11. SINIF KONU ANLATIMI 39 İNSANDA DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ 3 KAS SİSTEMİ
KAS SİSTEMİ Hayvanların çoğunda hareket, özelleşmiş kas hücrelerinin kasılmasıyla meydana gelir. Kaslar, vücudun şeklinin korunmasında ve desteklenmesinde görev yapar. Uyarılar, kas boyunca ilerler. Tepki sırasında kimyasal enerji, mekanik enerjiye dönüştürülür. Eklemlerin birbirine bağlanmasını ve hareketini sağlar.
KAS DOKU VE KAS ÇEŞİTLERİ Kas hücrelerinin hücre zarına sarkolemma, sitoplazmasına sarkoplazma, endoplazmik retikulumuna ise sarkoplazmik retikulum denir. Mitokondrisine de sarkozom denir. Sitoplazmasında miyofibriller bulunur. Miyofibriller kasılmayı sağlar. Aktin ve Miyozin proteinlerinden oluşur. Kaslarda enerji ihtiyacı fazla olduğundan mitokondri fazladır. KAS ÇEŞİTLERİ 1) ÇİZGİLİ KAS (İSKELET KASI) Vücudun iskelet sistemiyle birlikte hareketini sağlar. Hücreleri uzun, ince, silindir şeklinde olup çok çekirdeklidir. Oksijenli solunum ve laktik asit fermantasyonu yapar. Miyofibriller enine bantlaşma yapar. Yalnız sinir yoluyla uyarılır. Beyin kontrolünde, isteğimize bağlı somatik sinirlerin denetimiyle çalışır. (MSS) Düz kaslara göre daha hızlı çalışır, daha çabuk yorulurlar. Eklem bacaklılarda ve omurgalılarda görülür.s
KAS ÇEŞİTLERİ 3) KALP KASI Yapı olarak çizgili kasa, çalışma olarak düz kasa benzer. Genellikle tek çekirdeklidir ancak iki çekirdekli de olabilir. 2) DÜZ KAS Hücreleri mekik şeklindedir. Tek çekirdeklidir. Miyofibriller boyuna bulunur. Bantlaşma yapmamışlardır. Dizilişlerinde bir düzen yoktur. İsteğimiz dışında hareket ederler ve otonom sinir sistemi tarafından kontrol edilirler. Düzgün silindirik yapıya sahip olmayan dallanmalar gösterir. Bantlaşma vardır. Sadece kalpte bulunur. Otonom sinir sistemi tarafından kontrol edilir. İstemsiz çalışırlar. Çalışması hızlı ancak ritmik şekildedir. Oksijenli solunum yaparlar. Oksijenli solunum yaparlar. Çizgili kaslara göre yavaş çalışır, daha geç yorulurlar. Eklembacaklılar hariç omurgasızlarda ve omurgalılarda organların etrafında bulunur.
ÇİZGİLİ KASLARIN ÇALIŞMA MEKANİZMASI Herhangi bir kasın uyarılması için belirli bir şiddette uyartının kasa ulaşması gerekir. Kasın kasılmasını sağlayan en düşük uyaran şiddetine eşik değeri denir. Kaslar eşik değerinden daha düşük değerdeki uyarılara tepki göstermezler. NOT: Eğer bir kas hücresine eşik değerinin üstünde farklı şiddetlerde uyarı verilirse kas teli eşik değeri üstündeki tüm uyarılara aynı derecede kasılarak tepki verir. Buna ya hep ya hiç kuralı denir. Bu bakımdan kas teli sinir hücresini andırır. Belirli bir şiddete sahip uyaran ile bir kasın kasılıp gevşemesi üç evrede gerçekleşir. Kasın, kasılıp gevşeme sürecinde gerçekleşen evrelerin tümüne kas sarsı (kasıl sarsılma) denir. Bu evreler şunlardır: 1) Bekleme (Gizli) Evresi 2) Kasılma Evresi 3) Gevşeme Evresi
ÇİZGİLİ KASLARIN ÇALIŞMA MEKANİZMASI 1) Bekleme (Gizli) Evresi: t1 t2 arasıdır. Kasın uyarılması ile kasılmaya başlaması arasında geçen süredir. 2) Kasılma Evresi: t2 t3 arasıdır. Kasın kasılmaya başlaması ile gevşemeye başlaması arasında geçen süredir. 3) Gevşeme Evresi: t3 t4 arasıdır. Kasın gevşeyerek eski haline dönmesine kadar geçen süredir. Kas gevşedikten sonra yeniden uyarılana kadar dinlenir. t1 t2 t3 t4
ÇİZGİLİ KASLARIN ÇALIŞMA MEKANİZMASI Fizyolojik Tetanoz: Kas kısa aralıklarla uyarılırsa gevşemeden kasılma durumunda kalır. Bu durumdaki kas esnekliğini kaybeder ve sertleşir. Buna fizyolojik tetanoz denir. Kas Tonusu: Bilinci yerinde olan bir bireyde dinlenme halinde bile iskelet kaslarının bir miktar kasılı kalma durumudur. (Orta beyin tarafından kontrol edilir.) Normal kasılma - gevşeme Uyarı sıklaştı Fizyolojik Tetanoz