SOLUNUM SİSTEMİ HASTALARINDA EVDE SAĞLIK UYGULAMALARI Yrd. Doç. Dr. Sibel KÜÇÜK Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi
Solunum Sistemi Hastalıklarında Evde Bakımın Amacı Progresyonu önlemek, Semptomları azaltmak, Tekrarlayan akut atakları önlemek ve/veya tedavi etmek, Uzun süreli olarak solunum fonksiyonlarını korumak ve fonksiyonlardaki düşüşü engellemek, Egzersiz kapasitesini arttırmak, Komplikasyonları azaltmak, Yaşam kalitesini koruyup yükseltmek. Hansen 1997; Miller et al 1998; Oh 2003
Solunum Hastalıklarında Evde Sunulan Hizmetler Evde hastane uygulaması; tedavi, takip Ventilatör bağımlı hasta takip ve tedavisi Reçete edilen tedavi, prosedürlerin uygulanması Solunumsal cihaz uygulaması, eğitim, takip, bakım Laboratuvar incelemesi için tetkik alınması
Solunum Hastalıklarında Evde Sunulan Hizmetler Pulmoner rehabilitasyon Ev ortamının hasta yaşamına uygunluğunun sağlanması Bakım veren bireylerin desteklenmesi/alternatif hizmet sunumu Yaşam sonunun planlanması Hasta ve ailesinin eğitimi Sigaranın bıraktırılması
Gerekli Personel Medikal direktör (Göğüs Hastalıkları Uzmanı) Pratisyen hekim Fizyoterapist Hemşire Diyetisyen İş/uğraş terapisti Çağrı merkezi sorumlusu Sekreter Şoför
Evde Bakım Gereksinimi Olan Solunum Sistemi Hastalıkları KOAH, Akciğer fibrozisi, Kifoskolyoz, Bronşektazi, Kistik fibrozis, Kas hastalıkları, Kronik astım vs
Çocuklarda Evde Bakım Gereksinimi Olan Solunum Sistemi Hastalıkları Sık Endikasyonlar Obstrüktif uyku apne veya hipopne Kraniyofasyal sendromlar Obezite ile ilişkili hipoventilasyon bozuklukları Metabolik hastalıklar Serebral felç Nöromusküler bozukluklar Kifoskolyoz Olası Endikasyonlar Kistik fibrozis Akciğer transplantasyonu öncesi Trakeobronkomalazi Santral hipoventilasyon Konjenital santral hipoventilasyon sendromu Down sendromu Myelomeningosel Süt çocuğunun kronik akciğer hastalıkları
Evde Solunum Sistemi Uygulamaları 1. Evde Uzun Süreli Oksijen Tedavisi 2. Evde Mekanik Ventilasyon 3. Evde Pulmoner Rehabilitasyon
1. Evde Uzun Süreli Oksijen Tedavisi Akciğer hastaları için ev tedavisi anlamında ilk olanak sürekli oksijen tedavisi olmuştur. Dünyadaki tüm ülkelerde evde bakım ve solunum desteği gerektiren hastaların çoğunluğu KOAH hastalarıdır. Calverley and Bellamy 2000; Hernandez et al 2003
1. Evde Uzun Süreli Oksijen Tedavisi Uygulama Şartları PaO2 < 55 mmhg, SatO2 < %88 hastalarda ya da PaO2 si 55-59 mmhg ( + kor pulmonale, polisitemi EKG de P pulmonale varlığı olanlar)
1. Evde Uzun Süreli Oksijen Tedavisi Oksijen Uygulama Tipleri Konsantratörler Basınçlı gaz silindirleri Sıvı oksijen sistemleri Günde 1.5-2 lt/dk akım hızından olmak üzere en az 15 saat oksijen tedavisi uygulanmalıdır.
1. Evde Uzun Süreli Oksijen Tedavisi Evde uzun süreli oksijen tedavisi alan hastalarda evde bakım çerçevesinde sıkı bakım denetimi gerekli Uyumu arttırmak ve doğru kullanımı sağlamak amacıyla; Daha fazla eğitim, Motivasyon, Hastanın ihtiyacına uygun olan doz ve sürenin belirlenmesi Maliyet-etkinlik yönünden hastanın bilgilendirilmesi ve desteklenmesi ÖNEMLİ!!!
2. Evde Mekanik Ventilasyon Son 15-20 yıldır maske ile non invaziv mekanik ventilasyon (NIMV) tedavisinin etkili yöntem olduğunun ispatlanması bu tür uygulamaların sayısında artış
Hastane ve Evde Bakım Ekibi İş Birliği Taburculuk Öncesi Hasta Değerlendirilmesi Klinik stabilite Sekresyon temizliği Nutrisyon Bakım üstlenici eğitimi Dış Ortam Hazırlığı Ekipman desteği Ev ortamının hazırlanması Mali destek/sosyal güvece Uygun? Taburculuk Planı Evde Takip
Genel Olarak Evde Mekanik Ventilasyon Ventilatör Destekli Birey; Kronik ventilatuar desteğin elektif olarak spontan solunumu desteklemek için başlandığı, günde en az 4 saat ventilasyon desteği gereken birey Solunum desteği NIMV lerle Sıklıkla gece.
Genel Olarak Evde Mekanik Ventilasyon Ventilatör Bağımlı Birey; Spontan solunumu olmayan yada ciddi derecede bozulmuş bireyler ile, Spontan solunum dürtüsü olduğu halde ciddi solunum kas güçsüzlüğü nedeniyle yeterli solunum yapamayan, Kronik olarak günde 16 saatten uzun süreli mekanik ventilatuar destek gereksinimi olan bireyler. Trakeostomi ile ev tipi IMV
Çocuklarda Evde Mekanik Ventilasyon Noninvaziv Mekanik Ventilasyon (NIMV) Endotrakeal tüp ve ya trakeostomi gerektirmez Hasta konforu yüksek Uygulaması kolay Komplikasyon oranları düşük Sedasyon gerektirmez Hastaneye yatış maliyeti düşük
Çocuklarda Evde Mekanik Ventilasyon Çocuklarda NIMV Uygulama Şekilleri Pozitif basınç nazal maske, Oronazal maske (yüz maskesi), Nazal yastıkçıklar ya da ağız parçası.
Çocuklarda Evde Mekanik Ventilasyon İnvaziv Pozitif Basınçlı Ventilasyon (IPBV) Genellikle trakeostomi ile 1 aydan uzun süreli ventilatöre bağımlılık varsa Solunum yetmezliği geriye dönüşsüz ise
NIMV nin Başlıca Amaçları; Semptom kontrolü, Yaşam kalitesinde ve fizyolojik parametrelerde düzleme sağlamak, Sağ kalımı uzatmak. Obstrüktif ve ya restriktif hastalıklarda endike (Özellikle KOAH)
NIMV / IMV / IVPB Evde İzlem Programı Hastanın fiziksel durumu, Ventilatöre uyum, Ekipman işlerliği, Bakım verenin yeterliliği sorgulanmalı. Gerekli durumlarda takip eden II. Yada III. basamak ESH ekibine refere edilmelidir.
NIMV Evde NIMV planlanan hasta taburculuktan önce mutlaka ; Uygun ventilatör, Maske, Mod seçimi, Ventilatör ayarları konusunda değerlendirilmeli, Hasta ve ailesi eğitimi, Eve geçildikten sonra düzenli kontroller yapılmalı, İlk kontrol bir-iki ay çerisinde gerçekleştirilmeli, Arter kan gazı değerlerine bakılarak tedavide karşılaşılan aksaklıkların giderilmeli.
3. Evde Pulmoner Rehabilitasyon Pulmoner prsüsitasyon (PR) hastalığın başlangıcından sonuna kadar uzun süreli devam etmeli. Evde PR uygulamaları hastanın tedaviye uyumunu attırarak verilen eğitimler sayesinde egzersiz, diyet kapasitesini geliştirmekte ve bakım maliyetlerini azaltmakta.
3. Evde Pulmoner Rehabilitasyon PR Uygulamalarının Avantajları Hastanın uzun süreli uyum ve katılımını sağlaması, Hasta için daha rahat ve güvenli bir uygulamam olması, Ailenin rehabilitasyona katılım ve desteğinin yüksek olması, Genel maliyetin düşük olması.
3. Evde Pulmoner Rehabilitasyon PR Yaklaşımları Hasta ve ailenin eğitimi Alt üst ekstremite egzersiz programları Solunum kontrolü eğitimi Hastalıkla başa çıkma eğitimi Gevşeme ve solunum kas eğitimi Psikososyal destek Vücut kompozisyonun değerlendirilmesi
3. Evde Pulmoner Rehabilitasyon Evde PR Gereksinimi KOAH ve bunun dışındaki solunumsal hastalıklarda, Solunumsal semptomları olan ve fiziksel fonksiyonları kısıtlanmış hastalar için özellikle ilk kez hastaneye yatmış, yeni tanı almış olan, Rutin bir pulmoner rehabilitasyonu almış olan, Tekrarlayan atakları olan, Sık hastaneye yatan, Evine solunum cihazı reçete edilen kompleks tedavi ve medikasyon gereksinimi olan, Evde kalmak isteyen terminal dönem hastalar
3. Evde Pulmoner Rehabilitasyon Yaşam kalitesi Egzersiz kapasitesi Bağımsız olma AMAÇ Semptomlar Maliyet Kronik Akciğer Hastalıklarında Pulmoner Rehabilitasyonun Amacı
3. Evde Pulmoner Rehabilitasyon Tedavi Güvenlik Transfer Ambulasyon Tedavi Egzersiz Eğitim Pozitif yönlendirme Hastane Başlangıç Evde PR Optimal Sağlık Aktif yaşam Sağlık Bakımında Süreklilik
3. Evde Pulmoner Rehabilitasyon Değerlendirme Eğitim Solunum işini Ambulasyon Havayolu temizleme teknikleri Solunum Fizyoterapisi Akciğer volümlerini GYA Transferler IMV+NIV Egzersiz eğitimi: Kuvvet & Endurans Ev düzenlemeleri Hastayı Yaşadığı Ortamda Güvende, Mobil, Fonksiyonel ve Bağımsız Kılan Kısa & Uzun Dönem Uygulamalar
3. Evde Pulmoner Rehabilitasyon Tıbbi geçmiş Laboratuar bulguları Kullanılan ilaçlar Yardımcı araçlar Sigara içme durumu İnhaler ilaç teknikleri Sosyal durum Değerlendirme
3. Evde Pulmoner Rehabilitasyon Eğitim Hasta, aile, ebeveyn, bakıcı Akut bozulma belirti & bulguları Hastalık, semptom yönetimi Yardımcı araç & gereçlerin kullanımı Aktivite & egzersiz monitorizasyonu
TEŞEKKÜRLER