Bu sunumu TEACCH unsurlarının beden eğitimi ve sporda kullanımı dosyasının eşlğinde takip ediniz. ÖğretimGörevlisi Dr.Mehmet Ata Öztürk mehmet.ozturk@marmara.edu.tr http://maozturk.web.officelive.com Otizm, sözlü ve sözlü olmayan iletişimin becerilerinin, ve sosyal becerilerin etkilendiği bir gelişim bozukluğudur. Genellikle 3 yaşına kadar ortaya çıkan, çocukların eğitsel performansını olumsuz etkileyen bir durumdur. Otizmle sıklıkla ilişkilendirilen diğer özellikler; tekrarlayan etkinliklerde bulunmak, kalıplaşmış hareketler, çevresel değişikliğe ya da günlük rutinlerin değişmesine direnç, ve duyuşsal tecrübelere sıradışı tepkiler vermektir. Eğer çocuğun eğitsel performansının olumsuz etkilenmesi, temel olarak ciddi davranış bozukluğu olarak ifade edilen durum sebebiyle gerçekleşmişse, bu tanımın kapsamı dışında kalır. IDEA kanunundançeviridir Federal Register, 22 Ekim 2007, syf.55069 Sebeplerin belirlenebilmesi için araştırmalar sürmekte Sebepler konusunda 25 ten fazla teori mevcut Loovis, E. M. (2000) in Winnick (2000). Dayanakların çoğu güçlü bir genetik unsur içeren, nörobiyolojik bir düzensizliği işaret etse de Kesin sebep bilinmiyor Temple Grandin (Volkmar, Lord, Bailey, Schultz, & Klin, 2004) Bazı risk faktörleri Kalıtımsal Kardeşlerde görülme %3-6 ihtimal Genetik, Beyin işlevleri, Bağışıklık sistemi etkenleri Organik faktörler Nörolojik faktörler Biyolojik faktörler Gebelikte görülen beklenmedik sorunlar Doğum travmaları (ÖZİDA, 2009) Otizme sahip çocuklar, motor testlerde ortalamanın gerisinde. Berkeley et.al. (2001) 6-8 yaş arası otizm tanılı çocuklarda, motor beceriler ve cisim kontrolünde katılımcıların %73 ünün düşük ve çok düşük performans kategorisinde (TGMD) olduğunu tespit etmiştir Orjinalinden uyarlamayı yapan: Dr. John. Rendle-Short (Queensland Üniversitesi, Brisbane Çocuk Hastanesi) http://www.balkanlarkoleji.k12.tr/images/otistik2zk1.jpg Ghaziuddin ve Butler (1998) 8-15 yaş arası otizm, Asberger pendromu, ve PDD-NOS tanılı çocuklarda Bruininks-Oseretsky testinde akranlarından düşük performans rapor etmiştir. Çeşitli kombinasyonlarda ve değişenşiddet derecelerinde görülebilir 1
Bedensel etkinliklere katılım otizm tanılı bireylerde faydalar sağlar Steryotipik davranışların azalması dahil çeşitli faydalar (Levinson & Reid, 1993; Prupas & Reid, 2001) Uygun tepki verme oranında artış (Kern et al., 1998) Sosyal entegrasyona olası katkı (Berkeley, Zittel, Pitney, & Nichols, 2001) Bedensel etkinliğe katılımda sıklıkla güçlükler yaşanır. Sebepler: düşük motor fonksiyon ve zayıf motivasyon (Koegel ve ark., 2001; Reid ve ark, 2003) planlama ve genellemedeki zorluk (Ozonoff ve ark., 1994; Renner ve ark., 2000) kendi kendini takipte sıkıntılar (Hughes, Russel, & Robbins, 1994) Eğitsel programın amaçları öğrencinin Bağımsız çalışmasına ve oyun oynayabilmesine yardımcı, Davranışlarını yönetme konusunda yardımcı, Anlam yükleme yardımıyla motivasyonunu sağlamak olmalıdır (Olley, 1999) Bu amaçlara karşın, otizm sahibi öğrenciler bağımsız olarak görevleri yerine getirmede ve/veya malzemelerle bağlantılı kalmada sıklıkla zorlanırlar. (Pelios, MacDuff, & Axelrod, 2003) Otizm tanısı konmuş çocukların öğrenme özellikleri organizasyonda güçlük, sıralamada güçlük, genellemede güçlük, dikkatin dağılması Bu sebeplerle eğitim programının öğrencinin güçlü yönlerinin (görsel organizasyon gibi) ve ihtiyaçlarının (belirgin yapı, öngörülebilirlik gibi) etrafındaşekillenmesini gerekir (Mesibov, Shea, & Schopler, 2005) Otizmin İyileştirilmesinde Deneylerin Desteklediği ve Desteklemediği Uygulamalar (Smith, 2008) UNUTULMAMASI GEREKEN Bir tek uygulama, bütün bireyler için ya da aynı birey için zamana yayılacakşekilde, daima en iyi uygulama değildir. (Dunlap, 1999; Volkmar et. al., 2004) Ayrıntılı bir karşılaştırma 2 genel yapı Psikolojik, Eğitsel ve Terapiye Yönelik Uygulamalar (22+13) Biomedikal Müdahaleler (11+17) Otizmde standartşablonlar uygulanamayabilir. (Tutt, Powell, & Thornton (2006) 2
Otizmde Eğitsel Yaklaşımlar: Ne yaptığımız Hakkında Ne Biliyoruz? (Tutt, Powell, & Thornton, 2006) Karşılaştırmalı bir çalışma 4 yaygın eğitsel program (Otizmle ilgili pedagojik review makalelerde en sık referans verilen programlar) (Jordan, Jones, & Murray, 1998) Higashi (Japonca Umut demek, 1969. Çok yoğun bedensel etkinlik) Lovaas (Kurucusunun adı, 1960 lar. Ceza artık Hayır a dönüştü + ödül) Option (Kaufmanlar, 1976. Oyun odasında çocuğu taklit) TEACCH (Schopler ve arkadaşları-nc, 1970 ler) Ana hedef olarak problemli davranışları azaltmaya çalışmaktan çok, uygun iletişim becerilerini geliştirmeye ve kişisel otonomiye eğilir Uygun yerlerde alternatif iletişim metodları kullanır Tipik olarak konuşmalar, görsel malzeme ile desteklenir Fotoğraf Basitleştirilmiş semboller İşaret dili (Tutt, Powell, & Thornton, 2006) 2 yeni program SPELL (İngiltere Ulusal Otistik Cemiyeti, 1990 lar) LEA (Yerel eğitim otoritesi yaklaşımı, 1998) Ana hedef olarak problemli davranışları azaltmaya çalışmaktan çok, uygun iletişim becerilerini geliştirmeye ve kişisel otonomiye eğilir Uygun yerlerde alternatif iletişim metodları kullanır Sosyal etkileşimi ve iletişimi, özel oluşturulmuş ortamlar ve uyarlanmış öğretim yaklaşımlarıyla geliştirmeyi amaçlar. Ana ilkeler 1. Geliştirilmiş çevre 2. Ailenin işbirliği 3. Ferdileştirilmiş uygulamaların değerlendirilmesi 4. Yapılandırılmış eğitim 5. Beceri gelişimi 6. Bilişsel ve Davranış Terapisi 7. Genelleme eğitimi (Tutt, Powell, & Thornton, 2006) Avantajları 1. Ölçülebilir uzun vadeli sonuçların mevcudiyeti (30 yılın üstünde) 2. Erken çocukluk yaşlarından erişkinliğe uzanan geniş kapsamlı program 3. Farklı fonksiyonel beceri gruplarına hizmet imkanı 4. Üniversite destekli bir program olması sebebiyle güncellenen araştırma neticelerini uyarlama (geçerliliği reddedilmiş yaklaşımları terketme) Dezavantajları 1. Çok küçük yaştaki çocuklar az gelişir, kimi zaman da hiç ilerleme kaydedemez. 2. Uygulayıcıların eğitim maliyeti 1. Olayların anlamlı ve öngörülebilir olduğunun öğrenilmesi Eylül ayında spor programına gitmeye başlayacağım. 3
1. Olayların anlamlı ve öngörülebilir olduğunun öğrenilmesi 1. Olayların anlamlı ve öngörülebilir olduğunun öğrenilmesi Spor programı Marmara Üniversitesi nde. Oraya yazın da gitmiştim. 1. Olayların anlamlı ve öngörülebilir olduğunun öğrenilmesi 1. Olayların anlamlı ve öngörülebilir olduğunun öğrenilmesi 2. Yetişkin yaşantısı için becerilerin öğretilmesi 3. İletişim becerilerinin geliştirilmesi DUR! AT! TUT! KOŞ! GEL! SIÇRA! DUR! AT! TUT! KOŞ! GEL! SIÇRA! 4. Bağımsızlık Kurallara uymaya ek olarak, kendi iradesiyle hareket edebilme 4
1. FİZİKSEL YAPI Özel alanlar kordon altına alınabilir Çeşitli sembollerle, şekillerle, veya renge göre kodlanabilir, duvara montaj, vb. Başka bir gün için 2. ÖNGÖRÜLEBİLİRLİK Günlük işler, Beden eğitimi dersi yapılacak işler sıralaması Bu düzen daima aynı olmalı ki öğrenci tarafından öngörülebilsin 3. GÖRSEL ÇİZELGE Dün hangi sporları yapmıştım? Bugün hangi sporları yapacağım? Yarın hangi sporları yapacağım? Basit bir yöntem olarak spor ekipmanı fotoları hazırlanabilir 4. YAPILANDIRILMIŞ ETKİNLİK / ÇALIŞMA SİSTEMLERİ Yanıt verilmesi gereken sorular Ne yapılacak? Ne kadar yapılacak? Bittiği nasıl anlaşılacak? Sonra ne olacak? (Humme, 2009) 5. GÖRSEL DESTEKLER Sonraki etkinlik ne? Yarın ne yapılacak? Seçim yapabileceğim sporlar nedir? (Hume, 2009) (Schulthei, Boswell, & Decker, 2000 den uyarlanmıştır) 5