MALİYET MUHASEBESİ. - Arge Giderleri - Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri Faaliyet Giderleri Dönem Giderleri

Üretilen Mamulün Maliyeti; MALİYET MUHASEBESİ Üretim işletmelerinde mamül maliyetini oluşturan 3 tane maliyet kalemi vardır. A) Direk ilk madde ve malzeme maliyeti B) Direk işçilik maliyeti C) Genel üretim Maliyeti 1- Endirek malzeme Yarımcı malzeme ; Üretilen mamülün bünyesine giren malzemedir. İşletme Malzmesi; Üretilen mamülün bünyesine girmez. 2- Endirek işçilik 3- Amortismanlar 4- Enerji maliyetleri 5- Kira, sigorta, emlak vergisi ve dışardan sağlanan fayda ve hizmetler. Üretim Dışı Giderler - Arge Giderleri - Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri Faaliyet Giderleri Dönem Giderleri - Genel Yönetim Giderleri - Finansman Giderleri Soru; 1 Ekim Yarı Mamül 4.000 31 Ekim Yarı Mamül 3.500 Dönem İçi İ.Madde ve Malz. Alış 20.000 1 Ekim Mamül 5.000 31 Ekim Mamül 6.000 Direk İşçilik 8.000 1 Ekim İlk Madde 1.000 31 Ekim İlk Madde 3.000 Amortisman 2.500 Kira 1.500 Yardımzı Malzeme 3.000 Endirek İşçilik 4.500 Satışların maliyeti tablosunu hazırlayınız. Çözüm; Direk ilk madde ve malzeme kullanımı; Dönem Başı İ.M. ve Malz. (1.000)+Dönem içi alışlar (20.000)-Dönem sonu ilk madde ve malzeme (3.000) = 18.000 TL Genel Üretim giderleri; Yardımcı Malz.(3.000)+Amortisman(2.500)+Endirek işçilik(4.500)+kira (1.500) =11.500 SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU ÜRETİM MALİYETİ Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri 18.000 TL Direkt İşçilik Giderleri 8.000 TL Genel Üretim Giderleri 11.500 TL Yarı mamul Kullanımı + 500 TL Dönembaşı Stok (+) + 4.000 TL Dönemsonu Stok (-) - 3.500 TL ÜRETİLEN MAMUL MALİYETİ 38.000 TL Mamul Stoklarında Değişim -1.000 TL Dönembaşı Stok (+) +5.000 TL Dönemsonu Stok (-) - 6.000 TL Mamül İç Tüketim (-) - 0 TL A. SATILAN MAMUL MALİYETİ (620) 37.000 TL TİCARİ FAALİYET Dönembaşı Ticari Mallar Stoku (+) Dönem içi Alışlar (+) Dönems onu Tıcari Mallar (-) Ticari Mallar İç Tüketim (-) B. SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ (621) C. SATILAN HİZMET MALİYETİ (622) SATIŞLARIN MALİYETİ (A+B+C)

Soru; Dönem Başı Dönem içi Dönem Sonu İlk Madde ve Malz. 100.000,00-300.000,00 İlk Madde ve Malz. Alış - 4.130.000,00 (Kdv Dahil) - Direk İşçilik Giderleri - 1.000.000,00 Endirek İşçilik Giderleri - 750.000,00 Satış Mağazası Güvenlik Gid. 177.000,00 (Kdv Dahil) Enerji Gideri (Tahmini) 150.000,00 Satışlar 7.847.000,00 (Kdv Dahil) Yarı Mamül 75.000,00-150.000,00 Mamül 125.000,00-250.000,00 a) Satışların maliyeti tablosunu hazırlayınız. b) Gelir Tablosunu Hazırlayınız. Çözüm; Direk ilk madde ve malzeme kullanımı; Dönem Başı İ.M. ve Malz. (100.000,00)+Dönem içi alışlar (3.500.000,00)-Dönem sonu ilk madde ve malzeme (300.000,00) = 3.300.000,00 TL Genel Üretim giderleri; Endirek İşçilik (750.000,00) + Enerji Gideri (150.000,00) = 900.000,00 SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU ÜRETİM MALİYETİ Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri 3.300.000,00 TL Direkt İşçilik Giderleri 1.000.000,00 TL Genel Üretim Giderleri 900.000,00 TL Yarı mamul Kullanımı -75.000,00 TL Dönembaşı Stok (+) +75.000,00 TL Dönemsonu Stok (-) - 150.000,00 TL ÜRETİLEN MAMUL MALİYETİ 5.125.000,00 TL Mamul Stoklarında Değişim -125.000,00 TL Dönembaşı Stok (+) +125.000,00 TL Dönemsonu Stok (-) - 250.000,00 TL A. SATILAN MAMUL MALİYETİ (620) 5.000.000,00 TL TİCARİ FAALİYET ----------------------------------TL Dönembaşı Ticari Mallar Stoku (+) ----------------------------------TL Dönem içi Alışlar (+) ----------------------------------TL Dönemsonu Tıcari Mallar (-) ----------------------------------TL B. SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ (621) ----------------------------------TL C. SATILAN HİZMET MALİYETİ (622) ---------------------------------.TL SATIŞLARIN MALİYETİ (A+B+C) 5.000.000,00 TL BRÜT SATIŞLAR SATIŞ İNDİRİMLERİ NET SATIŞLAR SATIŞLARIN MALİYETİ BRÜT SATIŞ KARI ZARARI FAALİYET GİDERLERİ FAALİYET KARI ZARARI Devamını Sınavda Yazalım.. GELİR TABLOSU 6.650.000,00TL ---------------------------- TL 6.650.000,00 TL 5.000.000,00 TL 1.150.000,00 TL 150.000,00 TL 1.000.000,00 TL 1

İLK MADDE VE MALZEMENİN AMBARA GİRİŞİ İlk Madde ve malzemenin ambara girişi maliyet değeri ile yapılır. Ve maliyet aşağıdaki şekilde oluşur. Örnek; Alış Bedeli 16.000 TL Taşıma Giderleri...1.200 TL Sigorta Giderleri...300 TL Geçici Depolama Giderleri..0 TL Toplam 17.900 TL Akreditif Giderleri...400 TL Kur Farkı Giderleri.0 TL Gümrük Giderleri.. 0 TL 150 İlk Madde ve Malz. Giderleri 17.900 TL 191 İndirilecek KDV 1.790 TL 320 Satıcılar 19.690 TL Örnek; Hammadde Alış Fiyatı Alış Miktarı Alış Maliyeti X 10 TL 10.000 100.000 TL Ortak Taşıma Gideri; 6.500 TL Y 4 TL 200 8.000 TL Ortak Sigorta Gideri; 8.000 TL Z 30 TL 1.000 30.000 TL Taşıma Giderinin Dağıtımı.6.500/13.000br= 0,5 X..10.000x0,5=5.000 TL Y.2.000x0,5=1.000 TL Z.1.000x0,5= 500 TL Sigorta Giderinin Dağıtımı.8.000/138.000TL= 0,0579 TL X..100.000x0,0579 =5.797 TL Y..8.000x0,0579 =9.464 TL Z.30.000x0,0579 =1.739 TL Alış Maliyeti Taşıma Maliyeti Sigorta Maliyeti Toplam Alış Maliyeti X 100.000 TL + 5.000 TL + 5.797 TL = 110.797 TL Y 8.000 TL + 1.000 TL + 464 TL = 9.464 TL Z 30.000 TL + 500 TL + 1.739 TL = 32.239 TL Toplam = 152.500 TL AMBARDAN ÇIKIŞ MALİYETLERİNİN HESAPLANMASI Ambardan çıkan malzemenin maliyeti aralıklı envanter veya sürekli envanter yöntemine göre hesaplanır. Bu yöntemler kullanılırken FİFO, LİFO, Ortalama maliyet ve Gerçek Maliyet yöntemlerinden biri tercih edilir. ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ Aralıklı envanter yönteminde stoktan çıkışlar dönem sonunda yapılan sayımla tespit edilir ve buna göre çıkışın maliyeti hesaplanır. Örnek; 1 Mart Devir Stok 1.000 br x10 TL = 10.000 TL 12 Mart Alış 800 br x 12 TL = 9.600 TL 21 Mart Alış 500 br x 14 TL =7.000 TL Dönem sonunda 900 br stokta mal mevcuttur. Soruda çıkışların verilmemesi bize aralıklı envanter yöntemini kullanacağımızın göstergesidir. Dönem Başı + Alışlar = Dönem Sonu + Çıkışlar Miktar 1.000+1.300 = 900+x= 1.400br Maliyet.10.000+16.600 =?+? 2

1- BASİT ORTALAMA MALİYET Bu yöntemde fiyatların ortalamasından hareket edilir. (10+12+14)/3 = 12 TL/br Dönem Sonu Stok Maliyeti = 900 x 12 = 10.800 TL Çıkışların Maliyeti =1.400 x12 = 15.800 TL ve 26.600 10.800 = 15.800 TL 710 İlk Madde ve Malz. Giderleri 17.900 TL 150 İlk Madde ve Malz. Giderleri 19.690 TL 2- AĞARLIKLI ORTALAMA MALİYET Bu yöntemde miktarlar dikkate alınarak ağırlıklı maliyet hesaplanır. Ağırlıklı Ortalama Maliyet = Giriş Maliyeti / Giriş Miktarı = 26.600 / 2.300 =11,565 TL Dönem Sonu Stok Maliyeti = 900 x 11,565 = 10.409 TL Çıkışların Maliyeti = 26.600 TL 10.409 TL = 16.191 TL 3- FİFO YÖNTEMİ Bu yöntemde ilk giren ilk çıktığı için stokta kalanlar en son alınan mallardan kalmıştır. Dönem Sonu Stok Maliyeti = 11.800 TL dir. (7.000 + 4.800) 21 Mart 500 x 14 TL = 7.000 TL 12 Mart 400 x 12 TL = 4.800 TL Çıkışların Maliyeti = 26.600 TL 11.800 TL = 14.800 TL 4- LİFO YÖNTEMİ Bu yöntemde son giren ilk çıktığı için dönem sonunda kalanlar ilk girenlerden kalmıştır. Dönem Sonu Stok Maliyeti = 9.000 TL 1 Mart 900 x 10 TL = 9.000 TL Çıkışların Maliyeti = 26.600 TL 9.000 TL = 17.600 TL 5- GERÇEK MALİYET YÖNTEMİ Bu yöntemde dönem sonunda kalanların hangi alışlardan kaldığı bilinir ve çıkışında maliyeti gerçek parti maliyeti olur. Not: Paketlenebilen ve Etiketlenebilen ürünlerde kullanılır. Dönem sonunda kalan 900 br stoğun; 1 Marttaki Stoktan 350 br, 12 Marttaki alıştan 400 br ve 21 Marttaki alıştanda 150 br olmak üzere toplam 900 br kaldığı ilinmektedir. 350 x 10 = 3.500 TL Dönem Sonu Stok Maliyeti = 10.400 TL 400 x 12 =4.800 TL Çıkışların Maliyeti = 26.600 10.400 = 16.200 TL dir. 150 x 14 = 2.100 TL SÜREKLİ ENVANTER YÖNTEMİ Sürekli envanter yönteminde Giren-Çıkan ve Kalan Miktarlar sürekli olarak stok kartıyla takip edilmelidir. Örnek; 1 Mayıs Devir Stok 4.000 br x4 TL = 16.000 TL 5 Mayıs Alış 1.000 br x 5 TL = 5.000 TL 8 Mayıs Üretime Sevk 3.000 br 12 Mayıs Alış 2.000 br x 6 TL =12.000 TL 20 Mayıs Üretime Sevk 1.000 br 3

A- HAREKETLİ ORTALAMA MALİYET YÖNTEMİ STOK KARTI GİREN ÇIKAN KALAN Tarih Açıklama Miktar Fiyat Tutar Miktar Fiyat Tutar Miktar Fiyat Tutar 01.05.12 Devir 4.000 4 16.000 ----- ------- ------- 4.000 4 16.000 05.05.12 Alış 1.000 5 5.000 ------ ------- -------- 5.000 4,2 21.000 08.05.12 Üretime ------ ------ -------- 3.000 4,2 12.600 2.000 4,2 8.400 Sev 12.05.12 Alış 2.000 6 12.000 ------ ------- -------- 4.000 5 20.000 02.05.12 Üretime Sev ------ ------ -------- 1.000 5 5.100 3.000 5 15.000 Üretimde Kullanılan (Çıkışların) Maliyeti = 12.600 + 5.100 = 17.700 TL Dönem Sonu Stok Maliyeti = (3.000br * 5 TL ) = 15.000 TL B- LİFO YÖNTEMİ STOK KARTI GİREN ÇIKAN KALAN Tarih Açıklama Miktar Fiyat Tutar Miktar Fiyat Tutar Miktar Fiyat Tutar 01.05.12 Devir 800 250 250.000 ----- ------- ------- 800 250 250.000 05.05.12 Alış 200 300 60.000 ------ ------- -------- 800 200 250 300 250.000 60.000 08.05.12 Üretime 200 300 60.000 ------ ------ -------- Sev 200 250 50.000 600 250 150.000 12.05.12 Alış 200 350 70.000 ------ ------- -------- 600 200 250 300 150.000 70.000 02.05.12 Üretime Sev ------ ------ -------- 200 100 350 250 70.000 25.000 500 250 125.000 Üretimde Kullanılan (Çıkışların) Maliyeti = (60.000+ 50.000) + (70.000+25.000) = 205.000 TL Dönem Sonu Stok Maliyeti = (500br * 250 TL ) =125.000 TL İŞÇİLİK MALİYETLERİ Üretimde ortaya çıkan işçilik maliyetleri direk işçilik ve ya endirek işçilik olarak ortaya çıkar. Direk İşçilik; üretim hattında makinayla ve ya el emeği ile bil fiil üretim yapan işçinin üretim sırasında harcadığı enerjinin karşılığın. Endirek İşçilik; Üretim hattında bil fiil üretim yapmayan yardımcı yönetici nezaretçi ustabaşı gibi çalışanların ücretleri endirekt işçiliktir. Ayrıca üretici işçilerin üretim dışında kalan ücretleri de endirekt işçilik sayılır. İşçilik maliyetlerinin dağılımı aşağıdaki gibidir. Gelir vergisi, Damda vergisi, SSK işveren payları ve Personele ödenen ücret İŞÇİLİK MALİYETLERİNDE ÖZELLİKLİ DURUMLAR 1- FAZLA MESAİ Normal Kısım; 720 Direk işçilik giderleri Prim Kısmı - Özel bir siparişin tamamlanması için yapılıyorsa, 720 Direk işçilik giderleri - Kapasite noksanı varsa ve ya fabrikaya ait genel bir çalışma ise, 730 Genel Üretim Giderleri 2- BOŞ İŞÇİLİK - Boş işçilik Normal beklemeden kaynaklanıyorsa, 730 Genel Üretim giderleri - Boş işçilik Olağan dışı durumlardan kaynaklanıyorsa, 680 Çalışmayan kısım Gider zararı 3- KIDEM TAZMİNATI Kıdem tazminatları 730 Genel Üretim Giderleri hesabında izlenir. Yıllık tahmini olarak yapılmalı ve aylara dağıtılmalıdır. 4

Örnek Kayıt; 730 Genel Üretim Giderleri 2.000,00 TL 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı 2.000,00 TL 4- İKRAMİYE İkramiyeler 730 Genel Üretim Giderleri hesabında takip edilir. Yıllık tahmini olarak yapılmalı ve aylara dağıtılmalıdır. Örnek Kayıt; 730 Genel Üretim Giderleri 2.000,00 TL 373 Maliyet Gider Karşılığı 2.000,00 TL 5- YILLIK İZİN, HAFTA TATİLİ, BAYRAM TATİLİ 730 Genel Üretim Giderleri Hesabında takip edilir. Örnek; Bir üretim işletmesinin kasım ayına ilişkin işçilik giderleri aşağıdaki gibidir. Direk işçilik giderleri=3.000 TL Fazla mesai ücreti (%50 Zamlı) = 600 TL İzin Ücretleri =100 TL, Endirek işçilikler = 800 TL, SSK işveren payı = 320 TL, SSK işçi payı= 140TL, Gelir vergisi= 100TL, Damga vergisi =50TL dir. Kasım ayı içerisinde 5.000 saatlik fazla mesainin 3.500 saati yeni alınan özel bir siparişin yetiştirilmesi için yapılmıştır.1500 saatlik fazla mesai ise işletmenin üretim dar boğazını aşması için yapılmıştır. 7/A seçeneğine göre muhasebe ve yevmiye kayıtlarını yapınız. Çözüm; Fazla mesainin normal kısmı 600/1,50 = 400 TL dir. Ve bu kısım direk işçiliktir. Kalan 200 TL nin direk işçilik kısmı (siparişin yetişmesi için ödenen kısım) = 200 * (3500/5000) = 140 TL dir. Toplam Direk işçilik maliyeti = 3.000 + 400 + 140 TL = 3.540 TL dir. Toplam endirek işçilik = İzin ücretleri + endirek işçilikler + SSK işveren payı + Fazla mesai (dar boğaz için ödenen ) = 100+800+320+60 = 1.280 TL 720 Direk işçilik Giderleri 3.540 TL 730 Genel Üretim Giderleri 1.280 TL 335 Personele Borçlar 4.210 TL 360 Ödenecek vergi ve Fonlar 150 TL 361 Ödenecek SSK Primleri 460 TL Yansıtma Kaydı; 151 Yarı Mamül Üretim Hesabı 4.820 TL 721 Direk işçilik Giderleri Yansıtma 3.540 TL 731 Genel Üretim Giderleri Yansıtma 1.280 TL Örnek; Sancak işetmesinin 2011 haziran ayı ücretlerine ilişkin bilgileri aşağıdaki gibidir. Haziran ayına ilişkin ücret tahakkukunu 7A seçeneğine göre yapınız. Üretimde Çalışan İşçi sayısı; 30 kişi Çalışılan Gün Sayısı 22 gün Saat Ücreti 10 TL / saat (Günde 8 saat çalışılmaktadır.) Fazla Çalışma Zammı Oranı %50 SGK İşveren Payı %20 SGK İşçi Payı %14 İşsizlik Sigortası İşçi Payı %1 İşsizlik Sigortası İşveren Payı %2 Gelir Vergisi %15 Damga Verisi %0,66 5

İşçilere hafta sonu tatillerinde 8 saat üzerinden ücret ödenmektedir. İşletme haziran ayında yoğunlaşan jeneratör talebini karşılayabilmek için 4 gün 2 şer saat, özel bir siparişi yetiştirmek için 6 gün 3 er saat ve arıza nedeniyle mayıs ayında üretimin zorunlu olarak durdurulmasıyla oluşan kaybın telafisi için 10 gün 2 şer saat mesai yapılmıştır. Çözüm; Normal Çalışma Ücreti = 30 işçi x 22 gün x 8 saat x 10 TL= 52.800 TL Hafta Sonu Tatil Ücreti = 30 işçi x 8 gün x 8 saat x 10 TL = 19.200 TL Fazla Çalışma Ücreti = 30 işçi x 46 saat x 15 TL = 20.700 TL Fazla çalışma süresi = (4*2) + (6*3) + (10*2) = 46 Saat Fazla Çalışma Ücreti = 10 TL x 1,5 = 15 TL Normal Kısım 30 kişi x 46 saat x 10 TL = 13.800 TL Fazla Çalışma Zammı 30 kişi x 46 saat x 5 TL = 6.900 TL 8 Saat = Endirek işçilik = 30*8*5 = 1.200 TL 18 saat = Direk işçilik = 30*18*5 = 2.700 TL 20 saat = Endirek işçilik = 30*20*5 = 3.000 TL Brüt Ücret 52.800 + 19.200 + 20.700 92.700 TL SGK İşveren Payı 92.700 x %20 18.540 TL SGK İşçi Payı 92.700 x %14 12.978 TL İşsizlik Sigortası İşçi Payı 92.700 x %1 927 TL İşsizlik Sigortası İşveren Payı 92.700 x%2 1.854 TL Gelir Vergisi [92.700-(12.978 + 927)] x %15 11.819,25 TL Damga Verisi 92.700 x %0,66 611,82 TL 720 Direk işçilik Giderleri 69.300 TL 730 Genel Üretim Giderleri 43.794 TL 335 Personele Borçlar 66.363,93 TL 360 Ödenecek vergi ve Fonlar 12.431,07 TL Gelir Vergisi (11.819,25 TL) Damga Vergisi (611,82 TL) 361 Ödenecek SSK Primleri 34.299,00 TL SSK Primleri (31.518 TL) İşsizlik Sig. primleri (2.781 TL) Yansıtma Kaydı; 151 Yarı Mamül Üretim Hesabı 113.094 TL 721 Direk işçilik Giderleri Yansıtma 69.300 TL 731 Genel Üretim Giderleri Yansıtma 43.794 TL GENEL ÜRETİM MALİYETLERİ Direk ilk madde ve Direkt işçilik maliyetleri dışında kalan bütün maliyetler Genel üretim maliyeti olarak kabul edilir. Endirekt işçilikler, Amortismanlar, enerji maliyetleri, Emlak vergisi, Sigortalama maliyetleri, Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler vb. GENEL ÜRETİM MALİYETLERİNİN MAMÜLLERE YÜKLENMESİ BİRİNCİ DAĞITIM Bu dağıtımda gider yeri belli olan giderler gider dağıtım tablosuna yerleştirilir. Gider yeri belli olamayan gider yerlerinin ortak giderleri (işçi servisi vb) gider yerlerine dağıtılır. Böylece birinci aşama tamamlanmış olur. 6

İKİNCİ DAĞITIM Bu aşama hizmet gider yerlerinde toplanan giderlerin esas üretimin yapıldığı üretimin merkezlerine ve üretim dışı (pazarlama, yönetim vb) yerlere dağıtılır. Bu aşamada şu yöntemler kullanılır. 1- Basit (Doğrudan, Direkt) Dağıtım 2- Kademeli dağıtım 3- Matematiksel dağıtım 4- Turlamalı dağıtım 5- Planlı Dağıtım ÜÇÜNCÜ DAĞITIM Bu aşamada üretim bölümünde toplanan giderler bu bölümlerde üretilen mamullere yüklenir. (dağıtılır) üçüncü dağıtım sonucunda mamullere yüklenen genel üretim maliyetlerine direk ilk madde ve direk işçilik eklenerek mamulün maliyeti ortaya çıkarılır. Örnek; ABC işletmesinin gider yerleri ve bu gider yerlerinde oluşan gider yerinin direk giderleri şöyledir. Giderler Yemekhane Ambar Kesme Dikme Pazarlama Yönetim Toplam 80.000 60.000 260.000 400.000 50.000 40.000 Gider yerlerinin ortak gideri niteliğinde 8.000 TL işçi servisi ve 12.000 TL tutarında kira gideri mevcuttur. İşçi servisi giderleri personel sayısına göre kira giderleri ise alana göre dağıtılacaktır. Dağıtım anahtarları şöyledir. Personel Sayısı Alan (m2) Ambar İstek Fişi Yemekhane 6 40 8 Ambar 4 100 2 Kesme 10 50 60 Dikme 30 80 40 Pazarlama 8 30 10 Yönetim 2 60 20 Çözüm; İşçi Servisi Giderlerinin Dağıtımı; Dağıtım anahtarı başına maliyet = 8.000 / 60 kişi = 133,33 TL Yemekhane 6 133,33 800 TL Ambar 4 133,33 533 TL Kesme 10 133,33 1.333 TL Dikme 30 133,33 4.000 TL Pazarlama 8 133,33 1.067 TL Yönetim 2 133,33 267 TL 60 8.000 TL Kira giderlerinin Dağıtımı; Dağıtım Anahtarı Başına Maliyet; 12.000 / 320 m2 = 33,33 TL Yemekhane 40 33,33 1.333 TL Ambar 100 33,33 3.333 TL Kesme 50 33,33 1.667 TL Dikme 80 33,33 2.667 TL Pazarlama 30 33,33 1.000 TL Yönetim 60 33,33 2.000 TL 320 12.000 TL 7

(Hizmet Gider Yerleri) (Esas Üretim Gider Yerleri) Üretim Dışı Gider Yerleri) Yemekhane Ambar Kesme Dikme Pazarlama Yönetim Gider Toplamı 80.000 TL 60.000 TL 260.000 TL 400.000 TL 50.000 TL 40.000 TL Servis Giderleri 800 TL 533 TL 1.333 TL 4.000 TL 1.067 TL 267 TL Kira Giderleri 1.333 TL 3.333 TL 1.667 TL 2.667 TL 1.000 TL 2.000 TL 1 Dağıtım Toplamı 82.133 TL 63.833 TL 263.000 TL 406.667 TL 52.067 TL 42.267 TL 2. Dağıtım; 1. Dağıtım sonucunda hizmet bölümlerinde toplanan giderler esas üretim ve üretim dışı gider yerlerine dağıtılır. Buna 2. Dağıtım denir. 2. Dağıtıma göre örneğimizi devam ettirdiğimizde; a) BASİT (DİREK) DAĞITIM Bu Yöntemde hizmet bölümlerinin birbirlerine sunduğu hizmetler dikkate alınmaz. Hizmet bölümünün giderleri doğrudan doğruya üretim ve üretim dışı bölümlere dağıtılır. Yemekhane Giderlerinin Dağıtımı; Dağıtım anahtarı başına maliyet = 82.133/ 50 kişi = 1.642,66 TL Kesme 10 1.642,66 TL 16.427 TL Dikme 30 1.642,66 TL 49.280 TL Pazarlama 8 1.642,66 TL 13.141 TL Yönetim 2 1.642,66 TL 3.285 TL 50 82.133 TL Ambar Giderlerinin Dağıtımı; Dağıtım anahtarı başına maliyet = 63.833/ 130 istek fişi = 491,276 TL Kesme 60 491,276 TL 29.477 TL Dikme 40 491,276 TL 19.651 TL Pazarlama 10 491,276 TL 4.913 TL Yönetim 20 491,276 TL 9.826 TL 130 63.866 TL (Hizmet Gider Yerleri) (Esas Üretim Gider Yerleri) Üretim Dışı Gider Yerleri) Yemekhane Ambar Kesme Dikme Pazarlama Yönetim 1 Dağıtım Toplamı 82.133 TL 63.833 TL 263.000 TL 406.667 TL 52.067 TL 42.267 TL Yemekhane (-) 82.133 TL 0 TL 16.427 TL 49.280 TL 13.141 TL 3.285 TL Ambar 0 TL (-) 63.833 TL 29.477 TL 19.651 TL 4.913 TL 9.826 TL Basit Dağıtım Top. 308.904 TL 475.598 TL 70.121 TL 55.377 TL b) KADEMELİ DAĞITIM Bu Yöntemde hizmet bölümlerinin giderleri üretim ve üretim dışı giderlere dağıtılırken hizmet bölümlerinin birbirlerine sunduğu hizmetler tek yönlü olarak dikkate alınır. Yani kendisi ve kendisinden önceki bölümlere dağıtım yapılmaz. Kendisinden sonraki bölümlere dağıtım yapılır. Yemekhane Giderlerinin Dağıtımı; Dağıtım anahtarı başına maliyet = 82.133/ 54 kişi = 1.520,98 TL Ambar 4 1.520,98TL 6.084 TL Kesme 10 1.520,98TL 15.210 TL Dikme 30 1.520,98TL 5.629 TL Pazarlama 8 1.520,98TL 12.168 TL Yönetim 2 1.520,98TL 3.042 TL 54 82.133 TL Ambar Giderlerinin Dağıtımı; Dağıtım anahtarı başına maliyet =( 63.833 + 6.084)/ 130 istek fişi = 538,07 TL 8

Kesme 60 538,07 TL 32.285 TL Dikme 40 538,07 TL 21.523 TL Pazarlama 10 538,07 TL 5.381 TL Yönetim 20 538,07 TL 10.761 TL 130 69.950 TL Hizmet Gider Yerleri) (Esas Üretim Gider Yerleri) Üretim Dışı Gider Yerleri) Yemekhane Ambar Kesme Dikme Pazarlama Yönetim 1 Dağıtım Toplamı 82.133 TL 63.833 TL 263.000 TL 406.667 TL 52.067 TL 42.267 TL Yemekhane (-) 82.133 TL 6.084 TL 15.210 TL 5.629 TL 12.168 TL 3.042 TL Ambar 0 TL (-)69.917 TL 32.285 TL 21.523 TL 5.381 TL 10.761 TL Kademeli Dağıtım T. 310.495 TL 433.819 TL 69.616 TL 56.070 TL a) MATEMATİKSEL DAĞITIM Bu Yöntemde hizmet bölümlerinin birbirlerine sundukları hizmetler karşılıklı olarak dikkate alınır. Bu yöntemin kullanılabilmesi için hizmet bölümlerinin sunduğu hizmetin yüzdelerine mutlaka ihtiyaç vardır. Örnek; Hizmet Gider Yerleri) (Esas Üretim Gider Yerleri) Üretim Dışı Gider Yerleri) Yemekhane (x) Ambar (Y) Kesme Dikme Pazarlama Yönetim 1 Dağıtım Toplamı 82.133 TL 63.833 TL 263.000 TL 406.667 TL 52.067 TL 42.267 TL İstek Fişi 8 2 60 40 10 20 Çalışan Sayısı 6 4 10 30 8 2 Yemekhane (X) Giderlerinin Dağıtımı; Ç. Sayısı % X = Kendi Maliyeti + Y den aldığı pay Yemekhane Hariç - X = 82.133 + 0,07Y Ambar 4 0,07 X = 82.133 + 0,07 (63.833 + 0,06X) Kesme 10 0,18 Dikme 30,056 X = 86.328 TL Pazarlama 8 0,15 Yönetim 2 0,04 100 Ambar (Y) giderlerinin dağıtımı; İstek Fişi % Y = Kendi Maliyeti + X den aldığı pay Yemekhane 8 0,06 Y = 63.833 + 0,06X Ambar Hariç - Y = 63.83 + 0,06 (86.328) Kesme 60 0,43 Dikme 40 0,29 Y = 69.649 TL Pazarlama 10 0,07 Yönetim 20 0,15 138 100 Oranlar belirlendikten sonra tabloya yerleştirilir. (Hizmet Gider Yerleri) (Esas Üretim Gider Yerleri) Üretim Dışı Gider Yerleri) Yemekhane (x) Ambar (Y) Kesme Dikme Pazarlama Yönetim 1 Dağıtım Toplamı 82.133 TL 63.833 TL 263.000 TL 406.667 TL 52.067 TL 42.267 TL Yemekhane - 0,07 0,18 0,56 0,15 0,04 Ambar 0,06-0,43 0,29 0,07 0,15 Yemekhane (X) Giderlerinin Dağıtımı; % Çarpım Sonuç Yemekhane - - - Ambar 0,07 86.328 6.043,00 Kesme 0,18 86.328 15.539,00 Dikme,056 86.328 48.344,00 Pazarlama 0,15 86.328 12.944,00 Yönetim 0,04 86.328 3.453,00 100 86.328,00 9

Ambar (Y) giderlerinin dağıtımı; % Çarpım Sonuç Yemekhane 0,06 69.649 4.195,00 Ambar - - - Kesme 0,43 69.649 30,031,00 Dikme 0,29 69.649 20,274,00 Pazarlama 0,07 69.649 4,894,00 Yönetim 0,15 69.649 10,485,00 100 69,949,00 Belirlenen tutarlar tabloya yerleştirilir. Hizmet Gider Yerleri) (Esas Üretim Gider Yerleri) Üretim Dışı Gider Yerleri) Yemekhane (x) Ambar (Y) Kesme Dikme Pazarlama Yönetim 1 Dağıtım Toplamı 82.133 TL 63.833 TL 263.000 TL 406.667 TL 52.067 TL 42.267 TL Yemekhane (-86.328) 6.043 15.539 48.344 12.944 3.453 Ambar 4.195 (-69.949) 30.031 20.274 4.894 10.485 Matematiksel Dğt. Topla 0,00 0,00 308.600 475.285 69.910 56.205 a) TURLAMALI DAĞITIM Bu yöntemde de matematiksel dağıtımda olduğu gibi yüzde değerler bulunur. Örnek, bir önceki örneğimizde yüzde değerlerin bulunmasından sonraki aşamayla devam edelim, (Hizmet Gider Yerleri) (Esas Üretim Gider Yerleri) Üretim Dışı Gider Yerleri) Yemekhane (x) Ambar (Y) Kesme Dikme Pazarlama Yönetim 1 Dağıtım Toplamı 82.133 TL 63.833 TL 263.000 TL 406.667 TL 52.067 TL 42.267 TL Yemekhane - 0,07 0,18 0,56 0,15 0,04 Ambar 0,06-0,43 0,29 0,07 0,15 Yemekhane (%7) Ambar (%6) 82.133 63.866 1 Tur 3.832 5.749 2. Tur 345 268 3. Tur 16 24 86.326 69.907 Yemekhane (X) Giderlerinin Dağıtımı; % Çarpım Sonuç Yemekhane - - - Ambar 0,07 86.326 6.042,82 TL Kesme 0,18 86.326 15.538,68 TL Dikme,056 86.326 48.342,56 TL Pazarlama 0,15 86.326 12.948,90 TL Yönetim 0,04 86.326 3.453,04 TL 100 86.326,00 TL Ambar (Y) giderlerinin dağıtımı; % Çarpım Sonuç Yemekhane 0,06 69.907 4.194,42 TL Ambar - - - TL Kesme 0,43 69.907 30.060,01 TL Dikme 0,29 69.907 20.273,03 TL Pazarlama 0,07 69.907 4.893,49 TL Yönetim 0,15 69.907 10.486,05 TL 100 69.907,00 TL 10

(Hizmet Gider Yerleri) (Esas Üretim Gider Yerleri) ( Üretim Dışı Gider Yerleri) Yemekhane (x) Ambar (Y) Kesme Dikme Pazarlama Yönetim 1 Dağıtım Toplamı 82.133 TL 63.833 TL 263.000 TL 406.667 TL 52.067 TL 42.267 TL Yemekhane (-86.326) 6.042,82 15.538,68 48342,56 12.948,90 3.453,04 Ambar 4.194,42 (-69.907) 30.060.,01 20.273,03 4,893,49 10.486,05 Turlamalı Dğt. Toplamı 0,00 0,00 278.538,68 475.282,59 65.015,90 56.206,09 ÜÇÜNCÜ DAĞITIM a) Yükleme Oranı Hesaplanır = Dağıtılacak Maliyet / Faaliyet Hacmi b) Maliyet yüklenir = Mamulün tükettiği hacim x Yükleme oranı Üçüncü Dağıtım için Kullanılacak Dağıtım anahtarları - Makine Saat - Direk İşçilik Saati, - Direk işçilik Maliyeti, - Üretim Miktarı Örnek; Bir önceki örneğimizde 2. Dağıtıma göre (Matematiksel Dağıtım) sonucuna göre; Kesme Dikme 1 Dağıtım Toplamı 263.000 TL 406.667 TL Yemekhane 15.539 48.344 Ambar 30.031 20.274 Matematiksel Dğt. Topla 308.600 475.285 Toplamda Pantolon ve gömlek olmak üzere 2 çeşit ürün üretilmektedir. Üretim Miktarları ve diğer maliyet bilgileri aşağıdaki gibidir. Kesme bölümü üretim miktarına göre, dikme bölümü ise makine saate göre dağıtılacaktır. Pantolon Gömlek Direk İlk Madde ve Malzeme 10 8 Direk işçilik 14 5 Güm?? Makine Saat 2 1,5 Üretim Miktarları 4000 6000 Çözüm; 1. Aşama; Kesme Yükleme Oranı = Maliyet / Üretim Miktarı = 308.000 / (6.000+4.000) = 30,86 TL/br Dikme Yükleme Oranı = Maliyet / Makine Saat = 475.285 / (8.000+9.000) = 27,96 TL/ms Pantolon Gömlek Kesme Bölümünden 30,86 x 4.000 = 123.440 30,86 x 6.000 =185.160 Dikme Bölümünden 27,96 x 8.000 =223.633 27,96 x 9.000=251.622 Toplam GÜM 347.073,00 TL 436.782 TL Kesme Bölümünden Pantolona ve Gömleğe düşen birim GÜM = 30,86 Dikme Bölümünden Pantolona yüklenen birim GÜM = 223.633 / 4.000 = 55,91 Dikme Bölümünden Gömleğe yüklenen birim GÜM = 251.622 / 6.000 = 41,94 Pantolon Gömlek Direk İlk Madde ve Malzeme 10 8 Direk işçilik 14 5 Güm 110,87 85,8 Kesme 30,86 30,86 Dikme 55,91 41,94 11

SİPARİŞ MALİYETLEMESİ Homojen olmayan mamul üretiminde kullanılır. Üretim kesik kesik ve parti partidir. Her mamul partisi ayrı ilk madde ve ayrı işçilik gerektirir. Örnek; 400 çift ayakkabı, 1000 Kitap, 200 mutfak dolabı vb. Kural 1) Her siparişe bir maliyet kartı aç, 2) Her bir siparişin ilk maddesini izle ve sipariş kartına işle 3) Her bir siparişin direk işçilik maliyetini izle ve sipariş kartına işle, 4) Siparişlere üretim bölümlerinden 3. Dağıtımla maliyet yükle, Örnek; Kesme bölümü sipariş 27 için Ambardan 40.000 TL lik malzeme çekmiştir. Dikme bölümü sipariş 26 için 2.000 saat çalışmış, saat ücreti 10 TL dir. Kesme bölümü sipariş 26 için ambardan 26.000 TL lik malzeme çekmiştir. Dikme bölümü sipariş 27 için 3.00 saat çalıştı saat ücreti 10 TL dir. Kesme bölümünde sipariş 26 için 100 saat çalışılmıştır, saat ücreti 15 TL dir, Sipariş 27 için kesme bölümünde 200 saat çalışmış, saat ücreti 15 TL dir. Sipariş 26 için Dikme bölümünde 5.000 TL lik, sipariş 27 için 4.000 TL lik malzeme kullanılmıştır. Kesme Bölümün Tahmini GÜG = 250.000, Tahmini Faaliyet Hacmi = 30.000 DİS Dikme Bölümün Tahmini GÜG = 400.000, Tahmini Faaliyet Hacmi = 50.000 MS Çözüm; Kesme Bölümü Yükleme Oranı = 250.000 / 30.000 = 8,33 TL/dis Dikme Bölümünün Yükleme Oranı = 400.000 / 50.000 = 8 TL/ms Sipariş 27 için kesmede 3.000 Dis, Dikme bölümünde de 2.000 Ms çalışılmıştır. Sipariş 26 için kesmede 4.000 Dis, Dikme bölümünde de 3.500 Ms çalışılmıştır. SİPAR. 26 KESME BÖLÜMÜ Direk İlk Madde ve Malzeme Direk İşçilik Genel Üretim Maliyeti 26.000 1.500 8,33 X 4.000 =33.320 DİKME BÖLÜMÜ Direk İlk Madde ve Malzeme Direk İşçilik Genel Üretim Maliyeti 5.000 20.000 8 X 3.500ms = 28.000 TOPLAM 31.000 21.500 61.320 Sipariş 26 nın Toplam Maliyeti = 31.000 + 21.500 + 61.320 = 113.828 TL SİPAR. 27 KESME BÖLÜMÜ Direk İlk Madde ve Malzeme Direk İşçilik Genel Üretim Maliyeti 40.000 3.000 8,33 X 3.000 =24.990 DİKME BÖLÜMÜ Direk İlk Madde ve Malzeme Direk İşçilik Genel Üretim Maliyeti 4.000 30.000 8 X 2.000ms = 16.000 TOPLAM 44.000 33.000 40.990 Sipariş 27 nın Toplam Maliyeti = 44.000 + 33.000 + 40.990 = 117.990 TL 12

MALİYET HACİM-KAR ANALİZİ Başa baş Üretim Miktarı = Sabit Maliyet / (Birim Satış Fiyatı Değişken Maliyet) Başa baş Satış Hasılatı = Başa baş üretim Miktarı x Birim Satış Fiyatı ve ya Sabit Maliyet / Katkı Oranı Katkı Payı = Birim Satış fiyatı Birim Değişken Maliyet Katkı Oranı = Katkı Payı / Satış Fiyatı Örnek; Sabit Maliyet; 40.000 TL Birim Satış Fiyatı ; 10 TL Birim Değişken Maliyet ; 6 TL Başa baş üretim miktarı = 40.000 / (10-6) = 10.000 br Başa baş satış hasılatı = 10 TL x 10.000 br = 100.000 TL Katkı Payı = 10TL 6 TL = 4 TL Katko Oranı = 4 TL / 10 TL = 0,4 Satış Miktarı Satış Hasılatı İşletmenin Kar Fonksiyonu = 4X 40.000 > 0,40X 40.000 Toplam Maliyet Fonksiyonu = Y= a + bx = 40.000 + 6X SAFHA MALİYETLEMESİ (ORTALAMA MALİYET) Fiziki Akımlar; MAYIS 2012 1. Safha 2. Safha 3. Safha 4. Safha Başlanan 4.000 3.000 2.500 2.100 Tamamlanan 3.000 2.500 2.100 1.800 Dönem Sonu Yarı Mamül 1.000 500 400 300 HAZİRAN 2012 1. Safha 2. Safha 3. Safha 4. Safha Dönem Başı Yarı Mamül 1.000 500 400 300 Başlanan 6.000 6.500 5.000 4.500 Tamamlanan 6.500 5.000 4.500 4.000 Dönem Sonu Yarı Mamül 500 2.000 900 800 Örnek 1; Başlanan; 10.000 br Tamamlanan Mamül maliyeti ve Dönem Sonu yarı mamül maliyetini Tamamlanan; 8.000 br hesaplayınız? Dönem Sonu YM; 2.000 br Dönemin Maliyetleri; Tamamlanma Dereceleri: Direk ilk madde maliyet; 100.000 TL İlk madde açısından %100 Direk işçilik maliyeti; 45.000 TL Şekillendirme açısından %50 Genel Üretim Maliyeti; 180.000 TL Toplam Maliyet Girdisi = (180.000 + 45.000 + 100.000) = 325.000 TL Çözüm; Eş Değer Birimler = Tamamlanan + (DSYM x Tamamlanma Derecesi) Direk ilk Madde açısından = 8.000 + (2.000 x %+100) = 8.000 + 2.000 = 10.000 br Şekillendirme açısından = 8.000 + (2.000 x %50 ) = 8.000 + 1.000 = 9.000 br Direk İlk Madde ve Malzeme 100.000/10.000 10 TL /br Direk İşçilik 45.000/9.000 5 TL / br Güm 180.000/9.000 20 TL / br Toplam 35 TL / br Tamamlanan Mamül Maliyeti = 8.000 x 35 TL /br = 280.000 TL 13

Dönem Sonu Yarı Mamül Maliyeti Direk İlk Madde ve Malzeme 10 x 2.000 20.000 TL Direk İşçilik 5 x 1.000 5.000 TL Güm 20 x 1.000 20.000 TL Toplam 45.000 TL Toplam Maliyet Çıktısı = 280.000 + 45.000 = 325.000 TL dir. Örnek 2; Dönem Başı Yarı Mamül: 2.000 br (%100, %50) Başlanan: 15.000 br Tamamlanan: 14.000 br Dönem Sonu Yarı Mamül: 3.000 br (%80, %30) Dönem Başı Yarı Mamül Maliyetleri Dönem Maliyetleri Top. Maliyet Girdisi Direk il madde ve malzeme 20.000 TL Direk il madde ve malzeme 176.800 TL 196.800 TL Direk işçilik 5.000 TL Direk işçilik 99.300 TL 104.300 TL Güm 20.000 TL Güm 352.500 TL 372.500 TL Toplam 45.000 TL 628.600 TL 673.600 TL Çözüm; Eş Değer Birimler = Tamamlanan + (DSYM x Tamamlanma Derecesi) Direk ilk Madde açısından = 14.000 + (3.000 x %+80) = 14.000 + 2.400 = 16.400 br Şekillendirme açısından = 14.000 + (3.000 x %30 ) = 14.000 + 900 = 14.900 br Direk İlk Madde ve Malzeme 196.800 TL/16.400 12 TL / br Direk İşçilik 104.300 TL /14.900 7 TL / br Güm 372.500 TL / 14.900 25 TL / br Toplam 44 TL / br Tamamlanan Mamül Maliyeti = 14.000 x 44 TL/br = 616.000 TL Dönem Sonu Yarı Mamül Maliyeti Direk İlk Madde ve Malzeme 12 x 2.400 28.800 TL Direk İşçilik 7 x 900 6.300 TL Güm 25 x 900 22.500 TL Toplam 57.600 TL Toplam Maliyet Çıktısı = 616.000 + 57.600 = 673.600 TL dir. SAFHA MALİYETLEMESİ (FİFO YÖNTEMİ) Örnek 1; Dönem Başı Yarı Mamül: 1.000 br (%60, %70) Başlanan: 7.000 br Tamamlanan: 6.000 br Dönem Sonu Yarı Mamül: 2.000 br (%80, %50) Dönem Sonu Yarı Mamül Maliyetleri Dönem Maliyetleri Toplam M. Girdisi Direk il madde ve malzeme 40.000 TL Direk il madde ve malzeme 370.000 TL Direk işçilik 25.000 TL Direk işçilik 157.500 TL Güm 60.000 TL Güm 630.000 TL Toplam 125.000 TL 1.282.500 TL 14

İlk Madde Açısından Eş Değer Birim Şekillendirme Açısından Eş Değer Birim Dönem Başı Yarı Mamul Eş Değer Birim 400 br hesaplaması (1-%60) * 1000 300 br hesaplaması (1-%70) * 1000 br Dönemde Başlanıp Dönemde Tamamlanan 5.000 br hesaplaması (6.000- DBYM) 5.000 br hesaplaması (6.000- DBYM) Dönem Sonu Yarı Mamul Eş Değer birim 1.600 br hesaplanışı (2.000 br * %80) 1.000 br hesaplanışı (2.000 br * %50) TOPLAM 7.000 br 6.300 br Dönem Maliyetleri; Direk İlk Madde ve Malzeme 370.000 / 7.000 br 52,86 TL Direk İşçilik 157.500 / 6.300 br 25 TL Güm 630.000 / 6.300 br 100 TL Toplam Birim Maliyet 177,86 TL Dönem Başı Yarı Mamulü Tamamlama Maliyeti; Direk İlk Madde ve Malzeme 52,86 TL x 400 br 21.143 TL + 40.000 TL 61.143 TL Direk İşçilik 25 TL x 300 br 7.500 TL + 25.000 TL 32.500 TL Güm 100 TL x 300 br 30.000 TL + 60.000 TL 90.000 TL Toplam 183.643 TL Dönemde tamamlanan mamul maliyeti = 5.000 br x 177,86 TL = 889.286 TL Dönem Sonunda tamamlanan 6.000 br mamulün maliyeti = 183.643 + 889.286 = 1.072.929 TL Dönem Sonu Yarı Mamul Maliyeti; Direk İlk Madde ve Malzeme 52,86 TL x 1.600 br 84.571 TL Direk İşçilik 25 TL x 1.000 br 25.000 TL Güm 100 TL x 1.000 br 100.000 TL Toplam Birim Maliyet 209.571 TL Maliyet Çıktısı = 209.571 + 1.072.929 = 1.282.500 TL SAFHA MALİYETLEMESİNDE FİRE Fire üretim sürecinin başından sonuna kadar düzenli olarak ortaya çıkıyor ise ve normal bir fire ise bu durumda firenin maliyeti hesaplanmaz.. Eş değer birim hesaplanırken fire göz ardı edilir. Böylece aslında firenin maliyeti tamamlanan ve dönem sonu yarı mamullere hiçbir işlem yapmadan kendiliğinden yüklenmiş olur. Örnek; Dönem Başı Yarı Mamül: 5.000 br Başlanan: 25.000 br Tamamlanan: 20.000 br Dönem Sonu Yarı Mamül: 6.000 br (%60,%50) Fire: 4.000 br Eş Değer Birim; Direk ilk madde açısından: 20.000 + (6.000 x %60) = 23.600 Şekillendirme açısından: 20.000 + (6.000 x %50) = 23.000 Fire olağan değilse yani beklenmedik bir fire ise ya da oranı beklenen firenbin üzerinde çıkmışsa firenin maliyetini hesaplamak gerekir. Kuralı eşdeğer birim hesaplanırken fire tam birimmiş gibi dikkate alınır. 15

Örnek 2; Dönem Başı Yarı Mamül: 4.000 br Başlanan: 16.000 br Tamamlanan: 17.000 br Dönem Sonu Yarı Mamül: 1.000 br (%60,%50) Fire: 2.000 br Dönem Başı Yarı Mamül Maliyetleri Dönem Maliyetleri Top. Maliyet Girdisi Direk il madde ve malzeme 80.000 TL Direk il madde ve malzeme 410.000 TL 490.000 TL Direk işçilik 100.000 TL Direk işçilik 446.000 TL 546.000 TL Güm 150.000 TL Güm 532.000 TL 682.500 TL Toplam 1.718.500 TL Çözüm; Eş Değer Birimler = Tamamlanan + (DSYM x Tamamlanma Derecesi) Direk ilk Madde açısından = 17.000 + 2.000 (1.000 x %+60) = 19.000 + 600 = 19.600 br Şekillendirme açısından = 17.000 + 2.000 (1.000 x %+50) = 19.000 + 500 = 19.500 br Top. Maliyet Girdisi Birim Maliyet 490.000 TL / 19.600 br 25 TL / br 546.000 TL / 19.500 br 28 TL / br 682.500 TL / 19.500 br 35 TL / br 1.718.500 TL 88 TL / br Yarı Mamul Maliyeti; Direk İlk Madde ve Malzeme 25 TL x 600 br 15.000 TL Direk İşçilik 28 TL x 500 br 14.000 TL Güm 35 TL x 500 br 17.500 TL Toplam Birim Maliyet 46.500 TL Tamamlanan Mamul Maliyeti: 17.000 x 88 TL = 1.496.000 TL Fire Maliyeti; Direk İlk Madde ve Malzeme 25 TL x 2000 br 56.000 TL Direk İşçilik 28 TL x 2000 br 70.000 TL Güm 35 TL x 2000 br 50.000 TL Toplam Birim Maliyet 176.000 TL Maliyet Çıktısı = Yarı mamul maliyeti + Tamamlanan mamul maliyeti + Fire Maliyeti = 1.718.500 TL BİRLEŞİK MALİYETLEME 1- Üretim Miktarı Yöntemi: Birleşik Maliyet Dağıtımı = (40.000 TL / 10.000 br) = 4 TL/br X.5.000 br x 4 = 20.000 TL Y...2.000 br x 4 = 8.000 TL Z.3.000 br x 4 = 12.000 TL 16

2- Katsayılarla Karşılaştırma Yöntemi: Üretim Katsayı Eş Değer Birim X 5.000 br 1 5.000 Y 2.000 br 4 8.000 Z 3.000 br 2 6.000 19.000 Birim Maliyet Dağıtımı = (40.000/19.000) = 2.105 TL / br Eş Değer Birim Üretim Birim Maliyet X 5.000 br 2,105 10.526 / 5.000 br 2,10 TL Y 8.000 br 2,105 16.842 / 2.000 br 8,42 TL Z 6.000 br 2,105 12.632 / 3.000 br 4,21 TL 40.000 3- Satış (Pazar) Fiyatı Yöntemi: Üretim Satış Fiyatı Eş Değer Birim X 5.000 br 7 TL 35.000 Y 2.000 br 6 TL 12.000 Z 3.000 br 4 TL 12.000 59.000 Birim Maliyet Dağıtımı = (40.000/59.000) = 0,677 TL / br Eş Değer Birim Üretim Birim Maliyet X 35.000 br 0,677 23.728 / 5.000 br 4,75 TL Y 12.000 br 0,677 8.136 / 2.000 br 4,06 TL Z 12.000 br 0,677 8.136 / 3.000 br 2,71 TL 40.000 4- Net Gerçekleşebilir Satış Yöntemi: Birleşik Üretim Maliyeti = A+B+C = 40.000 TL Üretim Ek Maliyet Satış Fiyatı X 5.000 br + 6.000 TL 7 TL Y 2.000 br 6 TL Z 3.000 br 4 TL Ayrılma Nok. Maliyet Eş Değer Birim X (5.000 br x 7) 6.000 29.000 0,754 21.886 TL Y 2.000 br x 6 12.000 0,754 9.057 TL Z 3.000 br x 4 12.000 0,754 9.057 TL 53.000 40.000 TL Birim Maliyet Dağıtımı = (40.000/53.000) = 0,754 TL / br Üretim Üretim Birim Maliyet X 21.886 TL + 6.000 / 5.000 br 5,57 Y 9.057 TL / 2.000 br 4,52 Z 9.057 TL / 3.000 br 3,02 17

TAM, DEĞİŞKEN VE NORMAL MALİYETLEME Örnek 1; Bir kömür fabrikasının aylık üretim kapasitesi 80.000 tondur. Eylül ayında 20.000 ton üretim ve 15.000 ton satış yapılmıştır. Döneme ait üretim ve üretim dışı giderler şöyledir. Direk İlk Madde 10.000 Direk İşçilik 40.000 Güm 50.000 Paz. Sat. Dağt. 2.000 Genel Yön. Gider. 8.000 Direk işçilik ve Genel Yönetim giderlerinin tamamı, Genel Üretim giderlerinin %80 i, Pazarlama Satış Dağıtım Giderlerinin de %50 si sabit kalanı değişkendir. Lifo yöntemi uygulanmaktadır. İstenen; Tam, değişken ve normal maliyetle meye göre birim üretim maliyetini hesaplayınız ve ürün satış fiyatının 12 TL olduğunu kabul ederek tam, değişken ve normal maliyet yöntemine göre gelir tablosunu düzenleyiniz. a) Tam Maliyetleme Yöntemine Göre; Sabit Değişken Direk İlk Madde Direk işçilik 40.000 GüG 40.000 10.000 Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri 1.000 1.000 Genel Yönetim Giderleri 8.000 Direk İlk Madde: 10.000 Direk İşçilik : 40.000 GÜM : 50.000 Birim Maliyet = 100.000 / 20.000 = 5 TL / br Dönem Başı Mamül Maliyeti : 0 Üretilen Mamul Maliyeti : 100.000 TL (-) Dönem Sonu Mamul : 25.000 TL = Satılan Mamul Maliyeti : 75.000 TL Tam maliyet sistemine göre gelir tablosu; Satışlar (15.000 x 12 TL) 180.000 TL (-) Satılan Malın Maliyeti 75.000 TL = Brüt Satış Karı Zararı 105.000 TL (-) Faaliyet Giderleri 10.000 TL = Faaliyet Karı Zararı 95.000 TL b) Değişken Maliyetleme Yöntemine Göre; Sabit Değişken Direk İlk Madde Direk işçilik 40.000 0 GüG 40.000 10.000 Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri 1.000 1.000 Genel Yönetim Giderleri 8.000 Direk İlk Madde: 10.000 Direk İşçilik : 0 GÜM : 10.000 Birim Maliyet = 20.000 / 20.000 = 1 TL / br Dönem Başı Mamül Maliyeti : 0 Üretilen Mamul Maliyeti : 20.000 TL (-) Dönem Sonu Mamul : 5.000 TL = Satılan Mamul Maliyeti : 15.000 TL 18

Değişken maliyet sistemine göre gelir tablosu; Satışlar (15.000 x 12 TL) 180.000 TL (-) Satılan Malın Maliyeti 15.000 TL = Brüt Satış Karı Zararı 165.000 TL (-) Faaliyet Giderleri 10.000 TL (-) Değişken Üretim Dışı giderler 1.000 TL Pazarlama SDG 1.000 TL Genel YG 0 TL = Net Katkı Payı 164.000 TL (-) Sabit Üretim Maliyetleri 80.000 TL (-) Sabit Üretim Dışı giderler 9.000 TL = Faaliyet Karı Zararı 75.000 TL c) Normal Maliyetleme Yöntemine Göre; Sabit Değişken Direk İlk Madde Direk işçilik 40.000 0 GüG 40.000 10.000 Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri 1.000 1.000 Genel Yönetim Giderleri 8.000 Direk İlk Madde : 10.000 Üretim Kapasitesi = 20.000/ 80.000 = %25 Direk İşçilik : 10.000 (40.000 x %25) GÜM : 20.000 (40.000 x %25) + 10.000 Değişken Güg Birim Maliyet = 40.000 / 20.000 = 2 TL / br Dönem Başı Mamül Maliyeti : 0 Üretilen Mamul Maliyeti : 40.000 TL (-) Dönem Sonu Mamul : 10.000 TL = Satılan Mamul Maliyeti : 30.000 TL Normal maliyet sistemine göre gelir tablosu; Satışlar (15.000 x 12 TL) 180.000 TL (-) Satılan Malın Maliyeti 30.000 TL (-) Üretime yüklenmeyen Sabit Maliyet 60.000 TL = Brüt Satış Karı Zararı 90.000 TL (-) Faaliyet Giderleri 10.000 TL = Faaliyet Karı Zararı 80.000 TL SAPMALAR Örnek: Planlanan Sonuçlar Fiili Sonuçlar Standart Üretim 10.000 Gömlek Üretim Miktarı 8.500 Gömlek Standart İlk Madde 1,5 m2 kumaş/br Fiili Süre 18.000 Dis Standart İlk madde maliyeti 10 TL / m2 Fiili Direk İşçilik Maliyeti 99.000 TL Standart Çalışma Süresi 2 Dis / Gömlek Fiili Kumaş Kullanımı 12.500 m2 Standart Direk İşçilik Maliyeti 5 TL / Dis Fiili Kumaş Maliyeti 150.000 TL Standart Sabit GÜG 100.000 TL Fiili GÜG 180.000 TL Standart Değişken GÜG 4 TL / Dis 19

Çözüm: Fiyat (Ücret) FF SF Standart Mly Alanı Miktar (Süre) Toplam Sapma (ikisi arasındaki sapma) SM FM Direk İlk Madde ve Malzeme Sapmaları; a) Fiyat Sapması = (FF-SF) * FM Fiili Fiyat =( 150.000 x 10 TL) / 12.500 TL = (12-10) * 12.500 =25.000 TL Olumsuz b) Miktar Sapması = (FM-SM) * SF Standart Miktar =( 8.500 Adet x 1,5 m2) / 12.750 m2 = (12.500 12.750) * 10 = -2.500 TL Olumlu Direk İşçilik Sapmaları; a) Ücret Sapması = (FÜ-SÜ) * FS Fiili Ücret =( 99.000 TL / 18.000 Dis) = 5,5 TL = (5,5-5) * 18.000 = 9.000 TL Olumsuz b) Süre Sapması = (FS-SS) * SÜ Standart Süre =( 8.500 Adet x 2 Dis) / 17.000 Dis = (18.000 17.000) * 5 = 5.000 TL Olumsuz Fiili Direk İlk Madde Maliyeti = (8.500 x 1,5 x 10) = 127.500 TL Fiili İşçilik Maliyeti =(8.500 x 2 x 5) = 85.000 TL 151 Yarı Mamül Üretim Hs 127.500 711 Direk İlk Madde ve Malz. Yansıtma 127.500 151 Yarı Mamül Üretim Hs 85.000 721 Direk İşçilik Giderleri Yansıtma 85.500 711 Direk İlk Madde ve Malz. Yansıtma 127.500 712 Fiyat Sapması 25.000 710 Direk İlk Madde ve Malz. 150.500 Direk İlk Madde ve Malzeme Sapması 713 miktar Sapması 2.500 721 Direk İlk Madde ve Malz. Yansıtma 85.000 722 Ücret Sapması 9.000 Direk İşçilik Sapması 723 Süre Sapması 5.000 720 Direk İşçilik Giderleri 99.000 20