TURİSTİK DESTİNASYON SEÇİMİNİN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERE GÖRE BELİRLENMESİ: YERLİ TURİSTLER ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

TURİSTİK DESTİNASYON SEÇİMİNİN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERE GÖRE BELİRLENMESİ: YERLİ TURİSTLER ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA ÖZET Ümit ŞENGEL Arş. Gör., Sakarya Üniversitesi, İşletme Fakültesi umits@sakarya.edu.tr Salim İBİŞ Arş. Gör., Sakarya Üniversitesi, İşletme Fakültesi salimibis@sakarya.edu.tr Burhanettin ZENGİN Yrd. Doç. Dr., Sakarya Üniversitesi, İşletme Fakültesi bzengin@sakarya.edu.tr Orhan BATMAN Prof. Dr., Sakarya Üniversitesi, İşletme Fakültesi obatman@sakarya.edu.tr Turistik faaliyetlerin gittikçe yoğunlaşması, turistik bölge diye nitelendirilen destinasyonların önemini giderek arttırmaktadır. Turist çekme bakımından oldukça önemli olan turizm bölgeleri turistik çekiciliklere sahip olmak durumundadır. Turistik destinasyonların talep çekmek adına kendilerini geliştirmek ve bu gelişimlerini pazarlama faaliyetleri ile tüketicilere aktarmaları gerekmektedir. Destinasyonlar Talep kaynaklı değerlendirildiğinde ise turistlerin bir takım özelliklerine göre farklı şekilde tercih mümkün olabilmektedir. Bu açıdan bakıldığında, Bu çalışmada turistik destinasyon tercihlerinde demografik özelliklere farklılık var mıdır? Sorusundan hareket edilmiştir. Bunun için 421 kişiye anket yapılarak veriler toplanmıştır. Bu anketlerden demografik özelliklere göre destinasyon tercihinde farklılıkların olup olmadığı test edilmiştir. Anketlerin önemli bir kısmı online, diğerleri ise yüz yüze yapılmıştır. Veriler neticesinde demografik özelliklerin turistik destinasyon tercihlerindeki etkileri tespit edilmiş ve konu ile ilgili bulgular değerlendirilerek sonuçlara yer verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Turizm, Turistik destinasyon, Destinasyon seçimi. GİRİŞ Turizm sektörü, dünyada en hızlı gelişen ve ülke ekonomileri açısından en çok gelir getiren sektörlerden bir tanesidir. Turizm sektörünün bu gelişimi, ülkelerin bu sektörden daha çok pay alma isteklerini de arttırmaktadır. Böylece ülkeler istedikleri pazar paylarına ulaşmak için ellerindeki tüm imkânlarıyla rekabet etmek zorunda kalmaktadırlar. Ülkeler açısından önemli bir turistik ürün olan destinasyonların, doğru pazarlanması ve ziyaretçiler tarafından bilinen, kabul edilen ve tercih edilen yerler olması, rekabette ayırt edici bir güç olacaktır (Ceylan, 2011, s. 90). Destinasyonların tercih edilme durumu hem destinasyonların bulunduğu bölgedeki kaynak ve çalışmalara, hem de turistlerin bir takım özelliklerine göre değişebilmektedir. Bu

2 anlamda literatür tarandığında, özellikle arz kaynaklı destinasyon tercihleri ilgili çok fazla çalışmanın yapıldığı görülmektedir. Ancak turistlerin değer yargıları, düşünceleri, destinasyonlara olan fiziki uzaklıkları, engel durumları, eğitim seviyeleri, gelir durumları gibi talep kaynaklı tercih etmeyi etkileyebilecek durumların varlığından da söz etmek gerekmektedir. Destinasyonların sahip olduğu turistik çekicilikler bu anlamda elbette önemli olmaktadır. Bu çekicilikler özellikle turistlerin eğlenmesi ve keyif alması amacıyla yönetilebilmeli ve kontrol altına alınabilmelidir. Bu kaynaklar; tarih, kültür, Sanat faaliyetleri, Spor faaliyetleri, eğlence ve alış veriş olanakları gibi kaynaklardır (Özdemir, 2008, s. 30). Bu kaynakların üzerinde durulması gerek konularından birisi de, bu kaynakların tercih edilmesinin turistler açısından farklılık gösterip göstermeyeceğidir. Bu anlamda bu çalışmada destinasyonlardaki çekiciliklerin ziyaretçilerin demografik özelliklerine göre farklılıkları ele alınmaktadır. Çalışma beş bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünden sonra destinasyon, destinasyon pazarlaması ve destinasyon tercihini kapsayan literatür taramasına yer verilmektedir. Sonraki bölümde çalmanın amacını, kısıtlarını, evren ve örneklemi hakkında bilgilerin anlatıldığı yöntem bölümüne yer verilmektedir. Son olarak ise bulgular verilmiş olup, çalışma sonuç ve değerlendirme kısmı ile bitmektedir. LİTERATÜR TARAMASI Destinasyon Kavramı Turizm bölgesi (destinasyon), yerel ölçekte sunulan mal, hizmet ve tatil deneyimlerinin bileşiminden oluşan, turistler için cazip kabul edilebilecek farklı doğal çekicilikler ve özellikleri barındıran yerlerdir. Bir diğer tanıma göre ise, tüketicilerin, turizm için tercih edecekleri seyahat türüne, kültürel geçmişlerine, ziyaret amaçlarına, eğitim düzeylerine ve geçmiş deneyimlerine göre farklı şekillerde yorumlanan algısal bir kavramdır. Turistlerin belirli bir bölgeyi seçmesinde çok sayıda motivasyon unsuru etkili olmaktadır. (Pekyaman, 2008, s. 4; Kozak, 2008, s. 45). Turistik destinasyonu açıklayan diğer ifade ziyaret edilen yer ifadesidir (Yavuz, 2007, s. 38). Burada ziyaret edilen yer ile anlatılmak istenen turistin söz konusu bölgeye ayak bastığı andan, çıktığı ana kadar ihtiyaç duyabileceği her türlü ihtiyacının karşılandığı coğrafik mekândır. Buhalis (2000, s. 97) destinasyon kavramını turizm ürünlerinin karması olarak değerlendirmektedir. Bu ürünler turistlere bütünleşik deneyimler sunan ürünlerdir. Destinasyonlar ülke, bölge, şehir veya bir ada olabilmektedirler. Ayrıca destinasyon, seyahat güzergahlarına, kültürel geçmişlere, ziyaretlerin amacına, eğitim seviyesi ve geçmiş tecrübeler gibi öznel olarak yorumlanabilen ve algısal bir manaya sahip bir kavramdır. Tosun ve Jenkins a göre (1996, s. 520) destinasyon, insan beyninde belli bir imaja sahip markalaşmış bir alan olarak önemli turistik çekiciliklere, çekim merkezlerine, festivaller,

3 karnavallar gibi çeşitli etkinliklere, bölge içinde kurulmuş iyi bir ulaşım ağına, gelişim potansiyeline ve turistik tesislerin gelişimi için yeterli coğrafi alana sahip bölge olarak tanımlanmaktadır. Destinasyonun farklı tanımları yapılmakla birlikte genel anlamda ortak bir tanım yapılacak olursak turistler tarafından ziyaret edilen ve diğer bölgelerden farklı özelliklere sahip yerler olarak tanımlanabilir. Bir turizm destinasyonundan söz edebilmek için aynı kültür, iklim ve doğa koşullarına sahip, doğal ve kültürel zenginlikleri olan, müşterilere sunulabilecek o bölgeye özgü aktiviteler geliştirmiş, konaklama, beslenme, ulaşım ve iletişim olanaklarına sahip, kamusal hizmetlerin sunulduğu turist çekim merkezlerinden oluşan, belli bir marka ve imajı bulunan coğrafik alan olmalıdır (Bahar ve Kozak, 2005, s. 78). Destinasyonlar bölge için oldukça önemli olup, bölgedeki paydaşların tamamı için mana taşımaktadır. Bu nedenle bölgelerde bulunan paydaşların tamamı turistik kaynağa sahip bu bölgelerin bir turizm bölgesi haline gelmesi için yoğun bir çaba taşımaktadırlar. Oteller, restoranlar, belediyeler, üniversiteler, ticaret odaları, sponsorlar ve en önemlisi bölgelerde bulanan yerel halklar bu paydaşların bir kısmını oluşturmaktadır. Kamu, özel sektör ve sivil toplum üçgeninde ortak amaçlar için birleşmenin zorluğu özellikle koordinasyon ve organizasyon anlamında destinasyon yönetiminin paydaşlar açısından önemini ortaya koymaktadır (Doğan ve Doğan, 2013, s. 2). Destinasyon Pazarlaması ve İmajı Turizm faaliyetlerinin gerçekleştiği bölgeler olarak adlandırılan destinasyonlar için tercih edilebilirlik açısından pazarlama hayati önem taşımaktadır. Hem mikro anlamda hem de makro anlamda turistik destinasyonlar ile ilgili önemli pazarlama faaliyetleri yapılmaktadır. Özellikle turistik kaynağa sahip ülkeler istihdam ve ödemeler dengesi gibi ekonomi için hayati öneme sahip konulara olan katkılarından dolayı, turizm faaliyetleri ülkelerin üzerinde durduğu konuların başında gelmektedir (Şengel, 2014). Bu anlamda ülkelerde destinasyonlar için makro anlamda çok önemli pazarlama faaliyetleri yürütülmektedir. Destinasyon pazarlaması genellikle sıfırdan başlayıp gelişimi turizm dışındaki olumlu veya olumsuz olaylardan etkilenmektedir. Destinasyon pazarlamaları için özellikle ülkesel bazda bakıldığında turizm bakanlıkları, ulusal turizm örgütleri ve oluşturulan destinasyon yönetim örgütlerinin aktif roller üstlendikleri görülmektedir. Esas önemli olan ciddi mali kaynağa ihtiyaç olan bu çalışmalara gerekli maddi desteğin sağlanmasıdır. Bu anlamda Destinasyon marka kimliğini ve onu diğer destinasyonlardan ayıran özelliklerini belirlemek ve pazarlama çalışmalarında bu belirlenen unsurları vurgulamak önem taşımaktadır. Bunlar bir destinasyonu uluslararası turizm pazarında rekabetçi bir konuma taşıyacak temel unsurlardır. (Özdemir, 2008, s. 73). Destinasyonlar bütün elemanları ile bir ürün olarak düşünüldüğünde, bu kavramın pazarlanması konusunda ortaya çıkan ihtiyaç görülebilmektedir. Ancak söz konusu

4 pazarlama faaliyeti bu bütünleşik yapıdan dolayı oldukça pahalı ve zor bir süreci beraberinde getirmektedir. Bu karmaşıklıkların giderilmesi için gerekli destinasyon organizasyonların kurulmasına imkan sağlanmaktadır (Genç vd., 2014). Destinasyon pazarlaması için oldukça önem taşıyan bu organizasyonlar içinde en büyük problem bürokratik engellerdir (Duman ve Öztürk, 2005, s. 10). Destinasyonlar ile ilgili pazarlama faaliyetleri yürütülürken esas amaçlanan konuların başında, sağlam bir destinasyon imajı oluşturmak ve tercih edilebilir bir marka oluşturmak gelmektedir. Böylece insanların zihinlerinde destinasyonu nasıl canlandırdıkları, nasıl düşündükleri ve neler hissettikleri ile ilgili destinasyon tercihleri ele alınabilmektedir. Bu anlamda araştırmacılar turistik destinasyonu ülke, bölge ve şehir olarak farklı coğrafik düzeyde ele almış ve imajlar böylece ya makro ya da mikro düzeyde ölçülmeye çalışılmıştır. Kısaca pazarlama faaliyetleri sonucu oluşturulan bu imaj, belli faktörleri de birlikte değerlendirerek kişilerin destinasyon tercihini etkileyen önemli bir değişken olabilmiştir (Üner, vd., 2006, s. 191). Bir destinasyon için etkin bir pazarlamanın sağlanması için söz konusu bölge için, burayı tercih etmesi beklenen bütün seçili kitle için çalışmalar yürütülmelidir. Bütün bu seçili kitle için faaliyetler yürütülmezse mevcut pazarlamadan önemli yararlar sağlanamaz. Söz konusu kitle aşağıda verilmektedir (İpar, 2011, s. 158). Destinasyonu ziyaret eden, bol gelir bırakan ve karşılığında istedikleri turistik ürün ve hizmetlerden faydalanmak isteyen Turistler, Destinasyon bölgesinde yaşayan yöre halkı için iş imkânları yaratan, bölgenin alt ve üst yapı bakımından gelişmesini sağlayarak, çeşitli kredi teşvikleri ile turizm tesisleri inşa eden, nitelikli çalışanların bölgeye gelmesini sağlayan Yatırımcılar, Destinasyonda verilen hizmeti en mükemmel şekilde yerine getirebilecek, alanında uzman Nitelikli çalışanlar, Altyapı ve coğrafi bakımdan diğer sektörlerin de bölgede var olması bakımından elverişli destinasyonlarda, sanayi gelişimi, halk için gelir kaynağı, yönetimler için vergi ve iş gücü sağlayan Üreticiler, Destinasyonda yer alan ticari kuruluşların merkez yönetimleri olarak adlandırılan Şirket yönetimleri, Destinasyona yerleşmesi istenilen ancak gerçek anlamda, birçok destinasyonda yöreye olumsuzluk katacağı düşünülen ve bu sebeple destinasyona yerleşmesinin istenmediği İnsanlar. Yukarıdaki seçili 6 hedef kitle grubunu kapsayacak şekilde destinasyon pazarlaması sağlanması taktirde başarılı bir pazarlamadan söz edilebilmektedir. Çünkü destinasyon pazarlaması ürün grubu pazarlaması olduğundan dolayı, bu pazarlamada sadece tüketiciyi hedef almak yetersiz olabilmektedir.

5 Destinasyon pazarlaması sonucunda oluşacak imaj için en temel konuların başında iletişim gelmektedir. Destinasyonun kendi içinde olan imajı ile dışarıda algılanan imajlar karşılaştırılarak bir hedef imaj oluşturulması faydalı olabilmektedir. Bu hedeflenen imajında istenilen yerlere ulaştırılması, ancak iyi bir iletişim ile sağlanabilmektedir (Öter ve Özdoğan, 2005, s. 129). İletişim ile ilgili destinasyon pazarlaması ve imaj oluşturma ile ilgili ele alınabilecek diğer önemli bir konuda bilgisayar teknolojilerinde meydana gelen gelişmelerdir. Gerek web sitesi anlamında gerekse de sosyal ağlar vasıtası yardımıyla müşteriler ile sağlanan etkin iletişim sayesinde internet teknolojileri destinasyon pazarlamasında oldukça kritik ve önemli roller üstlenmektedir (Özdemir, 2007). Destinasyon imajı yukarıdaki bilgiler ışığında açıklanması gereken bir kavram olmaktadır. Bu anlamda destinasyon imajı, söz konusu destinasyonla ilgili olarak insanların inançlarının, fikirlerinin ve izlenimlerinin toplamı olarak tanımlanmakta ve bu imajın etkili olması, geçerliliğine, inandırıcılığına, basitliğine, çekiciliğine ve ayırıcı özelliğe sahip olmasına bağlanmaktadır (Yükselen ve Güler, 2009, s. 23). Bir marka halini alması nedeniyle destinasyon marka imajı ise, bir destinasyonun farklı özelliklerinin, tüketicilerce algılanması olarak tanımlanabilir. Bir destinasyonun potansiyel ve mevcut turistlerce nasıl algılandığı, destinasyonun gelişimi açısından önem taşımaktadır. Destinasyonun marka imajı özellikleri, fiziksel çevre, etkinlikler, marka tutumu ve insan özellikleri olarak sınıflandırılmıştır. Marka tavrı; tüketicilerin algılamaları ve destinasyon markası boyutları ve deneyimleri sonucundaki memnuniyetlerini ifade etmektedir (İlban, 2008, s. 126; Ceylan, 2011, s. 92). Destinasyon Tercihi Destinasyonların tercihi bir takım etkenlere bağlı olarak değişebilmektedir. Bu etkenlerden en önemlilerinden bir tanesi bölgenin turizm potansiyelidir. Özellikle destinasyonları rekabette rakiplerine göre önemli bir noktaya taşıyacak olan fiziki, tarihi, kültürel, doğal ve rekreatif kaynakların tamamı destinasyon tercihi etkileyebilmektedir (Bahar ve Kozak, 2006). Bu durumda destinasyonların rekabette avantaj sağlamalarına imkân sağlayacak temel konular alt ve üst yapı yatırımlarıdır. Lüks tüketime imkân verecek yapılardan temel ihtiyaçları sağlayan yapılara kadar gerekli bütün imkânlar sağlanmalıdır. Aksi taktirde turistik potansiyel kapsamında destinasyon tercihi imkansızlaşmaktadır. Turizm potansiyeli ile başlayan destinasyon tercihini etkileyen faktörler, tanıtım faaliyetlerine gelene kadar özellikle imaj oluşturma ve marka yaratma gibi kritik iki faktör ile beraber, onun üzerinde faktörü içermektedir (Ersun ve Aslan, 2011). Özer (2012) de yaptığı çalışmada, destinasyon tercihi ile ilgili söz konusu bölgedeki kaynakların varlığına vurgu yapmaktadır. Bu faktörlerin önemli bir kısmı arz kaynaklı tercih edilmeyi açıklamaktadır. Talep kaynaklı destinasyon tercihini etkileyen faktörlerin varlığından da söz etmek gerekmektedir. Destinasyon tercihi etkileyen talep kaynaklı temel faktörlerin başında ise tüketici davranışları gelmektedir. Turizmde tüketici davranışı, kişilerin turistik ürünleri satın alma

6 kararlarını etkileyen faaliyetlerin tümüdür (Usta, 2012, s. 165). Bu davranışların oluşumu çok boyutlu olup çeşitli faktörlere göre şekillenebilmektedir. Nüfusun toplam miktarı, coğrafik dağılım, yaş dağılımı, cinsiyet dağılımı, aile yapısı gibi faktörler tüketici istek ve ihtiyaçlarının saptanması ve tercih edilmesin önemli bir rol oynamaktadır (Mucuk, 2012, s. 72-72). Tüketici davranışları geçmişte tesadüflerin bir eseri olarak alınmış olduğunda uzun bir süre ihmal edildiği düşünülmektedir (Rızaoğlu, 2007, s. 95). Ancak modern üretim anlayışında tüketiciyi üretimin merkezine koyan kalite anlayışı ile beraber tüketici davranışları hem bilimsel açıdan, hem de uygulama açısından önem kazanmaktadır. Bu çalışmada da tüketicilerin destinasyon tercihinde kişilerin tüketim eğilimlerine etki edebilecek potansiyele sahip demografik özellikler ele alınmaktadır. YÖNTEM Bu araştırmanın amacı; Turistik destinasyon seçiminin kişilerin sahip oldukları demografik özelliklere göre farklılık gösterip göstermediğinin araştırılmasıdır. Literatüre bakıldığında turistik destinasyon seçiminin çoğunlukla arz faktörleri açısından değerlendirildiği, bu açıdan sınırlı olarak ele alındığı görülmektedir. Bu bakımdan çalışmanın literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Araştırma kapsamında 421 yerli katılımcıya olasılığa dayalı olmayan kolayda örnekleme tekniği yolu ile belirlenen katılımcılara uygulanan anket ile veriler toplanmıştır. Bu katılımcılar daha önce Türkiye genelinde çeşitli turizm aktivitelerine katılmış yerli turistlerden oluşmaktadır. Araştırmada kullanılan ölçek, (Özsoy, 2013 ve İçöz, 2013) ten geliştirilmiştir. İnternet ortamından ve yüz yüze yapılan görüşmelerden elde edilen veriler SPSS programı ile analiz edilmiş, faktör analizi yapılmış ve tespit edilen boyutların demografik özelliklere göre t-testi ve Anova testi yapılarak elde edilen bulgular yorumlanmıştır. BULGULAR Araştıramaya dahil edilen katılımcıların sahip oldukları demografik özellikleri aktarmak amacıyla yapılan frekans analizi sonuçları Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Katılımcılara Ait Demografik Bulgular Değişken (n) (%) Cinsiyet Kadın 201 47,7 Erkek 220 52,3 Toplam 421 100,0 Eğitim Durumu Lise 58 13,8 Üniversite 253 60,1 Lisansüstü 110 26,1

7 Toplam 421 100,0 Meslek Memur 143 34,0 İşçi 11 2,6 Serbest meslek 21 5,0 Özel Sektör 84 20,0 Öğrenci 145 34,4 Çalışmıyor 17 4,0 Toplam 421 100,0 Gelir durumu 1000 ve altı 142 33,7 1001-2000 71 16,9 2001-3000 144 34,2 3001-4000 42 10,0 4001 ve üzeri 22 5,2 Toplam 421 100,0 Demografik bulgulara ilişkin bilgilerin sunulmuş olduğu Tablo 1 e bakıldığında araştırmaya katılanların (% 52,3) oranında erkek ve (% 47,7) oranında kadınlardan oluştuğu görülmektedir. Eğitim durumu açısından bakıldığında çoğunluğu (% 60,1) üniversite mezunlarının oluşturduğu görülmektedir. Meslek açısından ise memur (%34,0) ile öğrenciler (%34,4) birbirlerine yakın oranlarda çoğunluğu oluşturmuştur. Gelir durumunda çoğunluk 1000 tl ve altı ile (%33,7) 2001-3000 (% 34,2) aralıkları çoğunluktadır. Gelir durumu yüksek katılımcıların oranı (%5,2) ile en düşük oranı oluşturmaktadır. Tablo 2. Araştırmaya Yönelik Faktör Analizi Bulguları Mutfak Cr. Alfa 0,848 Art. Ort. Std. Sapma Faktör Yükü Farklı mutfak kültürlerini tanımak 2,44 1,123,878 Yeni tatlar ve lezzetler keşfetmek 2,40 1,088,857 Spor Değişik spor (deniz sporları dahil) olanaklarından yararlanmak Spor ve rekreatif faaliyetler gerçekleştirmek Cr. Alfa 0,834 Art. Ort. Std. Sapma Faktör Yükü 2,47 1,050,871 2,54 1,067,815

8 Sosyal İlişkiler Cr. Alfa 0,785 Art. Ort. Std. Sapma Faktör Yükü Benimle aynı ilgi alanlarındaki insanlarla buluşmak 2,42 1,036,875 Yeni insanlarla tanışmak, arkadaşlıklar/dostluklar kurmak 2,34 1,058,800 Özel İlgi Cr. Alfa 0,685 Art. Ort. Std. Sapma Faktör Yükü Doğal ve kırsal alanlardaki turistik faaliyetlere katılmak 2,33 1,137,878 Özel ilgi turlarına katılmak 2,49 1,059,677 Varimaks Rotasyonlu Temel Bileşenler Analizi: Açıklanan toplam varyans: % 52,970; Kaiser- Meyer-Olkin Örneklem Yeterliliği: 0,838; Barlett s Küresellik Testi: p<0,000; Ki-kare:1553,126; Df: 28; Cronbach s alpha: 0,872; Değerlendirme Aralığı: (1) Kesinlikle katılmıyorum (5) Kesinlikle Katılıyorum. Tablo 2 de kişilerin turistik ürün çeşitlerinin boyutlarının belirlenmesine yönelik faktör analizi yapılmıştır. 25 ifadeden oluşan ölçekten istatistiksel ve mantıksal açıdan anlamlı çıkan 8 ifade seçilmiştir. Veri setinin faktör analizine uygun olup olmadığını anlamak için KMO değeri ile Barlett s test sonuçlarına bakılmıştır. Faktör boyutlarının elde edilmesinde yaygın olarak kullanılan bir yöntem olan temel bileşenler analizi ve varimaks rotasyon tekniğinden yararlanılmıştır. Bu değerler veri setinin faktör analizi için uygun olduğunu göstermiştir. Tablo 2 de kişilerin turistik ürün çeşitlerine yönelik boyutların belirlenmesine amacıyla faktör analizi yapılmıştır. Bunun sonucunda 25 ifadeden 4 faktör oluşmuştur. Ancak faktörler arasında istatistiki açıdan anlamlı olup mantıksal açıdan anlamlı olmayan ifadeler tespit edilmiştir. Bu bakımdan oluşan 4 faktörden hem istatistiksel hem de mantıksal açıdan anlamlı bir sonuç elde edebilmek amacıyla 25 ifadeden buna uygun 8 ifade seçilmiştir. Veri setinin faktör analizine uygun olup olmadığını anlamak için KMO değeri ile Barlett s test sonuçlarına bakılmıştır. Yine faktörlerin Cronbach s alpha katsayıları verilmiş ve güvenirlilik açısından yeterli olduğu görülmüştür. Faktör boyutlarının elde edilmesinde yaygın olarak kullanılan bir yöntem olan temel bileşenler analizi ve varimaks rotasyon tekniğinden yararlanılmıştır. Bu değerler veri setinin faktör analizi için uygun olduğunu göstermiştir. Tablo 3. Yerli Turistlerin Cinsiyetlerine Göre Destinasyon Tercihlerindeki Farklılaşma Boyutlar Değişken Sayı (N) A.Ortalama F Değeri Anlamlılık Kadın 201 2,2587 Mutfak 1,744 0,002 * Erkek 220 2,5682 Spor Kadın 201 2,4801 1,839 0,656

9 Sosyal İlişkiler Özel İlgi Erkek 220 2,5227 Kadın 201 2,2512 Erkek 220 2,4955 Kadın 201 2,3010 Erkek 220 2,5068 4,210 0,008* 5,333 0,028 * * p<0,05 düzeyinde anlamlı Destinasyon tercihleri ile ilgili faktör analizi sonucunda oluşturulan 4 boyutun cinsiyete göre farklılığını ölçen t-testi analiz sonuçları tablo 3 te verilmektedir. tablo 3 incelendiğinde destinasyon tercihi ile ilgili oluşturan 4 boyuttan mutfağın cinsiyete göre anlamlı bir farklılık taşıdığı görülmektedir (p 0,05). Erkeklerin (A.O: 2,5682) destinasyon tercihinde bayanlara (A.O: 2,2587) kıyasla mutfağı daha fazla tercih nedeni olarak gördükleri tablo 3 ten anlaşılmaktadır. Ayrıca destinasyon seçiminde sosyal ilişkilerinde cinsiyete göre anlamlı farklılık gösterdiği tablodan anlaşılmaktadır (p 0,05). Buradaki farklılığında erkelerin (A.O: 2,4955) bayanlara (A.O: 2,2512) kıyasla destinasyon tercihi açısından sosyal ilişkileri daha olumlu karşılamalarından kaynaklandığı söylenebilir. Aynı şekilde erkeklerin (A.O: 2,5068) kadınlara (A.O: 2,3010) kıyasla destinasyon seçiminde özel ilgiyi daha olumlu karşılamalarından kaynaklanan istatistiksel anlamda anlamlı bir farklılığı ortaya koymaktadır (p 0,05). Bütün bu açıklamalara rağmen oluşan 4 boyuta ilişkin Aritmetik ortalamalar ilişkin tablo 3 incelendiğinde hem erkeklerin hem de kadınların destinasyon tercihinde çalışmadaki 4 farklı boyuta ortalamanın altında önem verdikleri ifade edilebilir. Ayrıca destinasyon tercihinde spora ilişkin cinsiyetlere göre bir farklılığın olmadığı da tablo 3 ten anlaşılmaktadır. Tablo 4. Yerli Turistlerin Eğitimlerine Göre Destinasyon Tercihlerindeki Farklılaşma Boyutlar Değişken Sayı (N) A.Ortalama F Anlamlılık Lise 58 2,4138 Mutfak Lisans 253 2,4427 0,178 0,837 Lisansüstü 110 2,3727 Lise 58 2,2414 Spor Lisans 253 2,5079 2,918 0,052 Lisansüstü 110 2,6273 Lise ** 58 2,1034 Sosyal Lisans 253 2,3874 İlişkiler Lisansüstü ** 110 2,5045 3,452 0,033 * Lise *** 58 2,0776 Özel İlgi Lisans*** 253 2,4605 4,071 0,028* Lisansüstü*** 110 2,4636 *p<0,05 düzeyinde anlamlı ** Scheffe testi sonucuna göre değişkenler arasındaki farklılık Lise ile Lisansüstü değişkenleri arasındaki farktan kaynaklanmaktadır.

10 *** Scheffe testi sonucuna göre değişkenler arasındaki farklılık Lise ile Lisans ve Lisansüstü değişkenleri arasındaki farktan kaynaklanmaktadır. Tablo 4 dikkatle incelendiğinde destinasyon tercihleri ile ilgili oluşan 4 boyuttan sosyal ilişkiler ve özel ilgi boyutlarında eğitime göre istatistiksel açıdan bir farklılaşmanın olduğu görülmektedir (p 0,05). Spor ve Mutfak boyutlarında ise anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır. Scheffe testi incelendiğinde sosyal ilişkilerdeki farklılığın lise ve lisansüstü değişkenleri arasında olduğu görülmektedir. Bu iki değişken arasındaki farklığın eğitim seviyesi ile ilgili olduğu ve lisansüstü eğitim sahibi kişilerin lise mezunu kişilere göre destinasyon tercihinde sosyal ilişkileri daha çok ön planda tuttuğu düşünülmekte ve bu durum tablodan da görülmektedir. Özel ilgi ile alakalı Scheffe testi incelendiğinde ise istatistiksel farklığın lise değişkeninin hem lisans hem de lisansüstü değişkenleri arasında gerçekleştiği göze çarpmaktadır. Aynı şekilde özel ilgi destinasyon tercihinde eğitim seviyesi ile orantılı olacak sonuçlar vermektedir. Lisans ve üstü eğitim sahibi kişiler destinasyon tercihinde lise mezunu kişilere göre özel ilgi ile ilgili daha pozitif düşünmektedirler. Bu farklılıklara rağmen katılımcıların destinasyon tercihinde söz konusu boyutları tercihte olumsuza yakın bir tutum sergiledikleri görülmektedir. Tablo 5. Yerli Turistlerin Mesleklerine Göre Destinasyon Tercihlerindeki Farklılaşma Boyutlar Değişken Sayı (N) A.Ortalama F Anlamlılık Memur 143 2,1765 İşçi 11 2,4048 Mutfak Serbest Meslek 21 2,4138 Özel Sektör 84 2,4266 0,233 0,206 Öğrenci 145 2,4545 Çalışmıyor 17 2,4702 Memur 143 2,2273 İşçi 11 2,4107 Spor Serbest Meslek 21 2,4552 Özel Sektör 84 2,5588 0,754 0,887 Öğrenci 145 2,5979 Çalışmıyor 17 2,6429 Memur 143 2,2353 İşçi 11 2,2727 Sosyal Serbest Meslek 21 2,3452 İlişkiler Özel Sektör 84 2,3517 0,299 0,687 Öğrenci 145 2,4371 Çalışmıyor 17 2,4762 Özel İlgi Memur 143 2,1176 İşçi 11 2,2273 0,790 0,553

11 Serbest Meslek 21 2,3512 Özel Sektör 84 2,4034 Öğrenci 145 2,4615 Çalışmıyor 17 2,6429 Faktör analizi sonucunda oluşan 4 boyuttun mesleğe göre farklılığını ölçen anova testi analiz sonuçları tablo 5 te verilmektedir. Tablo dikkatle incelendiğinde bu 4 boyutta da destinasyon tercihinde mesleğe göre istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılaşma olmadığı görülmektedir. Ortalamalar incelendiğinde, katılımcıların mesleklerine göre destinasyon seçiminde bu 4 boyuta göre farklılık yaşanmasa da, genel anlamda olumsuza yakın bir tutumun olduğu görülmektedir. Bunun durumun da katılımcılardan öğrenci ve çalışmayanların azımsanmayacak sayıda olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Tablo 6. Yerli Turistlerin Aylık Gelire Göre Destinasyon Tercihlerindeki Farklılaşma Boyutlar Değişken Sayı (N) A.Ortalama F Anlamlılık 0-1000 142 1,9167 1001-2000 71 2,1548 Mutfak Spor Sosyal İlişkiler Özel İlgi 2001-3000 144 2,3838 3001-4000 42 2,4444 4001-5000 6 2,5563 5001 ve üzeri 16 2,8125 0-1000 142 2,4340 1001-2000 71 2,4789 2001-3000 144 2,4930 3001-4000 42 2,5595 4001-5000 6 2,9375 5001 ve üzeri 16 3,0833 0-1000 142 2,3125 1001-2000 71 2,3134 2001-3000 144 2,3403 3001-4000 42 2,3944 4001-5000 6 2,6310 5001 ve üzeri 16 3,0833 0-1000 142 2,3571 1001-2000 71 2,3768 2001-3000 144 2,3993 1,620 0,523 1,235 0,587 1,462 0,598 0,639 0,178

12 3001-4000 42 2,4296 4001-5000 6 2,5938 5001 ve üzeri 16 3,0000 Faktör analizi sonucunda oluşan 4 boyuttun aylık gelire göre farklılığını ölçen anova testi analiz sonuçları tablo 6 da verilmektedir. Tablo dikkatle incelendiğinde bu 4 boyutta da destinasyon tercihinde aylık gelire göre istatistiksel açıdan söz konusu anlamlı bir farklılık bulunmadığı ortaya çıkmaktadır. Gelir durumuna da bakıldığında katılımcıların bu 4 boyutu destinasyon tercihinde olumsuza yakın olarak algıladıkları görülmektedir. Bunun 2000 TL nin altında geliri olan kişilerin çok sayıda olmasından kaynakladığı düşünülmektedir. Çünkü çalışma neticesinde ortaya çıkan bu 4 boyut turistik destinasyonlar içinde yüksek gelir sahibi kişilerin yapacakları uygulamalar olarak görülmektedir. Tablo 6 incelendiğinde 3 boyutta da 5000 ve üzeri gelir grubuna ait ortalamaların 3 ve üzerinde çıkması bu yargıyı destekler niteliktedir. SONUÇ Gittikçe gelişen dünya ile beraber insanlarda turizm hareketleri için oldukça önemli olan iki kaynağında varlığının arttırmaktadır. Entelektüel sermayenin gittikçe arttığı günümüz koşullarında özellikle gelişmiş ülkeler başta olmak üzere, dünya genelinde insanların gelirlerinde artışlar meydana gelmektedir. Ayrıca işlerin önemli bir kısmının sanal ağlara taşınması ve iş saatlerinin de gittikçe azalması insanların harcayabilecekleri boş zamanı arttırmıştır. İşte artan bu gelir ve boş zamanı en iyi değerlendirilecek alanların başında, insanların gezme ve görme ihtiyaçlarını karşılayacak olan turizm gelmektedir. Dünyadaki bu gelişmeler ile beraber seyahat hareketleri ve turizm endüstrisi de hızlı bir gelişme yaşamaktadır. İnsanların gezme görme ihtiyaçlarının karşılandığı yerler olan destinasyonların tercih edilmesi hem arz kaynaklı hem talep kaynaklı olabilmektedir. Özellikle arz kaynaklı tercihlerin sıkça olduğu ve bunun pazarlama stratejileri ile de desteklendiği bilinmektedir. Bu arz kaynaklı tercihlerin yanında kişilerin kişilik özellikleri, değer yargıları, gelenek ve toplumsal yapıları, hayat görüşleri ve demografik bir takım özelliklerinin de yer aldığı talep kaynaklı tercih nedenlerinin de varlığından söz etmek gerekmektedir. Bu çalışmada demografik özelliklere göre kişilerin turistik destinasyon tercihlerin değişebileceği tespit edilmiştir. Özellikle cinsiyet ve eğitim durumunun kişilerin destinasyon seçimini etkilediği görülmektedir. Cinsiyet ile ilgili tercihler zamana ve mekâna göre değişme özelliği gösterse de, eğitim seviyesinde aynı durum söz konusu değildir. Eğitim seviyesinin artması turistik ürün tercihinde ilgi ve deneyimler sayesinde önemli değişimlere neden olacağı söylenebilir. Destinasyon seçiminde meslek ve gelir gibi demografik bulgulara göre bu çalışmada farklılıklar tespit edilmese de verilen ortalama cevaplardan bu iki değişkeninde

13 destinasyon tercihini etkileyebileceği söylenebilir. Özellikle destinasyonlardaki zengin kaynakların kullanımı gelir ile ilişkilendirilebilecek bir durumdur. Çalışmadaki ortalamalardan 5000 TL ve üzeri gelire sahip kişilerin destinasyon tercihi ile ilgili boyutlara olumluya yakın cevaplar vermeleri bunun önemli bir göstergesi olarak söylenebilir. Çalışmadaki en önemli kısıtların başında turizm faaliyetlerine katılmış yüksek gelir sahibi yerli turistlere ulaşmadaki zorluklar ifade edilebilir. Bu kitleye ulaşılamadığı için daha çok düşük ve orta gelire sahip ancak turizm faaliyetlerine katılmış yerli turistler tercih edilmiştir. Bundan sonraki süreçte konu ile ilgili çalışacak araştırmacılar yüksek gelir sahibi yerli turistlere uygulama yapmaları önerilmektedir. Ayrıca yabancı turistlere uygulama yapılarak konu yerli ve yabancı turist bakımından karşılaştırılabilir. KAYNAKÇA Bahar, O. ve Kozak, M (2005), Küreselleşme Sürecinde Uluslararası Turizm ve Rekabet Edebilirlik, Detay Yayıncılık, Ankara. Bahar, O. ve Kozak, M. (2006), Turizm Ekonomisi, Detay Yayıncılık, Ankara. Buhalıs, D. (2000), Marketing the competitive destination of the future, Tourism Management, S. 21, ss. 97-116. Ceylan, S. (2011), Destinasyon Marka İmajı Ve Pamukkale Yöresinde Bir Uygulama, International Journal of Economic and Administrative Studies, S. 7, ss. 89-102 Dalyan Örneği, İşletme Araştırmaları Dergisi, C. 4, S. 1, ss. 163-182. Doğan, H. ve D İ. (2013), Göller Bölgesinin Sessiz ve Mağrur Beldesi Barla: Destinasyon Yönetimi Bağlamlı Bir Analiz Çalışması, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi S. 18, ss. 1-21 Duman, T. ve Öztürk A. B. (2005), Yerli Turistlerin Mersin Kızkalesi Destinasyonu ve Tekrar Ziyaret Niyetleri ile İlgili Algılamaları Üzerine Bir Araştırma, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, C. 16, S. 1, ss. 9-23 Ersun, Nue ve Kahraman Arslan (2011), Turizmde Destinasyon Seçimini Etkileyen Temel Unsurlar ve Pazarlama Stratejileri, Marmara Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, Yıl:2011, Cilt xxxı, Sayı ıı, ss.229-248. Genç, K., Atay, L. ve Eryaman, M. Y (2014) Sürdürülebilir Destinasyon Yaratma Sürecinde Örgütlenmenin Önemi: Çanakkale Turizmi Üzerine Bir Araştırma, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, C. 25, S. 1, ss. 49-61 İçöz, O. (2013). Turistik Ürün Pazarlamasında Marka İmajının Rolü ve Bölgesel Marka İmajı Yaratma, Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, S.B.E., İzmir. İlban, M. O. (2008), Seyahat Acenta Yöneticilerinin Destinasyon Marka İmajı Algılamaları Üzerine Bir Araştırma, Ege Akademik Bakış, C.8, S. 1, ss.121-152.

14 İpar, M. S. (2011), Turizmde Destinasyon Markalaşması ve İstanbul Üzerine Bir Uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü, Balıkesir. Kozak, N., M. A. Kozak ve M. Kozak (2008), Genel Turizm, Detay Yayıncılık, Ankara. Mucuk, İ. (2012), Pazarlama İlkeleri, 19. Baskı, Türkmen Kitap Evi, İstanbul Öter, Z ve Özdoğan, O. N. (2005), Kültür Amaçlı Seyahat Eden Turistlerde Destinasyon İmajı: Selçuk-Efes Örneği, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, C. 16, S. 2, ss. 127-138. Özdemir, G. (2007). Destinasyon Pazarlamasında İnternetin Rolü. Journal Of Yaşar University. C. 2, S. 8, ss. 889 898 Özdemir, G. (2008), Destinasyon Pazarlaması, Detay Yayıncılık, Ankara. Özer, Ö. (2012), Destinasyon Tercihinde Pazarlama Karması Bileşenlerinin Rolü: Dalyan Örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi, (4), 1, ss:163-182 Özsoy, E. (2013). A Tipi ve B Tipi Kişilik ile İş Tatmini Arasındaki İlişkinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, SBE, Sakarya. Pekyaman, A. (2008) Turistik Satın alma Davranışında Destinasyon İmajının Rolü Afyonkarahisar Bölgesinde Bir Araştırma, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar. Rızaoğlu, B. (2007), Turizm Pazarlaması, Detay Yayıncılık, 5. Baskı, Ankara Şengel, Ü. (2014), Bilgi Ekonomisindeki Gelişmelerin Türkiye deki Turizm Sektörüne Etkileri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Tosun, C. ve Jenkins, C. L. (1996), Regional Planning Approaches to Tourism Development: In Case of Turkey, Tourism Management, Vol:17/7. Usta, Ö. (2012), Turizm Genel ve Yapısal Yaklaşım, Detay Yayıncılık, Ankara Üner, M. M., Göçer, E. ve Taşçı, A. (2006), Türkiye Turizminde Yükselen Destinasyon Olarak İstanbul Şehrinin İmajı, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, C. 17, S. 2, ss. 189-201. Yavuz, H. (2007) Yiyecek-İçecek İşletmelerinde Nitelikli İşgören İstihdamını Etkileyen Faktörler: Sakarya Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya. Yükselen, C. ve Güler, G. E. (2009), Antakya Marka Kent Görüş ve Öneriler, Detay Yayıncılık, Ankara