Isı lm ve Teknğ ergs, 3,, 09-6, 0 J. of Thermal Sene an Tehnology 0 TIT rnte n Turkey ISSN 300-365 TİGA MAK-II NÜKLEE AAŞTIMA EAKTÖÜ SOĞUTMA SİSTEMİNİN ISIL MOELİNİN OLUŞTUULMASI Orhan Eral AKAY Kahramanmaraş Sütçü İmam Ünverstes Mühenslk Mmarlık Fakültes Makne Mühenslğ ölümü 4600 Kahramanmaraş, akayorhan@ksu.eu.tr (Gelş Tarh: 0. 09. 00, Kabul Tarh: 5. 0. 0) Özet: u çalışmaa, İTÜ Enerj Ensttüsüne faalyet gösteren Trga Mark-II Nükleer araştırma reaktörünün zamana bağlı ısıl moel kurulmuştur. unun çn reaktör tankı, ısı eğştr ve soğutma kulesnn su grş ve çıkış sıaklıklarının zamana bağlı eğşmn veren teork enklem takımları oluşturulmuştur. aha öne başka br çalışma le ele elmş eneysel sıaklık verler kullanılarak, enklem takımlarınak blnmeyenler ve ısı eğştrye at bazı parametreler bulunmuştur. u parametrelern soğutma sstem üzernek etkler nelenmştr. Anahtar kelmeler: Trga Mark II, Soğutma sstem, Isıl moel. CONSTITUTING THE THEMAL MOEL OF TIGA MAK II NUCLEA ESEACH EACTO COOLING SYSTEM Abstrat: In ths stuy, the tme epenent thermal moel of Trga Mark-II nulear researh reator operatng n ITU was establshe. For ths, the theoretal equatons gven the tme-epenent hanges of water nlet an outlet temperatures of oolng tower, the reator tank an heat exhanger were forme. Some parameters owng to heat exhanger an unknown parameters on the theoretal equatons were foun usng the expermental temperature ata obtane by another stuy prevously. Effets on the oolng system of these parameters were examne. Keywors: Trga Mark II, Coolng system, Thermal moel. SEMOLLE A Isı transfer yüzey alanı [m ] a Ağırlık katsayısı C Toplam ısı kapastes [MJ/ o C] p Özgül ısı kapastes [kj/kg K] oru ış çapı [m] b oru ç çapı [m] e Eşeğer hrolk çap [m] lm Ortalama logartmk çap [m] z Isı eğştr zarf çapı [m] T lm Ortalama logartmk sıaklık farkı [ o C] Isı eğştrsnn etknlğ h ış ısı taşınım katsayısı [W/m K] h oru çnek ısı taşınım katsayısı [W/m K] K Toplam ısı transfer katsayısı [W/m K] L b Isı eğştr boru boyu [m] ç Çelğn ısı letm katsayısı [W/mK] s Suyun ısı letm katsayısı [W/mK] m Kütlesel eb n b oru sayısı n g oru geçş sayısı Nu Nusselt sayısı E Isı eğştrnn güü [kw] Soğutma kulesnn güü [kw] K L Kaybelen ısıl güç [kw] r ranl sayısı eaktör güü [kw] Isı kapastes oranı e eynols sayısı T Kg, T Soğutma kules su grş-çıkış sıaklıkları [ o C] T o,t s Soğutan ve soğuyan akışkan sıaklıkları [ o C] T Ortalama tank suyu sıaklığı [ o C] T g, T ç Tank suyu grş ve çıkış sıaklıkları [ o C] T YT Yaş termometre sıaklığı V b,v z Isı eğştrnn boru-zarfınak suyun akış hızı Y Yanaşma aralığı Alt İnsler b ç E K s z oru oru ış oru ç Çelk ış Isı eğştr İç Soğutma kules eaktör su zarf 09
GİİŞ İTÜ TIGA Mark-II Eğtm ve Araştırma eaktörü; haff su soğutuulu, graft yansıtıılı ve zengnleştrlmş uranyum yakıtın zrkonyum hrür yavaşlatıı le homojen br şekle karıştırılmasıyla meyana gelen katı yakıt elemanları le çalışan açık tank tp br reaktörür. Eğtm ve araştırma amaçlı olarak nşa elen ve Mart 979 tarhne krtk yapılmış olan İ.T.Ü. Trga Mark-II reaktörünün güü sürekl rejme 50 KW, arbel çalışmaa 00 MW tır. eaktör tankı; alümnyuman yapılmış, 98 m çapına, 65 m yükseklğne ve 0.64 m et kalınlığına sahp, altı kapalı slnrk br tanktır (General Atoms a,b, 978). Tank suyu sıaklığının artması reaktör holüne stenmeyen yoğuşmalara neen olur. eaktör tankına zn verlen maksmum sıaklık ~40 o C r. eaktör tankını çevreleyen ortamın, tank suyu sıaklığının mümkün oluğuna üşük olması stenr. Yoğuşan suyla temasta olan malzemelere, mekank, elektrk ve elektronk sstemlere korozyon ve arıza rskn yükselmekte ve reaktör tankı çne alg ve benzer byolojk oluşumların ortaya çıkmasına uygun br ortam oluşmaktaır (üke v, 996). unun yanı sıra emnyet sınırlamaları neenyle reaktörün ururulması gerektğnen yapılan eneysel çalışmalara problem yaşanablmekter. u neenlerle soğutma sstemnn reaktör güüne ve zamana bağlı olarak avranışı saptamak önemlr. EAKTÖ SOĞUTMA SİSTEMİ eaktör soğutma sstem k soğutma evresnen oluşmaktaır (Şekl.). rn soğutma evres br olaşım pompası ve boru-zarf tp çapraz akımlı ısı eğştrsnen, kn soğutma evres br olaşım pompası ve ısı eğştrsne bağlı br soğutma kulesnen oluşmaktaır (General Atoms a,b, 978). rn ve kn soğutma evrelern brleştren ısı eğştrsnn temel tasarım özellkler, bazı geometrk boyutları, hesaplanan ğer büyüklükler Tablo e özet olarak verlmştr. Şekl. eaktör brn ve kn soğutma evreler prensp şeması (General Atoms a, b, 978). Tablo. Isı eğştrsnn temel tasarım özellkler (General Atoms a, b,, 978). rn Soğutma evres İkn Soğutma evres Hamsel su ebler (m 3 /s) 7.57 x0-3. x0-3 Grş-çıkış su sıaklıkları 4. / 3. 6.7 / 3. Malzeme SS-304 boru Alaşımsız çelk Geçş sayısı 6 Toplam boru yüzey alanı (m ) 4.84 (ç) 3.78 (ış) oru-zarf ç çapı (m).09x0-3.56x0 - oru ış çapı (m) ze b.67x0 - - r geçş çn boru boyu (m) L b 3.38 - oru/zarf sayısı (aet) Akış kest alanı (m ) 6.5x0-3 6.09x0 - roje eğerlerne göre hesaplanan güç (kw) 8 55 Suyun akış hızı (m/s) V b, V.6 0.303 z oru boyunun boru ç çapına oranı L b / b 6 - Eşeğer hrolk çap (m) e -.39x0-0
EAKTÖ-ISI EĞİŞTİİCİ VE SOĞUTMA KULESİ ENEJİ ENGESİ eaktör herhang br t anına, güüne çalışırken ve soğutma sstem evreeyken; reaktör kalbnek n malzemenn kütles m, özgül ısısı p, ortalama sıaklığı T, suyun özgül ısısı p, reaktör brn evresne olaşan suyun kütlesel ebs m, reaktör tankına gren ve çıkan brn soğutma evres suyu sıaklıkları sırasıyla, T g ve T ç, brn soğutma evresne; reaktör tankınak suyun üst yüzeynen, tank uvarlarınan, boru ve bağlantı elemanlarınan, ısı eğştrsnn ış yüzeynen ısı geçş yoluyla kaybelen toplam ısıl güç L olmak üzere, reaktörün enerj enges; T m m p[tç Tg ] L () Herhang br t anına reaktör tankına bulunan suyun ortalama sıaklığı T, a ağırlık katsayısı olmak üzere; T ( a)t at () g ç eaktör kalbn oluşturan malzemelern toplam kütles, tanktak suyun kütlesne göre olukça küçüktür. unun yanı sıra yakıt elemanları ışına br ısı kaynağı bulunmamaktaır. u k urum göz önüne alınarak herhang br t anına reaktör kalbn ve tankını oluşturan malzemelern ortalama sıaklıklarının ortalama tank suyu sıaklığına T eşt oluğu kabul eleblr. T =T çn Eş. () üzenlenrse; T mp m p[tç Tg ] L (3) rn ve kn soğutma evrelernek su sıaklığının ar br aralıkta eğşmes neenyle, suyun özgül ısısının sıaklığa bağlı eğşm sabt kabul elmştr ( p (T) p =sbt.). eaktör tankı çersnek tüm malzemeler çn aha öne eneyle hesaplanmış olan reaktör toplam ısınma katsayısı m p =C p =69.8MJ/ o C kullanılmıştır (Yavuz v, 993). eaktörün eneysel amaçlı yapılmış olması ve güç üretmek amaıyla kullanılmaması neenyle, reaktör havuz suyu sıaklığı le ış hava arasınak sıaklık farkı nspeten küçüktür. eaktör havuzunun açık üst yüzey ışına kalın br uvarla nşa elmş olması, sıak hatta çalışan boru ve bağlantıların ısıl yalıtımının yapılmış olması neenyle; brn soğutma evresne, reaktör tankınak suyun üst yüzeynen, tank uvarlarınan, boru ve bağlantılaran ısı eğştrsnn ış yüzeynen kaybelen ısıl güç ( L ) hmal elmştr. Soğutma kulesne gren ve çıkan su sıaklıkları sırasıyla T Kg ve T olmak üzere; reaktör ve soğutma kules arasınak enerj engesn veren eştlk aşağıak gb yazılır ve kule grş sıaklığı (T Kg ) çeklerek üzenlenrse; m m T Kg p p [T [T ç T Kg T g T m m [T ] ] ç T g ] Isı eğştrsnn etknlğn veren aşağıak eştlk üzenlenrse, Eş. (5) ele elr (ohsenow ve Hartnett, 998); Tg Tç ε T T T g ç (4) T ε[ T ( t) T ( t)] (5) ç eaktör brn ve kn soğutma evrelernek sıaklık eğşmlernn nspeten küçük olması ve olukça genş zaman aralıklarına meyana gelmes neenyle sürekl rejm şartlarına olukça yakın şartlar oluşmaktaır. eaktör tankı çnek malzemelern ısıl ataletnn çok büyük olması ve ısı eğştrsnn ısıl ataletnn nspeten küçük olması neenyle reaktörün termal zaman sabt, ısı eğştrnn termal zaman sabtnen olukça büyüktür. u neenle, reaktör sıaklık eğşm çn verlen br zaman aralığına ısı eğştrnn sürekl rejm şartlarına bulunuğu kabul elmştr. ENEJİ ENGESİ ENKLEMLEİNİN ÇÖZÜMÜ Enerj enges enklemlernn çözümüne reaktörün çalışması k aıma nelenmştr. rn aım soğutma kulesnn evre ışı oluğu urumur. Genel olarak br soğutma kules kn evre soğutma suyu sıaklığını havanın yaş termometre sıaklığının (T YT ), Y o C üzerne kaar üşüreblr. Yanaşma aralığı (Y) olarak alanırılan bu eğer pratkte mnmum 3 o C r (Stoeker, 984). eaktör ortalama tank suyu sıaklığı (T ), havanın yaş termometre sıaklığının Y o C üzerne ulaşınaya kaar soğutma kulesnn evreye sokulmasına gerek yoktur. u neenle reaktör tankına gren ve çıkan su sıaklıkları ve ortalama tank suyu sıaklığı brbrne eşt kabul elmştr. rn aım gerçekleşme zamanı t olmak üzere; 0 t t çn T =T g =T ç kabul elmştr. Ortalama tank suyu sıaklığı T (T YT +Y) oluğuna reaktör kn çalışma aımına greek ve t>t olaaktır. u aıma soğutma kules evreye greeğnen, ortalama tank suyu sıaklığı ve tank suyu grş-çıkış sıaklıkları farklı eğerler alaaktır T T g T ç. İkn aıma, soğutma kulesnen çıkan suyun sıaklığı sabt kabul eleektr (T =sbt=t YT +Y). Sürekl rejme soğutma kules güü ( K ), reaktör güüne eşt olaaktır ( K = ). eaktör ve ısı eğştrsne at enerj enklemlernn analtk çözümü çn lk olarak; Eş. (), Eş. (3) e yerne konulursa; Tç Tg C[a ( a) ] (6) m [T T ] ç g ç
eaktör tank suyu çıkış sıaklığına T ç göre Eş. (5) üzenlenr ve zamana göre türev alınırsa Eş. (7) ve (8) ele elr; Tg εt Tç (7) ε Tç Tg (8) ε Eş. (7) ve (8), Eş. (6) a yerne konularak üzenlenrse; T C g T g ε( a) ε ε m ε m T ε ε Eş. (9) çnek faeler aşağıak gb üzenleneblr; (9) ε( a) A C (0) ε mε () ε C m ε ε T T () Eş. (0), () ve (), Eş. (9) a yerne konularak üzenlenrse; Tg A Tg C (3) Eş. (3)'ün çözümü çn gerekl önüşümler yapılırsa; T g UV (4) V (/A)t e (5) C (/A)t U e (6) Eş. (5) ve (6), Eş. (4)'e yerlerne konulur ve üzenlenrse; C (/A)t Tg e (7) aşlangıç şartı t=t ken; T ç (t )=T g (t )=T (t )=T YT +Y kabulü göz önüne alınarak Eş. (7) üzenlenrse; C (/A)t T e (8) C (/A)t (T YT Y) e (9) Eş. (0), (), () ve (8) le verlmş olan A,, C ve sabtler, Eş. (7) e yerne konulursa; kn safha çne reaktör tank suyu grş sıaklığının zamana bağlı eğşmn (T g ) veren eştlk ele elr; m ε (t t) ( ε) C ε( a) T g T e (0) m ε Eş. (5) en (T ç ) çeklr ve Eş. (0) e yerne konulursa; m ε (t t) C ε( a) T ç T e () m ε Eş. (0) ve (), Eş. ()'e yerne konulursa; ortalama tank suyu sıaklığının zamana göre eğşmn (T ) veren eştlk ele elr. ( ε) T ( a) T e m ε m ε (t C ε( a) a T e m ε m ε (tt) C ε( a) t) () eaktör grş (T g ) ve çıkış sıaklıklarını (T ç ) zamana bağlı fae een Eş. (0) ve (), (T Kg ) ye göre üzenlenmş Eş. (4) e yerlerne konulursa, aşağıak eştlk ele elr. m ε (tt) C ε( a) m T Kg T e m m ε T ( ε) e m ε m ε (tt) C ε( a) T (3) ISI EĞİŞTİİCİSİNİN İİNCİ SOĞUTMA EVESİNE AİT ISI TAŞINIM KATSAYISININ ANALİTİK İFAESİ Isı eğştrs brn evresne, reaktör tank suyu grş ve çıkış sıaklıkları Tablo.'en alınarak artmetk ortalaması T =36.5 o C hesaplanmıştır. T ye göre knematk vzkoztenn eğer grafkten ν=0.708x0-6 m /s seçlmştr (Taborek v, 983). Isı eğştr boru ç çapı b ve suyun ısı eşanjörü brn evres çnek akış hızı V b Tablo en alınarak eynols sayısı hesaplanmıştır; Vb b.6.090 e 6 ν 0.7080 3443 (4) Eş. (4) en ele elen sayısal sonuç kullanılarak, eynols sayısı brn evre soğutma suyu kütlesel
ebsnn ( m ) fonksyonu olarak aşağıak gb yazılablr; Vz ν 3.030.390 00 e e 6 558 (3) 3443 3 e m 4.5 0 m (5) 7.57 e>0000 olması neenyle ısı eğştrnn brn evres çne soğutma suyunun akışı türbülanslı br karaktere sahptr. e>300 ve L b / b =6 (Tablo ) çn Nusselt, eynol ve ranl sayıları arasınak lşky veren eştlk (ejan, 984); Nu 0.03e r n (6) Eş. (6) a n=0.4 (ısıtma), r=4.78 ( T = 36.5 o C çn grafkten ) eğerler yerlerne konulursa Nusselt sayısı eynols sayısının fonksyonu olarak fae een eştlk (Kakaç, 968); Nu 0.048 e (7) Eş. (5), Eş. (7) e yerne konulursa, Nusselt sayısı ( m ) ın fonksyonu olarak yazılablr; (8) Nu 35.95m oyutsuz Nusselt sayısının tanımı (ejan, 984); h b Nu (9) λ s Eş. (8) ve (9) brbrne eştlenr ve (h ) çeklerek üzenlenrse, m n fonksyonu olarak ısı eğştrnn brn evre tarafına at ısı taşınım katsayısı (h ) ele elr ( T =36.5 o C çn suyun ısı letm katsayısı s =0.6 W/m o C) (ejan, 984); m h 9.350 4 (30) ISI EĞİŞTİİCİSİ İKİNCİ SOĞUTMA EVESİ ISI TAŞINIM KATSAYISININ ANALİTİK İFAESİ Isı eğştrsnn kn soğutma evresyle bağlantılı olan kısmı zarfıır. Zarf çnek perelern varlığı sonuu akış geometrsnn karmaşık olması neenyle taşınım katsayısının teork olarak hesaplanmasına çeştl belrszlkler varır. İkn soğutma evres su tasarım sıaklıklarının artmetk ortalaması gerekl eğerler Tablo en alınarak T =9.5 o C hesaplanmıştır. u eğere göre knematk vzkozte ν=0x0-6 m /s, suyun ısı letm katsayısı λs=0.6 W/m o C seçlmştr (ejan, 984). Isı eğştrsnn kn soğutma evresne eşeğer hrolk çap e =.39x0 - m ve suyun akış hızı V z =3.03x0-3 m/s r (Tablo ). u eğerlere göre eynols sayısı; Eş. (3) ek sayısal çözümen fayalanarak eynols sayısı; kn soğutma evres su ebsnn m nn fonksyonu olarak fae eleblr; 558 e m 4.70 m (3). Nusselt sayısı; e>300 ve L z / e >60 çn Eş. (6) le hesaplanablr. T =9.5 o C çn r=5.43 seçlmştr (ejan, 984) ve kn evre akışkanı soğutma yaptığınan n=0.3 alınmıştır; Nu 0.3 0.03e 5.43 0.038e (33) Eş. (9) kn soğutma evres çn yazılırsa; h λ e Nu (34) s Eş. (33) ve (34) eştlenr ve Eş. (3) yerne konularak üzenlenrse, ısı eğştrnn kn evre tarafına at ısı taşınım katsayısı (h ); h m 4.7 0 3 ISIL MOELİN KALİE EİLMESİ (35) eaktör tank suyu grş ve çıkış sıaklıklarının artmetk ortalaması T = 36.5 o C çn, SS-304 çelğn ısı letm katsayısı λç=6.3w/m o C r, Isı eğştrsne slnrk ış yüzey alanına göre tanımlanmış olan toplam ısı geçş katsayısı (Afgan ve Shlüner, 974); U h ( b ) λ ç lm h b (36) Eş. (36) a ( lm ) ısı eğştrsnn borularının ç ve ış çaplarının logartmk ortalaması olup aşağıak gb fae elr; b Lm (37) ln b Eş. (37), Eş. (36)'a yerne konulur ve üzenlenrse; U (38) ln h λ h ç b İkn evre tarafına at ısı taşınım katsayısı, ortalama tank suyu sıaklığını grş ve çıkış sıaklıkları le lşklenren ortalama tank suyu sıaklığı ağırlık katsayısı (a) eneysel verlere eğr uyurma yöntem b 3
(NonlnearFt) le belrlenerek, ısıl moeln matematksel faeler eneysel sonuçlara göre kalbre eleektr. Eğr uyurma şlemne tab tutulaak fae tank suyu ortalama sıaklığının zamanla eğşmn veren Eş. () r. Isı eğştrsnn toplam ısı geçş yüzey alanı (A), toplam ısı geçş katsayısı (U) ve kütlesel ebye ( m ) bağlı olarak NTU nun (Number of Transfer Unts) genel faes ve NTU max (Afgan ve Shlüner, 974); NTU max AU (39) (m ) mn Isı eğştrs çne olaşan akışkanların kütlesel eblernn, akışkanların özgül ısı kapasteler le çarpımlarının, mnmum ve maksmum eğerlernn brbrlerne oranı, ısı kapastes oranını verr (ejan, 984); (m ) (m ) mn (40) max m m Maksmum %6.8 hata le altı geçşl br ısı eğştrs çn NTU, ısı kapastes oranı () ve ısı eğştrsnn etknlğnn () fonksyonu olarak yazılır ve eştlkten çeklerek üzenlenrse (ejan, 984); NTU ( ln ( )ε )ε NTU e ε (4) NTU ( )e Eş. (30), (35) ve lgl sayısal eğerler Eş. (38) e yerne konularak üzenlenrse; U 4.70 m m U 0.0047 U m 3 0.067 0.067 0.067 9.350 ln 6.3 0.009 0.009 m 0.00937 4.00590 m.00590 4 m Eş. (30) ve (35) tekrar üzenlenrse; 4 (4) (43) m h.775 (44) h m (45) EĞİ UYUMA (NonlnearFt) YÖNTEMİYLE ENKLEMLEEKİ İLİNMEYEN SAİTLEİN ULUNMASI aha öne ele elmş olan Eş. (), (4), (7), (0), (), (), (7), (39), (4) ve (43) kullanılarak, reaktör soğutma sstemnn ısıl moel Mathemata programına oluşturulmuştur. Soğutma sstemnn ısıl moelnek blnmeyen sabtler olan a,, ve y eğr uyurma yöntem le bulablmek çn, aha öne eneyle ele elmş olan zamana bağlı ortalama tank suyu sıaklıkları T kullanılmıştır (urmayaz v, 997). urmayaz ve arkaaşları tarafınan yapılan çalışmaa, reaktör 00 KW güüne çalışırken t=300-300 sanye aralığına reaktörün sekz noktasınak sıaklıklar ölçülmüştür. u çalışmaa ölçülen sıaklıkların ortalama eğerler kullanılmıştır. eaktör soğutma sstemnn ısıl moelne, eneyn yapılığı tarhtek meteorolojk verlern ortalaması alınarak ortalama yaş termometre sıaklığı (T YT ).5 o C çn T KÇ =5.5 o C=sbt. kabul elmştr. Mathemata a oluşturulan ısıl moele blnmeyen a,, ve y bulablmek çn; T KÇ =5.5 o C, m =7.57 kg/s, m =. kg/s, t=300-300 s zaman aralığına, a=0.4, =0, ve =0 başlangıç eğerler çn eğr uyurma (NonlnearFt) şlem yapılmış ve a=0.433694, =0.0066438, =0.00550 bulunmuştur. SONUÇLA VE TATIŞMA u çalışmaa reaktör soğutma sstemnn ısıl moel kurulmuştur. u moel le verlen herhang br güçte ve kule çıkış sıaklığına, soğutma evrelernek su sıaklıklarının zamana bağlı eğerlern saptamak mümkün hale gelmştr. unun yanısıra ısıl moele bağlı olarak ısı eğştrsnn etknlğ ve brn-kn soğutma evreleryle bağlantılı kısımlarının toplam ısı geçş katsayısı saptanmıştır. Eğr uyurma yöntemyle ele elen a,, ve nn sayısal eğerler Eş. (0), (), () ve (3) e yerlerne konularak; reaktörün kn çalışma aımına (T KÇ =5.5 o C, =00 kw), brn ve kn soğutma evrelernek su sıaklıklarının ve eneysel ortalama tank suyu sıaklığının (T ) (urmayaz v, 997) zamana bağlı eğşm grafğ çzlmştr (Şekl ). Şekl en görüleeğ gb eney sonuçları ve hesaplanan verlern hmal eleblr br üzeye sapmalarla örtüştüğü görülmekter. olayısıyla br takım kabuller altına oluşturulan ısıl moeln kabul eleblr oluğu söyleneblr. Soğutma suyu eblerne göre su sıaklıkları ve ğer ısıl sstem karakterstkler soğutma suyu eblernn üç farklı urumu çn hesaplanarak verlmştr (Tablo.). rn uruma; brn ve kn soğutma evrelernek su ebler tasarım eğerlerr. İkn uruma; kn soğutma evresnek su ebs k katına çıkarılmıştır. u uruma su sıaklıklarının (T - %7.7, T -%7., T g -%8., T Kg -%7.) üştüğü, ısı eğştrsnn etknlğnn ( ) %3.7 azalığı ve toplam ısı geçş katsayısının (U) %3. arttığı 4
urum T C görülmekter. Üçünü uruma; brn soğutma evresnek su ebs k katına çıkarılmıştır. u uruma su sıaklıklarının (T -%8., T -%.3,T g - %5.) üştüğü, kule grş sıaklığının (T Kg ) eğşmeğ, ısı eğştrsnn etknlğ ( +%9.) le toplam ısı geçş katsayısının (U +%7.3) arttığı görülmekter. 45 TC 40 T TG eney verler 35 ısıl moel 30 TKG 0 0 000 0 000 30 000 40000 t s Şekl. eaktör güü 00 kw çn (T KÇ =5.5 o C) eneysel verler ve soğutma suyu sıaklıklarının zamana göre eğşm. Tablo. Soğutma suyu eblerne göre su sıaklıkları ve ğer sstem karakterstkler* m x0-3 (m 3 /s) m x0-3 (m 3 /s) T T ç T g T Kg T lm U (W/m K) (kw) E (kw) K (kw) 7,57, 4.4 45.7 39.40 9.79 4.89 430.95 0.3 99.95 03.99 99.5 7,57, 38.89 4.47 36.5 7.65.6 505.54 0.37 00.7 0.77 99.98 3 5,4, 38.7 40.5 37.36 9.80.7 568.0 0.0 99.60 03.5 99.98 *Tablo e m p ( Tç Tg ), E UAT ve lm m ( T T ) faeler le hesaplanmıştır. K p Kg KAYNAKLA Afgan, N., an Shlüner, Heat Exhangers esgn an Theory Sourebook, MGraw-Hll ook Company, New York, 974. ejan, A., Conveton Heat Transfer, John WleySons, In. New York, 984. üke, T., Şşman, A., urmayaz, A. an Yavuz, H., An experene on the purfaton of baterally nfete I.T.U. TIGA Mark-II eator Water, 4 th Eurepan TIGA Conferene, Manz, Germany, September -5, 996. urmayaz, A., Şşman, A., Şşman, Ç. F. an Yavuz, H., Xenon posonng metho for etermnaton of the average thermal neutron flux, marosop fsson an total absorpton ross setons, Kerntehnk, 6, 45-48, 997. General Atoms a, Safety Analyss eport for the Trga Mark-II eator for the Insttute for Nulear Energy, Tehnal Unversty of Istanbul, 978. General Atoms b, Safety Analyss eport for the TIGA Mark-II eator, General Atoms A-E-7, 978. General Atoms, Trga Mark-II eator, Mehanal Operatng an Mantenane Manual, Appenx rawng Lsts an Spefatons, repare for the Insttute For Nulear Energy Tehnal Unversty of Istanbul Turkey, G.A. E-7-704, 978. Kakaç, S., Örneklerle Isı Transfer, O..T.Ü. Mühenslk Fakültes, Yayın No:6, Ankara, 968. ohsenow, W. M. an Hartnett,. J., Hanbook Of Heat Transfer, MGraw-Hll ook Company, Newyork, 998. Stoeker, F.W., İklmlenrme Esasları, İ.T.Ü. Matbaası, Gümüşsuyu, 984. Taborek, J., Hewtt, G. F an Afgan, N., Heat Exhangers Theory an rate, Hemsphere ublshng Corporaton, Washngton, 983. Yavuz, H., ayülken, A., Can,., aytaş, C., Kurul, N., üke, T., Ayın, M. an Şşman, A., İ.T.Ü. TIGA Mark-II eaktörüne Uygulamalı Araştırma ve Gelştrme Çalışmaları, İ.T.Ü. araştırma fonu 80 nolu proje raporu, İstanbul, 993. 5
Orhan E. AKAY 966 yılına İstanbul a oğu. 990 yılına İstanbul Teknk Ünverstes Makne Mühenslğ ölümü nen mezun olu. 999 yılına yne aynı ünverstenn Enerj Ensttüsü Nükleer Teknoloj Ana lm alına Yüksek Lsans ereesn alı. 009 yılına Çukurova Ünverstes Fen lmler Ensttüsü Tarım Maknaları Anablm alı Zraat Fakültes Tarım Makneler ölümüne oktora eğtmn tamamlaı ve oktor unvanını alı. 00 yılınan tbaren K.S.Ü. Mühenslk Mmarlık Fakültesne Öğretm Üyes olarak çalışmaktaır. 6