HACETTEPE BESLENME VE DİYETETİK GÜNLERİ V. MEZUNİYET SONRASI EĞİTİM KURSU BESLENME İLİNTİLİ HASTALIKLARDA METABOLİK VE BİYOKİMYASAL DEĞİŞİKLİKLER KURSU Araş.Gör.Nesli ERSOY Araş.Gör. Kübra IŞGIN KANSER - VAKA TARTIŞMASI (KANSER KAŞEKSİSİ) 1
GENEL BİLGİLER Hasta Adı: Cinsiyet: N.G. Erkek Yaş: 63 Eğitim: Meslek: Kliniğe geliş nedeni: Lise Yönetici (emekli) Kolon rezeksiyonu ve sonrasında ileostomi kapatılması 2
Hastanın/danışanın tıbbi hikayesi Hastanın tanısı: kolon kanseri (Evre III)/kaşeksi Sigara kullanımı: Yok Alkol kullanımı:100ml, 1 defa/ay (tür:bira) Ailesinin öz geçmişi (soygeçmiş): Birinci derece yakınlarında kanser teşhisi yok 3
Sistemik ve fizik muayene: Vitaller: SKB:110 mmhg DKB: 60 mmhg Nabız:90/dk Hastanın son 1-2 yıldır konstipasyon şikayeti var 4
UYGULANAN MEDİKAL TEDAVİ / KULLANILAN İLAÇLAR/ BESİN DESTEKLERİ 5
UYGULANAN MEDİKAL TEDAVİ / KULLANILAN İLAÇLAR/ BESİN DESTEKLERİ FOLFOX-6 PROTOKOLÜ Antineoplastik tedavi (adjuvant kemoterapi) Eloxatin Leucovorin Teva 5-FU DİĞERLERİ Panto Setron Dekort 6
UYGULANAN MEDİKAL TEDAVİ / KULLANILAN İLAÇLAR/ BESİN DESTEKLERİ İlacın adı Etken madde Olası besin ve besin ögesi ile ilaç etkileşimi Eloxatin Oxaliplatin Bulantı, diyare, kusma, ağız kuruluğu, karın ağrısı, kabızlık, mukozit, periferik duyusal nöropati (çiğneme yutma güçlüğü), kan hücre sayısında azalma (enfeksiyon, anemi ve kanamaya yatkınlık), hipokalemi, dehidrasyon, yorgunluk ve iştah kaybı görülebilir. 7
UYGULANAN MEDİKAL TEDAVİ / KULLANILAN İLAÇLAR/ BESİN DESTEKLERİ İlacın adı Etken madde Olası besin ve besin ögesi ile ilaç etkileşimi Leucovorin Teva Kalsiyum folinat Gastrointestinal rahatsızlıklar, lökopeni, mukozit, diyare, dehidratasyon görülebilir. 5-FU Fluorouracil (FU) İmmüno supresyon, lökopeni, nötropeni, kan hücre sayısında azalma (enfeksiyon, anemi ve kanamaya yatkınlık), yorgunluk, anoreksi, ağız kuruluğu, tat almada değişim, mukozit, bulantı, diyare, malabsorbsiyon görülebilir. 8
UYGULANAN MEDİKAL TEDAVİ / KULLANILAN İLAÇLAR/ BESİN DESTEKLERİ İlacın adı Etken madde Olası besin ve besin ögesi ile ilaç etkileşimi Panto Pantoprazol Bulantıya neden olabilir. Demir ve B 12 vitamini gibi biyoyararlanımı gastrik ph a bağlı besin ögelerinin emilimini olumsuz etkileyebilir. Aç alınmalıdır. Setron Granisetron Gastrointestinal motiliteyi bozabilir (diyare veya konstipasyon). Dekort Dekzametazon Hazımsızlık problemi yaşanabildiği için tok alınmalıdır. Protein yıkımı, peptik ülser, ödem, hiperglisemi (insülin direnci), hipertansiyon, hipokalemi, kalsiyum ve çinko yetersizliği diğer olası etkileridir. 9
ANTROPOMETRİK VE BİYOFİZİK ÖLÇÜMLER 10
ANTROPOMETRİK VE BİYOFİZİK ÖLÇÜMLER Değişkenler Ölçüm Prekaşeksi Ölçüm Kaşeksi Ölçüm Refrakter kaşeksi Boy uzunluğu (cm) 175 175 175 Vücut ağırlığı (kg) 72 68 59* Vücut kütle indeksi (VKI: kg/m 2 ) % 5.5 % 18 23.5 22.2 19.2 *Hastanın ödemi bulunduğu için gerçek vücut ağırlığının çok daha düşük olduğu tahmin edilmektedir. 11
ANTROPOMETRİK VE BİYOFİZİK ÖLÇÜMLER Değişkenler Ölçüm Prekaşeksi Ölçüm Kaşeksi Ölçüm Refrakter kaşeksi Bel çevresi (cm) 96.6 94.8 90.0 Kalça çevresi (cm) 96.0 93.2 89.8 Bel / kalça oranı 1.0 1.0 1.0 Vücut yağ oranı (%) 21.4 18.1 16.1 Vücut yağ kütlesi (kg) 15.4 12.3 9.5 Yağsız vücut kütlesi (kg) 56.6 55.7 49.5 Vücut su oranı (%) 55 60 63 12
ANTROPOMETRİK VE BİYOFİZİK ÖLÇÜMLER Değişkenler Üst orta kol çevresi (cm) Ölçüm Prekaşeksi 30.5 (25-50.persentil) Kol kas alanı (cm 2 ) 53.6 (10-25.persentil) Ölçüm Kaşeksi 29.3 (10-25.persentil) 51 (10-25.persentil) Ölçüm Refrakter kaşeksi 27.8 (10-25.persentil) 45.9 (5-10.persentil) El kavrama gücü 25.1 22.0 15.5 13
BESLENME İLE İLİNTİLİ BİYOKİMYASAL BULGULAR 14
BESLENME İLE İLİNTİLİ BİYOKİMYASAL BULGULAR Test (birim) Refrakter dönem IL-6 (pg/ml) 23.9 5 TNF-α (pg/ml) 14.3 <5.6 C reaktif protein (CRP) (mg/dl) 1.56 0-0.8 Fibrinojen (mg/dl) 700 200-400 İnsülin (μiu/ml) 2.1 1.9-23 Referans Aralığı 15
BESLENME İLE İLİNTİLİ BİYOKİMYASAL BULGULAR Test (birim) Refrakter Referans Aralığı dönem Açlık kan şekeri (mg/dl) 195 70-100 Total protein (g/dl) 6.82 6.4-8.3 Albümin (g/dl) 3.76 3.4-4.8 Prealbümin(mg/dL) 15.4 16.5-40.2 Eritrosit (x10^6/μl) 4.75 3.83-5.08 16
BESLENME İLE İLİNTİLİ BİYOKİMYASAL BULGULAR Test (birim) Refrakter dönem Referans Aralığı Hemoglobin (g/dl) 11 11.7-15.5 Hematokrit (%) 34.5 34.5-46.3 Ferritin (ng/ml) 14.2 24-336 Transferin saturasyonu (%) 6.92 20-50 Folik asit (ng/ml) 3.5 3.1-19.9 Vitamin B12 (pg/ml) 131 126-505 17
BESLENME İLE İLİNTİLİ BİYOKİMYASAL BULGULAR Test (birim) Refrakter dönem Referans Aralığı Kreatinin (kan) (mg/dl) 0.56 0.51-0.95 Ürik asit (mg/dl) 4.41 2.6-6 Sodyum (Na, Kan) (meq/l) 130 136-147 Potasyum (K, Kan) (meq/l) 3.33 3.5-5.1 Klor (Cl, Kan) (meq/l) 96 95-110 18
BESLENME İLE İLİNTİLİ BİYOKİMYASAL BULGULAR Test (birim) Refrakter dönem Referans Aralığı Alanin amino transferaz (ALT) (U/L) 64 <35 Aspartat amino transferaz (AST) (U/L) 96 <35 Alkalenfosfataz (ALP) (U/L) 129 30-120 GamaglutamilTransferaz (GGT) (U/L) 27 <38 Laktatdehidrogenaz (LDH) (U/L) 260 <247 19
TIBBİ BESLENME TEDAVİSİ 20
TIBBİ BESLENME TEDAVİSİ Daha önce uygulanan herhangi bir beslenme tedavisi/diyet uygulaması bulunmamakta Besin alerjisi/duyarlılığı/intoleransı yok 21
Hastanın/danışanın beslenme hikayesi: İştah Azalması: Çiğneme Güçlüğü: Yutma Güçlüğü: Bulantı: Kusma: Diyare: Konstipasyon: Abdominal gaz: Koku ve tat duyusunda değişim: Diğer: Var Var Var Var Var Var Var Var Var Ø 22
Hastalığa özel beslenme risk değerlendirmesi Beslenme tarama testi adı Subjektif Global Değerlendirme (SGA) Sonuç Yüksek riskli Mini Nutrisyonel Değerlendirme (MNA) Malnütrisyonlu Malnutrisyon Tarama Aracı (MST) Malnütrisyon riski yüksek 23
Önerilen tıbbi beslenme/diyet tedavisi Yüksek enerjili proteinden zengin diyet HACİM ENERJİ YOĞUNLUĞU ÖĞÜN SIKLIĞI Enteral ürün veya modüler ürün desteği Protein kalitesi Hiperglisemi Ödem CHO, Na +, K +, CI - Elektrolit dengesizliği 24
Enerji ve makro besin ögesi içeriği: Enerji: (66.5 + 13.75x72 + 5.0x170 6.77x 76) x 1.4 = 1392 x1.4 = 1950 kkal/gün (Harris-Benedict) Karbonhidrat: 268 g (enerjinin %50-60 ı kadar) Protein:72 X 1.4g/kg/gün =101g/gün Yağ/lipit: 59 g/gün (enerjinin %25-30 u ancak mide bulantısı varsa %20 si kadar) 25
Hastalığa özel diğer besin ögelerinin günlük gereksinimleri: Vitaminler Gereksinim Mineraller Gereksinim A vitamini (mcg/gün) 900 D vitamini (mcg/gün) 10 E vitamini (mg/gün) 15 C vitamini (mg/gün) 90 B 12 (mcg/gün) 2.4 B 6 (mg/gün) 1.7 Folikasit (mcg/gün) 400 Kalsiyum (mg/gün) 1200 Fosfor (mg/gün) 700 Demir (mg/gün) 10 Sodyum (mg/gün) 2000 Potasyum (mg/gün) 4700 Çinko (mg/gün) 11 Selenyum(mcg/gün) 55 26
Olası besin ve besin ögesi ile ilaç etkileşimleri için ek düzenleme 27
Tat-koku almada değişim, mide bulantısı, erken doygunluk hissi Yemek yenmeden önce ağzın su ile çalkalanmalı, Ağızda metalik tat oluştuğu durumlarda, plastik yemek araçları tercih edilmeli, bazen de ağızdaki metalik tadın giderilmesi için sakız ve şekerden yardım alınmalıdır, Hacmi az ancak protein-enerji yoğunluğu yüksek besinlere yer verilmeli, Öğün sıklığı bireye özel durumlar değerlendirilerek arttırılmalı, Keskin tat ve kokusu olmayan besinler tercih edilmeli, 28
Ağız kuruluğu ve çiğneme-yutma güçlüğü Ağız temizliğine dikkat edilmeli (alkollü ürünler!!!), Hastanın sıvı alımı artırılmalı, Tükürük salgısını arttıran besinler tercih edilmeli, Nektar türü taze meyve suları tercih edilmeli ve pipet kullanılmalıdır, 29
Diyare/konstipasyon Gaz yapan yiyecek ve içeceklerden uzak durulmalı, Yeterli sıvı tüketilmeli, Kafein içeren besinlerden uzak durulmalı, Günlük posa tüketimi (25-35 g/gün) yeterli olmalıdır SÜT!!! 30
İlaçların yan etkisi/besin ögesi yetersizlikleri B 12 vitamini, Folik asit, Demir, Bakır, Çinko, Kalsiyum Kırmızı et, Yağlı tohumlar, Kurubaklagiller (Sindirim problemi varsa çıkarılmalı), Koyu yeşil yapraklı sebzeler, Süt ve süt ürünleri Suplemantasyon 31
Tedavi planlamasında antineoplastik ajanlar kullanılırken Vücut yüzey alanı VKI Bireye özel beslenme durumu da değerlendirilmelidir. 32
TEŞEKKÜRLER 33