12-14 YAŞ GRUBU BAYAN YÜZÜCÜLERDE 8 HAFTALIK AEROBİK ANTRENMAN PROGRAMININ SOLUNUM VE DOLAŞIM PARAMETRELERİNE ETKİSİ Meltem Kılıçaslan Kalkan, Gaziantep Üniversitesi,Beden Eğitimi ve Spor AD. Önder Dağlıoğlu, Gaziantep Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor AD.
AMAÇ Bu Çalışmada Amaç; 12-14 yaş grubu bayan yüzücülerde 8 haftalık aerobik antrenman programının bazı solunum ve dolaşım parametreleri üzerine etkisini ortaya koyabilmek ve antrenman planlaması üzerine antrenörler ve sporculara önerilerde bulunabilmektir.
GİRİŞ Yüzme, dünyadaki popüler ve sağlık açısından önemli olimpik sporlardan biridir. Yüzme sporu ile ilgili performansa ilişkin bilimsel araştırmalar büyük önem taşımaktadır. Çocuklar spor aracılığıyla sosyal ilişkilerini düzenlerken, kendine güvenme, rekabet, güdülenme ve kontrol gibi özelliklerini de geliştirmektedir (1).
GİRİŞ Yaşam boyu spor alışkanlığının kazandırılması ancak çocukluk çağında yapılacak egzersizler ile mümkündür. Bu yüzden çocukluk döneminde yapılacak egzersizlerin spor olgusunun yerleşmesinde büyük bir önemi vardır. Çocukların motor yetenekleri, genel fiziki parametreleri ve fiziksel gelişimlerini inceleyebilmek için değişik testlerin uygulanması gerekmektedir (2).
GİRİŞ İnsanın aerobik kapasitesinin temel göstergesi olarak kabul edilen solunum sistemi yaşamımızın temel unsurudur. Solunum sisteminin verimli olması kişinin etkinliğini artırır. Aerobik egzersizlerden özellikle dayanıklılık egzersizlerinin 10 yaşına kadar bir etkisinin olmadığı bildirilmektedir. Adolesan dönemde, yani büyüme ve gelişmenin hızla arttığı dönemde yapılan egzersizlerin daha da olumlu sonuçları olmaktadır (3).
GİRİŞ Aerobik egzersizler; çocuğun büyümesinde, olgunlaşmasında, bilişsel gelişmesinde ve sosyalleşmesinde önemli rol oynamaktadır. Gelişim aşamasında bulunan çocuklarda sağlıklı büyümenin ve kemik gelişiminin desteklenmesi için aerobik egzersizler sıklıkla önerilmektedir (2).
YÖNTEM Çalışmaya, 12-14 yaş arasında sağlıklı ve düzenli antrenman yapan 22 bayan yüzücü gönüllü olarak katıldı. Deney ve kontrol grubu olarak iki farklı grup oluşturulup deney grubuna 8 hafta boyunca haftada 3 gün aerobik antrenman programı uygulandı. Her iki grup normal yüzme antrenmanlarına devam etti.
YÖNTEM Deneklere antrenmana başlamadan önce ve antrenman bittikten sonra, dolaşım parametreleri olarak, istirahat kalp atım sayısı (İKAS), sistolik kan basıncı (SKB), diastolik kan basıncı (DKB) ölçümleri; solunum parametreleri olarak vital kapasite (VC), zorlu vital kapasite (FVC), zorlu ekpirasyon volümü (FEV1) ve zorlu ekspirasyon oranı (FEV1%) ölçümleri yapıldı.
YÖNTEM Solunum parametreleri M.E.C. Pocket Spiro USB-100, dolaşım parametreleri Omron M6 Comfort cihazı ile ölçüldü. Elde edilen veriler SPSS for Windows 16.0 paket programında analiz edildi. Grupların kendi içindeki analizi için Paired Samples T testi kullanıldı.
YÖNTEM Aerobik antrenman protokolü: 8 haftalık antrenman periyodu haftada 3 gün olmak üzere planlandı. Antrenmanları haricinde fiziksel olarak yüksek efor harcamaları gereken aktivitelerde bulunmamaları gerektiği deneklere anlatıldı.
Aerobik antrenman öncesi 10 dk ısınma amaçlı egzersizler yaptırıldı. Aerobik antrenman olarak maksimal kalp atım sayısının %30 şiddetinde 3 dk lık jog, ardından %70 şiddetinde 3 dk lık 4 kez koşulmasını içeren aerobik interval antrenman yaptırıldı (4,5). Deneklerin %70 antrenman şiddetini belirlemede etken olan hedef kalp atım sayısı kalp atım rezervine göre belirlendi (6).
Hedef Kalp Atım Sayısı = (MKAS - İKAS) x 0.70 + İKAS (MKAS = 220 - yaş) (MKAS: Maksimum kalp atım sayısı, İKAS: İstirahat kalp atım sayısı)
BULGULAR Tablo 1. Deney grubunun ön test-son test analizi Tablo 1 de deney grubuna uygulanan aerobik antrenman programı sonrasında İKAS, SKB, DKB, VC, FVC, FEV1 ve FEV1% değerlerinde anlamlılık bulundu (p<0.05).
Değişken Ön Test Ort ± SS Son Test Ort ± SS df t p Yaş (yıl) 12.56 ± 0.53 12.56 ± 0.53 10 - - Boy (cm) 148.23 ± 4.36 148.23 ± 4.36 10 - - Ağırlık (kg) 40.42 ± 3.42 40.42 ± 3.42 10 - - İKAS (atıdk) 82.28 ± 5.22 79.59 ± 5.36 10 2.34 0.034* SKB (mmhg) 107.12 ± 2.23 105.72 ± 2.14 10 1.12 0.146 DKB (mmhg) 71.93 ± 5.12 68.12 ± 4.54 10 1.05 0.129 VC (lt) 2.26 ± 0.21 2.39 ± 0.23 10-1.62 0.219 FVC (lt) 2.44 ± 0.29 2.55 ± 0.12 10-2.41 0.034* FEV1 (lt) 2.10 ± 0.24 2.27 ± 0.27 10-4.78 0.022* FEV1% (%) 87.21 ± 3.06 87.71 ± 1.52 10-1.12 0.152* Kontrol grubunun dolaşım parametrelerinde İKAS değerinde p<0.05 düzeyinde anlamlılık bulundu. SKB ve DKB değerlerinde anlamlılık bulunmadı (p>0.05). Kontrol grubunun solunum parametrelerinde FVC ve FEV1 değerlerinde anlamlılık bulundu (p<0.05). VC ve FEV1% değerinde ise anlamlılık bulunmadı (p>0.05).
TARTIŞMA Yapılan egzersizin tipine göre solunum fonksiyonlarındaki artış oranı değişmektedir. Anatomik ve fizyolojik değişiklikler birincil olarak daha fazla sayıda alveolün açılmasına olanak sağlar. Daha sonra ikincil olarak göğüs kafesinde belirgin bir genişleme olur. Göğüs kafesindeki bu genişleme ve gelişme, gelişme çağındaki bireyler için çok önemlidir (7).
Yaptığımız çalışmada deney grubuna uygulanan aerobik antrenman programı sonrasında İKAS, SKB, DKB, VC, FVC, FEV1 ve FEV1% değerlerinde anlamlılık bulundu (p<0.05). Kontrol grubunun dolaşım parametrelerinde İKAS değerinde p<0.05 düzeyinde anlamlılık bulundu. SKB ve DKB değerlerinde anlamlılık bulunmadı (p>0.05). Kontrol grubunun solunum parametrelerinde FVC ve FEV1 değerlerinde anlamlılık bulundu (p<0.05). VC ve FEV1% değerinde ise anlamlılık bulunmadı (p>0.05).
Sporcular üzerinde yapılan birçok araştırmada düşük nabız yaygın bir bulgudur. Çalışmamızda her iki grupta da aerobik egzersiz ile kalp atım sayılarında anlamlı düşüşler elde edilmiştir ve bu sonucun, kalbin sol ventrikülünde meydana gelen hipertrofiye bağlı olduğu düşünülmektedir.
Çalışmamızda deney grubunda aerobik egzersiz ile sistolik kan basıncında ve diastolik kan basıncında anlamlı düşüşler elde edilmiştir ve bu sonucun, egzersiz esnasındaki kan damarlarına binen basıncın artmasından kaynaklandığı düşünülmektedir.
Çalışmamızda 8 haftalık aerobik antrenman programının deney grubundaki etkilerine bakıldığında, yüzme antrenmanı ile birlikte uygulanan aerobik antrenmanının solunum parametreleri üzerine pozitif yönde etkisi olduğu ortaya çıkmaktadır.yüzme sporu yatay pozisyonda yapıldığından, akciğerlerinin üst kısmına da hava girmektedir. Bu sayede, diğer branşlara göre vital kapasite yüzücülerde daha fazla gelişmiştir (8). Haftada 3 kez aerobik antrenman ve düzenli yüzme antrenmanı yapan deney grubunun, sadece yüzme antrenmanı yapan kontrol grubuna göre solunum parametrelerinin daha büyük ölçüde geliştiği söylenebilir.
SONUÇ Sonuç: Araştırmamızın sonucunda yüzücülere uygulanan aerobik antrenman programının solunum ve dolaşım parametreleri üzerinde olumlu etkisi olduğu düşünülmektedir. Düzenli olarak yapılan aerobik antrenmanların solunum ve dolaşım parametrelerini pozitif yönde artıracağı söylenebilir.
KAYNAKLAR 1-Sevim Y. [Knowledge of training]. AntrenmanBilgisi. 1. Baskı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım;2002. p.193-4. 2-Brooke-Wavell K, Stensel DJ. Exercise and children s bone health. J Fam Health Care 2008;18(6):205-8. 3-Rowland WT, Vanderburg P, CunninghamL. Body size and growth of maximal aerobic power in children. A longitudinal (analyzes). Pediatr Exerc Sci 1997;9(3):262-74. 4-Helgerud J, Engen LC, Wisloff U, Hoff J. Aerobic endurance training improves soccer performance. Medicine ScienceSports Exercise, 2001,11(33):1925-1931. 5-Sevimli D. Farklı Yaş Gruplarındaki Çocuklarda Aerobik Egzersizin Kardiopulmoner Sistem Üzerine Etkilerinin İncelenmesi.1999, Çukurova Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 101, Adana (Yrd. Doç. Dr. Fuat Koçyiğit). 6-Tamer K. Sporda Fiziksel Fizyolojik Performansın Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi, Türkerler Kitabevi, Ankara, 1995,48-163. 7-Prokop L. Spor Hekimliğine Giriş, 3rd Baskı. Bayer Türk Kimya Sanayi Ltd. Şti., İstanbul, 1983: s.48 8-Bjurström RL, Schoene RB. Control of ventilation in elite synchronized swimmers. J Appl Physiol 1987;63(3):1019-24.
TEŞEKKÜR EDERİM Meltem Kılıçaslan Kalkan GAZİANTEP ÜNİVERSİTESİ BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR YÜKSEKOKULU