ABDULLAH ALİYE CAN ANAOKULU REHBERLİK SERVİSİ AİLE EĞİTİMİ BÜLTENİ 1 36-72 AY ÇOCUK GELİŞİMİ 0-6 yaş insan hayatının en önemli dönüm noktalarından biridir. Aşağıdaki hikâye 5 yıl gösterilen üstün sabrın bir ürünüdür. Bambu Ağacı Bambu ağacının yetişmesi, olumlu ısrar için güzel bir örnektir. Çinliler bu ağacı söyle yetiştirir: Önce ağacın tohumu ekilir, sulanır ve gübrelenir. Birinci yıl tohumda herhangi bir değişiklik olmaz. Tohum yeniden sulanıp gübrelenir. Bambu ağacı ikinci yılda da toprağın dışına filiz vermez. Üçüncü ve dördüncü yıllarda her yıl yapılan işlem tekrar edilerek bambu tohumu sulanır ve gübrelenir. Fakat inatçı tohum bu yılda da filiz vermez. Çinliler büyük bir sabırla besinci yılda da bambuya su ve gübre vermeye devam ederler. Ve nihayet besinci yılın sonlarına doğru bambu yeşermeye baslar ve altı hafta gibi kısa bir sürede yaklaşık 27 metre boyuna ulaşır. Bu olgunluğa erişen bambu ağacının, araştırdığınız da kozmetikten ilaç sanayine giyimden endüstüriye kadar birçok alanda çok çok önemli faydalarının olduğu göreceksiniz. Çocuklarımızda bambu ağacı gibidir. Eğer gereken sabrı özeni ve doğru yöntemleri kullanılırsanız oda kendi özgün yetenekleriyle vazgeçilmezler arasına girecektir emin olun.*** **** İstenilen davranışları yerleştirmede uygun zaman önemlidir. O-6 istenilen davranışları yerleştirme de önemli bir zamandır. Bu yüzden bu döneme altın yıllar denir. Kişilik yapılanmasının %70 i bu dönemde oluşur. Duygularını aktarmasına izin verin. Bazen doğruyu söylemek adına onların duygularını aktarmasını engelliyoruz. Yaşadıkları olaylar karşısında sizin gibi hissetmesini beklemeyin. Bir şeyden korkabilir; eğer Falan olay oldu dediğinde kızacak bir şey mi var demek yerine onun duygunu anlamaya çalışın. Önce duygularla sonra davranışlarla ilgilenin. Onu çok kızgın görünce panikleyebilirsiniz. O zaman seni kızgın görünce panik oluyorum deyin. Çocuk anlattıklarınızın % 5 ini Yaptıklarınızın 95 ini alır. Çocuk olduklarını unutmayın. Saçmalama, sıkılma hakkına sahiptirler. Sizin yaptığınız planlardan sıkılmalarına izin verin. Üzüldüğünüzde, ağladığınızda, korktuğunuzda duygularınızı gizlemeyin. Anlayabileceği dille söyleyin. Üzüntünüz geçip rahatlayınca da rahatladığınızı geçtiğini anlatın. Bu çocuğun insanların ara sıra böyle duygular yaşayabileceklerini ve daha sonra rahatlayabileceklerini öğrenmiş olacak. Eğer tam tersini yaparsanız ona üzüldüğün bir şey olunca ya da sinirlendiğin bir şey olunca içine at tut çatla, kahrol Mesajı verilir. Bu durum ileride çocukların depresyona eğilimli bireyler olmasına sebep olur. 36-48 AYLIK ÇOCUKLARIN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ 1. Psiko -motor gelişim Düz çizgide yürür Tek ve çift ayak üzerinde sıçrar Değişik yönlere yuvarlanır Topu iki eliyle hedefe atar Topu yere vurup tutar. Durduğu yerde ayakla sabit topa vurur Atılan topu bütün vücudu ile tutar Bisikletle pedal çevirerek ilerler Sıvıları bir kaptan başka bir kaba boşaltır Yumuşak malzemeleri kullanarak (oyun hamuru) değişik şekiller oluşturur Baskı yapıştırma işlerini yapar Daire şeklini çizer 8 küple kule yapar Müzik eşliğinde serbest dans eder. 2. Bilişsel gelişim Zıt kavramları ayırt eder 1 den 10 a kadar sayar. İstenilen sayıdaki nesneleri gösterir. Birebir eşleştirme yapar 3 küple köprü yapar 4 parçalı yapbozu tamamlar Renkleri tanır ve eşleştirir Resmini gördüğü nesneyi tanımlar Kendisine söylenen vücut bölümlerini gösterir Cinsiyetini söyler Modele bakarak iki nesneden oluşan örüntüyü devam ettirir.
3. Dil gelişimi Sesin geldiği yönü söyler 3 4 sözcükle cümle kurar Neden, nasıl ve kim gibi sorular sorar Geçmiş zaman ifadelerini kullanır Konuşmalarında kişi zamirleri kullanır Konuşmalarında sıfatları kullanır (Kırmızı elma gibi) Konuşmalarında çoğul eklerini kullanır Sohbete katılır Duygularını ifade eder Nesnelerin işlevlerini anlar İfadelerinin çoğu anlaşılır şekildedir Ard arda verilen 2 veya 3 yönergeyi yerine getirir Kendi kendine şarkı ve tekerleme söyler Yaptığı günlük işlerle ilgili olarak sorulan sorulara cevap verir İki olayı oluş sırasına göre anlatır. 4. Sosyal ve Duygusal gelişim Grup oyunlarına katılır Sıraya girer ve sırasını bekler Nezaket sözcüklerini kullanır (Lütfen, teşekkür ederim vs.) Başkalarının duygusal ifadelerini anlar Yetişkin denetiminde kurallara uyar Basit sorumlulukları yerine getirir Kendisi hakkında olumlu ifadeler kullanır Kendine ait nesneleri paylaşır Gerekli durumlarda izin ister izin alır. 5. Öz Bakım Becerileri Kendi kendine yemek yer Düğmesiz ve bağsız giysileri yardımsız çıkarır yardımla giyer Giysilerin ön ve arkasını ayırt eder. Ellerini ve yüzünü yardımla yıkar ve kurular Dişlerini yardımla fırçalar Saçını yardımla tarar Tuvalet gereksinimini yardımla karşılar Kendine ait eşyaları toplar Bu yaşlardaki bir çocuğun hayal gücü artık oyunlarına, yaptığı faaliyetlere değişik renkler katmaktadır. Bu yaş dönemlerinde çocuklar hayal ile gerçeği yeni yeni ayırt etmeye başlarlar. Bununla birlikte hayali hikayeler dinlemeyi ve uydurmayı severler. En sevdikleri masal ya da çizgi film kahramanının yerinde olmak, ya da başkalarının başına gelen şeyleri kendi başına gelmiş gibi anlatmak veya hiç olmayan şeyler uydurmak bu dönemde sık karşılaşılan durumlardır. Hayal dünyaları gittikçe zenginleştiği için de oyunları, resimleri ve anlattıkları hikayeleri de daha renkli, zengin olmaya başlar. Oyun bu yaş döneminde çocuğun hayatının en önemli parçasıdır. Arkadaş ilişkileri gelişmeye başladıkça çocuğun sosyal yanı da gelişmektedir. En iyi arkadaşını taklit etmek onun gibi yürümek, konuşmak gibi farklı rolleri oynamayı sever. Bazen farklı bir karaktermiş ( masaldaki cin veya çizgi filmdeki süper kahraman ) gibi davranmak ya da bir nesneyi başka bir nesnenin yerine kullanmak ( boş bir ayakkabı kutusunu müzik seti ya da ipleri kablo yapmak ) bu dönemdeki gelişmelerdir. Anlattıkları hikâyelerde başlangıçta baş ve son yoktur, hikaye her defasında farklı şekilde anlatılır ama zamanla onları daha gerçekçi ve mantıklı hikayelere dönüştürmeye başlar. ÇOCUKLARIN GELİŞİMİ NASIL DESTEKLENMELİDİR? Hayal gücüne yer bırakmayan tek düğmeye basılarak oynan oyuncaklar yerine çok fonksiyonlu oyuncaklar seçin Beraber oyun oynadığınızda onun sizi yönlendirmesine izin verin TV ve bilgisayar yerine tiyatro, drama, dans ve spor etkinlikleri tercih edin Evdeki eşyaları (kendine zarar verici olmadıkça) farklı şekillerde kullanarak oynamasına izin verin Ev kirlenecek, dağılacak diye onun oyun alanını kısıtlamak yerine oyun bittikten sonra yeni bir oyun oynarmışcasına ev beraber toplayın. Farklı malzemelerle çalışmasına izin verin( rulolar, boş kutular, gazeteler...vb.) Hikaye okumak hikaye tamamlamak, çizdiği bir resme hikaye uydurmak gibi etkinliklerle uygulayın. Oyuncak üretmesine izin verin. Her istediği oyuncağı almayın. Bütün oyuncakları yere döküp oynamak yerine bir iki oyuncağı seçerek oynamayı öğretin. Bu hem o iki oyuncağa daha rahat odaklanmasını hem de tercih yapmayı öğrenmesini sağlayacaktır.
Doğa ile yakından tanışmasına imkan verin. Hayvanları, bitkileri izlemesine izin verin. Ona kendi çocukluğunuzda oynadığınız oyunlardan öğretin. Patates baskısı, kağıttan uçak yapmak, kağıttan gemi yapıp suda yüzdürmek gibi Değişik roller oynamasına izin verin. O anne olsun, o baba olsun. Beraber farklı malzemeler karıştırarak yemekler yapın. Saksıya farklı tohumlar ekip hangi renk çiçek açacağını beraber gözlemleyin. 48-60 AYLIK ÇOCUKLARIN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ 1. Psiko-motor gelişim Dairesel çizgide yürür Koşarken komutla yön değiştirir 30 cm yükseklikten atlar Engelin üzerinden çift ayak atlar Durduğu yerden kollarından kuvvet alarak çift ayakla ileri doğru atlar Tek ayak üzerinde ritmik olarak 4-6 kere sıçrar Topu yerde 3 kere sektirir Küçük topu tek eliyle atar. Atılan topu elleriyle tutar Koşarak sabit topa ayakla vurur Tek ayak üzerinde 7-8 saniye durur Bisikletle köşeleri döner Basit dans adımları yapar Örneğe bakarak gösterilen modeli çizer Nesneleri ipe dizer 2. Bilişsel Gelişim İnsan resmini altı ögeyi içerecek şekilde çizer 4-10 parçalı yapbozu tamamlar Nesneler ile rakamlar arasında ilişki kurar 1-5 nesneyi ortak özelliklerine göre gruplandırır 1 den 20 ye kadar birer ritmik sayar Verilen iki yarımı birleştirerek bütün oluşturur Birkaç nesnenin hangi malzemeden yapıldığını söyler 10 küple kule yapar Farklı dokulardaki nesneleri ayırt eder Renkleri isimlendirir Resimlerdeki eksik parçaları örneğe bakarak tamamlar Gösterilen resimlerden öykü oluşturur Neden sonuç ilişkisi içeren sorulara cevap verir İki nesneden oluşan örüntü yapar 3. Dil Gelişimi Seslerdeki farklılıkları ayırt eder Sesin kaynağının ne olduğunu söyler 4-5 sözcüklü cümle kurar Konuşmalarından olumsuz sözcük yapıları kullanır Sözcüklerin anlamlarını sorar Nesnelerin işlevlerini sorar ve işlevleri ile ilgili soruları yanıtlar Art arda verilen 2-3 yönergeyi yerine getirir Görüş alanı dışındaki nesnelerle ilgili yönergeleri yerine getirir Kısa basit öykülerle ilgili soruları yanıtlar Az sayıda ses hatasıyla konuşur (harflerden bazılarını söyleyememe r gibi azalır.) Deneyimleriyle ilgili konuşur 4. Sosyal ve Duygusal gelişim Adını soyadını ve yaşını söyler Duygularını jest ve mimiklerle ifade eder Yetişkin yada akran liderliğine uyum gösterir Bir sorunu olduğunda yardım ister ve başkalarına yardım etmeye karşı isteklidir Başladığı işi sürdürme çabası gösterir Sosyal problemlerini çözme konusunda çaba gösterir (arkadaşlık ilişkilerindeki problemler) Gerektiği durumlarda bağımsız davranır. 5. Öz Bakım Becerileri Saçını tarar Giysilerini yardımsız giyer çıkarır ve asar Giysisindeki büyük düğmeleri ilikler ve çözer Ayakkabılarının bağcıklarını yardımla bağlar Ellerini ve yüzünü yardımsız yıkar Dişlerini fırçalar Sofra kurallarına uygun davranır Yemekle ilgili araç gereçleri doğru kullanır Tuvalet gereksinimini kendi başına karşılar Ev işlerine yardımcı olur. Çocukta bu yaşlarda hayal gücü çok yüksektir. Mükemmel şekilde senaryolar yazar ve size gerçekmiş gibi anlatırlar. Aslında bu yaşta gerçek ile düşü birbirinden ayıramaz. Bunun için çocuğu yalancılıkla suçlamayın. Çocuğun hayal kurması zekâ gelişiminin iyi olduğunu gösterir.
ÇOCUKLARIN GELİŞİMİ NASIL DESTEKLENMELİDİR? Kum, su, toprakla oynamasına izin verin. Parmak boyası yaptırın. Oyun hamuru ile oynatın. Masayı kurmaya yardım ettirin. Cisimlerin adlarını, renklerini söyleyin. Parçaları bir araya getirip bir şeyler yapacağı oyuncaklar ( lego, küpler gibi) alın. Çocukların sorgu çağını yaşadıklarının bilincinde olarak tüm sorularını sabırla yanıtlamak gerekir. Yeni kelimeler öğrenmesine yardım edin. Öyküler, masallar okuyun. Televizyon izlemeyi kısıtlayın. Başka çocuklarla bir araya getirin. Değişik ortamlarda bulunmasını, yeni arkadaşlarla tanışmasını sağlayın. Bu dönemde çocuklarla konuşurken tam ve düzgün cümleler kurmaya özen göstermek gerekir. 60-72 AYLIK ÇOCUKLARIN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ 1. Psiko-motor gelişim Engelin üzerinden koşarak atlar Ritme uygun olarak sekme hareketi yapar Tek ayak sıçrayarak 2-3 metre ilerler Topu tek elle omuz üstünden atar ve tek elle yuvarlar Belli bir mesafedeki hedefi vurur Topu yerde 5-6 kere sektirir İp atlar Vücudunun farklı bölümlerini kullanarak dengede durur Tek ayak üzerinde 9-10 saniye durur Çeşitli hareketleri müzik ve ritim eşliğinde yapar Yumuşak malzemeleri kullanarak 2-3 parçalı kompozisyonlar oluşturur (oyun hamurundan meyve tabağı hazırlayabilir) Örnek gösterildiğinde kağıdı çapraz şekilde katlar Örneğe bakarak daire, kare, üçgen ve dikdörtgen çizer Yatay, dikey, eğri ve eğik çizgiler çizer ve bu çizgilerle yeni bir şekil oluşturur. Kalemi doğru tutar Örneğe bakarak 1-5 arası rakamları yazar. 2. Bilişsel Gelişim İnsan resmindeki eksik vücut bölümlerini çizer 10-25 parçalı yapbozu tamamlar Geometrik şekilleri birleştirerek yeni şekiller oluşturur 6-10 nesneyi herhangi bir özelliğine göre gruplandırır Birden ona kadar nesneleri kullanarak toplama ve çıkarma yapar Yarım ve bütün nesneleri gösterir Eşleştirme, ilişki kurma, gruplandırma ve sıralamayı nasıl yaptığını açıklar Neden sonuç ilişkilerini kurar Kısa bir süre gösterilen bir resimdeki ayrıntıyı hatırlar Bir olaydan sonra ne olabileceğini tahmin eder Nesneler arasındaki benzerlik ve farkılılıkları seçer Bir dizi içerisindeki nesnelerin birbirlerine göre konumlarını söyler Miktar bildiren kıyaslama ifadeleri kullanır Haftanın günlerini sırasıyla söyler Günün farklı zaman dilimlerinin isimlerini söyler 3 nesneden oluşan örüntü yapar. 3. Dil Gelişimi Sesler arasındaki benzerlik ve farklılıkları söyler Verilen sese benzer sesler çıkarır Sesinin tonunu şiddettini ayarlar 6 ve daha fazla sözcükten oluşan cümleler kurar Geçmiş şimdiki ve gelecek zamanı kullanır Kim, ne, ne zaman, nerede, neden, nasıl gibi soruları sorar ve yanıtlar Cümlelerinde çünkü ve daha sonra gibi bağlaçlar kullanır Zıt ve eş anlamlı sözcüklerin anlamlarını söyler Sohbete katılır ve sohbeti sürdürür Akıcı konuşur. Şaka yapar Dinlediği öyküyü anlatır Resim nesne veya olaylar arasında ilişki kurarak anlamlı öykü anlatır. Çevresindeki yazılı materyalleri tanır Yazının bir anlamı olduğunu bilir
Yetişkinlere duygu ve düşüncelerini anlatır Okumanın günlük yaşamdaki önemini söyler Yazının yönünü gösterir Kitaptaki resimlere bakarak okuyormuş gibi yapar 4. Sosyal-Duygusal Gelişim Evin adresini söyler Ebeveyninin numarasını söyler Duygularını ifade eder. Başkalarının duygularını açıklar. Kendini özgün yollarla ifade eder. Kurallara uyar. Gerektiğinde kuralları başkalarına açıklar. Aldığı sorumluluğu yerine getirir. Kendine güven duyar. Yeni ve alışılmamış durumlara uyum sağlar. Yeni tanıştığı kişilerle kolay iletişim kurar. Amaçları doğrultusunda davranır. Duygularını kontrol eder. Gerekli durumlarda liderliği üstlenir. 5.Öz Bakım Becerileri Dişlerini fırçalar Elini yüzünü yıkar, kurulur. Vücudunu yıkar. Günlük işlerde sorumluluk alır ve yerine getirir. Hava şartlarına uygun giysiler seçer. Giysilerin çıtçıtlarını kendi kendine çözer, düğmeleri ilikler, ayakkabısını bağlar. Yemek araç gereçlerini doğru kullanır. Yemek tabaklarını veya servis tepsisini taşır. Temizlik ilgili malzemeleri doğru kullanır. Tehlike yaratacak durumlardan kaçınır. Bu yaş grubu çocukları öncekilere göre daha bilgili ve olgun görünür. Hayal ile gerçeği ayırt edebilir. Yarım kalan şeylere duyarsız kalmaz bitirmeye tamamlamaya çalışır. Söylenenlere inanır ve uyar. ÇOCUKLARIN GELİŞİMİ NASIL DESTEKLENMELİDİR? Bol bol resim yaptırın ve çizdiklerini size anlatmasını sağlayın Çeşitli ve farklı yerlere gezmeye götürün Elektronik oyuncaklar ve televizyonu kısıtlı zaman izlediği programları ve oynadığı oyunları seçerek kullanmasına ve izlemesine izin verin. Çocuğunuz adına siz bir şeyler yapmayın. Bırakın, döksün saçsın. Yapabildiği kadarını olumlu sözlerle destekleyin. Olumsuz eleştiriler yapmayın. beceremedin, olmamış gibi ifadeler kullanmayın. Her zaman yaptığı güzel davranışları övün. Sosyal oyunlar oynamasını için ortam yaratın. Saklambaç, körebe, top oynamasını öğretin. Sanat faaliyetlerine katılmasını sağlayın. Bilmediği bir nesne hakkında konuşun ve onun bu konuda neler düşündüğünü anlatmasını isteyin. Evdeki atık malzemeleri değerlendirin. Bunun için çocuğunuzun da fikrini alın. Çocuğunuzu aktif olarak dinleyin ve ona değişik sorular sorun. Mesela 40 tane soru belirleyin. Sonra hep beraber onun cevaplarını bulup öğrenin. Çocuğunuz hem sizinle kaliteli vakit geçirecek hem yeni şeyler öğrenecek hem de araştırmacı kişiliğini geliştirmiş olacaksınız. Farklı çizim çalışmaları, boyama etkinlikleri yaptırırsanız kalem tutma becerisinin de gelişmesine katkı sağlamış olacaksınız. Unutmamalıyız ki, her çocuğun gelişimi kendine özgüdür. Her çocuk bir bireydir ve önemlidir. Çocuk yetiştirmenin laboratuvarı olamaz. ABDULLAH ALİYE CAN ANAOKULU REHBERLİK SERVİSİ