bir ton elde edebilmek için bu mantarın konumu önemlidir. Bu mantar pozisyonunu kontrol etmek için temizleme çubuğunun arka ucunu mantara değene kadar flütün baş kısmından içeri sokun temizleme çubuğundaki çizgi şeklindeki çentik üfleme deliğinin merkezine denk geliyorsa mantarın pozisyonu doğrudur. ///FLÜTÜN TAŞINMASI Çalmadığımız zamanlarda flütü üst bağlantı noktasından tutmak gerekir. Böylelikle tuş takımına gelecek olası bir zarar önlenmiş olur. 5
///DİYAFRAM Diyafram, karın boşluğunu göğüsten ayıran bir kas tabakasıdır. Nefes alırken diyaframı kullanmak yoluyla sesin düzenli ve uzun süreli üretimi kolaylaşır. Diyafram nefesini anne karnında öğreniyoruz, doğduktam sonra bir süre daha bu şekilde nefes alıp veriyoruz. Yine uyurken, kahkaha atarken, ''hii diye korkarken, çiçek koklarken... diyaframı kullanarak nefes alıp veririz. Diyaframımızı kullamarak nasıl nefes alabiliriz? Bir kanepeye sırt üstü uzanıp nefes aldığımızda karnımızın yukarı-aşağı hareket ettiğini görürüz. Nefes yine ciğerlere alınır ancak diyafram daha etkin kullanılarak yapılır. Diyaframı keşfetmek ve nefes alış-verişini oraya aktarmak sabır isteyen bir iştir. DİYAFRAM ÇALIŞMASI 1 Yere sırt üstü uzanılır ve bacaklar dizlerden kırılır ya da ayaktayken vücut belden kırılır. Bir el karına konulur. Diğer el ile sayacak şekilde; nefes alınır (4 sn.), beklenir (2 sn.), nefes verilir (4 sn.). Sonraki günlerde bu süreler orantılı şekilde arttırılabilir. DİYAFRAM ÇALIŞMASI 2 Sırt duvara yaslı bir şekilde, diyafram yardımıyla nefes alınır. Nefes bir süre tutulur ve sonra yavaş yavaş 'fff' sesiyle bırakılır. Sonra aynı çalışma 'sss' sesiyle tekrarlanır. Son olarak da yine aynı vokallerle, bu kez kesik kesik nefes verilir. Bu çalışmalar sürekli yapılması gereken çalışmalardandır. Baş dönmesi oluşursa çok zorlamadan ara vermek gerekir. 6
///SES ÇIKARMAYA BAŞLIYORUZ! Önce sadece başlıkla çalışarak dudak pozisyonunu oturtmaya çalışacağız. Bu çalışma aynanın karşısında ve ayakta yapılmalıdır. AĞIZLIK ÇALIŞMASI Ağızlık, dudağı ortalayacak şekilde yerleşmeli. Ağızlık yukarı bakmalı, dudaklar karşıya. Dudak çizgimizin ağızlığın sınırıyla kesişmesine dikkat edelim. (Yandaki fotoğraflara bakarak ve ayna karşısında çalışmak gerekiyor) Dudakları fazladan germeden uzun uzun üfleme çalışılmalıdır. Eğer el ile başlığın açık kısmı kapatılırsa ikinci bir ses de elde edilmiş olur. Başlangıçta baş dönmesine neden olabilir bunun için alıştırma sırasında molalar verin. ///FLÜTTE DENGE Flütün 3 parçasını birleştirirken dikkat etmemiz gereken şey, ağızlık, gözdedeki tuşlar ve kalaktaki milin aynı hizada olmasıdır. Anatomik farklılıklara göre ufak düzenlemeler yapılabilir. Flütte dengeyi sağlayan 3 tane nokta olmalı. 1. Sol el baş parmağı 2. Sol el işaret parmağı 3. Sağ el baş parmağı 7
///NOTA BİLGİSİNE GİRİŞ Nota, insanların söyledikleri şarkıları, besteleri kalıcı hale getirmek, unutmamak ve üzerinde düşünebilmek için oluşturduğu müzik yazısıdır. Notalar, seslerin görsel sembolleridir. Günümüzde kullanılan semboller, ilk olarak 1030 yılında D Arezzo Guido tarafından kullanılmıştır. 7 tane nota ismi vardır. Kalından inceye sırasıyla; Do, Re, Mi, Fa, Sol, La, Si. Bu notalar Avrupa ülkelerinde harflerle ifade edilir. Do Re Mi Fa Sol La Si ///ARALIKLAR Batı müziğindeki en küçük ses aralığı yarım ses tir. İki tane yarım sesin toplamı tam ses i ifade eder. Yukarıda belirttiğimiz notalardan mi-fa ve si-do arası yarım ses aralıklar diğer tüm aralıklar tam ses aralıklardır. ///DEĞİŞTİRME İŞARETLERİ Bemol Önüne geldiği notayı yarım ses kalınlaştıran işaret. Portede anahtarın hemen ardından gelirse işaret ettiği nota eser boyunca aksi gösterilmedikçe yarım ses kalın seslendirilir. Diyez Önüne geldiği notayı yarım ses inceleştiren işaret. Portede anahtarın hemen ardından gelirse işaret ettiği nota eser boyunca aksi gösterilmedikçe yarım ses ince seslendirilir. 8
Do# Re# Fa# Sol# La# Do ---Re ---Mi Fa ---Sol ---La ---Si Do Reb Mib Solb Lab Sib Do# ile Reb aynı sesi ifade eder. Benzer şekilde; Re# = Mib, Fa# = Solb, Sol# = Lab, La# = Sib. ///OKTAV Bir notanın, aynı adı taşıyan,ince veya kalın sesdeşine mesafesi oktavdır. Bir sesin 6 tam ses tizindeki veya pesindeki ses ile arasındaki uzaklıktır. Yukarıda şekilden de çıkarılabileceği gibi bir oktav içinde 12 tane nota vardır. ///NOTALARIN GÖSTERİLMESİ DİZEK (PORTE) NEDİR? Nota yazımında kullanılan, üzerindeki notaların isimlerinin, en başta bulunan anahtara göre okunduğu şekildir. 5 çizgi ve 4 aralıktan oluşur. 9
///NOTA SÜRELERİ 1 vuruş ne demek? Vuruşlar elle ya da ayakla vurularak takip edilir. Saymaya yukarıdan başlanır ve sayma yukarıda bitirilir. Susku (Sus): Müzik yalnızca seslerden oluşmaz. Aynı zamanda sessizlik de müziğin bir öğesidir. İşte müzik yazısında bu sessizliği belirten sembollere de susku ya da kısaca sus diyoruz. Aşağıdaki şekilde suslar ve aynı vuruş değerine sahip oldukları notalar alt alta gösteriliyor. ÖLÇÜ: Açkının yanında üst üste yazılan rakamlar (yukarıda 4/4 yazan yer) eserin ritmik ölçüsünü ifade eder. Örneğin yukarıdaki ölçü (4/4), bir ölçünün içine 4 tane 4'lük nota girebilir şeklindedir. Eğer 3/4 yazsaydı, bir ölçünün içerisine 3 tane 4'lük sığabilir anlamına gelirdi. Bir başka örnek: 5/8 olsaydı ölçümüz, bir ölçünün içerisine 5 tane 8'lik sığabilir anlamına gelirdi. 10
Biraz matematik! 11
///FLÜTTE PARMAK POZİSYONLARI 12
///TUTUŞ Hizalama Sol El Sağ El Dudak Pozisyonu İnce seslere çıkıldıkça daha soğuk nefes, kalın seslerde ise daha sıcak bir nefes kullanmak gerekir. Dudak pozisyonu rahat olmalıdır, yapay bir gerginlik olmamalıdır. Ağızlık ortalanmalı ve ağızlığın çizgisiyle alt dudak çizgisi bitişmelidir. 13
///İLK DÖRT NOTA ÇALIŞMALAR: Sol1 - Do2 i) ii) iii) 14
EZGİ ÇALIŞMASI ///Yeni Bir Nota: Fa (1.oktav) MARY HAD A LİTTLE LAMB Çok tanıdık bir çocuk şarkısı olan 'Mary Had a Little Lamb' (Mary'nin küçük bir kuzusu var), aynı zamanda, Edison ve ekibi tarafından icat edilen fonografla yapılan ilk kayıt olarak da tarihe geçmiştir. ///Yeni bir nota: Si bemol (1.oktav) Aşağıdaki şarkıda, açkının yanındaki bemol (b) işaretinin anlamı, "şarkı içerisindeki tüm (si) ve (mi) notalarını (si bemol) ve (mi bemol) olarak çal"dır. Şarkının içerisinde 'mi' notası olmadığı için yalnızca 'si' notalarını bemol çalacağız. YARAN (Sevgili) Tara Jaff 15
///2. Dört Nota ///ÇALIŞMALAR: Re2 - Sol2 EBRULİ Ezginin Günlüğü 16
///Yeni bir Nota: La (2.oktav) LA MİNÖR GAM ÇALIŞMASI HAYDİ BARİKATA - Bandista A Las Barricadas (Haydi Barikata), 1936-1939 arasındaki İspanya İç Savaşı'nda faşist Franco güçlerine karşı mücadele eden cumhuriyetçilerin ve devrimcilerin marşıdır. Bandista tarafından Türkçe'ye adapte edilmiştir. 17
KALİNKA Kızıl Ordu Korosu Kızıl Ordu Korosu tarafından, çok sesli düzenlemesiyle seslendirilen Kalinka (bir ağaç ya da meyvesi), bilinenin aksine halk şarkısı değil, değişken ritimli bir teatral eğlence müziğidir. HAYDE HAYDE Kazım Koyuncu 18
///Yeni bir nota: Sol# (1.oktav) ÖZGÜRLÜĞE MANUŞ - Bandista 19
///Yeni Bir Nota: Fa Diyez (2.oktav) BRİNDARİM Kutup Yıldızı Brîndarim'ın sözleri Şivan Perwer'e aittir; müziği bir halk ezgisidir. Yılmaz Güney'in "Sürü" filminde de kullanılmış, Türkçesi "yaralıyım"dır. 20
BENİM ANNEM CUMARTESİ - Bandista TELLİ TELLİ Yeni Türkü 21
Biraz Teori: Diziler (Gamlar) Dizi (Gam) nedir? Dizi, seslerin yükseklik derecelerine göre (bir kurala bağlı olarak) ard arda yazılmasıdır. Gam olarak da adlandırılır. DİYATONİK DİZİLER -Majör diziler -Minör diziler MAJÖR DİZİLER İçerdiği sesler arasındaki aralıkların, 2 TAM 1 YARIM 3 TAM 1 YARIM şeklinde sıralandığı diziye MAJÖR DİZİ denir. MİNÖR DİZİLER Bir dizinin minör olduğunu belirtmek için ilgili sesin yanına m harfi konur. Örneğin, Gm; 'Sol Minör'ü ifade eder. İçerdiği seslerin 1 TAM 1 YARIM 2 TAM 1 YARIM 2 TAM şeklinde sıralandığı diziye MİNÖR DİZİ denir. Minör diziler kuruluşları bakımından 3 grupta incelenir; 1) DOĞAL MİNÖR 2) ARMONİK MİNÖR 3) MELODİK MİNÖR Doğal minör : Minör dizi kuralına uyan dizilere minor dizi denir. 1 TAM 1 YARIM 2 TAM 1 YARIM 2 TAM kuralına gore sıralanan bu sesler doğal minor tonaliteyi yaratır. Armonik minör : Doğal minor dizinin 7. derecesinin diyez arızası alması ile oluşur. Melodik minör : Doğal minor dizinin 6. ve 7. derecesinin diyez arızası alması ile oluşur. 22
DİYATONİK DİZİLER Diziler ve akorlar ile ilgili bu bilgileri pekiştirmek için, tüm majör ve minör dizileri (12x2=24 tane) yazıp, ilgili akorları bulun. Do majör: DO RE Mİ FA Do Minör: Do# majör: Do# Minör: Re majör: Re Minör: Re# majör: Re# Minör: Mi majör: Mi minör Fa majör Fa minör 23 SOL LA Sİ
Fa# majör Fa# minör Sol Majör Sol Minör Sol# majör Sol# minör La majör La minör La# majör La# minör Si majör Si minör 24
İLGİLİ DİZİLER (GAMLAR) Bir majör gamla aynı arızaları alan minör gama, o majör gamın ilgili minörü denir. Aynı şekilde bir minör gamın arızalarını alan majör gam da o minör gamın ilgili majörü adını alır. İlgili iki gamın tonal donanımları aynıdır. Bir majör gamın 6. derecesiyle başlayan minör gam o majör gamın ilgili minörüdür. Aynı şekilde bir minör gamın 3. derecesiyle başlayan majör gam o minör gamın ilgili majörüdür. Örneğin, Do majör ve La minör gamları arıza almazlar ve böylelikle tonal donanımlarında arıza yoktur. Do majör gamı, La minör gamının ilgili majörüdür; La minör gamı da Do majör gamının ilgili minörüdür: 1 Do Majör: La Minör: 2 3 4 5 6 7 DO RE Mİ FA SOL LA Sİ LA Sİ DO RE Mİ FA SOL 1 2 3 4 5 6 7 BİR ESERİN TONU NASIL BULUNUR? Bir eserin tonunu anahtarın (açkının) hemen yanındaki donanımdan çıkarabiliyoruz. Aşağıdaki 5'liler çemberinden de takip edilebileceği gibi, eğer açkının yanında diyez ya da bemol yoksa o eserin tonu Do Majör (C) ya da ilgili minör olan La minör (Am)'dür. Eğer donanımda 2 diyez varsa, ton Re majör (D) ya da ilgili minörü olan Si minör (Bm)'dür. Yine söz gelimi, 3 bemol varsa donanımda, eserin tonu Mi bemol Majör (Eb) ya da ilgili minörü olan Do minör (Cm)'dür. 25
Görüldüğü gibi şimdiye kadar anlatılanlar, eserin tonalitesini bulmamızda yardımcı oluyor, fakat sadece iki seçeneğe indiriyor. Yani, mesela iki tane diyez varsa donanımda, bu eserin Re majör ya da Si minör tonalitesinde olduğunu biliyoruz, fakat hangisi olduğunu anlamak için eserin noktalandığı, bittiği yerdeki en kalın nota esas alınmalıdır. ÖRNEK Donanımda 3 tane diyez olduğu için tonun, La Majör ya da onun ilgili minörü olan Fa diyez minör olduğunu anlıyoruz. Hangisi olduğunu bulmak için de şarkının bitişindeki notaya bakıyoruz: LA notası. Böylece şarkının La majör tonunda olduğuna karar verebiliyoruz. 26
///Re Do Geçiş Çalışmaları Aşağıdaki eserde, Re-Do geçişinde flütün dengesinin bozulmamasına dikkat etmek, temiz geçişler yapmak gerekiyor. NEŞEYE ÖVGÜ Beethoven (9.Senfoni'nin son bölümü) FALLING SLOWLY 'Once' Film Müziği 27
EY ÖZGÜRLÜK Zülfü Livaneli Paul Eluard'ın Fransızca 'Liberte' (Özgürlük) şiirinden Zülfü Livaneli tarafından bestelenmiştir. 28
Flütteki en zor notalardan birisi, en kalın Do (C1) sesidir. Bu sesi uzun uzun üfleyelim. Bu sesi üflerken sıcak nefes kullanmak gerekir. Kontrollü nefes vermeye dikkat edelim. RE MİNÖR GAM ÇALIŞMASI (1 oktav içinde) Mİ MİNÖR GAM ÇALIŞMASI 29
ASKER KAÇAKLARI Grup Yorum LA SAETA 30
EGE DENİZİ KARARINCA 'Ege Denizi Kararınca', faşizme karşı direnen Yunan devrimcilerin marşıdır. ///ALTERASYON Bir eserdeki seslerin yarım perde veya tam perde değiştirilmesi ya da doğal durumuna dönmesine denir. Mamak Türküsü'ndeki Lab sesi altere edilmiş bir sestir. 'Mamak Türküsü'ndeki Lab (Sol#) sesine geçiş önemli. Bu şarkıdaki 'noktalı 8'lik ve 16'lık bileşimine de dikkat! MAMAK TÜRKÜSÜ Yeni Türkü 31
EDERLEZİ Goran Bregoviç Ederlezi (Hıdrellez), Balkanlarda yaşayan Çingenelerin bir halk şarkısıdır. Özellikle 'Çingeneler Zamanı' filmi için Goran Bregoviç'in yaptığı uyarlamayla beraber tüm dünyada popüler bir şarkı haline gelmiştir. Şarkı, adını Çingene'lerce kutlanan bahar festivalinden alır. Geleneksel olarak 6 Mayıs'ta kutlanan Ederlezi, baharın gelişini ifade eder. DİRİLİŞ Grup Yorum Şarkı, Şili'li şair Pablo Neruda'nın 'Buğdayın Türküsü' adlı şiirindeki "Halkız biz yeniden doğarız ölümlerde" dizesinin etrafına yazılan sözlerle Grup Yorum tarafından bestelenmiştir. 32
LUNGO LA STRADA (Uzun Yol) İBRAHİM YOLDAŞ Grup Munzur 33
Uzatma Bağı: Aynı sesi çıkaran ve aynı adı taşıyan iki notanın süresinin birbirine eklenmesini belirten işarete denir. ÇAV BELLA İtalya'da, 20.yy.ın ikinci çeyreğinde, faşizme karşı mücadele eden devrimcilerin marşıdır. 34
ÇEMBER Yeni Türkü 35
FA MAJÖR GAM ÇALIŞMASI ÖZGÜRLÜK MAHKÛMLARI FERHAT TUNÇ SOL MAJÖR GAM ÇALIŞMASI 36
SOL MAJÖR MENUET - J.S.BACH 37
SONSUZLUK VE BİRGÜN ELENİ KARANDOURİ Sonsuzluk ve Birgün, Theo Angelopoulos'un aynı isimli filminin müziğidir. SOL MİNÖR GAM ÇALIŞMASI 38
GÜLÜMCAN Murat İşbilen 39
/// Yeni Bir Nota: Si (2.oktav) Sİ MİNÖR GAM ÇALIŞMASI BİR GÖRÜŞ KABİNİNDE Grup Yorum 40
BU KALP SENİ UNUTUR MU? - Fikret Kızılok 41
///LEGATO Bağ işareti ile gösterilir. Notaların tek dil vuruşuyla çalınacağını ifade eder. LEGATO ÇALIŞMASI AYRILIK ŞARKISI Kazım Koyuncu FIRTINADA GEMİM İlkay Akkaya 42
ŞU DERSİM'İN DAĞLARI Grup Yorum 3'leme (Triplet): Doğal olarak ikiye bölünebilen notaların üç eşit parçaya bölünmesiyle elde edilir. Üç parçaya bölünen nota grubunun üzerine '3' yazılır. WE SHALL OVERCOME Üstesinden Geleceğiz manasına gelen We Shall Overcome, Amerika'daki siyahi halkın, ırkçılığa karşı verdiği mücadelede sembol şarkılarından biri olmuştur. 43
RE MAJÖR GAM ÇALIŞMASI BURÇAK TARLASI 44
///STACCATO Notanın altına ya da üstüne konan nokta ile gösterilir. Notanın kesikli çalınacağını ifade eder. Üflemeyi 'tu' vokali ile yapıyoruz. STACCATO ÇALIŞMASI ///Çift Dil Vurma (Tu - Ku) Şu zamana kadarki staccatoları (kesikli çalma) tek dil tekniği ile çaldık. Fakat daha hızlı çalım gerektiğinde tek dil yetersiz kalır. Bunun için de çift dil tekniği kullanılır. Çift dil tekniğinde, ilk notada 'tu', ikinci notada ise 'ku' vokalinde dil atılır. 45
SARDUNYA Ezginin Günlüğü Haknîk na şarkısında, aşağıda görüldüğü gibi hem legato, hem staccato tekniği kullanılacak. HAYNIK NA Koma Amed 46
///TRİL Tril, iki nota arasındaki hızlı gidiş-gelişlere denir. Önce Bandsista'dan 'Gelsin' isimli şarkıyı çalalım. Bu şarkı, kadınların yıllardır eylemlerinde kullandıkları bir slogandan, Bandsista tarafından şarkılaştırılmış ve 8 Mart GELSİN - Bandsista 47
Şimdi de bu şarkıdaki birkaç notayı trille çalalım. GELSİN - Bandsista 48
///VİBRATO Vibrato sözcüğü İtalyanca 'Vibrare' kökünden gelir ve titreme, salınma anlamı taşır. Bu teknik kullanılarak ses, hafifçe dalgalandırılır. Vibratoda dikkat etmemiz gereken, dalgalanmanın düzenli olmasıdır. Vibrato yaparken diyaframımızı kullanmamız gerekir. İlk olarak 2.oktav Do notasında bir vibrato çalışalım. Yine önce bir şarkı öğreneceğiz. Sonra da şarkı üzerinde vibratonun kullanılmasını örnekleyeceğiz. RÜZGÂR Yeni Türkü 49
Şimdi bazı notaları vibrato çalacağız. RÜZGÂR Yeni Türkü 50
///AKOR NASIL OLUŞTURULUR? Akor, oluşturulmak istenen akor tipinin dizisinden hareketle oluşturulur. İlgili dizinin 1, 3, 5. sesleri akorun içinde bulundurulur. Bu seslerin herhangi bir şekilde biraraya gelmesi yeterlidir. Majör akorlar Do majör ( C ) dizisini göz önüne alalım. Do 1 Re 2 Mi 3 Fa 4 Sol 5 La 6 Si 7 Do (1.ses) Mi (3.ses) Sol (5.ses) Do majör (C) akorunu oluşturan seslerdir. Do majör akorunu gitar üzerinde basıp, hangi seslerden oluştuğunu kontrol edelim. Üst telden alta doğru, sırasıyla Do, Mi, Sol, Do, Mi notalarının seslendirildiğini göreceksiniz. Minör akorlar La minör (Am) dizisini göz önüne alalım. La 1 Si 2 Do 3 Re 4 Mi 5 Fa 6 Sol 7 La (1.ses) Do (3.ses) Mi (5.ses) La minör (Am) akorunu oluşturan seslerdir. Flüt tek başına akor basamaz. Ancak birden fazla flüt olursa ya da diğer çalgılarla birleştiği zaman akor oluşturabilir. Akor kurulumunu öğrenmek, eşlik için yapılan arpejlerde işimize yarayacak. 51
///AKOR KURULUMU ÇALIŞMASI Aşağıdaki akorları yazalım. MAJÖR Do majör: Do #majör: Re majör: Re# majör: Mi majör: Fa majör: Fa# majör: Sol majör: Sol# majör: La majör: La# majör: Si majör: MİNÖR Do minör: Do# minör: Re minör: Re# minör: Mi minör: Fa minör: Fa# minör: Sol minör: Sol# minör: La minör: La# minör: Si minör: 52
///ARPEJ 'Arpej', Arp çalar gibi demektir. Bir akorun seslerinin birbiri ardına seslendirilmesi anlamına gelir. ARPEJ ÇALIŞMASI ARPEJ ÇALIŞMASI 2 (1-4-5) SOL MAJÖR ARPEJ ÇALIŞMASI 53
FA MAJÖR GAM VE ARPEJ ÇALIŞMASI Sİ BEMOL MAJÖR GAM VE ARPEJ ÇALIŞMASI 54
LIBERTANGO Astor Piazzola 55
///EK REPERTUAR DIYARBEKIR Ciwan Haco 56
AVUSTURYA İŞÇİ MARŞI ATTF İŞÇİ KOROSU 57
ÖZGÜRLÜĞÜ VE DEMOKRASİYİ ÇİZMEK -Selda Bağcan GÜNEŞ TOPLA BENİM İÇİN Zülfü Livaneli 58
SIYRILIP GELEN Grup Yorum 59
BÜYÜ Grup Yorum CHE GUEVARA Quilapayun (Red Songs) 60
KELEBEĞİN VALSİ Eleni Karaindrou 61
FÜR ELİSE - Beethoven 62
BENİM MESKENİM Sezen Aksu 63
BEKLE BİZİ İSTANBUL Edip Akbayram 64
YESTERDAY - Beatles ///TARTIŞMALAR GÜNÜMÜZDE MÜZİK NEDİR? MÜZİSYEN NEDİR? MÜZİK EVRENSEL MİDİR? ARABESK KÜLTÜR BİR KAVGA ALANI OLARAK ŞARKI (ŞARKILARIN İDEOLOJİSİ) NOTA BİLMEK NE İŞE YARAR? KADIN VE MÜZİK ŞARKI İLE SLOGANIN BENZERLİĞİ VE FARKI NE OLABİLİR? SÖZ MÜZİK İLİŞKİSİ KLİP İLE ŞARKI HANGİ DÜZEYDE BÜTÜNLEŞEBİLİR? GEÇMİŞİN KÜLTÜRÜ BESTE DOĞAÇLAMA MÜZİĞİN TOPLUMSAL TARİHİ MÜZİK FELSEFESİ (GİRİŞ) 65