Pamukkale Üverstes Mühedslk Blmler Dergs Pamukkale Uversty Joural of Egeerg Sceces Kabul Edlmş Araştırma Makales (Düzelememş Sürüm) Accepted Research Artcle (Ucorrected Verso) Makale Başlığı / Ttle Karayolu trafk kazalarıda kaza aalz kesmler yaklaşım model A ew approach for road traffc accdets: Crash aalyss segmets model Yazarlar / Authors Referas No / Referece No DOI Haka GÜLER PAJES-8542 05505/pajes2068542 Bu PDF dosyası yukarıda blgler verle kabul edlmş araştırma makales çermektedr Sayfa düze, dzgleme ve so celeme şlemler heüz tamamlamamış olduğuda, bu düzelememş sürüm bazı üretm ve dzg hataları çereblr Ths PDF fle cotas the accepted research artcle whose formato gve above Sce copyedtg, typesettg ad fal revew processes are ot completed yet, ths ucorrected verso may clude some producto ad typesettg errors
Pamukkale Uv Muh Blm Derg, XX(X), XX-XX, 20XX Pamukkale Üverstes Mühedslk Blmler Dergs Pamukkale Uversty Joural of Egeerg Sceces Karayolu trafk kazalarıda kaza aalz kesmler yaklaşım model A ew approach for road traffc accdets: Crash aalyss segmets model Haka GÜLER * İşaat Mühedslğ Bölümü, Mühedslk Fakültes, Sakarya Üverstes, Sakarya, Türkye hguler@sakaryaedutr Gelş Tarh/Receved: 070206, Kabul Tarh/Accepted: 2403206 * Yazışıla yazar/correspodg author do: 05505/pajes2068542 Araştırma Makales/Research Artcle Öz Bu çalışmada kaza aalzler kousuda yapıla araştırmaları geş br lteratür taraması yapılarak kaza aalz kesmler adıda ye br yaklaşım model gelştrlmştr Bu modelde, kaza aalz yapılacak ola yolu geometrk ve trafk özellkler dkkate alıarak yol kesm homoje özellkte kaza aalz kesmlere bölümüştür Çalışma bölgesde meydaa gele trafk kazalarıa etk ede faktörler ve bu faktörler sebep olduğu kaza şddetler belrlemştr Her br aalz kesme at geçmş trafk kazaları belrl br zama peryodu ç celemş, kaza şddetlere ve kazaya etk ede faktörlere ağırlık değerler verlmştr Gerçekleştrle aalzlerle her br kaza aalz kesm, kaza açısıda öem derecese göre sıralamıştır Souç olarak gelştrle model verler teork olarak üretle kuramsal br yol kesmde test edlmş, dğer kaza aalz modelleryle karşılaştırılmış ve güvelr souçlar elde edlmştr Aahtar kelmeler: aalz kesmler, aalz, Trafk kazaları Grş Karayolları üzerde araç ve yaya hareketler gerçekleşrke güvelğ tehlkeye sokablecek trafk kazaları olablmektedr Bu kazalar başta yol, sa ve araç faktörler olmak üzere pek çok olumsuz faktörü br araya gelmesde kayaklamaktadır Meydaa gele kazalar, kazaı şddete bağlı olarak madd hasarlı, yaralamalı veya ölümlü olarak souçlamaktadır Yol güvelğ artırmak amacıyla çeştl araştırmacılar tarafıda trafk kazalarıı sebepler ve kara okta olarak smledrle krtk kesmler buluması kousuda çalışmalar yapılmaktadır Karayolu trafk güvelğ, yayaları ve sürücüler karayolu üzerde güvel br şeklde hareketler gerçekleştrmeler ç alıması gereke ölemler kapsamaktadır ları ölemes veya e aza drlmes ç; sürücüler ve yayaları blçledrlmes, yol geometrs mühedslk esaslarıa uygu olarak yapılması, yollarda yeterl ve gerekl trafk kotrol sstemler olması ve motorlu araçları güvelğ artıracak şeklde tasarlamış olması gb pek çok parametre ele alıması gerekmektedr Kamu sağlığı ve yaralamalar kousuda karayolu trafk kazaları tüm düyada e öeml problem olarak görülmektedr Düya Sağlık Örgütü ü (WHO) yapmış olduğu çalışmalarda her yıl yaklaşık 3 mlyoda fazla saı trafk kazalarıda hayatıı kaybettğ ve 20 la 50 mlyo arası saı yaraladığı görülmektedr İstatstklere göre trafk kazalarıda meydaa gele ölümler yaklaşık %90 gb br oraıı düşük ve orta gelrdek ülkelerde olduğu tespt edlmştr [] Al-Haj; araç sahplğ (kş başıa araç), ölüm rsk (kş başıa ölüm) ve trafk rsk (araç başıa ölüm) üzere uluslararası br araştırma yapmıştır Araştırma souçlarıa göre gelşmş ülkelerde araç sahplğ fazla, ölüm ve Abstract I ths study a comprehesve lterature revew was doe o road traffc accdet studes ad a ew approach amed crash aalyss segmets was developed I ths approach, the case area was dvded to homogeous aalyses segmets by cosderg geometrcal ad traffc propertes of the road segmet The traffc accdets ad the accdets factors wth ther crash severtes were defed The weghted ratos were assged to the crash factors ad to the crash severtes after hstorcal traffc accdet records were gathered durg a defed perod for each aalyss segmets Each crash aalyses segmets were raked by cosderg ther prortsato after some aalyses Cosequetly, the developed model was tested for a hypothetcal road segmet wth a data set geerated theoretcally ad compared wth the other crash aalyss models ad relable results were foud Keywords: Crash aalyss segmets, Crash aalyss, Traffc accdets trafk rskler se daha azdır Oysa gelşmekte ola ülkelerde tam ters br durum söz kousudur [2] Bu çalışmada karayolu trafk güvelğ üzere geş br lteratür taraması yapılarak, trafk güvelğ ve kaza aalz çalışmaları celemş ve Aalz Kesmler (KAK) adıda öcek çalışmaları da kapsaya ye br yaklaşım model gelştrlmştr Gelştrle bu modelde aalz yapılacak ola yol kesm homoje özellkler taşıya kaza aalz kesmlere bölümüştür aalz kesmler oluşturulmasıda; yol geometrk özellkler (şert sayısı, eğm, kurba durumu, dever durumu ve mktarı vb) ve trafk verler (trafk hacmler, trafk yoğuluğu, hızlar vb) dkkate alımıştır aalz yapılacak ola yol kesmde meydaa gele kazaları sayısı, trafk kazalarıa etk ede faktörler (yol, araç ve sa) ve bu faktörler sebep olduğu kaza şddetler (ölümlü, yaralamalı ve madd hasarlı) esasıda her br kaza aalz kesm ç ayrı ayrı belrlemştr Gelştrle model, yol geometrk özellkler ve trafk verler kuramsal olarak belrlee örek br yol kesmde test edlerek aalzler gerçekleştrlmş ve güvelr souçlar elde edlmştr 2 Lteratür araştırması aalzlerde lk çalışmalar Smeed RJ tarafıda yapılmıştır Smeed RJ, 949 yılıda 20 farklı ülkeye at trafk verler karşılaştırarak br regresyo model gelştrmştr Bu modelde trafk rsk (araç başıa ölüm) le araç sahplğ (kş başıa araç sayısı) arasıda ters br lşk olduğu bulumuştur [3]-[4] Gelştrle model ve kullaıla değşkeler: F V Vc P ()
F : Ülkede karayolu kazalarıda öleler sayısı, V : Ülkede araç sayısı, P : Nüfus, α = 0003 ve β = 2/3 Oppe, ölümlü kaza oralarıı, araç-klometre ve zamaa bağlı olarak egatf br üstel foksyo olarak taımlaableceğ kabul etmştr Gelştrle bağıtı ve kullaıla parametreler aşağıda verlmştr [5]: F t l Vt t Ft : Herhag br t yılıda ülkede trafk kazalarıda öleler sayısı, Vt : Herhag br t yılıa at araç-klometre değer, t : Zama, ve β katsayılar Koorstra, motorlu araç sayısıı zamaa bağlı olarak dkkate almış ve ölümlü kazalarla üfus arasıdak lşk zama sürece dahl edlmes gerektğ belrtmştr Araştırmacı aşağıdak formülü gelştrmştr [6]: F zv V t x t w max tt V tt' y (2) c V ' (3) Ft : Herhag br t yılıda ülkede trafk kazalarıda öleler sayısı, Vt : Herhag br t yılıda araç klometre değer, Vmax : Maksmum araç-klometre değer, t : Yıl olarak zama farkı, x, w, z, y, ve c katsayılar Nav ve dğ, Smeed deklem; trafk rsk, kş rsk ve motorlu araç parametreler alarak üç boyutlu br deklem hale getrmştr Nav ve dğ tarafıda gelştrle bağıtı ve kullaıla parametreler [7]: M M o T T f e (4) M0 : Maksmum kşsel rsk durumuda motorlu araç sayısı, Tf, : Üstel eğr T-ekse le buluştuğu okta, T : Araç başıa ölümlü trafk rsk değer, M : Nüfus başıa motorlu araç sayısı yoğuluğuu fazla olduğu karayolu kesmler belrlemesyle lgl olarak da çok sayıda farklı krter dkkate ala modeller gelştrlmştr Geellkle yüksek kaza yoğuluğua sahp yolları sıralamasıyla lgl olarak üç öeml tekk kullaılmaktadır Bular; a) kesmler bast sıralama tekğ le sıralaması, b) Güvelk aralığı esası, c) Amprk Bayesa yötemlerdr [8]-[9] Bast sıralama tekğde yollarda meydaa gele kazalar kaza sıklığı, kaza oraı gb parametreler dkkate alıarak azala şeklde sıralaır Güvelk aralığı yaklaşımı statstkte kullaıla güve aralıkları esasıa dayamaktadır İcelee kesmde gözlee kaza sayısı, karşılaştırma yapıla bölgede (bezer telktek bölge) gözlee ortalama kaza sayısıı aşarsa bu bölge güvel olmaya bölge olarak taımlaır Her k yötemde; kaza sıklığı, yoğuluk, ora, şddet, kalte kotrol oraı, sıklık-ora ve şddet-ora gb kaza modeller çereblmektedr Araştırmacılar uygulama şekle göre lgl model terch etmektedrler Bu tekklerle lgl açıklamalar aşağıda verlmştr sıklık modelde, yol kesmlere at kaza sayıları azala şeklde sıralaır ve güvel olmaya kesmler mühedslk açısıda değerledrlmek üzere belrler [0]-[] Bu modelde bezer kesmler brbrleryle karşılaştırılır Bu modelle lgl olarak lteratürde çeştl çalışmalar bulmak mümküdür Geelde yolu belrl br oktasıdak güvelk aalzlerde krtk kaza frekası değer kullaılmaktadır Krtk kaza frekası aşağıdak bağıtı le hesaplaır: F CR F S (5) av F CR : Krtk kaza frekası, F av : Ayı özellğe sahp tüm yol kesmlere at ortalama kaza frekası, S F : ayı özellğe sahp tüm yol kesmlere at kaza frekaslarıı stadart sapması yoğuluk modelde de kaza sıklık modele bezer br yaklaşım vardır Bu modelde her br yol kesm ç klometre başıa kaza sayısı belrlemektedr [2]-[3] Bölgeler kaza yoğuluk değerlere göre azala şeklde sıralamakta ve öcede belrlee br değer üzerde ola kesmler yüksek kazalı bölgeler olarak sııfladırılmaktadır Geelde yolu belrl br uzuluğuda güvelk aalz çalışmalarıda krtk kaza yoğuluğu değer kullaılmaktadır Krtk kaza yoğuluğu aşağıdak bağıtı le hesaplaır: D CR av F D S (6) D CR : Krtk kaza yoğuluğu, D av : Ayı özellğe sahp tüm yol kesmlere at ortalama kaza yoğuluğu, S D : Ayı özellğe sahp tüm yol kesmlere at kaza yoğuluğu stadart sapması oraları model, kaza aalzlerde e çok kullaıla ve e bast rsk aalzlerde brsdr oraı, araç-klometre veya yola gre araç başıa meydaa gele kazaları malyet veya kaza sayısıdır ora modelde, trafk hacm le kaza sıklığı değerler kullaılmaktadır [4]-[5] Bu modelde, kaza sayısıı fazla olduğu yol kesmlere at kaza oraları azala şeklde sıralaır ve değerledrme yapılır şddet modelde kazaları şddet dkkate alımaktadır Bu modelde yolu belrl br kesmde yaralama, ölüm veya madd hasarla souçlaa kazalara br ağırlık değer verlmekte ve kazaı madd kayıpları da dkkate alımaktadır [6] Ölümlü ve cdd yaralamalı kazalara, küçük yaralamalı ve sadece madd hasar oluşa kazalara göre daha büyük br ağırlık değer verlmektedr Bu modelde aşağıda belrtle şddet türüe bağlı olarak meydaa gele olaya br ağırlık değer verlr: D Ölümlü: Br veya brde fazla ölümlü (Büyük br ağırlık değer ataır), 2
A-düzey yaralama: Normal çalışma hayatıı etkleyecek şeklde yaralama (felç, kırık vb), B-düzey yaralama: Normal çalışma hayatıı etklemeye acak gözle görülür yaralamalar (kırıklar, sıyrıklar, topallama, şşme, morarma vb) C-düzey yaralama: Olası acak gözle görülmeye yaralama (öreğ boyu tutulması) Madd hasarlı kazaları toplam sayısı (PDO): Sadece madd hasar (ölümlü kaza şddete göre daha az br ağırlık değer verlr) Ora kalte kotrol yötem, trafk güvelğ alaıda çok yaygı olarak kullaıla br yötemdr Br karayolu kesmde kaza sayılarıı Posso dağılımıa uyduğu kabul edlr oraı, bezer br kesme at eşdeğer kaza oraı le karşılaştırılır Bu yötemde, kazaları e yüksek ve e büyük değerler tespt edlr Şayet kaza oraı belrlee değerde daha yüksekse bu yol kesm kara okta olarak dkkate alıır Bu yötemde krtk kaza oraı, belrl br yol kesm ç araç trafğ dkkate alıarak ortalama kaza oraıı br foksyou olarak hesaplaır Krtk kaza oraı aşağıdak formül kullaılarak hesaplaır [7],[8]: R C k (7) m 2 m Rc, belrl br yol kesm ç krtk ora (mlyo araç başıa kaza sayısı veya mlyo araç-klometre başıa kazalar),, bezer yol karakterstklere sahp tüm yol kesmlerde ortalama kaza sayısı (mlyo araç başıa kaza sayısı veya mlyo araç-klometre başıa kaza sayısı), m, aalz süresce belrl br yol kesmde geçe araç sayısı (mlyo araç-klometre) veya belrl br kesme gre araç sayısı (mlyo araç), k, ögörüle RC ç statstk alamlılık düzey le belrlee olasılık faktörü İstatstkte alamlılık düzey le belrlee olasılık faktörü k ç aşağıda çeştl değerler verlmştr: k = 3090 (999% güvelrlk düzey), k = 2576 (995% güvelrlk düzey), k = 645 (95% güvelrlk düzey), k = 282 (90% güvelrlk düzey) Sıklık ora modelde, kazaları sıklıkla meydaa geldğ bölgeler kaza sayıları belrler Bu rakamlar kullaılarak kaza oraları belrler ve bu oraa göre bölgeler sıralaır [9] Sıklık oraı (FR) aşağıdak eştlkle hesaplaır: NA V 6 FR x0 (8) FR : Sıklık oraı, NA : Bölgede meydaa gele kaza sayısı, V : Trafk hacm Şddet ora model, kaza şddet ve kaza ora modeller çerr [9] Bu modelde eşdeğer madd hasar (EPDO) rakamsal olarak hesaplaır (kaza etklk modelde olduğu gb) Daha sora her br yol kesmdek şddet oraıı elde etmek ç EPDO değer hacm değere bölüür (mlyo olarak gülük araç sayısı veya mlyo olarak araç-klometre değer) Şddet oraı (EO) aşağıdak eştlkle hesaplaır: EPDO V 6 EO x0 (9) EO : Şddet oraı, EPDO : Eşdeğer madd hasar, V : Trafk hacm Amprk Bayesa yötem, bast sıralama ve güve aralığı yötemlere göre daha çok terch edlmş ve gelştrlerek çeştl uygulamalar yapılmıştır [9] Bu yaklaşım yol güvelğ aalzlerde uzu zamada ber kullaılmaktadır [20]-[2] Bezer kesmlerde geçmş kaza statstkler ve beklee kaza sayıları kullaılarak, Amprk Bayesa yötemler le kaza rsk yüksek ola bölgeler belrlemesde öeml br başarı sağlamıştır Bu yaklaşımda, br bölgedek gerçek kaza oraı, rassal br değşke ve bölgey temsl ede br kaza değer olarak ele alıır ve bölge geçmş kaza verler bölge tehlke olasılığıı tespt ç kullaılır [22] Hauer bu yötemle bezer kesmlere at kaza verler kullaarak, bu kesmlerde olablecek kazaları sayısıı tahm etmştr [23] Hgle ve Wtkowsk de kazaya meyll bölgeler belrlemesde Amprk Bayesa yötem kullamıştır [24] Özetle bu yötem, çalışma bölgesdek kaza sayılarıı tahm edlmesde ve tehlkel yol kesmler belrlemesde kullaılır Amprk Bayesa yötem k öeml kabule dayaır Brc kabulde, br bölgede meydaa gele kazaları Posso dağılımıa uyduğu kabul edlr Posso dağılımı aşağıdak eştlkle fade edlr [24]: p ' e P( p, ) (0) p! P ( p, ) : olasılığı, p : Kayda geçe kaza sayısı, : beklee kaza değer İkc kabulde, λ ı olasılık dağılımıı gama dağılımıa uyduğu kabul edlr g(λ), gama yoğuluk foksyou olarak fade edlr ve değşkeler br foksyou olarak modeller Lteratürde çok boyutlu kaza aalz değerledrmesyle lgl çalışmalar da bulumaktadır Boroujerda ve dğ tarafıda eşt uzuluktak yol kesmlere uygulaa, kaza faktörler ve bu faktörler şddet değerler çere çok boyutlu br değerledrme model gelştrlmştr [9] Murat ve Şekerler tarafıda trafk kaza verler klask ve bulaık kümeleme yötemleryle aalz edlmş, elde edle küme merkezlere yakı bölgelerdek trafk kazalarıı daha yoğu olduğu oktalar kara okta olarak belrlemştr Belrlee kara oktalar detaylı bçmde ele alıarak kazaya ede ola usurlar celemştr [25] Karaşah ve Terz, Isparta-Atalya karayolu üzerde 996-999 yılları arasıda meydaa gele trafk kazalarıı Coğraf Blg Sstemler ortamıda değerledrerek kara okta aalz yapmışlardır [26] Saplıoğlu ve Karaşah, Isparta ldek trafk kazalarıı yoğu olduğu bölgeler ve kara oktaları coğraf blg sstemler (CBS) kullaarak tespt etmşlerdr Etk br yötem olarak söz edle CBS le tablolar oluşturulmuş ve kazaları değerledrlmes yapılmıştır [27] Emağa tarafıda şehrç aa arterlerde hız le kaza oluşumu arasıdak lşky araştırmak ç CBS tabalı br kaza aalz yötem gelştrlmştr Bu yötemde, zamaa bağlı ortalama kesm hızları le kesm geçmş kaza oraları ve üç güvelk ölçütü le 3
hazırlaa tematk kaza hartaları kullaılmıştır [28] Üal, br grup kara oktadak yleştrme alteratfler arasıda br optmzasyo çalışması yapmıştır Bu çalışmada, kaza sayılarıdak azalmayı maksmze edecek ve yapılacak yleştrmeler uygulaması ç gerekl ola projeler malyetler toplamıı mevcut bütçey aşmaması koşuluu sağlayacak şeklde br blgsayar programı gelştrlmştr [29] Oza ve dğ kaza rsk taşıya lkler belrlemes amacıyla tehlke deks metoduu kullamışlardır Yapıla rsk aalz ve dereceledrlmes soucuda tehlke deks metoduu, trafk kaza rsk aalzlerde kullaılableceğ ve bu sayede kaza sayılarıı azaltılablmes yöüde yapılacak çalışmalara temel oluşturableceğ belrlemştr [30] Atalay ve dğ Türkye de 977-2006 yılları arasıda meydaa gele aylık trafk kaza verler kullaarak zama sers aalz yötem le modelleme yapmışlardır Yapıla aalzler soucuda çalışma döemde kullaıla verlere göre e uygu model ARIMA(4,, 4) olduğuu belrlemşler Bu model kullaılarak e fazla ve e az kazaları meydaa geldğ döemler belrleyeblmşlerdr [3] Atalay ve dğ trafk kazalarıı oluşmasıda etkl olableceğ düşüüle sosyo-ekoomk ve ulaşımla lgl 20 farklı değşke belrlemşlerdr Türkye de 8 l ç bu değşkeler statstk değerler elde edlmş ve çalışmaı ver tabaı oluşturulmuştur Bu değşkeler bell gruplar altıda toplamak amacıyla faktör aalz yapılmış, faktör skorlarıa göre ller tematk hartaları oluşturulmuş ve kazaları aalzler yapılmıştır [32] Çodur ve dğ karayolu güvelğ sağlamasıda kazalara ede ola faktörler celeyerek geelleştrlmş leer regresyo tekğ le kaza tahm model gelştrmşlerdr [33] Çodur, yapay sr ağları yötem kullaarak Erzurum l karayolu trafk kazalarıı aalz yapmıştır Yapay sr ağları le yapıla aalzlerde karayolu trafk kazalarıda e etkl parametre düşey kurblar olduğu tespt edlmştr [34] Akgügör ve Doğa; regresyo aalz, yapay sr ağları ve geetk algortma yötemler kullaarak İzmr l ç trafk kaza tahm modeller gelştrmşlerdr Her üç yötemle kaza modeller gelştrlrke değşke olarak üfus, araç ve kaza sayıları kullaılmış ve bu yötemler karşılaştırması yapılmıştır [35] Akgügör ve Doğa; 986-2005 yılları arasıdak üfus, araç, kaza, yaralı ve ölü sayısı verler kullaarak Türkye ç trafk kaza modeller gelştrmşlerdr Bu çalışmada Smeed ve Adreasse modellerde yararlaılmıştır Gelştrle modele Smeed Bezeşm Model adı verlmştr [36]-[37] Irgat ve dğ tarafıda se makroskobk ulaşım plalama tekkler kullaılarak Sakarya l ç br kaza aalz çalışması yapılmıştır Bu çalışmada br ulaşım plalama yazılımıı (Vsum) modülü ola Vsum Safety programı kullaılmıştır [38] 3 Türkye de kaza aalzler Türkye de Karayolları Geel Müdürlüğü br karayoludak kara oktalarıı ortada kaldırılması veya yleştrlmes sürecyle lgl olarak aşağıda belrtle faalyetler yapmaktadır [39]: Kara oktaları belrlemes, karayolu ağıda özellkle tehlkel ola oktaları ve kara oktaları belrlemes sürecdr, Teşhs, belrlemş ola kara oktaları her bre lşk soruları, kazaya yol aça faktörler ve eksklkler eler olduğuu araştırılması sürecdr, Karşı ölemler buluması, gerçek sorular ve eksklklere dayalı olarak her kara oktaya uygu karşı ölemler oluşturulmasıa yöelk ssteml br aalz alamıı taşımaktadır, Etkler tahm edlmes, uygu karşı ölemler güvelk etkler (ve gerektğ takdrde ötek etkler) ve malyetler tahm edlmes sürecdr, Öcelkledrme, bazı taımlamış krterlere, tahm etklere, malyetlere ve bütçe kısıtlamalarıa dayalı olarak e y eylem plaıı (veya yatırım programıı) buluması alamıı taşımaktadır, Uygulama, eylem plaıa (veya yatırım programıa) dahl edlmş ola öcelkledrlmş ölemler fle gerçekleştrlmes alamıı taşımaktadır Türkye de Karayolları Geel Müdürlüğü tarafıda kaza aalzlerde ora kalte kotrol yötem kullaılmaktadır Bu yötemle brlkte ) oraı, ) frekası, ) Şddet deks de kullaılmaktadır Hesaplamalar km uzuluğudak yol kesm ç yapılmaktadır Hesaplaa bu üç değer şayet üst eşk değerler aşarsa bu kesm kara okta olarak dkkate alımaktadır [39] Şddet deks ç k farklı taım kullaılmaktadır İlk şddet deks taımıda (SIA); kazalar üçe ayrılmaktadır: Sadece madd hasarlı (PDO), yaralamalı (I) ve ölümlü (F) ı şddet, meydaa gele toplam kazaları kategorse bağlı olarak öcede taımlaa katsayılar le çarpılması le hesaplamaktadır İkc şddet deks taımıda (SIB); öcede belrlee katsayılar, kesmde meydaa gele yaralamalı ve ölümlü kazaları tümüe doğruda uygulamaktadır [28,[39] Karayolları Geel Müdürlüğü tarafıda SIA hesaplamasıda aşağıdak eştlk kullaılmaktadır [28],[39]: SI A PDO 3xI 9xF () SIA : lk şddet deks, PDO : sadece madd hasarlı kazaları toplam sayısı, I : yaralamalı kazaları sayısı, F : ülkede (bölgede) karayolu trafk kazalarıda öle sa sayısı Şddet deks kc taımıda; kaza sayısı yere ölümlü, yaralamalı ve hasarlı araçlarıı sayısı kullaılmaktadır Bu deks aşağıdak eştlk kullaılarak hesaplamaktadır [28], [39]: SI PDV 3xI 9xF (2) B SIA : İkc şddet deks, PDV : Hasarlı araç sayısı, I : larda yaralaa sa sayısı, Fa : larda öle sa sayısı 4 aalz kesmler yaklaşım model Bu çalışmada kaza aalz kesmler (KAK) adıda ye br yaklaşım model gelştrlmştr Karayolu trafk kazalarıı değerledrlmesyle lgl öerle bu model açıklaması aşağıda ayrıtılı olarak alatılmıştır a 4
4 İceleecek yol kesmyle lgl yol geometrk verler tem edlmes Bu aşamada yolu fzksel özellkleryle lgl blgler toplaır Bldğ gb fzksel ve geometrk açıda yetersz ola yollarda kazaları meydaa gelmes kaçıılmazdır Yolu bölümüş ya da bölümemş yol olması, şert sayısı, şert geşlğ, kurba durumu, geçş eğrs durumu, yolu boyua eğm, kavşaklar, saat yapıları (köprü, vyadük, tüel vb), yol yüzey yapısı gb yolu mühedslk alamıda tüm farklı kesmler belrler Homoje aalz kesmler oluşturulablmes ç yolla lgl tüm farklılıkları dkkate alıması gerekmektedr Bu çalışmada farklılıkları fade etmek ç yol geometrs ve trafk verler (değerler) başlıkları altıda k öeml geel fade kullaılmıştır Yol geometrs fadesde yolu fzksel özellkleryle lgl tüm parametreler çerlmektedr Trafk verler fadesde se şletmeyle lgl tüm parametreler çerlmektedr 42 Çalışma bölgese at trafk verler tem edlmes Bu aşamada çalışma bölgese at trafk verler toplaır Yolu yerleşm bölgesde olup olmama durumu, z verle maksmum hız değerler, elektrok deetleme sstem durumu, Yıllık Ortalama Gülük Trafk (YOGT) değerler gb trafk blgler belrler 43 aalz kesmler oluşturulması Bu aşamada yol geometrk yapısı ve trafk verler dkkate alıarak aalz bölges mümkü olduğuca homoje özellğe sahp kaza aalz kesmlere bölüür aalz kesmler oluşturulmasıyla lgl yötem Şekl de gösterlmştr Bu homoje kesmler elde edlmesdek e öeml amaç kaza sebepler kolayca ortaya koymak ve aalz kesmler arasıda statstk çalışmalar yapablmektr Şekl de; şert sayısı, şert geşlğ ve hız gb parametreler dkkate alıarak kaza aalz kesmler oluşturulmuştur Gerek yol geometrs gerekse trafk değerler le lgl ayrıtılı verler olması durumuda çok daha homoje aalz kesmler oluşturmak mümküdür belrlemek, yol geometrsde fzksel alamda br değşklk olmadığı sürece çalışma yapa araştırmacılara bağlıdır 45 statstk blgler grupladırılması Bu aşamada br öcek aşamada toplaa belrl br peryoddak kaza verler, kaza faktörler ve şddet durumua göre grupladırılır Geelde yol kazalarıa etk ede faktörler; yol, sa ve araç olmak üzere üçe ayrılmaktadır Meydaa gele kazaları şddet de; ölümlü, yaralamalı ve madd hasarlı olmak üzere ye üçe ayrılmaktadır Bu çalışmada da bahsedle şeklde br grupladırma yapılmıştır aalz kesmler ayı uzulukta olmadığı durumlarda, kaza frekasları le brlkte kaza yoğulukları da hesaplaır Aalz kesmlerde meydaa gele kazaları matematk bağıtıları aşağıda ayrıtılı olarak gösterlmştr kesmlerde meydaa gele kazalar, kaza frekası brmde ya brm zamada kaza sayıları türüde ( frekası=/zama) aşağıdak matrste gösterlmştr Bu matrste ks, kesmde meydaa gele toplam kaza sayısıı kaza frekası olarak karşılığıı fade etmektedr ks KS ks (3) İceleecek yol kesmde meydaa gele toplam kaza sayısı (KS) se aşağıdak eştlk kullaılarak hesaplaır KS ks (4) aalz kesmler farklı uzuluklarda olmasıda dolayı kaza yoğuluk değerler hesaplaarak şlemlere komuştur yoğulukları kaza sayılarıı aalz kesm uzuluğua bölümes le tespt edlr Aşağıdak deklemde ky, kesmdek kaza yoğuluğuu, d se aalz kesm uzuluğuu göstermektedr ks ky (5) d Her br kaza kesmde kaza faktörlere () ve kaza şddete (j) bağlı kaza yoğuluğu matrs aşağıda gösterlmştr ky ky j KY (6) ky kyj Şekl : aalz kesmler oluşturulması 44 aalz kesmlerde meydaa gele kaza statstk blgler tem edlmes Bu aşamada, br öcek aşamada belrlee kaza aalz kesmlere at geçmşte meydaa gele trafk kaza verler toplaması çalışması yapılır Aalzler doğru souç vermes ç kaza statstklerde belrl br zama peryodu dkkate alımalıdır Dkkate alıa zama peryodu çde çalışma bölgesdek yol geometrsde herhag br değşm olmamalıdır Mevsmsel ya da aylık olarak br aalz yapılması stemes durumda kaza verler lgl zama dlm ç toplaablr ve aalzler gerçekleştrleblr Zama dlm Her br kaza kesmde meydaa gele kazaları kaza faktörler () ve kaza şddetler (j) oraları mevcut kaza statstkler kullaılarak hesaplaablr ve kaza oraları matrs [KO ] aşağıdak gb oluşturulablr ko j; kesmde, kaza faktörlü ve j kaza şddetl kazaı yüzde csde oraıdır KO ko ko ko j ko j (7) Her br kesm ç, kaza faktörler le lgl tüm kaza şddetler oraları toplamı bre (%00) eşttr 5
ko ko j j (8) Her br kesm kaza yoğuluğu (ky ) le kaza oraı (ko j) çarpılırsa her br kaza türüü kaza yoğuluğu (kyo j) hesaplaır kyo ky ko (9) j yoğulukları matrs [KYO ] aşağıda gösterlmştr j ky ko ko j KYO (20) ky ko koj Souç olarak her br kaza türüü kaza yoğuluğu matrs [KYO ] aşağıdak gb yazılablr kyo j; kesmde, j kaza şddetl, kaza faktörlü kazaı kaza yoğuluğudur KYO kyo kyo kyo j kyo j (2) 46 Grupladırıla kazalara ağırlık değerler verlmes Bu aşamada, grupladırıla trafk kazalarıa etk ede faktörlere (yol, sa ve araç faktörler gb) ve meydaa gele kaza şddete (ölümlü, yaralamalı ve madd hasarlı) br ağırlık değer verlr Bu ağırlık değerler; aketlerle, uzma görüşleryle ya da trafk kazası rapor souçlarıda belrleeblr Bu çalışmada, trafk kazalarıa etk ede faktörler ağırlık değerler belrlemesde mahkeme souç raporlarıdak kusur dağılımı yüzdeler kullaılması tavsye edlmektedr şddet ağırlık değerler belrlemesde se mevcut çalışmalar kullaılablr (Dek veya 2) Aşağıdak eştlkte kazaı şddet ağırlık değerler verlmştr sfj, j kaza şddetl kazaı ağırlık değerdr sf SF sf j (22) Aşağıdak eştlkte se kaza faktörler ağırlık değerler verlmştr ffj, kaza faktörlü kazaı yüzde csde ağırlık değerdr Daha öcede belrtldğ gb bu değerler mahkeme souç raporlarıda belrleeblr ff FF ff (23) faktörü kaza kusur oralarıı belrledğde ağırlık değerler % csde olup toplamları 00 e eşttr ff 00 (24) 47 Aalz kesmler kaza şddet ve karar matrsler oluşturulması Bu aşamada her br kaza faktörü ç ayrı ayrı kaza şddet matrsler hesaplaır Bu matrsler daha sora brleştrlerek aalz kesme at karar matrs elde edlr şddet matrs, kaza yoğulukları le kaza şddet ağırlık değerler çarpılması le elde edlr Aşağıdak eştlkte kaza şddet matrs [SM ] hesaplamıştır Burada; sm, kesmde, kaza faktörlü kazaı şddet değerdr kyo kyo j sf sm SM kyo kyoj sf j sm (25) Tüm kaza faktörlere at karar matrs [KM] se aşağıdak matrste gösterldğ gb tüm faktörlere at şddet matrsler br araya getrlmes le elde edlmştr sm KM sm sm sm 48 olasılık matrs oluşturulması (26) ları olasılığı, her br kesmde kaza yoğuluğuu trafk hacme bölümesyle buluablr olasılık matrs oluşturulmasıyla lgl bağıtılar aşağıda gösterlmştr Her br kesmde lgl kaza faktörüü (o ) meydaa gelme olasılığı aşağıdak eştlk kullaılarak hesaplaablr sm o : t tr t t (27) Yukarıdak eştlkte trt, kesmde t zama aralığıda geçe araç sayısıı fade etmektedr t zama aralığı br yıl olarak alıırsa, yukarıdak deklem bölüm kısmı YOGT olarak dkkate alıablr Souç olarak, kaza faktörüü meydaa gelme olasılığı YOGT değerler kullaılarak aşağıdak eştlkle hesaplaablr sm o (28) YOGT Herhag br kesmde herhag br faktöre bağlı kaza olma eğlm (ke ) se aşağıdak eştlklerle hesaplaablr: ke o sm (29) 2 ( sm ) ke (30) YOGT Her br kaza faktörü ç kaza eğlm matrs [KE] se aşağıdak gb gösterlr; ke KE ke (3) Tüm faktörler ç kaza eğlm matrs [KE] se aşağıdak gb yazılablr 6
ke KE ke ke ke (32) 49 aalz kesmler öem matrs oluşturulması Öem matrsler, kaza aalz matrsler le 6 adımda belrlee trafk kazalarıa etk ede faktörler ağırlık değerler le çarpılması le buluur Aşağıdak eştlklerde öem matrs [OM] hesaplaması gösterlmştr om, kesm kaza öem değer göstermektedr OM KE FF (33) ke ke ff om OM ke ke ff om 40 aalz kesmler sıralaması (34) Br öcek adımda bulua aalz kesmler öem matrs değerler küçükte büyüğe ya da büyükte küçüğe sıralaarak, kaza eğlm düşük ya da yüksek ola bölgeler buluablr 4 Krtk kaza ora değerler belrlemes Öerle model e öeml avatajlarıda brs krtk kaza oraları değerler belrlemesde dğer modellere göre çok daha hassas souçlar vermesdr Çalışma bölges homoje özellkte aalz kesmlere bölüdüğü ç bezer özellkte aalz kesmler le karşılaştırmak daha sağlıklı souçlar verecektr Krtk kaza oralarıı belrlemesde Dek 7 kullaılablr 5 Model test edlmes Öerle model test edlmesyle lgl olarak aşağıda kuramsal olarak gelştrle örek br kesm üzerde aalzler gerçekleştrlmştr aalz kesmler (KAK) uzuluklarıı Bölüm 4 de alatıldığı gb yol geometrs ve trafk blgler dkkate alıarak belrledğ kabul edlmştr yoğulukları klometre başıa kaza sayısı olarak hesaplamıştır Örek kesm özellkler Tablo de verlmştr İcelee yol kesm uzuluğuu 23 km, toplam kaza sayısıı (KS) se 439 kaza/gü olduğu kabul edlmştr (Adım, 2 ve 3) Bu çalışmada, sağlıklı br karşılaştırmaı yapılablmes ç kaza verler kaza aalz kesmler esasıda topladığı kabul edlmştr Örek kesmde meydaa gele trafk kazaları, geçmş kaza statstkler dkkate alıarak öce kaza faktörlere (yol, araç ve sa) göre grupladırılmıştır Tablo 2 de kaza faktörler ve bu çalışma ç kabul edle kusur dağılımları % csde verlmştr Daha sora her br faktöre bağlı kaza şddetlere (ölümlü, yaralamalı ve madd hasarlı) göre br alt grupladırma yapılmış ve kabul edle kaza oraları % csde Tablo 3, 4 ve 5 te gösterlmştr Her br kaza kesmde gerçekleştğ kabul edle kazaları kaza faktörler () ve kaza şddetler (j) oraları (ko j) Tablo 3, 4 ve 5 te gösterlmştr (Dek 7) Kesmler Tablo : Test kesme at özellkler KAK Uzuluğu (km) Frekası (/gü) Yoğuluğu (/gükm) YOGT (Araç/gü) K 56 5600 5000 K2 3 46 533 5000 K3 4 35 875 5000 K4 2 35 750 8000 K5 2 55 2750 8000 K6 35 3500 8000 K7 4 5 275 9000 K8 3 33 00 9000 K9 2 38 900 9000 K0 55 5500 9000 Kesmler Tablo 2: faktörler ve kusur yüzdeler Yol Faktörü Araç Faktörü İsa Faktörü Toplam K 5 2 64 00 K2 9 22 69 00 K3 2 25 63 00 K4 27 62 00 K5 0 6 74 00 K6 7 3 70 00 K7 8 9 73 00 K8 8 29 53 00 K9 6 24 60 00 K0 7 25 68 00 Tablo 3: Yol faktörüe at kaza şddetler ve kusur yüzdeler Yol faktörü Ölümlü Yaralamalı Madd Hasarlı Kesmler K 5 06 29 K2 08 027 855 K3 024 06 6 K4 033 077 99 K5 09 08 83 K6 9 544 037 K7 04 248 52 K8 62 396 242 K9 28 88 592 K0 042 385 273 Tablo 4: Araç faktörüe at kaza şddetler ve kusur yüzdeler Araç faktörü Ölümlü Yaralamalı Madd Hasarlı Kesmler K 084 44 575 K2 044 308 848 K3 5 375 975 K4 89 297 224 K5 28 304 68 K6 7 46 767 K7 057 48 425 K8 029 2059 82 K9 072 264 2064 K0 225 75 7
Tablo 5: İsa faktörüe at kaza şddetler ve kusur yüzdeler İsa faktörü Ölümlü Yaralamalı Madd Hasarlı Kesmler K 28 472 48 K2 345 449 506 K3 504 2079 377 K4 248 2542 34 K5 592 308 37 K6 63 54 483 K7 073 533 5694 K8 59 689 4452 K9 48 96 456 K0 068 292 544 yoğuluğu (kyo j) (kaza/km) değerler Dek 2 kullaılarak hesaplamış ve Tablo 6, 7 ve 8 de gösterlmştr Tablo, 2, 3, 4 ve 5 te gösterle ve bu çalışma ç kabul edle kaza verler kullaılarak her br aalz kesm ç kaza yoğuluğu (kyo j) (kaza/km) değerler Dek 2 kullaılarak hesaplamıştır Hesaplaa değerler Tablo 6, 7 ve 8 de gösterlmştr Tablo 6: Yol faktörü kaza yoğuluk değerler Yol Faktörü Ölümlü Yaralamalı Madd Hasarlı Kesmler K 0840 0336 7224 K2 0028 004 3 K3 002 0053 0977 K4 0058 035 733 K5 0248 0220 2283 K6 047 904 3630 K7 005 036 0653 K8 078 0436 366 K9 0243 672 25 K0 023 28 502 Tablo 7 Araç faktörü kaza yoğuluk değerler Araç Faktörü Ölümlü Yaralamalı Madd Hasarlı Kesmler K 0470 2470 8820 K2 0067 0472 2834 K3 03 203 0853 K4 033 0520 3875 K5 0352 0836 322 K6 040 456 2685 K7 0073 0533 87 K8 0032 2265 0893 K9 037 0502 3922 K0 238 6050 6463 Tablo 8: İsa faktörü kaza yoğuluk değerler İsa Faktörü Ölümlü Yaralamalı Madd Hasarlı Kesmler K 077 8243 26880 K2 0529 2222 7829 K3 044 89 3252 K4 0434 4449 5968 K5 628 8547 075 K6 2205 5390 6905 K7 0093 955 7260 K8 075 0758 4897 K9 092 824 8664 K0 0374 706 29920 Şddet deks hesaplamalarıda Dek 2 dkkate alımıştır Bu çalışmada kaza ağırlık değerler her br faktör ç eşt kabul edlmştr (%3333) Daha öcede belrtldğ gb celee yol kesmyle lgl elde ayrıtılı verler olması durumuda gerçek durumu yasıta ağırlık değerler kullamak mümküdür Kullaıla ağırlık değerler matrsler Dek 22 ve 23 te belrtldğ gb aşağıda verlmştr: 9 SF 3 (35) 3333 FF 3333 (36) 3333 Tablo 6, 7 ve 8 verler kullaılarak, Adım 7 de alatıldığı gb aalz kesmler kaza şddet matrsler oluşturulmuştur Bu matrsler daha sora brleştrlerek aalz kesmlere at karar matrs elde edlmştr Çalışma bölgese at karar matrs deklem aşağıda verlmştr (Dek 37): 5792 87259 5594 684 26987 740 323 49 095 2657 3676 2483 570 3768 43956 KM (37) 3090 28938 4400 2060 8023 3589 4277 4865 8045 8330 36936 8696 9933 77550 5308 Karar matrs değerler ve her br kaza aalz kesme at YOGT değerler kullaılarak Dek 30 yardımıyla kaza eğlm matrs hesaplamıştır (Dek 38): 0050 523 0609 000 046 0059 0000 0026 0024 000 069 0058 0003 026 0242 KE (38) 002 005 0243 0000 0036 002 0002 0025 0007 0008 052 0039 00 0668 033 Dek 33 ve 34 te belrtldğ gb öem matrs, kaza eğlm matrs le trafk kazalarıa etk ede faktörler ağırlık değerler çarpılması le hesaplamıştır (Dek 39) Aalz kesmler öem matrs değerler büyükte küçüğe sıralaarak, kaza eğlm yüksek ola bölgeler bulumuştur (K>K0>K5>K6>K4>K2>K9>K7>K3>K8) Görüldüğü gb e yüksek kaza eğlm ola bölge K bölges, e düşük kaza eğlm ola bölge K8 bölges olarak bulumuştur Gelştrle KAK model dğer kaza aalz modelleryle karşılaştırılması ç kaza aalz kesmlere at verler kullaılarak, her br kesme at kaza frekası, kaza yoğuluğu, sıklık ora ve kaza şddet değerler hesaplamıştır Daha öce de değldğ gb, sağlıklı 8
br karşılaştırmaı yapılablmes ç kaza verler tüm kaza aalz modeller ç kaza aalz kesmler esasıda topladığı kabul edlmştr Normal olarak dğer modellerde aalz kesm uzuluğu dkkate alıarak tüm kesm fade ede ortalama değerler hesaplamaktadır Hesap değerler Tablo 9 da gösterlmştr Kesm 0050 523 0609 72733 000 046 0059 6833 0000 0026 0024 675 000 069 0058 7583 3333 0003 026 0242 2367 OM 3333 (39) 002 005 0243 2307 3333 0000 0036 002 903 0002 0025 0007 26 0008 052 0039 6604 00 0668 033 33086 Tablo 9: aalz modeller karşılaştırılması Frekası Model Yoğuluğu Model Sıklık Ora Model Şddet Model KAK Model K 56 56000 03 9435 72733 K2 46 5333 0256 25797 6833 K3 35 8750 094 9646 675 K4 35 7500 094 34286 7583 K5 55 27500 0306 64526 2367 K6 35 35000 094 76748 2307 K7 5 2750 0283 2009 903 K8 33 000 083 20997 26 K9 38 9000 02 3733 6604 K0 55 55000 0306 00287 33086 Tablo 9 da hesaplaa her model değer büyükte küçüğe doğru sıralaarak, her br model ç kaza kesmler kaza öem değerler belrlemştr Souçlar Tablo 0 da gösterlmştr Öem dereces Tablo 0: modeller souçları Frekası Model Yoğuluğu Model Sıklık Ora Model Şddet Model KAK Model K K K K0 K 2 K5 K0 K5 K K0 3 K0 K6 K0 K6 K5 4 K7 K5 K7 K5 K6 5 K2 K9 K2 K9 K4 6 K9 K4 K9 K4 K2 7 K3 K2 K3 K2 K9 8 K4 K7 K4 K8 K7 9 K6 K8 K6 K7 K3 0 K8 K3 K8 K3 K8 frekas modelde lk üç sırada: K, K5 ve K0, kaza yoğuluk modelde lk üç sırada: K, K0 ve K6, kaza sıklık modelde lk üç sırada: K, K5 ve K0, kaza şddet modelde lk üç sırada: K0, K ve K6, KAK modelde lk üç sırada: K, K0 ve K6 bulumaktadır Bu bölgeler kaza grafkler aşağıda verlmştr Şekl 2 de görüldüğü gb K ve K0 bölgeler dğer bölgelere göre daha yüksek öem derecese sahptrler şddet değerler ve YOGT değerler dkkate alıdığıda K bölges dğer bölgelere göre daha yüksek br öeme sahptr Bezer şeklde, so üç sırada kaza frekas modelde: K4, K6 ve K8, kaza yoğuluk modelde: K7, K8 ve K3, kaza sıklık modelde: K4, K6 ve K8, kaza şddet modelde: K8, K7 ve K3, KAK modelde se: K7, K3 ve K8 bulumaktadır Şekl 3 te görüldüğü gb K3, K7 ve K8 bölgeler dğer bölgelere göre daha az öem derecese sahptrler E az öem derecese sahp bölge se K3 bölges olduğu görülmektedr Oysa KAK modelde K8 bölges e az öem derecese sahptr K3 ve K8 bölgeler YOGT değerler celedğde sırasıyla 5000 ve 9000 araç/gü olduğu görülmektedr şddet değerler le brlkte YOGT değerler dkkate alıdığıda K8 bölges dğer bölgelere göre daha az br öeme sahptr KAK modelde çoklu br değerledrme şlem yapıldığı ç ortaya çıka souçları daha doğru br sıralama olduğu söyleeblr Şekl 2: öem derecesde lk sırada bulua bölgeler Şekl 3: öem derecesde so sırada bulua bölgeler 6 Souçlar Gelştrle KAK model dğer kaza aalz modellere göre daha sağlıklı souçlar verdğ düşüülmektedr Dğer modellerde sadece tek boyutlu br değerledrme yapılırke KAK modelde çok boyutlu br değerledrme söz kousudur frekası modelde kaza sayıları, kaza yoğuluğu modelde kaza sayıları ve uzuluk değerler, sıklık ora modelde se kaza sayıları ve trafk hacm değerler ağırlıklı olarak dkkate alımaktadır şddet modelde se sadece kazaı şddete bağlı olarak br souç çıkarılmaktadır Gelştrle KAK modelde dğer modeller değerledrme krterler yaıda, kaza kesmlerde kazaya etk ede faktörler ve bu faktörler şddet değerler de aalze dahl edlmştr aalzlerde beklee e öeml fayda kazaya sebep ola faktörü belrlemek ve souç olarak ca ve mal kayıplarıı e aza drmektr KAK model e öeml avatajlarda brs de homoje aalz kesmler oluşturulması ve bu kesmler arasıda yapılacak statstk çalışmalarla her br parametre kazaya ola etks belrleeblmesdr Gelştrle bu model hem şehrç hem de şehrlerarası yollara uygulamak mümküdür Yapılacak korelasyo, regresyo gb 9
statstk aalz ve testlerle kazaya etkl parametreler belrleeblr ve gerekl müdahaleler yapılablr Bu çalışmada ağırlık faktörler tüm bleşeler (sa, yol ve araç) ç %3333 ya eşt alımıştır Gerek uzma görüşler gerekse mahkeme souç raporları dkkate alıarak sa, yol ve araç ç mevcut durumu yasıta farklı ağırlık değerler alarak aalzler gerçekleştrmek mümküdür Gelştrle KAK model verler teork olarak üretle kuramsal br yol kesmde test edlmştr KAK model üzere daha ler düzeyde br çalışma yapılarak gelştrleblr Verler tam olarak sağlaa br çalışma bölgesde uygulama yapılarak kazaya etkl parametreler kaza üzere etk dereceler belrleeblr Ayrıca gelştrle kaza aalz model aylık ya da mevsmsel peryotlarda kullaılarak meydaa gele kazalarda zamaı etks de belrleeblr 7 Kayaklar [] World Health Orgazato Global Pla for the Decade of Acto for Road Safety 20-2020 Geeva, Swtzerlad, 200 [2] Al-Haj G Traffc Safety Developg Coutres- New Approaches Techology Trasfer by Usg Dstace Educato Techque, MSc Thess, Lköpg Uversty, Lköpg, Swede, 200 [3] Smeed RJ Some statstcs aspects of road safety research Joural of the Royal Statstcal Socety, Seres A, (Geeral), 2(), -34, 949 [4] Adams J Smeed s Law: Some further thoughts Joural of Traffc Egeerg ad Cotrol, 0(7), 70-73, 987 [5] Oppe S Macroscopc models for traffc ad traffc safety Accdet Aalyss ad Preveto, 2(3), 225-232, 989 [6] Koorstra MJ The evoluto of road safety ad moblty IATSS (Iteratoal Assocato of Traffc ad Safety Sceces) Research, 6(2), 29-48, 992 [7] Nav F, Berga A, Q JA Fudametal Relatoshp for Roadway Safety: A Model for Global Comparsos Trasportato Research Board, Trasportato Research Record, Washgto DC, USA, 44, 994 [8] Cheg W, Washgto SP Expermetal evaluato of hotspot detfcato methods Accdet Aalyss ad Preveto, 37(5), 870-88, 2005 [9] Boroujerda M, Saffarzadeh M, Abolhasaejad V Developg a model for prortsg hgh crash road segmets Proceedgs of the Isttuto of Cvl Egeers-Trasport, 63(), 9-28, 200 [0] Carey J Arzoa Local Govermet Safety Project Aalyss Model (Fal Report 504) Phoex, Arzoa, USA, 200 [] Q X, Iva JN, Ravshaker N Selectg Exposure Measures Crash Rate Predcto for Two-Lae Hghway Segmets Accdet Aalyss ad Prevetato, 36(2), 83-9, 2003 [2] Pulugurtha SS, Krshakumar VK, Nambsa SS New Methods to Idetfy ad Rak Hgh Pedestra Crash Zoes: Allustrato Accdet Aalyss ad Preveto, 39(4), 800-8, 2007 [3] Hallmark SL, Basavaraju R, Pawlovch M Evaluato of the IOWA DOT s Safety Improvemet Caddate Lst Process Iowa State Uversty, Departmet of Trasportato, Ames IA, USA, 2002 [4] McGuga DRD No-Jucto accdet rates ad ther use black-spot detfcato Traffc Egeerg Cotrol, 23(2), 60-65, 982 [5] Uted States Federal Hghway Admstrato Hghway Safety Improvemet Program (HSIP) Maual US Departmet of Trasportato Washgto DC, USA, 98 [6] Ma J, Kockelma K Crash frequecy ad severty modelg usg clustered data from washgto state Proceedgs of the IEEE ITSC, IEEE Itellget Trasportato Systems Coferece, Toroto, Caada, 7-20 September 2006 [7] Mosere CM, Bosa PG, Bert RL Combg clmate, crash, ad hghway data for mproved rakg of speed ad wter-weather related crash locatos orego Joural of Trasportato Egeerg, 34(7), 287-296, 2008 [8] Stokes RW, Mutabaz MI Rate-Qualty cotrol method of detfyg hazardous road locatos Trasportato Research Record, 542, 44-48, 996 [9] Sayed TAA Hghway Safety Expert System: A New Approach to Safety Programs PhD Thess, Uversty of Brtsh Columba, Vacouver, Caada, 995 [20] Elvk R The predctve valdty of emprcal bayes estmates of road safety Accdet Aalyss ad Preveto, 40(6), 964-969, 2008 [2] Hauer E O the estmato of the expected umber of accdets Accdet Aalyss ad Preveto, 8(), -2, 986 [22] Bureau of Trasport Ecoomcs Evaluato of the Black Spot Australa Govermet Publshg Servce, Caberra, Australa, 995 [23] Hauer E, Harwood DW, Coucl FM, Grffth MS Estmatg safety by the emprcal Bayes method: A tutoral Trasportato Research Record, Trasportato Research Board, Natoal Research Coucl, Washgto, DC, USA, 784, 2002 [24] Hlge JL, Wtkowsk JM Bayesa detfcato of hazardous locatos Trasportato Research Record, Trasporato Research Board, Natoal Research Coucl, Washgto, DC, USA, 85, 988 [25] Murat YŞ, Şekerler A Trafk kaza verler kümeleme aalz yötem le modellemes İMO Tekk Derg, 20(3), 4759-4777, 2009 [26] Karaşah M, Terz S Coğraf blg sstemler le Isparta- Atalya-Burdur karayoluu kara okta aalz Pamukkale Üverstes Mühedslk Blmler Dergs, 9(3), 305-3, 2003 [27] Saplıoğlu M, Karaşah M Coğraf blg sstem yardm le sparta l ketç trafk kaza aalz Pamukkale Üverstes Mühedslk Blmler Dergs, 2(3), 32-332, 2006 [28] Emağa ZA A Approach to Ivestgate Relatoshp Betwee Speed ad Safety o Urba Arterals MSc Thess, Mdle East Techcal Uversty, Akara, Turkey, 2008 [29] Üal SZ A Optmzg Approach for Hghway Safety Improvemet Programs MSc Thess, Mddle East Techcal Uversty, Akara, Turkey, 2004 [30] Oza C, Başka Ö, Haldeble S, Derc E Trafk kazalar tehlke deks metodu le aalz: dezl öreğ Pamukkale Üverstes Mühedslk Blmler Dergs, 6(3), 325-333, 200 [3] Atalay A, Tortum A, Gökdağ M Türkye de 977-2006 yılları arasıda meydaa gele aylık trafk kazalarıı zamasal aalz Pamukkale Üverstes Mühedslk Blmler Dergs, 8(3), 22-229, 202 0
[32] Atalay A, Tortum A, Çodur YM Faktör aalz kullalarak trafk kazalar modellemes Uluslararası Trafk ve Ulaşım Güvelğ Dergs, (), 35-54, 204 [33] Çodur MY, Tortum A, Çodur M Geelleştrlmş leer regresyo le erzurum kuzey çevre yolu kaza tahm model Iğdır Üverstes Fe Blmler Esttüsü Dergs, 3(), 79-84, 203 [34] Çodur MY, Tortum A A artfcal eural etwork model for hghway accdet predcto: A case study of Erzurum Turkey Promet-Traffc & Trasportato, 27(3), 27-225, 205 [35] Akgügör AP, Doğa E Farklı yötemler kullaılarak gelştrle trafk kaza tahm modeller ve aalz Iteratoal Joural Egeerg Research & Developmet, 2(), 6-2, 200 [36] Akgügör AP, Doğa E Smeed ve adreasse kaza modeller türkye uygulaması: Farklı searyo aalzler Gaz Üverstes Mühedslk-Mmarlık Fakültes Dergs, 23(4), 82-827, 2008 [37] Adreasse DC Lkg deaths wth vehcles ad populato Traffc Egeerg & Cotrol, 26(), 547-549, 985 [38] Irgat O, Guler H, Asla A "Traffc safety aalyss usg macroscopc modelg techques a case study for Sakarya rego" Iteratoal Scece ad Techology Coferece, Rome, Italy, 25-27 Jue 203 [39] Sjolder K Kara Nokta El Ktabı Karayolları Geel Müdürlüğü, Akara, Türkye, 200