KLĠNĠK KARAR DESTEK SĠSTEMĠ ĠLE BÜTÜNLEġĠK ELEKTRONĠK HEMġĠRELĠK BAKIM VE TEDAVĠ KAYITLARININ ĠLAÇ HATALARINI ÖNLEMEDEKĠ ROLÜ Gülnur GÜL, Pınar BOL, Ahmet Emin ERBAYCU İzmir Kuzey Kamu Hastaneler Birliği Genel Sekreterliği Verimlilik Ve Kalite Yönetim Birimi 05.06.2015 1
ĠÇERĠK Elektronik sağlık kaydı Klinik karar destek sistemi İlaç hataları Bilimsel çalışmalar Hastane örneği 05.06.2015 2
ELEKTRONĠK SAĞLIK KAYDI (ESK) Kişilerin geçmişteki, şimdiki ve gelecekteki fiziksel ve ruhsal sağlığı veya hastalıkları ile ilgili elektronik sistemler kullanılarak kayıt altına alınan, saklanan, iletilen, erişilen, ilişkilendirilen ve işlenen her türlü bilgi Hasta hakkında tüm bilgilerin bilgisayar ortamında toplanmasını ve gerektiğinde kullanılmasını sağlayan bir bilgi deposu 3 05.06.2015
Sağlık bilgisinin toplanması Sunulması Saklanması ESK Güvenliği İşlenmesi İletişimi 05.06.2015 4
ESK sisteminin; Mahremiyet (confidentiality) Güvenlik (security) Ġzlenebilirlik (accountability) Veri bütünlüğü (data integrity) özelliklerini sağlaması gerekir 05.06.2015 5
ESK SÜRECĠ 1. Elektronik hasta kayıt sisteminin kurulması 2. Elektronik hasta kayıtlarının örgüte tanıtılması 3. Elektronik hasta kaydı ve aktif klinik sistemleri 4. Elektronik hasta kaydının olgunlaşması Ağ altyapısının kurulduğu, İş akış yapıları, Veri girişinin yapıldığı ve Örgütsel değişimler ve Klinik Hizmet Klinik ve sunanların yönetsel destek amaçların sistemlerinin bilgileri entegre Bilgi yönetimi entegrasyonunun görüntüleyebildiği edildiği aşamalar sağlandığı aşamadır bütünüdür. aşamadır. ile ilgili aşamaları içermektedir 05.06.2015 6
ESK VE SAĞLIK BAKIM KALĠTESĠ Sağlık hizmeti veren personelin sağlık bakımı için ihtiyaç duyacağı verilere Daha iyi Daha hızlı bir şekilde ulaşım, Daha iyi kalitede verileri çok yönlü olarak sunma imkânı sağlayarak verilerin sağlık bakımının kalitesini artırmaktadır. Sağlık bakımının sonuçlarının ölçülebilmesi için gerekli klinik verilere elektronik olarak ulaşılmasını sağlayarak, Performansa dayalı bakım kalitesi değerlendirme çalışmalarının daha kolay yapılabilmesini sağlamakta sürekli kalite iyileştirilme çalışmalarına önemli katkılar sağlamaktadır. Maliyetleri düşürerek ve personelin verimliliğini artırarak hasta bakım etkinliğini artırmaktadır. 05.06.2015 7 http://www.saglik.gov.tr/dh/belge/1-29721/ehr-electronic-health-record---esk-elektronik-saglik-ka-.html)
ESK ve HASTA Elektronik sağlık kaydı kapsamında sistemin verdiği uyarılar ve hatırlatmalar sonucu; hasta gözlem sayısı, gözlemlerin güvenirliği ve doğruluğu artmakta; ilaç, tıbbi ve veri hataları azalmaktadır. Sonuç olarak bakım kalitesi yükselmekte; hasta memnuniyeti artmakta, ilaç etkileşimleri, alerjik reaksiyonlar, mortalite hızları azalmaktadır 05.06.2015 8
ESK ve HEMġĠRELĠK Bilgileri karalama, silme ve yok etme gibi durumları ortadan kaldırma Verilerin kaybolmasının önlenmesi (kağıt formların vb.) Hemşire izlem notlarının sürekliliği ile hasta hakkında teslim edilmeyen notlara erişim Hasta hakkında bilgilendirme sağlaması (İzolasyon,Alerji,Düşme vb.) Hemşire bakım planı imkanı ve standardizasyonu Bakım planı ve diğer kayıtlar için ayrılan zamanın azalması Hasta bilgilerinin güvenirliliğini sağlama Hasta bilgilerine kolay erişim 05.06.2015 9
ÇALIġMALAR - 1 Elektronik sağlık kaydına geçmeden önce ve geçtikten sonraki periyodları içeren 4 yıllık dönemi kapsayan bir çalışma İlaç hatalarında %81 oranında azalma tespit edilmiştir (1000 hasta gününde 142 hatadan 26 hataya düşülmüş). Çalışmada alerji ile ilgili hatanın 4. yılın sonunda 10 dan 2 ye düştüğü tespit edilmiştir Aynı çalışmada ciddi ilaç hatalarında %86 oranında iyileşme sağlandığı görülmüştür. 4 yıllık periyodda ilaç hataları incelendiğinde hatalar genellikle doz, sıklık, veriliş yolu, hız ve alerji olarak belirlenmiştir. BATES D, TEICH J.M., LEE J, SEGER D. at all. The Impact of Computerized Physician Order Entry on Medication Error Prevention, Journal of the american medical informatics association, Volume 6, Number 4, Jul/aug 1999 05.06.2015 10
ÇALIġMALAR - 2 Elektronik sağlık kayıt sistemine geçmeden önce ve geçtikten sonraki hastane süreçlerin analizi ile ilgili çalışma İlacın order edilmesinden eczaneden teslim edilmesine kadarki süre analiz edildiğinde %64 oranında azalma (5.28 saatten 1.58 saate), radyoloji sürecinde %43 azalma (7:37 saatten 4:21 saate), laboratuvar sürecinde %25 azalma(31.3 dakikadan 23.4 dakikaya) görülmüştür. Ayrıca elektronik orderla birlikte hemşirelik notlarında elektronik olarak yapılmasının hekim ve hemşirelik kayıt hatalarını % 43 ten %26 ya indirdiği görülmüştür. MEKHJIAN H.S, KUMAR R.R, KUEHN L, BENTLEY T.D et all Immediate Benefits Realized Following Implementation of Physician Order Entry at an Academic Medical Center, Journal of the American Medical Informatics Association 05.06.2015 Volume 9 Number 5 Sep/Oct 2002 529 11
KARAR DESTEK SĠSTEMLERĠ Hekimlere ve diğer sağlık personeline alacağı klinik kararlarda destek sağlayan bilgisayar programlarıdır. KDS, değişik kaynaklardan topladığı bilgileri düzenleyerek, kararı modelleyerek, bilgileri analiz ederek ve değerlendirme sonuçlarını sunarak belirli modeller kullanımı ile karar vericiye seçim sırasında destek veren bilgisayar temelli bir sistemdir. Kullanıcının bilme ve kavrama ile ilgili bilişsel yeteneklerini geliştirerek karar vermesine yardımcı olmak amacı ile özel olarak tasarlanmış bir sistemdir. 05.06.2015 12
KARAR DESTEK SĠSTEMĠ TÜRLERĠ Önceki veriler analiz edilip raporlandırılabilir. Veri besleme sistemleri Tahmin sistemleri Önceki verilerden yola çıkarak verilen karar durumunda sonuçları ya da olasılıkları nedenleri ile birlikte sunar. Karar vericiye alternatifler sunar ve seçim yapma şansı verir. Tercih belirleme sistemleri Senaryo geliştirme sistemleri Bireylerin fikir üretmesini, kavram geliştirmesini, olası senaryolar üzerinden öğrenmesini kolaylaştırır. 05.06.2015 13
HEMġĠRELĠKTE KARAR DESTEK SĠSTEMLERĠ Hemşirelik kararlarının güncel kanıta dayalı bilgi ile birleştirilerek uygulamada kullanımını sağlayan bilgi yönetim sistemidir. Ayrıca, hasta bakımıyla ilgili veri toplama, tanı, tedavi, vaka yönetimi gibi konularda hemşirelerin ve diğer sağlık çalışanlarının klinik karar vermelerine yardımcı olan ve destek sağlayan bilgisayar programlarıdır. KKDS, hemşirelik alanında en çok evde bakımda denenmektedir. Özellikle yaşlıların ve yatağa bağımlı bireylerin evden takibinde maliyetin düşürülmesi, komplikasyonların önlenmesi veya erken dönemde fark edilmesinde yararının olduğunu gösteren pek çok çalışma yapılmıştır. 05.06.2015 14
ĠLAÇ HATALARININ OLUġTUĞU AġAMALAR İlaç hatalarının, Reçeteleme (hekim), Ġlaç hazırlama ve dağıtma (eczane), Uygulama (hemşire) ve Hastanın izlemi (hasta ve sağlık çalışanları) sürecindeki hatalarından kaynaklandığını belirtilmektedir. Parthasarathi G, Nyfort K, Milap CN. A Textbook of Clinical Pharmacy Practice. Essential Concepts and Skills. 2004 s:425-43 Bates DW, Cullen DJ, Laird N, Petersen LA ve ark. Incidence of adverse drug events and potential adverse drug events: Implications for prevention.. Journal of the American Medical Association,1995;274 s:29-34 Hicks RW, Becker SC, Cousins DD. MEDMARX. Data Report: Achartbook of medication error findings from the perioperative setting from 1998-2005. Rockville, MD: USP Center for the Advancement of Patient Safety.2006 05.06.2015 16
ĠLAÇ HATA TĠPLERĠ Ekipman hatası Yanlış doz Testlerde hata Yanlış ilaç seçimi Fazla doz Bilinen ilaç alerjileri Yanlış yol İlaç dozunun atlanması Yetersiz izlem Yanlış zaman İlaç hazırlanması sırasındaki hatalar İlaç-ilaç etkileşimi Yanlış teknik Yanlış sıklık 05.06.2015 17
ELEKTRONĠK KAYIT VE ĠLAÇ HATALARI Orderı veren doktorun tanımlanabilmesi Yeni kullanılmaya başlanmış ve halihazırda kullanılan ilaçlarla ilgili güncel bilgilere hekimlere sunması, Karar destek sistemlerine daha kolay entegre olması, Hekim ve eczacılar arasında iletişimi artırma, Hata raporlama sistemine bağlanabilmesi, Verimliliği arttırarak sağlık maliyetini azaltma Yanlış ilaç ve doz seçimimi azaltması, Veri analizine imkan sağlaması, Okunaksız yazı problemini önlenmesi, Eczaneye daha hızlı erişim sağlaması, Benzer ilaç isimlerinden kaynaklı hataları azaltması, ilaç-ilaç etkileşimlerine karşı uyarması, 05.06.2015 Çakmakçı M, Erdal A. Hasta Güvenliği Türkiye Ve Dünya Füsun Sayek/ Türk Tabibler Birliği Kitapları 2010,1. Baskı Ekim 2011. Ankara 18 FACT SHEET: Computerized Physician Order Entry http://www.leapfroggroup.org/media/file/factsheet_cpoe.pdf
ÇALIġMALAR - 3 Elektronik order ile manuel order arasında ilaç uygulama hataları ile ilgili çalıģma 26 hekimin 243 orderı kontrol edilmiştir. Order hataları incelendiğinde elektronik orderda 243 orderın 10 tanesinde(% 4.3), manuel orderda 170 tanesinde(%73) hata tespit edilmiştir. Manuel order hatalarının %25 inin yüksek riskli hata olduğu, elektronik order hatalarında yüksek riskli hatanın olmadığı görülmüştür. 170 Manuel order hatasında toplamda 333 adet hata olduğu, bunların % 54 ünün bilgi kaybı, % 16 sının hesaplama hatası, %15 inin maksimum ilaç dozunu geçen konsantrasyon ve % 15 inin diğer hatalar olduğu tespit edilmiştir. Order verme süresinin manuel orderda ortalama 26 dakika(+-8), elektronik orderda ortalama 5.5 dakika (+-2) olduğu tespit edilmiştir. Araştırmaya katılan hekimlerin tamamının manuel order verme sürecinde en az 1 kere hata yaptığı tespit edilmiştir. 05.06.2015 19 Vaidya V, Sowan A.K, Gaffoor M, Soeken K, et all. Evaluating the Safety and Efficiency of a CPOE System for Continuous Medication Infusions in a Pediatric ICU, AMIA 2006 Symposium Proceedings Page 1128
ÇALIġMALAR - 4 2013 yılında İstanbul da Özel hastane acil bakım kliniklerinde elektronik hekim orderlarının etkinliği ve çıktıları üzerine alan araştırması Elektronik hekim order giriş sisteminin acil bakım kliniklerinde hekim ve hemşireler tarafından etkin bir şekilde kullanıldığı, acil bakım kliniklerinde, bu sistemin kullanımı hasta güvenliği ve sağlık hizmeti kalitesini artırdığı tespit edilmiştir. Mumcu G, Köksal L, Şişman N, Çatar R.Ö. The Effectiveness and Outcomes of Computerized Provider Order Entry in Emergency Care Department of Private Hospitals, MÜSBED 2013;3(2):83-90 05.06.2015 20
HASTANE ÖRNEĞĠ Hastanın yatış gününden itibaren tüm bakım, uygulama ve değerlendirme kriterleri, işlemi yapan hemşirenin parafıyla sistemde görülebilmektedir. 05.06.2015 21
Hekim tarafından order edilen ilaçlar, kullanım şekli ve saati bu ekranda görülmektedir. Tedavi saatleri hastanemizce belirlenmiş protokol çerçevesinde otomatik olarak gelmektedir. Ancak özel durumlarda hemşire tarafından değiştirilebilmektedir. 05.06.2015 22
05.06.2015 23
İlacın kullanım şekli ile ilgili farklı renk tanımlamalar yapılmıştır (IV ilaçlar mor renk, oral ilaçlar yeşil renk, SC ilaçlar sarı renk). Hekim, ilaç/order ekranından istemini verdiğinde hemşire ekranına istemler otomatik olarak gelmektedir (Hekim ekranına hemşirenin girme yetkisi yoktur.) Bu ekrana hekimin istemine göre ilaçların uygulanma saatleri otomatik olarak düşmektedir. Hemşire ekranında ilacın tam adı(kısaltma kullanılmamaktadır),dozu, varsa ilacın eczanede bulunan farklı ticari adı, ilacın stokta olup olmadığı, ilacın kaç gündür uygulandığı, uygulama zamanı ve dozu, uygulama şekli (IV, IM, SC, oral-aç, oral-tok, nebül, beslenme solüsyonu) ve veriliş süresi görülmektedir. Ekranda ilacın yapılması gereken saat mavi renkte görülmektedir. 05.06.2015 24
Hemşire tedaviyi uyguladıktan sonra, uygulama saati üzerine gelip tıkladığında bu alan hem renk değiştirmekte(mavi renk yeşil renge dönmektedir) hem de hemşirenin parafı otomatik olarak gelmektedir.(her hemşirenin parafı bilgi işlem tarafından oluşturulmuş ve kayıt altına alınmıştır) Eğer tedavinin stoplanması söz konusu ise ilacın adının olduğu satır kırmızı renge dönüşmektedir. 05.06.2015 25
Hastaya ait yapılan takipler sistemden yazılarak takip edilmektedir. 05.06.2015 26
Elektronik sağlık kayıt sisteminin ilaç yönetiminde standart, kanıta dayalı hekimlik ve hemşirelik uygulamaları sağladığı, kontrol basamakları, uyarıcı ve önleyici sistemleri ile kalite ve hasta güvenliğini artırdığı görülmektedir. 05.06.2015 27
TEġEKKÜRLER 05.06.2015 28