YÖNT 101 İŞLETMEYE GİRİŞ I İŞLETME BİRİMİ VE İŞLETMEYİ TANIYALIM YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I 1 İŞLETME VE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR ÖRGÜT KAVRAMI: Örgüt bir grup insanın faaliyetlerini bilinçli bir şekilde, ortak amaç veya amaçlar etrafında koordine etmeleri olarak belirtilebilir. İki tip örgütten bahsedilebilir: 1) Kar amaçlı örgütler 2) Kar amacı olmayan örgütler. 1
İŞLETME VE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR İşletme; belirli amaçlara ulaşmak için faaliyete geçen, çeşitli girdilerden faydalanan, sağladığı kaynaklardan bir dizi işlemlerle çıktılar elde eden ve bu faaliyetleri düzenli bir şekilde gerçekleştirebilmek için geri iletimde bulunan alt sistemler bütünüdür. İşletmeler ekonomik mal ve hizmetler üretmekte ya da pazarlamaktadır. Ekonomik malların iki önemli özelliği; 1) Faydalı olmaları 2) Kıt olmaları İŞLETME VE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR İşletmelerin genel ve özel amaçlar olmak üzere iki tür amaçları bulunmaktadır. Genel Amaçlar: 1. Uzun dönemde kar elde etmek, 2. Topluma hizmet etmek yoluyla sosyal sorumluluk işlevini yerine getirmek, 3. Varlığını sürdürmek ve büyümek. 2
İŞLETME VE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR Özel Amaçlar: 1. Müşteri ve tüketicilere daha kaliteli mal ve/veya hizmet sunmak, 2. Çalışanlara iyi ücret verme ve çalışma koşullarını iyileştirme, 3. Çalışanlarını eğiterek kendilerini geliştirme ve meslekte ilerleme olanak ve fırsaları yaratmak, 4. Çalışanlara istikrar içinde sürekli istihdam sağlamak. İŞLETME VE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR Bir işletmenin kurulabilmesi için başlıca 4 temel kaynağın bir araya getirilmesi demektir: 1. Maddi Kaynaklar 2. İnsan Kaynakları 3. Finansal Kaynaklar 4. Bilgi Kaynakları 3
İŞLETME VE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR İşletmenin Bileşenleri: 1. Ekonomik sistem, 2. Gereksinim, 3. Arz ve Talep, 4. Tüketim ve Tüketici, 5. Mal Hizmet, 6. Üretim, 7. Üretim Faktörleri, 8. Girişim (Teşebbüs). 7 İŞLETME VE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR Girişimci: Ekonomik mal veya hizmet üretmek ve/veya pazarlamak için üretim faktörlerini ele geçirip, düzenli bir şekilde biraraya getiren, kar amacı güden ve girişimlerinin sonucu doğabilecek tüm risklere katlanan kişidir. Yönetici: Kar ve riski başkasına ait olmak üzere ekonomik mal veya hizmet üretmek ve/veya pazarlamak için üretim faktörlerini ele geçirip, düzenli bir şekilde biraraya getiren ve işletmeyi amacına uygun çalıştırma sorumluluğu olan kişidir. 4
İŞLETME VE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR Üst Düzey Yönetici: İşletmenin genel anlamda her birimindeki tüm işlerin uygun bir şekilde yönetilmesinden ve birimler arasında koordinasyondan sorumludurlar. İşletme piramidinin en üst seviyesinde bulunurlar. Orta Düzey Yönetici: Bölüm müdürleri veya müdür yardımcıları orta düzey yönetici örnekleridir. Piramidin orta katmanında görev alan yöneticilerdir. Alt Düzey Yönetici: Piramidin en alt kısmındaki yöneticilerdir. ORTAK GEREKSİNİM: BİLGİ İ Ne verelim aabime?!... 5
İŞLETME VE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR İŞLETME YÖNETİMİ: Belirli bir amaca ulaşmak için insanların faaliyetlerini planlamak, örgütlemek, düzenlemek(koordinasyon), yöneltmek ve denetlemek olarak tanımlanabilir. İşletme yönetiminin belli başlı görevleri: İşletmen poliika ve amaçlarını kararlaştırmak, Örgüt kurar. Kaynakları ele geçirir. Faaliyete geçirir ve faaliyetleri denetler. 6
İŞLETME VE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR İşletmelerde Başarı Ölçütleri: Etkenlik: belirli bir girdi ile en yüksek çıktının elde edilmesi ve/veya belirli bir çıktı düzeyinin en düşük girdiyle sağlanabilmesidir. İşletmenin etkinliği ortaya koyan 3 temel ölçüt vardır: 1. Verimlilik (Prodüktivite):Üretimden elde edilen çıktıların fiziksel niceliklerinin üretimde harcanan girdilerin fiziksel niceliklerine oranıdır. Çıktı (üretilen mal veya hizmetler) Verimlilik = ------------------------------------------------------ Girdi (işgücü, sermaye, doğal kaynaklar) İŞLETME VE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR 2. Ekonomiklik (Rasyonellik): Üretim satış tutarının (ciro) üretim maliyet tutarına oranıdır. 3. Karlılık (Rantabilite): Belirli bir zaman diliminde faaliyetlerden sağlanan toplam net karın, o zaman diliminde ortaya çıkan toplam üretim maliyetine oranıdır. 7
İŞLETME VE ÇEVRESİ Örgütün dış çevresi, örgüt dışında meydana gelen ve örgütü etkileme kapasitesi olan bütün unsurları içermektedir. 1. Genel Çevre: örgütü dolaylı olarak etkiler. Tüm örgütleri eşit olarak etkileyen sosyal, ekonomik, hukuki/siyasal, uluslararası, doğal ve teknolojik faktörler de buna dahildir. 2. Görev Çevresi: örgüte daha yakındır ve örgütle günlük işlemler gerçekleştiren tüm sektörleri içerir, onların temel işlemlerini ve performanslarını doğrudan etkiler. Rakipleri, tedarikçileri, müşterileri ve işgücü piyasasını kapsar. 3. İç Çevre: örgütün sınırları içindeki unsurları kapsayan iç çevre vardır. Örgütün çalışanlarından, yönetiminden, kurumsal kültüründen oluşmaktadır. İŞLETME VE ÇEVRESİ GENEL ÇEVRE: 1. Politik ve Yasal Çevre: Politik çevre, bir toplumun nasıl ve hangi politik düşünceyle yönetildiğini göstermektedir. Yasal çevre, işletme yönetiminde etkili olan ülkedeki anayasa ve kanunlar, ayni zamanda hukuki uygulamalardır. 2. Ekonomik Çevre: işletmenin içinde faaliyette bulunduğu ekonominin yapısı ve yönüyle ilgili tüm faktörleri içermektedir. Faiz oranları, enflasyon oranları, para arzı, işsizlik oranları, dış ticaret, ödemeler, vs. 8
İŞLETME VE ÇEVRESİ 3. Demografik Çevre: Tüm nüfusun; miktar, yaş, cinsiyet, eğitim ve öğretim düzeyi, mesleki durum, aile yapısı, nüfusun kent ve kırsal kesim dağılımı gibi birçok alt özellikten oluşmaktadır. 4. Sosyokültürel Çevre: Toplumdaki yaşam şeklini etkileyen faktörleri içerir ve kültürel değerlerle, sosyal normlarla, yaşam tarzıyla ilgilidir. İŞLETME VE ÇEVRESİ 5. Teknolojik Çevre: Teknolojide yaşanan hızlı değişim işletme sistemlerinde de sürekli bir değişimi zorunlu kılmaktadır. 6. Uluslararası Çevre: Mevcut piyasalardaki değişimler, yeni gelişen ülkelerarası piyasalar, önemli uluslararası, siyasal, kültürel ve ekonomik olaylar, dış ticarette ülkeler ve bölgeler arası bloklar ve işbirlikleri, vs. 9
İŞLETME VE ÇEVRESİ İŞ ÇEVRESİ: 1. Müşteriler: Örgüt çevresinde bulunan ve örgütten mal veya hizmet alan insanlar ve örgütlerdir. Müşteriler satın aldıkları ürünleri tüketmek ve de başkasına satman üzere alabilirler. Üç ana müşteri grubu; perakendeciler, toptancılar ve kurumsal müşteriler olarak belirtilebilir. 2. Rakipler: Aynı müşteri gruplarına mal ve hizmet sağlayan, aynı endüstride ya da iş alanında yer alan diğer örgütlerdir. İŞLETME VE ÇEVRESİ 3. Tedarikçiler: Örgütlerin üretim yapmaları için onlara ham madde sağlayan kuruluşlardır. 4. İşgücü Piyasası: Örgüt için çalışabilecek işgücünü temsil etmektedir. 10
İŞLETMENİN DİĞER BİLİM DALLARI İLE İLİŞKİSİ Ekonomi Bilimi ile İlişkiler: Ekonomi tanımını göz önüne aldığımızda; üretim faaliyetinin işletmecilik ile ilişkili ve bunun yanında üretildiği kadar tüketmek, tüketildiği kadar üretmek ilişkisinin de yine işletmeler ile sağlandığı görülmektedir. Ekonomi bilimi, işletme bilimini içine alır, genel çalışma prensiplerini ve sınırlarını belirler. Her iki bilimin temel amacı toplumun gereksinimlerini en iyi şekilde karşılamaktır. İŞLETMENİN DİĞER BİLİM DALLARI İLE İLİŞKİSİ Davranış Bilimleri ile İlişkiler: Sistemlerde insan unsurunun iyi tanınması, yönetilmesi ve önceden belirlenen örgütsel amaçlar doğrultusunda yönlendirilmesi, işletmenin başarısı için en önemli koşul olmaktadır. İşgören veya yönetici olarak insanın işletmeye girdiği noktadan itibaren başlayarak önem kazanır. 11
İŞLETMENİN DİĞER BİLİM DALLARI İLE İLİŞKİSİ Hukuk Bilimi ile İlişkiler: Tüm işletmeler iş yaşamına ve işletmelere yönelik devletin koyduğu kurallardan, mesleki kurallardan, yasal veya yarı yasal düzenleme, kural ve uygulamalardan, uluslararası boyuttaki hukuki düzenleme ve kurallardan son derece güçlü bir şekilde etkilenmektedir. İŞLETMENİN DİĞER BİLİM DALLARI İLE İLİŞKİSİ Matematik ve İstatistik ile İlişkisi: İşletme faaliyetlerinin işletme amaçlar üzerindeki etkisini ölçebilmek ve en doğru ve rasyonel kararı alabilmek için işletme yöneticilerinin bir dizi istatistik ve matematik tekniklerinden yararlanması gerekmektedir. Bilgi Sistemleri ile İlişkileri: Bilgiyi işletmenin lehine ve amaçlarına uygun şekilde kullanabilmek çok daha büyük bir önem taşımaktadır. Elde edilen bilginin depolanması, kullanıma hazır hale getirilmesi, işlenmesi ve gerektiğinde karmaşık sorunların çözümünde kullanılmak üzere karar seçenekleri haline getirilmesi bilgi sistemleri sayesinde mümkün olabilmektedir. 12
13