TURİZMİN EKONOMİK, SOSYAL, KÜLTÜREL VE ÇEVRESEL AÇIDAN BÖLGESEL KALKINMAYA ETKİSİ: ERZURUM-PASİNLER İLÇESİ ÖRNEĞİ

1 I. Ulusal Alternatif Turizm Kongresi TURİZMİN EKONOMİK, SOSYAL, KÜLTÜREL VE ÇEVRESEL AÇIDAN BÖLGESEL KALKINMAYA ETKİSİ: ERZURUM-PASİNLER İLÇESİ ÖRNEĞİ Yrd. Doç. Dr. Cem IŞIK Atatürk Üniversitesi, Turizm Fakültesi e-posta: isikc@atauni.edu.tr Ali ADA Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü e-posta: aliadatr@yahoo.com Öğr. Gör. Ferhat BOZTOPRAK Atatürk Üniversitesi, Pasinler M.Y.O. e-posta: ferhat.boztoprak@atauni.edu.tr ÖZET Ülke ekonomileri için önemi hızla artan, önemli bir döviz kaynağı ve istihdam alanı olan turizm, olumlu etkilerinin yanında olumsuz birtakım etkilere de sahiptir. Özellikle turist kabul eden bölge halkına yansıyan olumsuzlukların önüne geçilmesi ve halkın turizme alıştırılarak turizmin geliştirilmesi konusunda bakış açılarının öğrenilmesi son derece önemlidir. Turizmin olumsuz etkilerinin azaltmak için yetkili kamu kurum ve kuruluşları yeterli olamamakta, özellikle planlama çalışmaları sırasında turizm bölgesinde bulunan yerel halk bu çalışmalara dâhil edilememektedir. Yerel halkın ise söz sahibi olmadığı durumlar turistlere olan davranışlarda olumsuz etkiler doğurabilmektedir. Bu nedenle yenilikçi bir yaklaşımla yerel halkın değerleri ve beklentileri araştırılmalı ve dikkate alınmalı ayrıca turizmin gelişimine yönelik tutumları bilinmelidir. Bu bağlamda bölgenin rekabet halinde bulunduğu diğer bölgelerden sıyrılarak turistlerin ihtiyaç ve beklentilerini karşılayabilecek ve rekabette öne geçirecek turizm planlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Erzurum ili Pasinler ilçesindeki mevcut turizm potansiyeline bağlı olarak yerel halkın turizmi algılama düzeylerini belirlemek ve ilçede yenilikçi turizm planlaması çerçevesinde yapılması gerekenler hakkında halkın fikir ve önerilerini incelemektir. Bu amaç doğrultusunda 2015 yılı içerisinde toplam 400 kişiye anket uygulanmış ve yapılan analizler sonucunda gelişen turizm faaliyetlerinin bölgede kültürel aktiviteleri artırabileceği, bölgenin termal turizm ve inanç turizm potansiyeline ağırlık verilmesi ve uygun yatırımlar yapılmasıyla daha fazla turist ağırlayabilecekleri sonuçlarına ulaşılmıştır. Ayrıca turizmin gelişmesinde ve turizm planlamasında yerel halkında fikirlerinin alınmasının gerektiğinin, bir bölgede yerel kültürün korunmasında etkili olacağını da ifade etmişlerdir. Anahtar Kelimeler: Yerel Halk, Turizm Algısı, Turizmin Etkileri, Ekonomik, Sosyal, Çevresel, Kültürel 1. GİRİŞ Çok kapsamlı bir olgu olarak turizm, bireylerin günlük ihtiyaçlarını karşıladıkları ortamdan uzaklaşarak belli bir süreliğine sosyal, kültürel ve ekonomik özelliklerinden vazgeçerek farklı çevrelerde konaklamalarıdır (Kısa ve Ovalı, 2007: 65). Berber (2003:205) e göre, Turizm, sadece ekonomik bir olay olarak görmenin aksine sosyal, kültürel, coğrafi, siyasal yönleri de olan, toplumu ve sosyal yapıyı etkisi altına alan ulusal ve uluslararası platformdaki bir harekettir. Bu sebeple turizmin, sosyal yapıya etkileri değerlendirilirken yalnız geliri sağlamak, döviz kazandırmak gibi ekonomik özellikli sorunlar değil, aynı zamanda sosyal ve kültürel yapıyı etkilemesi açısından ekonomik olmayan özelliklerini de değerlendirilmesi önem arz etmektedir. Bölgede turizmin gelişimi için yerel halkın turizm gelişimine karşı tutumu, desteği ve katılımcılığı ön plana

2 I. Ulusal Alternatif Turizm Kongresi çıkmıştır. Bundan dolayı bir bölgeden turizmin geliştirilmesi ve sürdürülebilir hale getirilmesi için o bölgede yaşayan yerel halkın da turizme katılımı sağlanmalıdır. Bu durumda, bölgede yaşayan yerel halkın turizme karşı düşüncelerinin belirlenmesi önemli bir aşama olarak görülmelidir (Sheldon ve Abenoje, 2001; Johnson, vd., 1994). 2. LİTERATÜR Yerel halkın turizmin gelişimine karşı tutumun belirlenmesine yönelik yapılan araştırmaların birçoğu; Gürsoy, vd. 2002; Akis, vd. 1996; Lepp, 2007; Lawson, vd. 1998; Günce, 2003; Sheldon ve Abenoja, 2001; Besculides, vd. 2002; turizme ilişkin yerel halkın bakış açılarının turizmin algılanan etkilerinden kaynaklandığını ortaya çıkarmıştır. Bu algılanan etkiler, ekonomik, çevresel, sosyal ve kültürel etkiler üzerine yoğunlaşmaktadır (Ayaz, vd. 2009). Bu çalışmada şifalı termal sularıyla tanınan Pasinler ilçesindeki yerel halkın turizme bakış açısı ve turizm pazarlamasına yönelik öncelikler belirlenmiştir. Araştırmada yerel halkın turizm üzerine ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel algılarını ve turizm pazarlamasına yönelik öncelikleri değerlendirmektedir. Her yörenin kendine ait büyüme dinamik ve karakteristikleri mevcuttur. Bir bölgenin büyümesinde veya gelişememesinde etkili olan özellikler (endüstri, turizm, tarım, kamu yatırımlarının fazlalığı ya da eksikliği, siyasi sorunlar vb.) o yörede ikamet edenlerin gelir kaynaklarına da yön verirler (Yavuz ve Çiçek, 2009). Bir ülkenin, bölgenin veya ilin gelişmesi açısında pek çok sektör önem arz etmektedir. Bununla birlikte, ilgili bölgenin özellikleri açısında, belirli sektörlerin katkısı ötekilerine nazaran daha fazla olabilmektedir. Bir diğer anlatımla, bazı sektörler öncü özelliği görmektedir (Türkoğlu, vd. 2005). Bir bölgenin turistin ilgisini çekebilmesi için ihtiyaç duyduğu üç temel etmen; çekicilikler, erişim ve konaklamadır. Çekicilikler, turizmin oluşabilmesi için bölgenin coğrafi kaynaklarıdır. Bölgenin çekicilikleri de turistlerin ziyaret etme isteğini doğurur (Özgüç, 1998). Konaklama bölgeye gelen turistlerin barınma ihtiyaçlarının kaliteli bir hizmetle karşılanması yanı sıra, bölgede kaldığı süre boyunca yeme ve içme ihtiyaçlarını da kapsamaktadır. Erişim ise o bölgeye ulaşımı ifade etmektedir. Bu çalışmada analiz konusu olarak seçilen Erzurum-Pasinler ilçesinin turizm potansiyeli Tablo 1 de sunulmuştur. Tablo 1. Pasinler İlçesinin Taşıdığı Turizm Potansiyeli Kaynak: Topaloğlu, 2009:256; www.pasinler.bel.tr/degerler.php kaynaklarından derlenmiştir.

3 I. Ulusal Alternatif Turizm Kongresi 3. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ 3.1. Araştırma Soruları Bu çalışmanın amacı, Pasinler ilçesinde yaşayan yerel halkın turizme bakış açılarını belirlemek ve bölgenin turizm planlamasına katkı sunmaktır. Bu amaç kapsamında oluşturulan hipotezlere cevap aranacaktır. H 1: Yerel halkın turizmin ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel etkileri hakkındaki görüşleri ile cinsiyet arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır. H 2: Yerel halkın turizmin ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel etkileri hakkındaki görüşleri ile yaş arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır. H 3: Yerel halkın turizmin ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel etkileri hakkındaki görüşleri ile öğrenim durumu arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır. H 4: Yerel halkın turizmin ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel etkileri hakkındaki görüşleri ile ikamet yılı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır. H 5: Yerel halkın turizmin ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel etkileri hakkındaki görüşleri ile meslek arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır. H 6: Yerel halkın turizmin ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel etkileri hakkındaki görüşleri ile ikamet yeri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır. 3.2. Veri Toplama Yöntemi Araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden anket tekniği kullanılmıştır. Araştırmada kullanılan anket formu Lui, Sheldon ve Var 1987, Kreag 2001, Lui, Sheldon ve Var 1987, Ap ve Crompton 1998, Perdue, Long ve Allen 1990, Andriotis 2000, Pizam 1978 den araştırmaya uyarlanarak oluşturulmuştur. Anket formunun ilk kısmında ankete iştirak eden kişilerin kişisel bilgilerini (cinsiyet, yaş, öğrenim durumu, ikamet yılı, meslek, ikamet yeri) saptamak amacıyla hazırlanmış altı adet kapalı uçlu soru yer almaktadır. Ayrıca Pasinler ilçesinde turizmin geliştirilebilmesi için yerel halkın öncelikleri belirleyebilmek için üç soru sorulmuştur. Birinci soruda beş adet, ikinci soruda yedi adet, üçüncü soruda beş adet unsur belirtilmiştir. Anketin ikinci bölümünde ise, ekonomi ile ilgili 6 soru, sosyal ile ilgili 6 soru, kültürel ile ilgili 5 soru, çevresel ile ilgili 4 soru, yerel halkın önceliklerini belirlemek için 3 soru ve 6 tane demografik soru olmak üzere toplam 30 soru sorulmuştur. Ankete katılımcılar tesadüfi seçilmiştir. Katılımcıların, belirlenen sorulara ilişkin katılma derecelerini 5 li Likert ölçeği doğrultusunda kesinlikle katılmıyorum, katılmıyorum, kısmen katılıyorum, katılıyorum, kesinlikle katılıyorum şıklarından birini seçerek işaretlemeleri istenmiştir. Ankette ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel olarak verilen yargılar güvenilirlik analizine tabi tutulmuş ve ekonomik yargılar için Cronbach Alpha=0,82, sosyal yargılar için Cronbach Alpha=0,49, kültürel yargılar için Cronbach Alpha=0,73, çevresel yargılar için Cronbach Alpha=0,66 olarak ortaya çıkmıştır. Bu kapsamda, çalışmada veri toplama aracı olarak seçilen anketin güvenilirliği oldukça yüksektir. 3.3. Evren ve Örneklem Çalışmanın amacı Pasinler İlçesi nde yaşayan yerel halkın turizme bakış açısını tespit etmeye yönelik olduğundan, araştırmanın evrenini ilçede yaşayan yerel halk oluşturmaktadır. Türkiye İstatislik Kurumu nun 2015 yılındaki adrese dayalı nüfus kayıt verilerine göre Pasinler İlçesi nin nüfusu 30,113 kişidir (TUİK, 2016). Evrende bulunan örneklem büyüklüğü tablo X de (Yazıcıoğlu ve Erdoğan, 2004: 50) -+ 0.05 örneklem

4 I. Ulusal Alternatif Turizm Kongresi hatasıyla 383 kişi olarak belirlenmiştir. Yerel halka toplam 450 anket uygulanmış 400 tanesi değerlendirilmeye alınmış olup, anketlerin geri dönüşüm oranı %88,8 dir. Tablo 2. 0.05 İçin Örneklem Büyüklüğü 3.4.Veri Çözümleme Yöntemi Kaynak: Yazıcıoğlu ve Erdoğan, 2004: 50 Ankete katılan yerel halkın kişisel özellikleri ve Pasinler ilçesinde turizmin geliştirilmesi ve inovasyonel planlamasının oluşturulması için gereken unsurlar, yüzde ve frekans tekniği kullanılarak analiz edilmiştir. Bununla birlikte ankete katılan yerel halkın turizme bakış açılarının belirlemek için verilen altı soru ekonomik, altı soru sosyal, dört soru çevresel ve beş soru kültürel olmak üzere yirmi bir yargıya ilişkin görüşler yüzde, frekans ve Cronbach Alpha değerleri belirlenerek analiz edilmiştir. Devamında ankete katılan yerel halkın yargılar ile ilgili cevapladıkları cevaplarla demografik özellikler arasında anlamlı farklılıklar olup olmadığını sınamak amacıyla cinsiyet, yaş, öğrenim durumu, ikamet yılı, mesleği ve ikamet yeri için tek-faktörlü varyans analizi (One-Way Anova) kullanılmıştır. Testlerde 0,05 anlamlılık düzeyi baz alınmış ve arasında anlamlı fark belirlenen faktörler için de Tukey testi yapılmıştır. Araştırma sonucunda anket yöntemi ile elde edilen verilerin analizlerinde SPSS 21.0 (Statistical Program For Social Scientists, SPSS) programı kullanılmış olup, açıklanan tüm analizler amacına uygun bir şekilde yorumlanmıştır. 3.5. Verilerin Analizi 3.5.1.Araştırmaya Katılan Yerel Halka İlişkin Demografik Bulgular Araştırma sonuçlarına ilişkin ilk olarak araştırma kapsamındaki cevaplayıcıların demografik özelliklerini belirleyebilmek amacıyla frekans ve yüzdesi Tablo 3 de sunulmuştur.

5 I. Ulusal Alternatif Turizm Kongresi Tablo 3. Araştırmaya Katılan Yerel Halka İlişkin Demografik Bulgular Pasinler ilçesinde yerel halkın turizme bakış açışı belirlemeye yönelik ilçede yaşayan halka uygulanan anket formu ilçede yaşayan değişik yaş grupları, cinsiyet, öğrenim durumu, ikametgâh yılı, ikametgah yeri ve mesleğe sahip tarafından doldurulmuştur. Araştırmaya katılanların demografik özelliklerine göre dağılımları Tablo 3 de verilmiştir. Ankete cevap veren kişilerin %18,3 ü bayan, %81,7 si bay olduklarını beyan etmişlerdir. Cevaplayıcılara yöneltilen ikinci soru ise yaş ile ilgilidir. Her yaştan kişinin anketi cevaplamasına dikkat edilmiştir. Ankete katılan kişilere bakıldığında gençlerin ilgisinin daha yoğun olduğu gözükmektedir. Tablo 3 e göre araştırmaya katılan kişilerden en fazla 18 25 yaş aralığı ile %38,8 olduğu görülmektedir. Ankete katılanların %21,5 i 26 32 yaş aralığında, %18,5 i 33 40 yaş aralığında ve %21,2 sinin de 41 yaş ve üzerinde olduğu anlaşılmaktadır. Deneklerin %11,3 ü İlkokul düzeyinde, %27,4 ü ortaokul düzeyinde, %37,7 si lise düzeyinde, %17,3 ü ön lisans düzeyinde, %6,3 ü lisans düzeyinde eğitim aldıkları görülmektedir. Katılımcıların yarısında fazlasının ilçenin yerlisi (%51,2) olduğu görülmektedir. Yine, katılımcıların %20,2 si 20 yıldan fazla, %11,8 i 5 19 yıl arasında ve %16,8 i ise 1 4 yıl arasında ilçede ikamet etmektedirler. Katılımcıların meslek grubu açısında değerlendirildiğinde %19,8 i işveren, %8,00 i ev hanımı, %11,8 i çiftçi, %4,5 i emekli, %23,7 si öğrenci, %16,3 ü işçi, %7,2 si memur, %5,00 i işsiz ve %3,7 si ise diğer meslek gruplarında olduklarını beyan etmişlerdir. Ayrıca Tablo 3 e bakıldığında deneklerin büyük bir çoğunluğu (%77,8) ilçe merkezinde, %22,2 sinin de ilçeye bağlı köylerde ikamet etmektedir.

6 I. Ulusal Alternatif Turizm Kongresi 3.5.2.Ankete Katılanların Turizmi Algılama Şekli Tablo 4. Ankete Katılanların Turizmi Algılama Şekli Yöre halkının turizmin algısını ölçmek için sorulan Sizce turizm neyi ifade eder? sorusuna verilen seçeneklerin yer aldığı Tablo 4 de katılımcılara birden fazla seçeneğin seçebilme imkânı tanınmıştır. Tabloda sırasıyla %23,8 i turizmi yerel iş imkânı, %23,0 ü çok para kazanmak olarak görmektedir. Yerel halkın turizm denildiğinde en çok tatil (%27,5) olarak algıladığı görülmektedir. %18,3 ü çevrenin gelişeceğini, %7,1 i Çevrenin kirleneceğini düşündükleri görülmektedir. Buna göre turizm denince yerel halkın aklına gelen ilk şey tatil olduğu görülmektedir. Bunun yanı sıra turizmin yerel iş imkânı oluşturabileceğini ve çok para kazanma aracı olarak algılandığı görülmektedir. 3.5.3.Ankete Katılanların Turizmin Geliştirilmesine Bakışı Tablo 5. Ankete Katılanların Turizmin Geliştirilmesine Bakışı Ankete katılanlara sorulan; Çevrenizde turizmin geliştirilmesi için neler yapılmalıdır? sorusuna katılımcıların yarısına yakını (%42,8 i) yeni yatırımlara ağırlık verilmeli yönünde düşüncelerini söylerken, başlanmış olan yatırımların bitirilmesi gerekli olduğunu söyleyenlerin oranı ise %11,5 dir. Katılımcıların %17,8 i halkın eğitilmesi gerektiğini, %13,1 i Doğal güzelliklerin korunması gerektiğini, %5,5 i ulaşım imkânlarının geliştirilmesini, %5,8 i hizmet kalitesinin iyileştirilmesinin gerekli olduğunu beyan ederken, %3,5 i ise turizmin gelişiminin yeterli olduğunu düşünmektedir. Buna göre yerel halk yöreye yeni yatırımlara ağırlık verilmesi ve halkında eğitilmesi düşüncesindedir. Yörede yapılan turizm yatırımlarının yetersiz olduğu görüşündedirler.

7 I. Ulusal Alternatif Turizm Kongresi 3.5.4.Ankete Katılanların Pasinler İlçesinin Turizm Açısında En Önemli Özelliği Bakışı Tablo 6. Ankete Katılanların Pasinler İlçesinin Turizm Açısından En Önemli Özelliği Bakışı Katılımcılara sorulan; İlçemizde hangi tür turizm yapılmalıdır? sorusuna deneklerin yarısından fazlası (%57,8 i) termal turizmi seçmiştir. Yanı sıra, %6,5 i kırsal turizmin, %12,2 si yayla turizminin, %16,3 ü inanç turizminin, %7,2 si av turizminin yapılması gerektiğini düşünmektedir. Buna göre yörede çıkan termal sularının şifa dağıtmasından dolayı, yöre halkının bölgede termal turizme ağırlık verilmesi düşüncesindeler. Bununla beraber yörede yetişen ülke çapında tanınan din adamlarından dolayı inanç turizmine de değinilmesi gerektiği düşüncesindeler. 3.5.5.Demografik Özellikler ve Model Grupları Arasındaki İlişkiler Araştırma kapsamında geliştirilen hipotezlerin test edilmesi adına korelasyon analizleri gerçekleştirilerek ulaşılan değerler Tablo 7 de gösterilmiştir. Tablo 7. Demografik Özellikler ve Model Grupları Arasındaki İlişkiler ** p<0,01 *p<0,05 Yaş ile sosyal etkiler ve ekonomik etkiler arasında 0,01 önem düzeyinde anlamlı, kültürel etkiler arasında 0,05 düzeyinde anlamlı ve pozitif bir ilişki bulunmuştur. Katılımcıların yaşları arttıkça bölgede gelişen turizmin ekonomik, sosyal ve kültürel etkisinin olduğuna inançları yükselmektedir. Bu verilerden hareketle Yerel halkın turizmin ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel etkileri hakkındaki görüşleri ile yaş arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır şeklindeki H 2 hipotezi kabul edilmiştir. Öğrenim durumu ile kültürel etkiler arasında 0,05 önem düzeyinde anlamlı ve pozitif bir ilişki bulunmuştur. Eğitim durumları yüksek olan cevaplayıcılar, bölgede gelişen turizmin turist ve yerel halk arasında etkileşime neden olacağı, diğer bölgelerden ve ülkelerden gelecek turistlerin kültürlerini ve yaşam biçimlerini daha iyi anlamayı sağlayacağı, kültürel kimlik üzerinde olumlu etkiler yaratacağı ve kültürel faaliyetlerin çeşitlendirilmesinde katkı sağlayacakları görüşüne sahip oldukları söylenebilir. Ayrıca cevaplayıcıların eğitim durumu yükseldikçe turizme destekleri de artmaktadır. Bu doğrultuda Yerel halkın turizmin ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel etkileri hakkındaki görüşleri ile öğrenim durumu arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır şeklindeki H 3 hipotezi kabul edilmiştir.

8 I. Ulusal Alternatif Turizm Kongresi İkametgâh yılı ile ekonomik etkiler, sosyal etkiler ve çevresel arasında 0,01 önem düzeyinde anlamlı, kültürel etkiler arasında 0,05 düzeyinde anlamlı ve pozitif bir ilişki bulunmuştur. İkametgâh yılı yüksek olan katılımcılar, bölgeye gelecek olan turistlerin bölgeye ekonomik anlamda katkıda bulunacağını, bölgenin ekonomik refahının yükseleceğini ve kalkınmada önemli bir etken olacağına inanmaktadırlar. Katılımcıların ikametgâh yılı arttıkça turizmin sosyal etkilerinin olumlu olacağını, ilçede sosyal anlamda bozulmaların olmayacağı görüşlerine sahip oldukları söylenebilir. İkametgah yılı arttıkça turizmin bölgenin çevresine zarar yerine yarar sağlayabileceğini, ilçenin çevresinin turizm sayesinde düzelebileceği görüşlerine sahip oldukları söylenebilir. Katılımcıların ikametgah yılı arttıkça turistlerle yerel halk arasında etkileşim sağlayacağını, diğer bölgelerden veya ülkelerden gelecek turistlerin kültürlerini ve yaşam biçimlerini daha iyi anlayacaklarını, turistlerin kültürel kimlik üzerinde olumlu etkiler yaratacağı ve ilde kültürel faaliyetlerin çeşitlendirilmesinde katkı sağlayacağı görüşüne inanmaktadırlar. Bu veriler doğrultusunda Yerel halkın turizmin ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel etkileri hakkındaki görüşleri ile ikametgâh yılı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır H 4 hipotezi kabul edilmiştir. 3.5.6. Farklılık Analizi Sonuçları Cevaplayıcıların cinsiyet ve ikametgâh yeri açısından turizmin ekonomik, sosyal, kültürel ve sosyal etkilere yönelik algı düzeylerinde farklılık olup olmadığını tespit etmek maksadıyla t testi kullanılmıştır. Ankete katılanların meslek açısından turizmin ekonomik, sosyal, kültürel ve sosyal etkilere yönelik algı düzeylerinde farklılık olup olmadığını tespit etmek maksadıyla anova testi kullanılmıştır. Analizler neticesinde farklılık gösteren demografik gruplara ilişkin sonuçlar aşağıdaki tablolarda sunulmaktadır. Tablo 8. Farklılık Analizi Yerel halkın turizmin ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel etkileri hakkındaki görüşleri ile cinsiyet arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır biçimindeki hipotezin test edilmesi için kullanılan t testi sonucuna göre Tablo 8 de görüldüğü üzere kültürel etkileri boyutu açısından anlamlı düzeyde farklılıkların olduğu sonucu elde edilmiştir. Bu doğrultuda H 5 hipotezi kabul edilmiştir. Erkekler ve kadınlar arasındaki

9 I. Ulusal Alternatif Turizm Kongresi ortalama değerlere bakıldığında ise tüm boyutlarda erkeklerin algısının kadınlara kıyasla daha yüksek olduğu görülmektedir. Tablo 9. İkametgâh Yerine Göre T Testi Tablo 10 da görüldüğü üzere, cevaplayıcıların ikametgâh yerine göre turizmin ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel etkileri boyutunda farklılık olup olmadığını belirleyebilmek için yapılan t testi ile ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel etkiler boyutunda anlamlı bir farklılığın olduğu belirlenmiştir. Bu verilerle hareketle Yerel halkın turizmin ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel etkileri hakkındaki görüşleri ile ikamet yeri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır şeklindeki H 6 hipotezi kabul edilmiştir. Tablodaki değişken ortalamaları bölümüne bakıldığında ise en büyük farklılığın yine ekonomik etkiler boyutunda olduğu görülmektedir.

10 I. Ulusal Alternatif Turizm Kongresi Tablo 10. Meslek Durumuna Göre Anova Testi Sonuçları Yukarıdaki Tablo 10 da sunulan bulgular göre, katılımcıların meslek değişkenine bağlı olarak turizmle ilgili Ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel faktörlerde anlamlı farklılık görülmüştür. Bu veriler doğrultusunda Yerel halkın turizmin ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel etkileri hakkındaki görüşleri ile meslek arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır şeklindeki H 5 hipotezi kabul edilmiştir. Buna göre katılımcıların meslek durumuna bağlı olarak turizmle ilgili ekonomik etkilerinin (F=8,285 ve p <0,05) ve sosyal etkilerinin farklılaştığı (F=9,762 ve p <0,05) görülmüştür. Ayrıca katılımcıların meslek durumuna bağlı olarak turizmle ilgili kültürel etkilerinin (F=5,759 ve p <0,05) ve çevresel etkilerinin farklılaştığı (F=5,906 ve p <0,05) görülmüştür.

11 I. Ulusal Alternatif Turizm Kongresi 4. SONUÇ VE ÖNERİLER Turizm, bir bölgenin sahip olduğu doğal güzelliklerini, tarihi dokusunu, sağlık olanaklarını, sosyokültürel ve turistlik etmenlerini kullanarak, bölge ekonomisi, imajı ve tanıtımı gibi birçok alana katkı sağlamaktadır. Bölgede turizmin gelişimi sadece devlet yatırımlarıyla ilerleyemeyeceği için yerel halkın da turizmin içinde rol almasını sağlamak bölgede turizmin gelişmesi ve planlamanın hazırlanması için önemli bir süreçtir. Yerel halkın desteğiyle oluşacak bir destinasyon bölgesi kısa sürede bölgenin arz kaynaklarıyla turistlerin hizmetine sunulması ve turistlerin ihtiyaçlarının hızlı ve eksiksiz bir şekilde karşılanması açısından önemli bir durumdur. Bu çalışmada termal turizm alanında hala hazırda hizmet veren Pasinler İlçe sinin alternatif olarak tarihi, kültürel ve dini açıdan turizm potansiyeline sahip ilçede yaşayan yerel halkın turizme bakışında şu hususlar öne çıkmıştır: Turizmin bölgede yeni iş imkânlarının olacağı ve bu sayede de bölgede işsizlik oranın düşeceği, bölgede gelişecek olan turizm sayesinde yerel halkın gelirinin artacağı düşünceleri, Turizm sayesinde bölgede yeni yatırımların artacağı, başlanmış olan yatırımların hızlı bir şekilde tamamlanacağı ve bölgenin doğal güzelliklerinin korunacağı düşünceleri, Yerel halk, bölgenin sağlık alanında önemli yer altı kaplıca sularına sahip olmasından dolayı termal turizm alanında turizme açılması ve buna destek olarak sayısızca din görevlisi yetiştiren bölgede inanç turizminde canlandırılması gerektiğini düşünmektedir. Termal ve inanç turizminin yanında bölgede var olan yaylaların da turizme açılması bölgede turizme canlılık katacağı düşünceleri turizm planlaması açısından dikkate alınmalıdır. Diğer taraftan, Bölgeye gelecek turistlerin, bölgenin ahlak olgusuna zarar verecekleri kanısında olmaları, Yapılan çalışmada, bölge halkının büyük bir çoğunluğu turizmi desteklemekte ve bölgedeki turizmin gelişmesinde ve planlanmasında yerel halkın fikrinin alınması düşünceleri ise araştırmada turizmin olumsuz etkileri olarak öne çıkmaktadır. Sonuç olarak, bölgelerin turizmle tanışması, geliştirilmesi ve planlamasının sağlıklı bir şekilde ilerlemesi için bölgedeki yerel halkın fikirlerinin ve desteğinin alınması hipotezi bu çalışmayla desteklenmiştir. Bu çalışmada, Erzurum ili, Hasankale ilçesinde ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel değerleri bakımından zengin potansiyele sahip turizmin kalkınma için önemli bir role sahip olduğu belirlenmiştir. Bu kapsamda, yerel halkın gözünde turizm; işsizliği azaltan, yatırımları artıran ve doğal güzellikleri öne çıkaran bir sektör olduğu tespit edilmiştir. Özellikle turizm planlaması açısından önemli olan bu sonuçlar literatürde yer alan Çalışkan ve Tütüncü, (2008); Özdemir ve Kervankıran, (2011) çalışmalarını da destekler niteliktedir. Ayrıca bu çalışma ile turizmin kalkınmaya etkisinin ölçülmesi noktasında Erzurum Hasankale örneği ilk defa incelenerek yazına katkı sunulmuştur. KAYNAKÇA Ayaz, N., Ertuğer, S. Ve Türkmen, F. (2009). Tarihi Zela (Zile) ilçesindeki yerel halkın turizme bakış açılarını belirlemeye yönelik bir alan araştırması. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 103-124. Berber, Ş. (2003). Sosyal değişme katalizörü olarak turizm ve etkileri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler E nstitüsü Dergisi, 9, 205-221. Çalışkan, U. ve Tütüncü, Ö. (2008) Turizmin Yerel Halk Üzerindeki Etkileri Ve Kuşadası İlçesi Uygulaması IV. Lisansüstü Turizm Öğrencileri Araştırma Kongresi: 23 27 Nisan 2008, Belek, Antalya. Gül, A. (2009). Temettuat defterlerine göre Pasinler in (Hasankale) sosyal ve ekonomik yapısı. Karadeniz araştırmaları, 23 (6), 77-98. Johnson, J., Snepenger, D. ve Akis, S. (1994). Residents perceptions of tourism Development. Annals of Tourism Research, 21 (3), 629 642. Kısa-Ovalı, P. (2007). Kitle turizmi ve ekolojik turizmin kavram, mimari ve çevresel etkiler bakımından karşılaştırılması. YTÜ Mimarlık Fakültesi E-Dergisi, 2(2): 64-79. Özdemir, M. A. ve Kervankıran, İ. (2011) Turizm ve Turizmin Etkileri Konusunda Yerel Halkın Yaklaşımlarının Belirlenmesi: Afyonkarahisar Örneği, Marmara Coğrafya Dergisi Sayı: 24, Temmuz - 2011, S. 1-25.

12 I. Ulusal Alternatif Turizm Kongresi Özgüç, N. (1998). Turizm coğrafyası, özellikler-bölgeler. Çantay kitabevi, İstanbul. Sheldon, J. P. Ve Abenoja, T. (2001). Resident attitudes in a mature destination: The case of waikiki. Tourism Management, 22(5), 435 443. Topaloğlu, Y. (2009). Eski çağda Pasin Ovası. Sosyal bilimler enstitüsü dergisi, 3 (Bahar), 245-266. Türkoğlu, M., Gövdere, B. ve Meydan Ç. (2005). Isparta ili turizminin sorunları ve çözüm önerileri. Sosyal bilimler enstitüsü dergisi, 1 (1), 29-39. Ünal Ç. (1994). Pasinler ilçesinin coğrafi etüdü. Doktora tezi. Erzurum, s.1. Yavuz, A. ve Çiçek, S. (2009). Isparta İlinin Vergi Gelirlerinin Analizi Yoluyla Sosyo-Ekonomik Yapısı Üzerine Bir İnceleme. Maliye Dergisi, 157, 166-182. Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2004). Spss uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık, 50. www.pasinler.bel.tr/degerler.php www.tuik.gov.tr/pretablo.do?alt_id=1059