12. HAFTA ISL107 GENEL MUHASEBE I 13 Kısa Vadeli Diğer Alacaklar - 23 Uzun Vadeli Diğer Alacaklar ve Muhasebe Kayıtları Doç.Dr. Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr 2 13 Diğer Alacaklar Grubu Bu hesap grubu, herhangi bir ticari nedene dayanmadan meydana gelmiş ve en çok bir yıl içinde tahsil edilmesi düşünülen senetli, senetli, senetsiz alacaklar ile bu gruba ait şüpheli alacaklar ve şüpheli alacak karşılığının izlenmesini sağlar. 13- Diğer Alacaklar Grubu 131 Ortaklardan Alacaklar Hs. 132 İştiraklerden Alacaklar Hs. 133 Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar Hs. 135 Personelden Alacaklar Hs. 136 Diğer Çeşitli Alacaklar Hs. 137 Diğer Alacak Senetleri Reeskontu Hs. (-) 138 Şüpheli Diğer Alacaklar Hs. 139 Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı Hs. Kapsamı: İşletmenin esas faaliyet konusu dışında işlemler dolayısıyla (ödünç verme ve benzeri nedenlerle ortaya çıkan) ortaklardan alacaklı bulunduğu tutarların izlendiği hesaptır. Hesabın işleyişi: Alacağı doğması durumunda hesaba borç, tahsili halinde ise alacak kaydedilir. Hesabın borç kalanı ortaklardan işletmenin alacağı toplam tutarı gösterir. 3 4 Serdemir A.Ş. işletmesi 15.10.201. tarihinde 200.000 TL lik sermaye taahhüdü ile 4 ortak tarafından kurulmuştur. 15.10.201. Borç Alacak 501 Ödenmemiş Sermaye Hs. 200.000 500 Sermaye Hs. 200.000 Sermaye taahhüdü. 131 Ortaklardan Alacaklar Hs. 131.01 Mehmet ÇİL 131.02 Serkan SÖNMEZ 131.03 Aslı ÇİL 131.04 Ahmet Özkaya 15.10.201. Borç Alacak 200.000 501 Ödenmemiş Sermaye Hs. 200.000 Sermaye taahhüdü. 5 Ortaklar 10 gün içinde sermaye taahhütlerini yerine getirmişlerdir. 100 Kasa Hs. 153 Ticari Mallar Hs. 253 Taşıtlar Hs. 252 Binalar Hs. 25.10.201. Borç Alacak 131 Ortaklardan Alacaklar Hs. 131.01 Mehmet ÇİL 131.02 Serkan SÖNMEZ 131.03 Aslı ÇİL 131.04 Ahmet Özkaya Sermaye taahhüdünün yerine getirilmesi 20.000 60.000 30.000 90.000 200.000 6 1
132-İştiraklerden Alacaklar Hesabı Kapsamı:İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemler dolayısıyla (ödünç verme ve benzeri nedenlerle ortaya çıkan) iştiraklerinden olan alacaklarını kapsar. Hesabın İşleyişi: Bu hesaba alacağın doğması halinde borç, tahsili halinde ise alacak kaydedilir. İştirakler: bir işletmenin en az %10 en fazla %50 oranında oy hakkına sahip olduğu ortaklıklardır. Bağlı ortaklıklar; işletmenin doğrudan doğruya veya dolaylı olarak en az%50 oranından fazla oy hakkına veya en az bu oranda yönetim çoğunluğunu seçme hakkına sahip olduğu ortaklıklardır.! 133- Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar Kapsamı: İşletmenin ödünç verme gibi esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla bağlı ortaklıklardan olan alacaklarının izlendiği aktif bir hesaptır. Hesabın işleyişi: Bağlı ortaklıklardan alacağın doğması halinde 133 nolu hesap borçlanırken; bu alacağın tahsil edilmesi ile alacaklandırılır. Hesabın borç kalanı işlemenin bağlı ortaklıklarından olan alacaklarının toplam tutarını gösterir. 7 8 132-İştiraklerden Alacaklar Hesabı 133- Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar Serdemir işletmesi 20.09.201. tarihinde%36 hissesi bulunan Aldemir anonim şirketine 100.000 TL borç vermiştir. 20.09.201. Borç Alacak 132 İştiraklerden Alacaklar Hs. 100.000 100 Kasa Hs. 100.000 Aldemir AŞ. ye verilen borç. Serdemir işletmesi 20.09.201. tarihinde %51 hissesine sahip olduğu Aldemir A.Ş. sine 17.000 TL nominal değerli bir senedi ciro ederek borç vermiştir. 20.09.201. Borç Alacak 133 Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar Hs. 17.000 121 Alacak Senetleri Hs. ---121.10 Cüzdandaki Alacak Senetleri Aldemir A.Ş. ye verilen senet 17.000 9 10 135-Personelden Alacaklar Hesabı Hesabın kapsamı: işletmede çalışan personel ve işçinin işletmeye olan borçlarının izlendiği aktif bir hesaptır. Hesabın işleyişi: personelin çeşitli nedenlerden işletmeye borçlanması durumunda 135 nolu hesap borçlanırken; personelin bu borçlarını ödemesi durumunda bu hesap alacaklandırılır. 135-Personelden Alacaklar Hesabı Serdemir A.Ş. Personelinden Özlem İnceye 21.02.201 tarihinde 40.000 TL borç vermiştir. Bu tutar personelin bankadaki hesabına yatırılmıştır. 2 Ay sonra personelden olan alacak nakit olarak tahsil edilmiştir. 21.02.201. Borç Alacak 135 Personelden Alacaklar Hs. 40.000 102 Bankalar Hs. 40.000 Özlem İnceye borç verilmesi 21.04.201 Borç Alacak 102 Bankalar Hs. 40.000 135 Personelden Alacaklar Hs. 40.000 Özlem İnce nin borcunu ödemesi 11 12 2
136-Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabın kapsamı: Ticari olmayıp yukarıda sayılan hesaplardan herhangi birine dahil edilemeyen alacakların izlendiği hesaptır. Hesabın işleyişi: İşletme lehine doğan alacaklar bu hesaba borç; tahsilatlar ise alacak kaydedilirler. 137-Diğer Alacak Senetler Reeskontu Hesabı(-) Hesabın kapsamı: Bilanço gününde, değer alacaklar grubunda belirtilen senetli alacakların tasarruf değeri ile değerlendirilmesini sağlamak üzere alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarı bu hesapta izlenir. Hesabın işleyişi: Hesaplanan reeskont tutarı bu hesaba alacak 657-Reeskont Faiz Giderleri hesabına gider yazılır. İzleyen dönemde bu hesap 647-Reeskont Faiz Gelirleri Hesabı na aktarılarak kapatılır. 13 14 138-Şüpheli Diğer Alacaklar Hesabı 139-Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı(-) Hesabın kapsamı: Ödeme süresi geçmiş bu nedenle vadesi birkaç defa uzatılmış veya protesto edilmiş, yazı ile birden fazla istenmiş yada dava veya icra safhasına aktarılmış senetli ve senetsiz diğer alacakları kapsar. Hesabın işleyişi: Tahsili şüpheli hale gelen diğer alacaklar ilgili hesapların alacağı karşılığında bu hesaba borç kaydedilir. Sağlam alacaklardan çıkarılması sağlanır. Alacağın tahsili ve tahsil edilmeyeceği kesinleşmesi durumunda bu hesaba alacak kaydedilir. Hesabın kapsamı: Senetli ve senetsiz diğer alacakların tahsil edilememe ihtimalinin kuvvetlenmiş olması halinde, bu tür risklerin giderilmesini sağlamak üzere ayrılan karşılıkları kapsar. Hesabın işleyişi: Hesaplanan karşılık tutarı 139-Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı Hesabının alacağına 654-Karşılık Giderleri Hesabının borcuna kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsiline bağlı olarak, tahmin olunan zararın kısmen yada tamamen gerçekleşmemesi durumunda; gerçekleşmeyen kısım 644-Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı na alacak, bu hesaba borç kaydedilir. Gerçekleşen zararın ayrılan karşılıktan fazla olması halinde aşan kısım 681 Önceki Dönem Gider ve Zararları Hesabına borç, tahsil edilemeyen tutar ilgili hesaba alacak kaydedilir. 15 16 23- Diğer Alacaklar Grubu 231 Ortaklardan Alacaklar Hesabı İşletmenin ticari olmayan işlemleri sonucu ortaya çıkan ve bir yıldan uzun vadeli alacakların oluşturduğu hesap grubudur. 23- Diğer Alacaklar Grubu 231 Ortaklardan Alacaklar Hs. 232 İştiraklerden Alacaklar Hs. 233 Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar Hs. 235 Personelden Alacaklar Hs. 236 Diğer Çeşitli Alacaklar Hs. 237 Diğer Alacak Senetleri Reeskontu Hs. (-) 239 Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı Hs. (-) Hesabın Niteliği: İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme, borç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından veya işletme sahiplerinden olan 1 yıldan uzun vadeli alacak tutarlarının izlendiği hesaptır. halinde hesaba borç kaydedilir, tahsili ve alacağın dönen varlık hesabına kabarılması halinde ise alacak kaydedilir. 17 18 3
232 İştiraklerden Alacaklar Hesabı Hesabın Niteliği: İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme, borç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) iştiraklerinden olan 1 yıldan daha uzun vadeli alacaklarının izlendiği hesaptır. halinde hesaba borç kaydedilir, tahsili ve alacağın dönen varlık hesabına aktarılması halinde ise alacak kaydedilir. 233 Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar Hesabı Hesabın niteliği: İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme, borç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) bağlı ortaklıklardan vadesi 1 yıldan fazla olan alacaklarının izlendiği hesaptır. halinde hesaba borç kaydedilir, alacağın tahsili ve alacağın dönen varlık hesabına aktarılması halinde ise hesap alacak kaydedilir. 19 20 235 Personelden Alacaklar Hesabı 236 Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabı Hesabın Niteliği: İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile işletme personeline uzun vadeli borç verilmesi sonucu, personelin uzun vadeli borçlarının izlendiği hesaptır. Hesabın İşleyişi: Personelden alacağın ortaya çıkması halinde hesaba borç kaydedilir, alacağın tahsili, alacağın dönen varlık hesabına kotarılması ve alacağın değersiz alacak haline gelmesi hallerinde ise hesaba alacak olarak kaydedilir. Hesabın Niteliği: Ticari bir nedene dayanmayan diğer alacak hesaplarından herhangi birine dahil edilemeyen uzun vadeli alacakların izlendiği hesaptır. halinde hesaba borç kaydedilir, alacağın tahsili, alacağın dönen varlık hesabına kotarılması ve alacağın değersiz alacak haline gelmesi hallerinde ise hesaba alacak olarak kaydedilir. 21 22 237 Diğer Alacak Senetleri Reeskontu Hesabı (-) Hesabın Niteliği: Bilanço düzenlenirken, bu grupta belirtilen senetli alacakların tasarruf değeri ile değerlenmesini sağlamak üzere uzun vadeli alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarları bu hesapta izlenir. Pasif karakterli bir hesaptır. Hesabın İşleyişi: Hesaplanan reeskont tutarları bu hesaba alacak kaydedilirken, 657 Reeskont Faiz Giderleri Hesabına borç kaydedilir. İzleyen dönemde bu hesap borca kaydedilirken, 647 Reeskont Faiz Gelirleri Hesabına alacak yazılarak kapatılır. 239 Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı Hesabı (-) Hesabın Niteliği: Uzun vadeli senetli ve senetsiz şüpheli diğer alacakların tahsil edilememe ihtimalinin kuvvetlenmiş olması halinde, bu tür risklerin giderilmesini sağlamak üzere ayrılan karşılıkları kapsar. Teminatlı alacaklarda karşılık, teminatı aşan kısım için kullanılır. Pasif karakterli bir hesaptır. Hesabın İşleyişi: Şüpheli alacaklar için ayrılan tutarlar bu hesabın alacağına yazılırken, ayrılan karşılıklar 654 Karşılık Giderleri Hesabının borcuna yazılır. Karşılık ayrılan alacağın tahsil edilmesinde bu hesap borçlandırılarak kapatılırken, 644 Konusu Kalamayan Karşılıklar Hesabı veya 671 Önceki Dönem Gelir ve Karlar Hesabı alacak olarak kaydedilir. Zararın gerçekleşmesi halinde bu hesap borçlandırılarak kapatılırken, 138 Şüpheli Diğer Alacaklar Hesabı alacak olarak kaydedilir. 23 24 4
Kaynakça Teşekkür Ederim Nalan AKDOĞAN, Orhan SEVİLENGÜL, Tek Düzen Muhasebe Sistemi Uygulaması, Gazi Kitapevi, Ankara. Orhan Sevilengül, Genel Muhasebe, Gazi Kitapevi, Ankara, 2011. Orhan Sevilengül, Çözümlü Muhasebe Problemleri, Gazi Kitapevi, Ankara, 2011. Abdullah Karakaya, Genel Muhasebe Ders Notları, Safranbolu, 2002. Ahmet Vecdi CAN/ Sakarya Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü Ders Notları Nalan AKDOĞAN, Nejat TENKER, Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, Gazi Kitapevi. CEMALCILAR, Ö., "Muhasebenin amaçlarına Ulaşmada Muhasebenin Kuramsal Yapısına Bağlılığın Gereği ve Önemi", Muhasebe ve Denetime Bakış, Ocak 2003. 8 No lu TMS-Maddi, Maddi Olmayan Duran Varlıklar ile Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar IASC, International Accounting Standards Committee, International Accounting Standards 1999, London, 1999. Sağlıklı ve mutlu bir hafta geçirmeniz temennisiyle, iyi çalışmalar dilerim 25 26 5