MÜZİK EĞİTİMİ GİRİŞ Müzik, insan hayatının sürekli gereksinim ve kültürel gelişiminin bir parçası ve de ihtiyacıdır. O, insanoğlu kimliği ve etkisi ile doğrudan ve yapıcı temas kurarak ses dünyasını, müzik eğitimini şekillendirmesinde őnemlidir. Müzik eğitimi őğrencilerin yaşamındaki etkisinden yola çıkarak, eğitici rőlü ve őnemi de ortaya çıkar. İlkőğretim okullarında müzik eğitimin őğrenciler üzerinde őncelikle sağlaması gereken sonuç şunlar dır: Müzik temsillerinde ve medya çerçevesindeki müzik programlarını etkin ve seçici olarak dinlemeyi gerçekleştirmek Koro grupları, enstrumental formasyonları ve diğer müzik etkinliklerine katılmaları Yapısında müzik unsurunun bulunduğu yada müziğe dayalı mesleklere ilgi uyandırarak ilerdeki őğrenim, müziğin bileşim bőlümü gősterilmesi, doğrusu müzikle ilgili olan mesleklere hazırlamalar UZAK HEDEFLER Neşe ve olumlu duygular sağlamak ve değişik müziksel etkinliklere karşı ilgi uyandırmak Sürekli, müzikal seviyeyi yükseltme ve geliştirmek Dünya ve milli müziğine karşı olumlu sabit tutum oluşturmak Sağlıklı ses ortamı oluşturulmasında ve müzik programları őzenle seçilmesi için eğitim gerçekleştirmek Değerlendirme ve eleştirel düşünme için őlçütler geliştirmek 195
GENEL VE ÖZEL HEDEFLER Öğrenciler: Değişik tarz ve dőnemlerin dünya ve ulusal bestecilerin seçilen eserlerini tanımak o Dinlenilen müzik eserlerin, araçların ve yorumlama formasyonların (toplulukların) ayrıca ifade karakterini gőzlemler ve fark ederler o Müzik dinleme sayesiyle çeşit müzik türü değişikliklerini, soy çeşitlerini ayırt ediyorlar o Dinleme ve yorumlama sayesinde belirli müzik formlarını (biçimlerini) ayırt ederler Bireysel ve beraberce müziği yorumluyorlar o Enstrumanlar eşliğinde ve onun dışında türk halk, sanat müziğini ve diğer halkların şarkılarını yorumluyorlar o Şarkılara eşlik yaparak ve őzel çalgı içeriklerini çeşitli çalgılarda yorumlarlar o Şarkıların daha yüksek seviyede güzel ve doğru sőyleme yeteneğini geliştirirler (vücut durumu, nefes alma, güzel ifade, anlamlı şarkı sőyleme, dinamik ve hız dereceleri) o Yorumlama ve dinleme yoluyla, ritmik, melodik ve armonik duygularını daha yüksek seviyeye gelişmeleri ulaştırırlar o Ritmik ve melodik çeşitliğini ve nota simgelerini kullanırlar Yaratma becerilerini geliştirirler; o Yorumlanmış olan eserleri yaratıcı şekilde tekrar yorumluyorlar o Ritmik ve melodik bütünlükler tamamlar, değiştirir ve yaratırlar o Hissederek dinlenen müzik eserlerini devinim, mecazi ve edebi ifadelerle yaratıcı biçiminde ifade ederler Eleştirel düşünmeyi geliştiriyorlar o Bireysel ve beraberce yorumlamaları değerlendirirler o Çevrelerinde müzik olaylarını değerlendirirler 196
D N L E M E Müziksel etkinlikler Müzik eserlerini hissederek ve analitik şeklinde dinlerler Enstrumental, vokal (ses) enstrumental ve sahne müziğini tanıyor ve fark ediyorlar Programlı ve programlı olmayan (absolute) müziğini ayırt ediyorlar Homofonik ve polifonik ifadelerini tanıyorlar Halk şarkının niteliklerini ayırt ediyorlar Eğlence müziğin niteliklerini tanıyorlar Enformatik-konu içeriği Farklı dőnem eserleri, bestecileri, tarzları değişik müzik türleri Kantat, oratoryo, opera, operet, bale, düzenli oyunlar, müzikal, filmde müzik ve dram Senfonik şarkısı Homofonik ve polifoniğe ait eserler Yőresel halk şarkıları ve aynı biçimde bestelenen şarkılar Caz, rok, pop, rep, rege Kazanımlar Sanatsal müzik eserleri őnerilen eserler Değişik stil ve 1. J.S.Bach Kőy kantatı dőnem bestecilerin (kantat) dinlenilen 2. G.F.Haendel Messiah eserlerini tekrar (oratorio) 3.J.Rossini - Sevil berberi Belirlenmiş (opera) eserlerin müzik 4. G.Verdi Nabucco, Aida biçimlerini (opera) (formlarını) ayırt 5. N.K.Akses Bayőnder ediyor ve (opera) Dinlenilen 6. J.Offenbach Hofmanın programlı ve hikayesi (opereta) programlı olmayan 7. N.Otyam Fatih destan eserleri ayırt eğlence müziği ediyor ve tekrar 8. P..Tchaikovski Kuğu kuşu gőlü (bale) Polifonik ve 9. Çetin şıkőzlü Judit adlı bale homofonik müziği ifadeleri ayırt 10. M.Ravel Bolero (koreograf ediyor ve tekrar oyunu) 11. L.Bernstein Batıdan hikaye Halk şarkıların (muzikle) niteliklerini ayırt 12. Sarper Özsan Ankara film ediyor ve tekrar şenliği (film için müzik) 13. J.Horner Titanic (film 197
Hafif müziğin niteliklerini tekrar müziği) 14. Server Acun Makbet tiyatro müziği 15. R.Strauss Til oylenspiegel (senfonik şiiri) 16. lhan Usmanbaş Müzikli (3 şiir) 17. Mihriban (halk şarkısı) 18. F. Tüzün Esintiler türk folklorundan çalgı topluluğu için yapıt 19. C.Gershwin Mavi Rapsodü (caz) 20. G.Miler Çocuk Deni (caz) 21. Aydın esen Modern Caz 22. Turgut Aldemir Halk müziği düzenlemeleri (bağlama için) Y O R U M L A M Türk hafif müziği, türk halk ve sanat şarkıları yanısıra diğer halkların şarkıları yorumlarlar Çeşit tarzlarda ve farklı dőnem sanatsal müzik eserlerinden bőlümler yorumlarlar Tek, iki ve çok sesli sanat ve halk şarkıları, hafif müziği yorumlama Şarkı, konu, ezgi, kanonlar bilinen ve yeni tonalitelerde Ritmik-melodik Öğrenciler: Enstrumanlarda icra edilmenin kapsamıyla yorumlanan konu ve şarkıların sayısı en azından yarı 1. Fatih Altiparmak Kilim (havası halk şarkı) 2. Gültekin Çeki Eski dostlar 3. L.V.Beethoven Gece uykusu (re-major) 4. W.A.Mozart Melodi (çalgı oyunu) 5. J.S.Bach şenlikle 198
A Ses (vokal), enstrumental, vokal-enstrumental yorumlamayı dans etmekle temas kurarlar Bireysel yaşantılara gőre vokal ve enstrumental bőlümlerini yorumlarlar Bireysel ve başkaların yorumlamaları niteliyor ve değerlendirirler çeşit őzellikleri; remajőr, si-minőr modalite gamları Vokal, enstrumental ve vokalenstrumental çeşitli parçaları sayısını tekrar yorumlarlar Benimselmiş ritmik ve melodik bilgileri uygularlar oynayalım Kőy kantatından 6. G.Verdi Nabucco (konu) operasından yahudi korosu 7. G.Rossini Sevil berberi (aria) 8. G.Verdi La Donna Mobile Rigoleto operasından aria 9. Okan Demiriş Yusuf ile Züleyha operasından Züleyha ariası Y A R A T C L K Benimsenmiş müzik içerkilerini estetik ifade araçlarıyla yaşantılı şekilde tekrar yorumlarlar Eserin yaşantılı dinlenilmesine gőre yaratıcılık, hareket mecazi ve sőzlü ifade ederler Müzik ifadesi araçlarıyla yaratıcılık sayesinde ifade ederler Ortamlarındaki müzik olaylarını nitelir ve değerlendirirler Şarkılar, ezgiler, konular kanonlar Serbest seçme eserler Melodi, ritim tamlamalar, değişmeler, şarkı, ezgilerin yaratılması Çeşit vokal ve enstrumental eşlikleri Müzik müsamereler, konserler ve okul temsilleri Öğrenciler; Bazı őngőrülen biçimleri, bireysel yeteneklerine gőre yaratıcılığı gerçekleştirir ler 199
ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ 8. sınıf müzik eğitimin dersi őnceki sınıflarda őğrenilen bazı bilgilerin ve etkinlikleri geliştirilmesi açısından programsal bir genişleme arz etmekte dir. Konusal içeriklerin gerçekleşmesi için iyi bir planlama ve őğrenci enerjisi ve zamanının rasyonel kullanılması gerekir, Müziksel-őğrenme etkinlikleri (dinleme, yaratma ve yorumlama) ara ilişkileri ayrılmadan sunulur őyle ki ders birimlerin biçimleştirilmesinde en azından iki değişik, farklı etkinlikler düzenlenir. Bu őğrencilerin bireysel yeteneklerine bağlı olarak, aktif etkinliklerine imkan sağlar. Program içerikleri şu esaslara dayanır: 1. Yorumlama ve dinlemek için seçilen müzik kaynağı 2. Müzik eğitim seviyesini yükseltecek kavram, ilke ve bilgiler müzik eğitimini daha yakından tanıtacak 3. Öğrencinin ortam müzik kültürü bilgileri ve de ulusal ve dünya müzik yaratıcılığına karşı estetik ve pozitif tutumun geliştirilmesiyle ilgili bilgiler edinirler DİNLEME Seçilen müzik eserleri dinleme yőntemi aktif dinlemeyi sağlamalıdır. Dinleme, őğrencinin dikkatini uyandıracak şekilde kısa ve tekrarlı olmalıdır. Öncelikle tekrarlı dinleme eserlerin, bestecilerin, dőnemlerin tarzlarını, türlerin ve yorumlama aynıca müzik formlarnı ve yorumlama formasyonların biçimlerin çok yőnlü tanımalarını sağlar. Dinleme őncesi motivasyon ve dinleme sonrası yorumlarla ders süreci zanginleşerek őğrenciler için daha çekici olur. 200 YORUMLAMA Yorumlama etkinliği saz (enstruman) çalma ve şarkı sőyleme ile gerçekleşir. Şarkı sőyleme-őğrencilerin bireysel olanakları dikkate alarak taklit etme (kulak yoluyla), notalı ve kombine (taklit etme ve notalı) őğrencilerin bireysel yeteneklerini gőz őnünde bulundurarak şeklinde gerçekleşir. Saz (enstruman) çalma, şarkı eşliğinde belli müzik parçanın çalınması şeklinde olur.
YARATCLK Öğrencilerin yaratıcılığı serbest ve kendiliğinden ortaya çıkan yorumlardır, ritmik, melodik bütünlüklerin onların olgunluklarını gőz őnünde bulundurarak gerçekleştirilir. Yaratılması, devinimler, mecazi ve edebi yorumlama ifadelerini gerçekletirirler. DEĞERLENDİRME Öğretmen değerlendirmede müzik eğitiminin gerektirdiği őğretim didaktik ve psikolojik gereksinimlerin karşılanmasında esasınca yapar. Değerlendirme őrğencilerin bireysel gelişmesinde etkin dinleme ve vokal (ses), enstrumental yorumlamayle yatarıcılık çalışmaları çerçevesinde (grup çalışmalar) yapılır. Öğretmen, müzik yeteneğini yorumlama becerilerini bilgilerini ve őğrencilerin ilgisini takip ederek kaydeder ve değerlendirmesini yapar. Dinlenen eserlerde müzik anlamını deneğini sunumu ve takliti değerlendirilir. Dinlenilen müzik eserlerinde yaşantılar ve tekrar tanımaları değerlendirilir. Vokal ve enstrumental belirlenen şarkı sayısının eşitleştirilmesi ve enstrumental içerik (yaşanan yorumlama) esasınca değerlendirilir. Kulak yoluyla ve notalı şarkı sőylemede ve ikisinin bir araya getirilmesi arasında bireysel imkanlarını daima gőz őnünde bulundururken değerlendirme eşit ağırlıkta olmalıdır. Öğretmen yaratıcılığa ilgisi olan őğrenciyi takip ederek teşvik etmeli ve sürekli ilerlemesini yaratıcılık ifadesini izleyerek değerlendirme yapmalıdır. Özel değerlendirme: Dinlenilen eserleri tekrar tanıma Enstrumental yorumlama ve şarkı sőyleme Ritim ve melodik tikteler Yazılı ve sőzlü cevaplar Tanıtım Diğer değerlendirme araçları: Test Kendini değerlendirme Öğretmen değerlendirme sırasında nivel standartlarını, őzel hedefleri ve kazanımları dikkate almalıdır. 201