İÇİNDEKİLER Giriş... 1 Bölüm 1: İŞLETME KAVRAMI... 3 1.1 Ekonomik Sistem... 3 1.2 Üretim Ögeleri... 4 1.3 Gereksinme ve İstekler... 5 1.3.1 Talep... 6 1.3.2 Mal ve Hizmet... 7 1.3.3 Tüketim ve Tüketici... 9 1.3.4 Tüketim ve Üretim İlişkisi... 10 1.3.5 Başarı Ölçütleri: Etkenlik ve İlgili Kavramlar... 10 1.3.6 Etkenlikle İlgili Kavramlar... 11 1.4 İşletme Kavramı... 13 1.4.1 Girişim ve Girişimci... 14 1.5 İşletmelerin Amaçları... 16 1.5.1 Temel Amaçlar... 17 1.5.2 Özel Amaçlar... 18 1.6 İşletmelerin İşlevleri... 19 1.7 İşletmelerin Çevre İlişkileri ve Sorumlulukları... 22 1.8 İşletmelerin Gruplandırılması... 26 1.9 İşletmelerin Kuruluşu... 30 1.9.1 Kuruluş Kararının Oluşumu... 30 iii
1.10 Kuruluş Yerinin Belirlenmesi... 34 1.10.1 Kuruluş Yeri Etkenleri... 35 1.11 İşletmelerin Büyümesi... 41 1.11.1 İşletmelerde Büyüme Kavramı... 41 1.11.2 Büyüme Nedenleri... 41 1.11.3 Büyüme Biçimleri... 44 1.11.4 Hukuki ve Ekonomik Açıdan Birleşme Türleri... 49 1.11.5 İşletmelerde Küçülme... 52 1.12 İş Ahlakı ve Toplumsal Sorumluluk... 54 1.12.1 Etik Kavramının Tanımı... 55 1.12.2 Etik Kavramı ve Yasa İlişkisi... 56 1.12.3 İşletmelerde Etik Açıdan Ele Alınan Davranışlar... 58 1.12.4 Toplumsal Sorumluluk ve Etik... 59 1.12.5 Etik Sorumluluk ve İşletme Kararları... 59 YARARLANILAN KAYNAKLAR... 60 Bölüm 2: YÖNETİM KAVRAMI... 63 2.1 Yönetimin Tanımı... 63 2.1.1 Yönetim Tipleri... 64 2.1.2 Yönetim Piramidi... 65 2.1.3 Yöneticinin Rolleri... 66 2.1.4 Yönetsel Yetenekler... 69 2.1.5 Yönetim Kavramının Gelişimi... 70 2.1.6 Yönetim İşlevleri... 75 2.1.7 Plan Türleri... 78 2.2 Örgütleme... 80 2.2.1 Örgütleme Süreci... 81 2.2.2 Örgütleme İlkeleri... 82 2.2.3 Bölümlere Ayırma... 84 2.3 Yöneltme... 85 2.3.1 Güdüleme... 85 2.3.2 Liderlik... 86 2.4 İletişim... 89 2.4.1 Biçimsel İletişim Biçimleri... 90 2.4.2 Biçimsel Olmayan İletişim Biçimleri... 91 2.4.3 Grup... 91 2.5 Denetim... 92 2.5.1 Denetim Süreci... 92 2.5.2 Hedeflerin Saptanması... 92 iv
2.5.3 Gerçekleşen Sonuçların Ölçülmesi... 93 2.5.4 Standartlarla Gerçekleşen Sonuçların Karşılaştırılması... 93 2.5.5 Düzeltici Faaliyetler... 93 YARARLANILAN KAYNAKLAR... 94 Bölüm 3: İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ KAVRAMI... 95 3.1 İnsan Kaynakları Yönetiminin Amaçları... 95 3.2 İnsan Kaynakları Yönetiminin Önemi... 96 3.3 İnsan Kaynakları Yönetiminin Gelişim Süreci... 96 3.4 İnsan Kaynakları Yönetimini Etkileyen Çevre Unsurları... 99 3.4.1 İç Çevre Unsurları... 99 3.4.2 Dış Çevre Unsurları... 99 3.5 İnsan Kaynakları Yönetimi Faaliyetlerinin Örgütlenmesi... 100 3.6 İnsan Kaynakları Bölümünün Örgüt İçindeki Yeri... 100 3.7 İnsan Kaynakları Yöneticilerinin Yetki Kullanımı... 101 3.8 İnsan Kaynakları Yönetiminde Diğer Yöneticilerin Yeri... 102 3.9 İnsan Kaynakları Yönetimini Oluşturan İşlevler... 103 3.10 İnsan Kaynakları Planlaması... 104 3.10.1 Planlama Yöntemleri... 105 3.10.2 Planlamada Kullanılan Araçlar... 106 3.11 İş Analizleri... 107 3.11.1 İş Analizlerinin Kullanım Alanları... 107 3.11.2 İş Analizleri Süreci... 107 3.11.3 İş Tanımları... 108 3.11.4 İş Gerekleri... 109 3.12 İşe Alma... 110 3.12.1 Personel Bulma... 110 3.13 İşe Alıştırma ve Personel Eğitimi... 115 3.13.1 İşe Alıştırma (Oryantasyon)... 115 3.13.2 Personel Eğitimi... 116 3.14 Performans Değerleme... 117 YARARLANILAN KAYNAKLAR... 121 Bölüm 4: PAZARLAMA İLKELERİ... 123 4.1 Pazarlamanın Tanımı ve Gelişim Süreci... 123 4.1.1 Pazarlamanın Gelişim Süreci... 126 4.2 Pazarlama Fonksiyonları... 127 4.3 Pazar Bölümleme ve Hedef Pazarın Seçimi... 129 4.3.1 Pazar Bölümleme Türleri... 131 v
4.4 Tüketicilerin Satın Alma Davranışları... 131 4.5 Pazarlama Bilgi Sistemi ve Pazarlama Araştırması... 133 4.6 Ürün Fiyatlama... 136 4.6.1 Ürün Kavramı... 136 4.6.2 Ürünlerin Sınıflandırılması... 140 4.6.3 Ürün (Mal) Karması Kararları... 143 4.6.4 Yeni Ürün Kavramı... 144 4.6.5 Yeni Ürüne Ne Zaman İhtiyaç Duyulur?... 146 4.6.6 Ürün Yaşam Eğrisi... 147 4.6.7 Ürüne İlişkin Özellikler... 149 4.7 PAZARLAMA KANALLARI VE TUTUNDURMA... 163 4.7.1 Dağıtım... 163 4.7.2 Dağıtım Kanalı Türleri... 164 4.7.3 Dağıtım Kanalını Oluşturma Kararları... 168 4.7.4 Dağıtım Politikaları... 169 4.8. Tutundurma... 172 4.8.1 Tutundurma Karmasının Kapsamında Yer Alan Faaliyetler ve İşlevler... 174 4.8.2 Tutundurma Karmasının Hazırlanması ve Tutundurma Yönteminin Seçimi... 177 4.8.3 Kampanya Kavramı... 180 YARARLANILAN KAYNAKLAR... 181 Bölüm 5: ÜRETİM SİSTEMLERİ VE YÖNETİMİ... 183 5.1 Üretim Kavramı... 183 5.2 Üretim Sistemi... 186 5.3 Üretim Sistemi Türleri... 190 5.3.1 Tek (Proje) Üretim Sistemi... 190 5.3.2 Parti Üretimi Sistemi... 192 5.3.3 Akıcı (Flow) Üretim Sistemi... 193 5.3.4 Sipariş Üretimi Sistemi... 194 5.3.5 Sürekli Üretim Sistemi... 195 5.3.6 Kitle (Yığın) Üretim Sistemi... 195 5.3.7 Grup Teknolojisi Üretim Sistemi... 196 5.3.8 Sıfır Stoklu Üretim (JIT) Sistemi... 198 5.4 Üretim Yönetimi... 201 5.4.1 Üretim Yönetiminin Çağdaş Boyutları... 202 vi
5.5 Üretim Sistemlerinin Tasarımı, Kuruluş ve İşleyişi... 205 5.5.1 Tasarım Kavramı... 205 5.5.2 Süreç Tasarımı... 208 5.6 Süreç Tasarımı Modelleri... 216 5.6.1 Ürüne Dayalı Süreç Tasarımı... 217 5.6.2 Bilgisayar Destekli Tasarım (CAD)... 218 5.6.3 Bilgisayar Bütünleşik Üretim Sistemleri... 219 5.7 Üretim Sistemlerinin Kurulumu ve İşletimi... 221 5.7.1 Üretim Sistemlerinin Kuruluş ve İşletim Aşamaları... 221 YARARLANILAN KAYNAKLAR... 227 Bölüm 6: İŞLETME BİLGİ SİSTEMİ... 229 6.1 İşletmelerde Bilgi Gereksinimi... 229 6.1.1 Bilgi Sisteminin İşletme Sistemi İçindeki Yeri... 230 6.2 Veri ve Bilgi İlişkisi... 231 6.3 Bilginin İşlenmesi... 232 6.4 Bilgi İşleme Yöntemleri... 234 6.5 Elektronik Bilgi Sisteminin Ögeleri... 235 6.6 Bütünleşik Bilgi Sistemi... 236 6.6.1 İşletme Bilgi Sistemi Türleri... 238 6.7 İşletme İşlevleri (Fonksiyonları) Bilgi Sistemleri... 239 6.7.1 Pazarlama Bilgi Sistemi... 239 6.7.2 Üretim Bilgi Sistemi... 240 6.7.3 İnsan Kaynakları Bilgi Sistemi... 242 6.7.4 Muhasebe Bilgi Sistemi... 243 6.7.5 Finansal Bilgi Sistemi... 244 6.7.6 Üst (Tepe) Yönetim Bilgi Sistemi... 244 6.8 Küresel Bilişim Sistemi... 247 6.8.1 Ofis Otomasyonu... 247 6.8.2 İnternet... 248 6.8.3 İntranet... 249 YARARLANILAN KAYNAKLAR... 250 Bölüm 7: MUHASEBE... 251 7.1 Elde Edilen Bilgi Türü Açısından Muhasebenin Sınıflandırılması... 253 7.1.1 Muhasebenin Sınıflandırılması... 253 7.2 Bir Bilgi Sistemi Olarak Muhasebe... 253 7.3 İşletme Varlıkları ve Kaynakları... 255 vii
7.4 Muhasebe Eşitliği ve Finansal Kayıtlar... 255 7.5 Finansal Tablolar... 261 7.6 Bilginin Doğruluk ve Güvenilirliği... 263 7.7 Finansal Analiz... 263 YARARLANILAN KAYNAKLAR... 264 Bölüm 8: FİNANSAL YÖNETİM... 265 8.1 Finansal Yönetim ve Diğer Bilim Dalları ile İlişkisi... 268 8.2 Finansal Yönetim ve İşletme Amaçları... 270 8.3 Finansal Analiz... 271 8.4 Finansal Planlama ve Kontrol... 273 8.4.1 Finansal Gereksinmelerin Tahmini... 274 8.4.2 Bütçelerin Geliştirilmesi... 276 8.4.3 Proforma Gelir Tablosunun Düzenlenmesi... 276 8.4.4 Proforma Bilançonun Hazırlanması... 277 8.4.5 Nakit Bütçesi... 278 8.4.6 Finansal Kontrol... 280 8.5 Yatırım Kararları... 281 8.6 Çalışma Sermayesi (Dönen Varlıklar) Yönetimi... 283 8.7 Finansal Sistem ve Kurumlar... 286 8.8 Faiz, Risk ve Finansal Piyasalar... 288 8.9 Finansal Piyasa Türleri... 290 8.10 Finansal Kurumlar... 294 8.10.1 Para Yaratan Finansal Kurumlar... 295 8.10.2 Ticaret Bankaları (Mevduat Bankaları)... 296 8.10.3 Finans Yaratmayan Finansal Kurumlar... 298 8.10.4 Kolektif Yatırım Kurumları... 300 8.10.5 Factoring ve Forfaiting Şirketleri... 300 8.10.6 Leasing (Kiralama) Şirketleri... 300 8.10.7 Risk Sermayesi Şirketleri... 300 8.11 Finansal Araçlar... 301 8.11.1 Finansal Araçların Özellikleri... 301 8.12 Para Piyasası Finansal Araçları... 302 8.12.1 Hazine Bonosu... 303 8.12.2 Geri Satın Alma Anlaşması (REPO)... 303 8.12.3 Banka Mevduatı... 303 8.12.4 Finansman Bonoları... 303 8.12.5 Banka Bonosu... 304 8.12.6 Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler (VDMK)... 304 viii
8.13 Sermaye Piyasası Araçları... 304 8.13.1 Hisse Senetleri... 305 8.13.2 Tahviller... 305 8.14 Türkiye de Finansal Piyasalar... 306 YARARLANILAN KAYNAKLAR... 308 Bölüm 9: ÇOK ULUSLU İŞLETMELER... 309 9.1 Çok Uluslu İşletmelerde Çevre... 311 9.2 Çok Uluslu İşletmelerin Yabancı Ülkelere Giriş Yolları... 312 9.3 Çok Uluslu İşletmelerin Yönetimi... 316 9.3.1 Çok Uluslu İşletmelerin Organizasyon Yapıları... 317 YARARLANILAN KAYNAKLAR... 320 KAYNAKÇA... 321 ix