İSTANBUL SABAHATTİN ZAİM ÜNİVERSİTESİ OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLİĞİ MÜZİK EĞİTİMİ I. Yrd. Doç. Dr. Hatice Vatansever Bayraktar

Transkript

1 İSTANBUL SABAHATTİN ZAİM ÜNİVERSİTESİ OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLİĞİ MÜZİK EĞİTİMİ I Yrd. Doç. Dr. Hatice Vatansever Bayraktar

2 Müziğin Tanımı Ve İşlevleri Müzik Eğitiminin Önemi Okulöncesi Eğitim Programında Müziğin Yer Alma Nedenleri Müzik Eğitiminde Öğretmenin Rolü

3 MÜZİĞİN TANIMI VE İŞLEVLERİ Müziğin Tanımı İnsan duygularını, düşüncelerini seslerle anlatmaya yarayan bir sanattır. Sözcüklerle anlatılamayan duyguları ve heyecanları sezdirecek, duyuracak tarzda düzenlenmiş sesler aracılığıyla, başka ruhlara yansıtma sanatıdır.

4 Müziğin ses ve ritim olmak üzere iki öğesi bulunmaktadır. Duygu ve düşünceleri ses ve ritimle anlatma sanatı olan müzik, duygu, düşünce, tasarım ve izlenimleri, belli amaç ve yöntemlerle, belirli bir güzellik anlayışına göre birleştirilmiş seslerle işleyip anlatan estetik bir bütündür.

5 Çocuğun müziğe karşı doğuştan bir ilgi ve yeteneği bulunmaktadır. Bu ilgi ve yetenek, çocuğu müzik sanatını öğrenmeye sevk etmekte ve çocuğun hayata ilk gözünü açtığı andan itibaren doğa ve insanlarla ilk ilişkileri seslerle başlamaktadır. Müziğin iki ana unsuru olan ritim ve sesi çocuk küçük yaşlardan itibaren kavrayabilmekte, annesinin ninnilerine uygun ölçülü sesler çıkarabilmekte, müzik parçasına uygun ritimde hareketler yapabilmektedir. Çeşitli duyguları, düşünceleri ve izlenimleri sesler ve ritimlerle ifade etmeyi sağlayan müzik, okul öncesi eğitimde etkili ve çekici bir etkinlik olarak yer almaktadır. Bu dönem müzik eğitiminin ilk basamağını oluşturur.

6 Müziğin İnsan Yaşamındaki İşlevleri Bireysel İşlevleri Toplumsal İşlevleri Kültürel İşlevleri Ekonomik İşlevleri Eğitimsel İşlevleri

7 Müziğin Bireysel İşlevleri Bireyin dengeli ve doyumlu, sağlıklı ve başarılı duyarlı ve mutlu olabilmesi için bilişsel, duyuşsal ve devinimsel yapıları üzerinde olumlu izler bırakan müziksel uyarılma ve tepkide bulunma biçimlerini kapsar. Bu işlevler sayesinde birey şunları kazanabilir: Bireyin kendisini tanımasına, kendine güvenmesine, kendini kanıtlamasına, kendini gerçekleştirmesine, kişiliğini geliştirmesine, yaşamını zenginleştirmesine olanak sağlar.

8 Müziğin Bireysel İşlevleri Bireyin yaratma yeteneğini zenginleştirir ve gelişimini hızlandırır. Bireyin sesini ve ses üretme organlarını daha iyi tanımasını, daha etkili ve verimli biçimde kullanmasını ve denetleme yeteneğini geliştirmesini sağlar. Bireyin devinimlerini dengelemesine, devinimlerdeki ritimsel akışı düzenlemesine neden olur.

9 Müziğin Bireysel İşlevleri Bireysel tedavide kullanışlı ve etkili bir yöntemdir. Zihinsel engelli ve otistik çocukların eğitiminde, uyumsuz çocuklarda uyum bozukluklarını gidermede bir araç olarak kullanılır. Bireyi sağlıksız bunalımlardan ve gerilimlerden uzak tutar.

10 Müziğin Toplumsal İşlevleri Bireyler arasındaki iletişimi, duygu, düşünce ve izlenim alışverişini müzik aracılığıyla sağlamayı kapsamaktadır. Bu işlevlerin bireylere kazandırdıkları şu şekilde sıralanabilir: Bireyin toplumsallaşmasını kolaylaştırıp hızlandırır. Müzik etkinlikleri yoluyla grup çalışmalarına katılma, grubun üyesi olma, grubun içinde dikkati çekme, gruba kendini kabul ettirme, grubun üyesi olma, grubun içinde toplumsal güven kazanmayı sağlar.

11 Müziğin Toplumsal İşlevleri Bireyler arasında, birlikte müzik yapma yoluyla etkileşim, iş bölümü, yardımlaşma ve paylaşmayı geliştirip güçlendirir. Birlikte çalışma sırasında bireylerin sorumluluk alma, aldığı sorumluluğu yerine getirme, yeni sorumluluklara hazır olma özelliklerini geliştirir.

12 Müziğin Toplumsal İşlevleri Bireylerin birbirlerine karşı açık, esnek, anlayışlı, hoşgörülü, saygılı, sevgili ve insancıl olmalarını sağlar. Doğa, yurt, insan, toplum, ulus sevgisini toplumu oluşturan birey, küme, kurum ve kuruluşlar arasında yaygınlaştırır. Uluslararası ilişkilerin kurulmasını, korunmasını, geliştirilmesini kolaylaştırır.

13 Müziğin Kültürel İşlevleri Kültür öğesi olan müzik, kültürün diğer öğelerinden etkilenmekte ve onları da etkilemektedir. Müzik aracılığıyla farklı kültürlerdeki farklı insanlar ve insan toplulukları buluşabilmekte ve iletişime girebilmektedir. Müzik bir kültür öğesi olarak, içinde oluşup biçimlendiği kültürün özelliklerini taşımakta, insanın kültürel yaşamında geçmiş ile gelecek arasında bağ kurmaktadır.

14 Müziğin Ekonomik İşlevleri Sanatsal özü korumakla beraber, müzik alanında giderek belirginleşen sunu-istem, üretim- dağıtım-tüketim ilişkilerinin ağır bastığı çalışma ve düzenlemeleri kapsamaktadır.

15 Müziğin Eğitimsel İşlevleri Müziğin eğitimsel işlevleri müziğin bireysel, toplumsal, kültürel ve ekonomik işlevlerinin düzenli, sağlıklı, tutarlı, etkili, verimli ve yararlı bir biçimde gelişmesini ve gelişmesini sağlayıcı tüm müziksel öğrenme ve öğretme etkinliklerini, bu etkinliklere ilişkin planlama, düzenleme, örgütleme ve bütün bunlara ilişkin yapı ve işleyişleri kapsamaktadır. Müzik, eğitimin bir boyutu, bir aracı, bir yöntemi ve bir eğitim alanıdır.

16 MÜZİK EĞİTİMİNİN ÖNEMİ Bebeklikten itibaren işitsel algı eğitimi ile başlayan müzik eğitimi, çocukların konuşmayı, birçok kavram ve konuyu öğrenmesinde, vücudun koordineli bir şekilde kullanmasında etkili olmaktadır. Müzik eğitiminde önemli bir yer tutan işitsel algı eğitimi ile çocuk dikkatini bir konuya yoğunlaştırmakta, sesleri dinlemekte, tanımakta ve ayırt etmektedir.

17 Müzik eğitimiyle ilgili çalışmalar incelendiğinde, ritim çalışmalarının matematik ile ilişkilendirildiği uzaysal ilişkiler ve şekil kavramlarının kazanılmasında, müzik deneyimlerinin çok önemli olduğu, müziğin temelinde matematiksel düşünme ve matematiksel ilişkilerin yattığı vurgulanmaktadır.

18 Farklı doğal yeteneklere sahip olan çocuklar, iyi bir müzik deneyimi ortamında doğal yeteneklerini maksimum seviyeye ulaştırabilirler. Böylece özel yeteneğe sahip olan çocuklar belirlenebilir. Bu nedenle müzik eğitimine erken yaşta başlanması gerekmektedir. Bu çalışmalar sadece enstrüman eğitimi veya dans eğitiminden oluşmamalı, her türlü müzik deneyimini içermelidir.

19 Çoklu Zeka Teorisi- Müziksel Ritmik Zeka Bedenselkinestetik Mantıksalmatematiksel Görseluzamsal Sözel- dilsel GARDNER a göre ZEKA Müzikselritmik Doğacı İçsel Sosyal

20 Müziksel Ritmik Zeka Müziksel ritmik zeka, bireyin müziksel olarak düşünmesi ve belli bir olayın oluş biçimini, seyrini veya düzenini müziksel olarak algılaması, yorumlaması ve iletişimde bulunması olarak tanımlanmaktadır. Bu zeka türü ile kişinin bir müzik eserindeki ritme, akustik düzene, melodiye, müzik parçasındaki iniş ve çıkışlara, müzik enstrümanlarına ve çevresindeki seslere karşı olan duyarlılığı kastedilmektedir.

21 Müziksel-ritmik zekası güçlü olan insanlar, sadece müziksel eserleri kolaylıkla hatırlamakla kalmazlar, aynı zamanda olayların oluşumunu ve işleyişini müziksel bir dille düşünmeye, yorumlamaya ve ifade etmeye çabalarlar. Çocuklarda var olan yeteneği geliştirmek için, kendi kendilerine çalışmalarına, çalışmalarını titizlikle gözden geçirmelerine, düşüncelerini bir araya getirmelerine, diğer sanatçıları incelemelerine ve kendi yaratıcılıklarını ortaya koymalarına fırsat verecek ortamlar hazırlanmalıdır.

22 Okulöncesi eğitim programında müziğin yer alma nedenleri Müzik çeşitli kültürlerle tanışmayı sağlar. Çocuklar çeşitli kültürlerin şarkı ve danslarını öğrenmekten hoşlanırlar. Müzik aracılığıyla çocuklar eğlence, yaratıcı ifade ve duygusal tepkilerde deneyim kazanırlar. Müzik duyguların, düşüncelerin ve olayların ifade edilmesi, serbest bırakılması için kabul gören yollardan biridir. Müzik stresin azalmasını sağlar.

23 Müzik özsaygının gelişimini sağlar. İstenilen duygu ve olayların gelişimini, istenilmeyen duygu ve olayların ise çözümlenmesini sağlar. Müzik çocukları sakinleştirebilir. Dinleme ortamları yaratır, incinen ve problem yaratan duyguları yatıştırır. Müzik tedavi edicidir ve bunun sonucu olarak çocuğun benlik değerini artırabilir. Şarkılarda çocukların isimleri geçebilir. Çocuklar kendi istedikleri gibi müziği yorumlayabilir, yeni sözler, melodiler ve hareketler üretebilirler.

24 Çocukların dinleme becerisi, dikkat süresi, işitsel ayırt etme ve hafıza gelişimi müzik ile desteklenebilir. Doğru şekilde dili kullanarak şarkı söyleme müzik aracılığıyla dil ve kavramları geliştirebilir. Yeni şarkılar yeni kelimeler, kavramlar ve bilişsel beceriler anlamına gelmektedir. Müzik zihni uyandırır ve çocuğun üreticiliğini arttırır.

25 Ritim ve müziğin kafiyesi, bilginin hatırlanmasını kolaylaştırır. Müzik okulöncesi dönemde mutlaka olmalıdır. Öğretimde bir araçtır ve çocuklarda estetik özellikleri geliştirir. Hareketli şarkılar müzikli oyunlar, şarkı sözü ve melodisi yaratma ve diğer etkinlikleri müzik ile kaynaştırma çocuklarda problem çözmede yaratıcı düşünceyi geliştirebilir. Müzikal deneyimler tüm gelişim alanlarında çocuklar için bir köprü görevi görmektedir.

26 Müzik Eğitimi ile Ulaşılabilecek Hedefler Müzik eğitiminin hedefinin çocukların duyularının ve izlenimlerinin en yoğun olduğu okulöncesi dönemde, duyusal ve ritmik sezgilerin uyandırılması olduğu vurgulanmaktadır. Müzik, çocuğa aktif bir şekilde dinlemeyi ve duymayı öğretmekte, günlük yaşamdan uzaklaşarak, çok daha geniş olan hayal dünyasını yansıtma fırsatı vermektedir.

27 Müzik, çocuğun hayal gücünü harekete geçirerek beslemekte ve yaratma yeteneği için elverişli bir zemin hazırlamaktadır. Müzik bir sevinç kaynağı oluşturmakta ve bu sevinç kaynağı, çocuğun varlığını bütünleyerek sürekli yaşar duruma gelmektedir.

28 Müzik Eğitiminin Hedefleri Dil gelişimi ile ilgili hedefler Motor gelişimi ile ilgili hedefler Zihinsel gelişim ile ilgili hedefler Sosyal ve duygusal gelişim ile ilgili hedefler Yaratıcılığın gelişimi ile ilgili hedefler

29 Müzik Eğitiminin Dil Gelişimi ile İlgili Hedefleri dili doğru kullanma yeteneğini geliştirebilme, yeni sözcükler kazanabilme, sesini doğal bir şekilde kullanabilme, ritm aracılığıyla konuşmadaki ses iniş çıkışlarını doğru zamanda yapabilme, doğada var olan sesleri ayırt etme, kendini ifade edebilme

30 Müzik Eğitiminin Motor Gelişimi İle İlgili Hedefleri Enstrüman kullanarak el göz koordinasyonu sağlayabilme Aynı anda iki eli koordineli kullanabilme Müzik eşliğinde vücudu koordineli bir şekilde kullanabilme Hareket gelişimini destekleyebilme

31 Müzik Eğitiminin Zihinsel Gelişim ile İlgili Hedefleri Dikkat süresini arttırabilme Dinleme becerisini geliştirebilme Vücudun farkına varabilme, vücut kısımlarını tanıyabilme Renk, sayı, şekil ve büyük-küçük, uzun-kısa gibi birçok kavramı kazanabilme Çevredeki olayları kavrayabilme Eleştirel düşünme ve problem çözmeyi geliştirebilme

32 Müzik Eğitiminin Sosyal ve Duygusal Gelişim Hedefleri Şarkı söyleme veya enstrüman kullanırken göz kontağı kurabilme Güven ve özsaygı gelişimini destekleme Müzik sevgisini kazanabilme Duygu ve düşüncelerini müzik aracılığıyla ifade edebilme Bir gruba ait olma bilincini kazanabilme Yardımlaşma, işbirliği ve paylaşmayı öğrenebilme

33 Müzik Eğitiminin Yaratıcılığın Gelişimi ile İlgili Hedefleri Müziğin ritmine uygun özgün hareketler üretebilme, Özgün melodi ve şarkı sözleri üretebilme Özgün müzik aletleri üretebilme Özgün doğaçlamalarda yer alabilme

34 MÜZİK EĞİTİMİNDE ÖĞRETMENİN ROLÜ Öğretmen her zaman etkinliklere başlarken neşesini ve heyecanını yansıtmalıdır. Müzikte çocukların kendi kendilerine yarattıkları ve başlattıkları etkinliklere ilgi göstermelidir. Müzik etkinliği için uygun zamanı ayarlamalıdır. Sadece müzik dinleme ve şarkı söyleme değil, çeşitli etkinliklerle ve aktif katılımla müziğin gücünden faydalanmalıdır.

35 MÜZİK EĞİTİMİNDE ÖĞRETMENİN ROLÜ Öğretmenin kendine güveni olmalıdır. Etkinlikler arası geçişlerde müzik etkinliklerini kullanmalıdır. Müzik etkinlikleri için yeterli alan sağlanmalıdır. Çocukların duygu ve düşüncelerini özgürce ifade etmelerine olanak sağlanmalı ve etkinliklere katılmaları için çocuklar zorlanmamalıdır.

36 MÜZİK EĞİTİMİNDE ÖĞRETMENİN ROLÜ Çocukların ortaya çıkardıklarını değerlendirirken mükemmeliyetçilikten kaçınmalı, kendi istek ve beklentilerine göre eleştiriler yapmamalıdır. Planlanan etkinliğe uygun materyalleri sağlayarak çocukları yaratıcı düşünme ve harekete sevk etmelidir.

37 MÜZİK EĞİTİMİNDE ÖĞRETMENİN ROLÜ Bireysel ya da grup olarak çocukların motivasyonunu artıracak sözel yönergelerle çocukların yaptıklarının farkında olduğunu hissettirmelidir. Müzik programı etkinliklerin bir derlemesi değil, öğrenme deneyimlerine yol gösterecek beceri ve bilgilerin ardışık şekilde tanımlanmış bir planı olmalıdır.