Teşekkür Arabuluculuk ve Getirileri'nin ilk baskısının yayımlanmasından bu yana, dönüşümsel uygulama modelinin gelişimine büyük katkı sağlayan birçok yetenekli ve özel kişi ile yakından çalışma fırsatını yakaladık. Teori yapılandırma, araştırma, eğitim tasarımı, uygulama ve program geliştirme açısından bu ikinci baskıya birçok önemli ve esaslı katkı sağlanmıştır. Bu çalışmanın büyük bölümü, bu kitabın ilk baskının yazılmasından kısa bir süre sonra dönüşümsel teorinin gelişimine büyük maddi destek sağlayan iki temele dayalıdır. Steve Toben idaresindeki Hewlett Vakfı Çatışma Yönetimi Programı ile Robert Sharman idaresindeki Surdna Vakfı Etkin Vatandaşlık Programı na esaslı destekleri için teşekkürlerimizi sunmak istiyoruz. Bu kuruluşlar tarafından finanse edilen ilk projeler, dönüşümsel teorinin geliştirilmesine ve bunun arabuluculuk uygulaması ile ilişkilendirilmesine büyük katkı sağlayan kişiler ağını oluşturmuştur. Bunun yanında Cindy Hallberlin e ABD Posta Servisi nde başlatmış olduğu TELAFİ EDİCİ Arabuluculuk Programı dâhilinde dönüşümsel modelinin kullanımı konusunda yaratmış olduğu fırsat için derinden şükran duyuyoruz. Bu program, Amerika Birleşik Devletleri nde bulunan en büyük işletmelerden biri için dönüşümsel arabuluculuk programının geliştirilmesi ve uygulanması konusunda benzersiz bir fırsat doğurmuştur. Bu projelerin başlangıcından bu yana bizimle yürüttükleri çalışmalardan dolayı Dorothy Della N oce ile Sally Pope a özel teşekkürlerimizi sunmak isteriz. Geçen on yılda başlattıkları ve sürdürdükleri çeşitli çalışmalar ile bize büyük katkı sağlamışlardır. Çeşitli makaleler ve yayınlar kapsamında gerçekleştirdikleri değerli çalışmalar ile bu kitabın İkinci ve Altıncı Bölümünün temelini oluşturan, ortaklaşa düzenlediğimiz iki ix
x Teşekkür bölüm konusunda onlara minnet borçluyuz. İlgili görüşler, ayrıca, dönüşümsel çatışma müdahalesini destekleyen kaynakların oluşturulması odaklı Çatışma Dönüşümü Çalışmaları Enstitüsünün ortak kuruculuğu konusunda katkı sağlamıştır. Enstitü kurulunu, yönetim ekibini ve ortaklarını dönüşümsel uygulama konusundaki çalışmaları ve katkıları konusunda derinden takdir ediyoruz. Eğitim Tasarım Danışmanlık Projesi ve Uygulama Zenginleştirme Girişimi konularındaki çalışmaları ve katkıları ile enstitü kurulu, idare ekibi ve araştırma yürütme kuvveti üyeleri olarak etkin katkıları dolayısıyla Judy Saul ile Jim Antes e özel teşekkür borçluyuz. Andrew Thomas a, Judge William Thomas a, Steve Toben a ve Cindy Hallberlin e enstitü kurul üyeleri olarak sundukları görüşler ve yönergeler dolayısıyla minnet duyuyoruz. Ayrıca dönüşümsel uygulamayı program ve kuruluşlarında uygulama konusunda yardımcı olan ve Arabuluculuk ve Getirileri'nin ilk baskısından bu yana gerçekleştirilen önemli projeler dâhilinde bizimle birlikte hareket eden enstitü üyeleri tarafından yürütülmüş çalışmalar için de minnet duyuyoruz. Bu üyeler: Winnie Backlund, Patricia Bass, Dep Bopsie, Roger Brach, Melissa Broderick, Paul Charbonneau, Maria Cuzzo, Julie Denny, Kenneth Fox, Barbara Foxman, Deborah Gaber, William Galloway, Patricia Gonsalves, Elayne Greenberg, Cherise Hairston, Martin Harris, Donna Turner Hudson, Steve Jacobsen, Kristen Johnson, Neil Kaufman, Lou Ann Lucke, Lesyln McBean, Jody Miller, Peter Miller, Suzanne Motheral, Janet Mueller, Paula Pace, Kristine Paranica, Louise Phipps Senft, Dan Simon, Kent Swinburne, Thomas Wahlrab, Sara Jane Wellock ve Michelle Zaremba. Ayrıca Jennifer Jorgensen e enstitü idaresini üstlenme ve ortaklar arasında bir ağ oluşturma konusundaki beceri ve fedakârlıkları için teşekkürlerimizi sunmak isteriz. Enstitü çalışmaları, son dört yıldır Hewlett Vakfı'nın Çatışma Çözüm Programı tarafından yapılan bağışları ile cömertçe desteklenmektedir ve enstitünün alana yaptığı katkıların önemine duydukları güven için vakfa ve program çalışanları Steve Toben ve Terry Amsler e derin teşekkürlerimizi sunarız. Dönüşümsel model tartışmasına ve uygulamasına yer veren arabuluculuk alanı liderlerinin isimlerini vermek ve taraflarına teşekkürlerimizi sunmak isteriz: Özellikle, James Alfini, Heidi ve Guy Burgess, Warren Cunningham, Louis Gieszel, Michael Lang, Lela Love, Sharon Press, Len Riskin, Jean Sterlight, Joseph Stulberg, Paula Tro-
Teşekkür xi ut, Mark Umbreit, Dan Weitz ve Rachel Wohl. Ayrıca dönüşümsel uygulama konusundaki kursları, önemli sunuşları ya da sempozyumları destekleyen, Hofstra Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Hamline Üniversitesi, Pepperdine Üniversitesi İhtilaf Çözümü Odaklı Straus Enstitüsü, Maryland Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Güney Metodist Üniversitesi, Güney Texas Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Texas Üniversitesi, Texas A&M Üniversitesi, Florida Üniversitesi, Dayton Hukuk Okulu, Aalborg Üniversitesi ve Latrobe Üniversitesi gibi çeşitli üniversite programlarına da teşekkür etmek istiyoruz. Daha önce bahsedilen projeler için başlangıç aşamasında ve sonraki aşamalarda lojistik destek sunmalarından dolayı Hofstra Hukuk Fakültesi idaresi ile Çatışma Dönüşümü Çalışmaları Enstitüsü'ne özel teşekkürlerimizi sunarız. Dönüşümsel modeli kabul eden ve uygulayan birçok arabuluculuk programına da teşekkür borçluyuz. Bunlar, diğerlerinin yanı sıra, önceden bahsedilmiş olan ABD Posta Servisi TELAFİ EDİCİ Programı, Topluluk Tartışma Çözüm Merkezi (Ithaca, New York); Dayton (Ohio) Arabuluculuk Merkezi; Montgomery İlçesi (Pennsylvania) Arabuluculuk Merkezi; Kuzey Dakota Üniversitesi (Grand Forks) Çatışma Çözüm Merkezi; Greenwich (Birleşik Krallık) Arabuluculuk Merkezi; Dutchess İlçesi (New York) Arabuluculuk Merkezi; Baltimore (Maryland) Arabuluculuk Merkezi. Bunun gibi programlarda hem profesyoneller hem de gönüllüler tarafından gerçekleştirilen çalışmalar, dönüşümsel modelin uygulanabilir bir yaklaşım olarak ortaya konulmasına yardımcı olmuştur. Aynı zamanda Cindy Hallberlin ile birlikte ABD Posta Servisi DESTEKLEYİ- Cİ Arabuluculuk Programı'nın geliştirilmesine ve uygulanmasına katkı sağlayanlara özel teşekkürlerimizi sunarız: Antony Vegliante, Mary Elcan, Karen Intrater, Traci Gann, Kim Brown, Kevin Hagan, Geoff Drucker, Lisa Sharp, Andrew Colsky, Pat Richter, Pat Boylan, Trisch Bass, Laree Martin, Richard Reyes ve diğer muhteşem iş arkadaşları. İlaveten, tüm geliştirme ve uygulama aşamalarında TELAFİ EDİCİ program hakkında kapsamlı araştırma yürütme ve yayımlama çalışmaları konusunda minnettarız. Çeşitli tartışmalara ve ödevlere günlük katılımları ile düşünce biçimimizi yapılandırmaya devam eden Temple ve Hofstra Üniversiteleri öğrencilerine takdirlerimizi sunuyoruz. Öğrencilerle olan ilişkilerimiz, bu kitaptaki fikirlerin gelişimine çeşitli bakımlardan katkı sağlamıştır.
xii Teşekkür Ayrıca ailelerimize yıllar boyu verdikleri destek için teşekkür etmek istiyoruz. Sayelerinde, bu çalışmaya yeterli, sorunsuz zaman ayırabildik ve kuruluşumuza duydukları güven bizi her aşamada yüreklendirdi. Shulamis Bush a vermiş olduğu yazınsal destek için özel olarak teşekkür ederiz. Son olarak, Jossey Bass bünyesindeki profesyonel personele; özellikle Alan Rinzler ile Seth Schwatz a, bu yeni ve gözden geçirilmiş baskının geliştirilmesinde verdikleri itinalı yazınsal rehberlik için takdirlerimizi sunmak istiyoruz. Ve ilk baskının yayımlanmasını destekleyenlere; özellikle Jossey Bass bünyesinde çalışan Cedric Crocker a, Tufts Üniversitesinden Jeff Rubin e ve Texas A&M Üniversitesinden Linda Putnam a her zaman minnettar kalacağız. Burada ve Dördüncü Bölümde bahsi geçen Çatışma Dönüşümü Çalışmaları Enstitüsü çatışma uygulamasının dönüştürücü modeli üzerine kapsamlı kaynakların ve çatışma uygulamada dönüştürücü arabuluculuk ile ilgili diğer yayınlar için, Dört ve Beşinci Bölümün temelindeki kamera kayıtları dâhil olmak üzere mükemmel bir kaynaktır (ve videoteypteki tarafları canlandırmış aktörlere de teşekkürlerimizi sunuyoruz: Julia Denny, Bernice Joland ve Elizabeth Van Dyke). Enstitüye, www. transformativemediation.org web adresinden erişilebilir. Robert A. Baruch Bush Brooklyn, New York Joseph P. Folger Collingswood, New Jersey
Sunuş Toplumsal etkileşimin olduğu her yerde, anlaşmazlıklar doğal ve kaçınılmazdır. Kişiler arası, gruplar arası, toplumlar arası anlaşmazlıklar doğru bir biçimde yönetildiğinde gelişimin, ilerlemenin, dönüşümün, barışın ve bütünleşmenin hem enerji kaynağı hem de motoru olabilmektedir. Ancak, anlaşmazlıklar yanlış ve yıkıcı yaklaşımlarla yönetildiğinde ise, yıkımın, şiddetin, zulmün, acının kaynağı olabilmektedir. Bu nedenledir ki "anlaşmazlıkların nasıl yönetileceği" konusu, yüzyıllardır tartışılan adına binlerce kitap, on binlerce makale, tez ve proje hazırlanmış bir çalışma ve araştırma alanıdır. Anlaşmazlıkları ortadan kaldırmak, farklılığı ortadan kaldırmaktır. Doğa ve insanlık, farklılığı ve çokluğu kabul etmeyi ve anlamayı gerektirir. Farklılığı ortadan kaldırmaya çalışmak yerine onu anlamaya ve nasıl yöneteceğimizi keşfetmeye başladığımızda, yolumuz anlaşmazlıklarımızı nasıl yöneteceğimizden geçmektedir. Anlaşmazlıkları nasıl yöneteceğimiz üzerine odaklandığımızda, alanyazındaki en temel yaklaşım ve paradigma, Robert. A. Baruch Bush ve Joseph P. Folger tarafından geliştirilen "dönüşümsel arabuluculuk"tur. Dönüşümsel arabuluculuğun alanyazına en önemli katkısı, anlaşmazlık çözüm sürecinin toplumsal değerlerden ve kültürden bağımsız olmadığı, ideolojimizin ve inanç tarzımızın anlaşmazlıklara ilişkin değerlendirmelerimizi, tutumlarımızı ve anlaşmazlıklarımızı ele alış tarzımızı etkilediği düşüncesidir. Dönüşümsel arabulucuğun hem uygulayı cılara hem de alanyazına en büyük katkısı, anlaşmazlıkların yönetim sürecinin, kişileri dönüştürebileceğine, geliştirebileceğine ve güçlendirebileceğine yönelik yapıcı ve olumlu duruşudur. Dönüşümsel arabuluculuk, anlaşmazlığın taraflarını kendi anlaşmazlıklarını yönetme konusunda, hem güçlendirmeyi hem de yetkilendirmeyi savunmaktadır. Bu yaklaşımı, anlaşmazlığın taraflarını, kendi sorununu yönetme konusunda güçlendirmesini savunmasından dolayı, diğer tüm anlaşmazlık çözüm yaklaşımlarından daha özel ve farklı kılmaktadır. xiii
xiv Sunuş Anlaşmazlığın taraflarının, kendi anlaşmazlıklarını yönetme konusunda zayıflatıldığı ve güçsüzleştirildiği ve çözümün üçüncü kişiler tarafından dayatıldığı diğer yaklaşımlara inat, bu model bireyi kendi anlaşmazlıklarını yönetirken hem karşı tarafı daha iyi anlamaya, ona karşı merhamet ve şefkat duymaya yönelik empati kapasitesini geliştirmeyi ve gelecekte yaşanacak olası tüm anlaşmazlıklara karşı da, bireyin sorun çözme kapasitesi açısından güçlendirilmesini öne çıkarmaktadır. Dolayısıyla, arabuluculuk desteği almak isteyen kişilerin, empati, öz yönetim, öz düzenleme, öz saygı, öz yeterlik ve öz güven gibi kişisel becerilerinin geliştirilmesini öne çıkarmakta ve vurgulamaktadır. Böylece, aralarında anlaşmazlık yaşayan kişiler, birer rakip ve hasım olarak geldikleri dönüşümsel arabuluculuk sürecine, birbirinin anlayan, empati kuran, sorunlarını yapıcı ve barışçıl olarak çözebilen ve kendileri adına karar verebilen, birer birey olarak arabuluculuk masasından ayrılmaktadırlar. Tüm bu güçlü yönleri çerçevesinde, arabuluculuk kanununun da uygulanmaya başlanacağı ülkemiz hukuk sisteminde, hem uygulayıcılara hem de alanda çalışan araştırmacılara ışık tutacak temel bir paradigmayı öne çıkardıkları ve Türkçe alanyazınına kattıkları için Nobel Akademik Yayıncılık a teşekkür ederiz. Robert. A. Baruch Bush ve Joseph P. Folger tarafından geliştirilen "dönüşümsel arabuluculuk" modeli ülkemizde, her sene mahkemelere taşınan yüz binlerce, anlaşmazlığı, çekişmeyi, ayrışmayı ve birbinden uzaklaşmayı, kişilerin birbirini anlamaları ve sorunlarını yüz yüze müzakere ederek yapıcı ve barışçıl olarak çözme kapasitesini güçlendirmeleri için bir fırsat ve araç olacaktır. Cezalandırıcı adalet anlayışından onarıcı adalet anlayışına dönük çabalara ışık tutacaktır. Bu eser, içerdiği alternatif paradigma çerçevesinde hukuk sistemimize yeni giren arabuluculuk modelinin doğru ve amacına uygun kullanılması için de referans olacak anlamlı ve önemli bir eserdir. Buna ek olarak, anlaşmazlık çözümü üzerine çalışan hukukçulara, psikologlara, psikolojik danışmanlara, eğitimcilere, psikiyatristlere ve sosyal çalışmacılara hem kuramsal anlamda hem de somut anlaşmazlıkların ve çatışmaların yapıcı ve barışçıl yönetimi konusunda referans alınacak temel bir eser olacaktır. Prof. Dr. Abbas TÜRNÜKLÜ Dokuz Eylül Üniversitesi, Anlaşmazlık Çözümü Araştırma ve Uygulama Merkezi