Haksız Fiil Sorumluluğu ve Tazminat Hukuku
Hasan Tahsin GÖKCAN Yargıtay Tetkik Hakimi HAKSIZ FİİL SORUMLULUĞU ve TAZMİNAT HUKUKU Destekten Yoksunluk Tazminatı, Tedavi-Bakım ve Yol Giderleri, Zamanaşımı, Faiz, Islah, Yetki, Yargı Yolu, vb. Konularda Açıklama ve Kararlar Küçüğün, Akıl Hastasının, Adam Çalıştıranın, Hayvan Tutanın, Yapı Malikinin Ev Başkanının, Taşınmaz Malikinin, Çevreyi Kirletenin, vb. Sorumlulukları Yayın Yoluyla Kişiliğe Saldırıdan Doğan Tazminat Davaları Hakaret, Haksız Şikayet, Öldürme, Yaralama, Taşınmaza Zarar Verme, Ecrimisil, Elatma, vb. Nedenlerle Açılan Tazminat Davaları Fikir ve Sanat Eseri Haklarına Haksız Saldırı Nedeniyle Tazminat Davaları Haksız Tahliye, Haksız Haciz ve Tedbirden Doğan Davalar Tapu ve İcra İşlemlerinden, Haksız Tutuklamadan, Belediye ve Diğer İdarelerin Eylemlerinden Doğan Zararlar ve Devletin Sorumluya Rücu Hakkı Memurun, Milletvekilinin, Bakanın, Hakimin, Noterin Sorumluluğu Hazine, Köy, Belediye Mallarına ve Ormana Verilen Zararlar, Kaçak Avlanma, Kaçak Elektrik-Su Kullanımı, Haksız Elatma ve Yararlanma vb. Kamu Görevlilerince İdareye Verilen Zararların Tazmini Ankara, 2010
Haksız Fiil Sorumluluğu ve Tazminat Hukuku Hasan Tahsin Gökcan Hukuk Kitapları Dizisi: 875 ISBN 978-975-02-1296-3 Üçüncü Baskı: Temmuz - 2010 Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş. Bu kitabın her türlü yayın hakkı Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş. ye aittir. Yayınevinin yazılı izni olmadan, tanıtım amaçlı toplam bir sayfayı geçmeyecek alıntılar hariç olmak üzere, hiçbir şekilde kitabın tümü veya bir kısmı herhangi bir ortamda yayımlanamaz ve çoğaltılamaz. Sayfa Tasarımı: Ömer Candan Kapak Tasarımı: İsmail Çam Yayın ve Dağıtım: Merkez: Seçkin Yayıncılık, Sağlık Sokak No: 21 06410 Sıhhiye, ANKARA Tel: (0 312) 435 30 30 (Pbx), Faks: (0 312) 435 24 72 Şube: Ankara Adliye Sarayı K Blok Zemin Kat Sıhhiye, ANKARA Tel: (0-312) 309 52 48 Şube: Abidei Hürriyet Caddesi 179/E (Şişli Ceza Adliyesi Altı) Şişli İSTANBUL Tel: (0-212) 234 34 77 Şube: Strazburg Cd. No:23 Sıhhiye - ANKARA Tel: (0312) 230 52 62 / ankarasube@seckin.com.tr Web Adresi: www.seckin.com.tr, E posta: yayin@seckin.com.tr Baskı: Sözkesen Matbaacılık, Tel: (0 312) 435 30 30
Mesleki çalışmalarımda olduğu gibi, kitabın hazırlanmasında da zamanlarından çaldığım, sevgili eşim ve çocuklarıma
Önsöz Haksız fiiller, sorumluluk hukuku içerisinde önemli ve geniş bir yer kaplamaktadır. İnsanlık tarihinde ilk önceleri geçerli olan zarara uğrayan katlanır fikrinden, kusuruyla zarar veren öder anlayışına geçişle başlayan kusura dayalı sorumluluk ilkesi, sorumluluk hukukunun en eski ve temel kuralıdır. Buna karşın, geniş anlamda haksız fiil kavramı içerisine, sosyal, bilimsel ve teknolojik gelişmelere paralel olarak ortaya çıkan ve kusurun aranmadığı bir objektif sorumluluk nedeni olan kusursuz sorumluluk konusu da girmektedir. Bilim ve teknolojinin gelişmesi sonucu, insan hayatını tehdit eden kimi faaliyetlerden doğan zararlar bakımından, kusur bulunmasa dahi sorumluluğun var olabileceği anlayışı hukuk sistemlerinde yerleşmiştir. Bu sorumluluk fikrine karşı, zararın oluşmasında kusuru olmayan masum kişi sorumlu tutulamaz sözleriyle yapılan itirazlara verilen anlamlı cevap şu olmuştur; zarar gören daha masumdur. Kusursuz sorumluluğun dayandığı ilkenin, sahip olan riski üstlenir veya her nimetin bir külfeti vardır anlayışına dayandığı söylenebilir. Günümüzde özellikle her türlü taşıtların işletilmesi ile çeşitli tesis ve teknolojik girişimlerin yürütülmesi dolayısıyla kusursuz sorumluluk alanı son derece genişlemiş ve kusur sorumluluğunun alanını da daraltmış bulunmaktadır. Kitabın ilk bölümünde haksız fiile dayalı hukuki sorumluluk konusu ele alınmış, Borçlar Kanunu ve Medeni Kanun başta olmak üzere kanunlarımızdaki başlıca kusurlu ve kusursuz sorumluluk nedenleri incelenmiştir. İkinci bölümde ise, tazminat hukukunun temel konuları olan, maddi ve manevi tazminatın belirlenmesine ilişkin usul ve esaslarla ilgili açıklamalar, doktrin ve yargı kararları ışığında yapılmıştır. Üçüncü bölümde, çeşitli sorumluluk nedenleri açısından kişilere ve mal varlığına verilen zararlara yer verilmiştir. Dördüncü bölüm, tazminat davalarında uygulanan usul hükümleriyle ilgilidir. İncelenen her konunun sonunda ilgili Yargıtay kararları sistematik bir biçimde sunulmuş ve son kısımda kavramlar dizini eklenmiştir. Üçüncü baskıda, yayın tarihine kadar verilmiş olan Yargıtay kararları incelenmiş, çok sayıda yeni karar eklenmiştir. İçeriğini daha iyi yansıtması amacıyla okuyucudan gelen istekle kitabın adında değişiklik yapılmıştır. Çalışmam sırasında desteklerini gördüğüm tüm meslektaşlarıma, konuyla ilgili hukukun gelişmesinde yargısal çalışmalarıyla önemli katkıları bulunan, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ve Özel Dairelerinin çok değerli başkan ve üyelerine, hakimlerine şükran duygularımı ifade etmek istiyorum. Kitabın tüm hukuk uygulayıcısı ve araştırmacılarına yararlı olmasını diliyor, titiz çalışmalarıyla yayını okuyucuya ulaştırmayı üstlenen Seçkin Yayınevi adına Aytaç Seçkin ve Koray Seçkin ile yayınevi çalışanlarına ve özellikle sayfa ve kapak tasarımını yapan Ayşegül Genç, Ömer Candan ve İsmail Çam a teşekkür ediyorum. Hasan Tahsin GÖKCAN
İçindekiler Önsöz... 7 Kısaltmalar... 27 BİRİNCİ BÖLÜM HAKSIZ FİİLDEN DOĞAN HUKUKİ SORUMLULUK BİRİNCİ KISIM KUSURA DAYALI HUKUKİ SORUMLULUK I. KAVRAMLAR VE HUKUKİ SORUMLULUĞUN KAYNAKLARI... 29 A. Borç İlişkisi Kavramı... 29 B. Sorumluluk Hukuku Kavramı... 30 C. Borçlar Kanununa Göre Hukuki Sorumluluğun Kaynakları... 32 II. HAKSIZ FİİLİN UNSURLARI... 32 A. Kavram... 32 B. Haksız Fiilin Unsurları... 33 1. Davranış / Fiil Unsuru... 33 2. Hukuka Aykırılık Unsuru... 33 a. Hukuka Aykırı Fiiller... 33 aa. BK nın 41/I. Maddesine Göre Hukuka Aykırılık Teşkil Eden Hâller... 34 bb. Ahlaka Aykırı Bir Fiille Kasten Başkasına Zarar Vermek (BK.41/II)... 34 b. Hukuka Aykırılığı Ortadan Kaldıran Hâller... 35 aa. Kanunun Verdiği Yetkinin Kullanılması/Görevin İcrası... 35 bb. Kişinin Rızası... 35 cc. Üstün Bir Kamu Yararının Bulunması... 36 aaa. Haber Verme Hakkı... 36 bbb. Eleştiri ve Yorum Yapma ve Yayma Hakkı... 37 ccc. İlim ve Sanatı Yayma Hakkı... 37 ddd. İddia ve Savunma Hakkı (Hak Arama Özgürlüğü)... 38 dd. Üstün Özel Yararın Bulunması... 39 aaa. Meşru Müdafaa... 39 bbb. Zaruret Hali... 40 ccc. Kendi Hakkını Korumak için Kuvvet Kullanma (BK m.52/ii)... 41 ddd. Vekaletsiz İş Görme (BK m.413)... 41 3. Kusur Unsuru... 41 a. Kavram... 41 b. Kusurun Türleri... 42 aa. Kast... 42 aaa. Vasıtasız/Doğrudan Kast... 42 bbb. Dolaylı/İhtimali Kast... 42 bb. İhmal (Taksir)... 43
10 Haksız Fiil Sorumluluğu ve Tazminat Hukuku c. Kusurun İspatı... 44 d. Haksız Fiil Ehliyetinin Varlığı... 44 5. Zarar Unsuru... 44 a. Kavram... 44 b. Maddî Zarar... 45 aa. Genel Olarak... 45 bb. Maddi Zararın Türleri... 45 aaa. Fiili Zarar... 45 bbb. Mahrum Kalınan Kar... 45 c. Manevî Zarar... 46 6. İlliyet Bağı... 47 a. Kavram... 47 b. İlliyet Bağını Kesen Nedenler... 47 aa. Mücbir Sebepler... 48 bb. Zarar Görenin Ağır Kusuru... 48 cc. Üçüncü Şahsın Davranışı... 48 İlliyet (Nedensellik) Bağı ile İlgili Kararlar... 49 III. HUKUKİ SORUMLULUKLA İLGİLİ GENEL HÜKÜMLER... 55 A. Müteselsil (Zincirleme/Dayanışmalı) Sorumluluk... 55 1. Genel Olarak... 55 2. Tam Teselsül (BK 50)... 55 a. Madde Metni... 55 b. Sorumluluğun Şartları... 56 aa. Kişiye İlişkin Şartlar... 56 bb. Eyleme İlişkin Şartlar... 57 cc. Zarara İlişkin Şart... 57 c. Tam Teselsülün Sonuçları... 58 3. Eksik Teselsül (BK 51)... 59 a. Madde Metni... 59 b. Sorumluluğun Şartları... 60 c. Eksik Teselsülün Sonuçları... 60 4. Müteselsil Sorumlunun Rücu Hakkı... 61 a. Genel Olarak... 61 b. Tam Teselsülde Rücu... 61 aa. Rücuunun Şart ve Hükümleri... 61 bb. Tam Teselsüldeki Rücuda Zamanaşımı... 62 cc. Faiz... 62 c. Eksik Teselsülde Rücu... 63 aa. Rücuunun Şart ve Hükümleri... 63 bb. Eksik Teselsüldeki Rücuda Zamanaşımı... 65 cc. Faiz... 65 Müteselsil Sorumlulukla İlgili Kararlar... 66 B. Haksız Fiil Borçlusunun Mirasçılarının Sorumluluğu... 89
İçindekiler 11 1. Yasal Düzenleme... 89 2. Mirasçıların Sorumluluğunun Mahiyeti... 90 3. Borçtan Kurtuluş Yolu Olarak Mirası Ret... 91 İlgili Kararlar... 91 C. Ceza Mahkemesi Kararının Hukuk Mahkemesine Etkisi (BK. M.53)... 95 1. Hukuk Mahkemesinin Bağımsız Olduğu Hususlar... 95 2. Hukuk Mahkemesinin Bağımlı Olduğu Konular... 96 İlgili Kararlar... 99 D. Ceza Davasında Şikayetten Vazgeçmenin Tazminata Etkisi... 119 1. Açıklama... 119 a. 765 Sayılı Türk Ceza Kanununa Göre... 120 b. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanununa Göre... 120 2. İlgili Kararlar... 121 E. Yabancı Unsurlu Haksız Fiillerde Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunun Uygulanması... 124 IV. DEVLETİN VE KAMU GÖREVLİLERİNİN KUSUR SORUMLULUĞU... 126 A. İdari Eylem ve İşlemlerden Devletin (İdarenin) Sorumluluğu... 126 1. Kusursuz Sorumluluk... 126 2. Kusur Sorumluluğu... 127 a. Hizmet Kusuru Nedeniyle Sorumluluk... 127 b. Hizmet Kusuru - Kişisel Kusur Ayırımı... 129 c. Görevlinin Kişisel Kusuru Nedeniyle Sorumluluk... 131 d. Davanın Kime Karşı Açılacağı ve Yargı Yolu Sorunu... 133 aa. Kişisel Kusura Dayalı Davalar... 133 bb. Hizmet Kusuru Nedeniyle Açılacak Davalar... 136 aaa. Genel Kural; İdari Yargı Yerlerinin Yetkisi... 136 bbb. Fiili Yol veya Haksız Fiil Sayılan Eylemlerde Adli Yargının Yetkisi... 138 ccc. Özel Hukuk Hükümlerine Tabi Kamu Kuruluşlarının Eylemleri Nedeniyle Kişilere Verilen Zararların Tazmini Konusunda Adli Yargının Yetkisi... 141 ddd. Motorlu Araçların İşletilmesinden Doğan Zararlar Nedeniyle Adli Yargının Yetkisi... 141 3. İdare veya Kişilere Karşı Açılacak Davalarla İlgili Kararlar... 142 a. İdareye Karşı Haksız Fiil Nedeniyle Açılan Davalarla İlgili Kararlar... 142 b. Kişisel Kusuru Nedeniyle Memura Karşı Açılan Davalarla İlgili Kararlar... 155 aa. Yargı Kararının Uygulanmamasından Doğan Hukuki Sorumluluk... 155 aaa. Sorumluluğun Yasal Temeli ve Mahiyeti... 155 bbb. Yargı Kararının Yerine Getirilmemesi ile İlgili Kararlar... 157 bb. Sicil Amirinin, Haksız Yere Olumsuz Sicil veya Ceza Vermesi... 179 cc. Haksız Teşftiş veya Soruşturma Raporu ya da Tutanağı Düzenlenmesi... 190 dd. Diğer Kişisel Kusur Nedenleri İle Açılan Davalarla İlgili Kararlar... 195 4. Devletin Sorumlulara Rücu Hakkı... 200 a. Devletin Rücu Hakkının Hukuki Dayanakları ve Niteliği... 200 b. Zamanaşımı ve Faiz... 201 Devletin Zarar Sorumlusu Kişilere ve Memura Rücu Davasıyla İlgili Kararlar... 202
12 Haksız Fiil Sorumluluğu ve Tazminat Hukuku B. Cumhurbaşkanı, Başbakan, Bakanlar ve Milletvekillerinin Görevleri Dolayısıyla Haksız Fiil Sorumlulukları... 234 1. Cumhurbaşkanının Haksız Fiil Sorumluluğu... 234 İlgili Kararlar... 235 2. Başbakan ve Bakanların Haksız Fiil Sorumlulukları... 237 İlgili Kararlar... 237 3. Milletvekillerinin Haksız Fiil Sorumluluğu... 240 a. Milletvekili Dokunulmazlığı... 240 b. Milletvekili Sorumsuzluğu... 241 Milletvekilleriyle İlgili Kararlar... 242 C. Hakimlerin Hukuki Sorumlulukları... 251 1. Sorumluluğun Yasal Dayanağı, Mahiyeti ve Kapsamı... 251 a. İlgili Yasal Hükümler... 251 b. Sorumluluğun Mahiyeti ve Kapsamı... 252 2. Sorumluluk Nedenleri... 255 3. Sorumluluğun Şartları... 257 4. Görevli Mahkeme ve Usul Hükümleri... 257 İlgili Kararlar... 260 D. Cumhuriyet Savcılarının Hukuki Sorumlulukları... 284 V. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEDEN DOĞAN SORUMLULUK... 284 A. Yasal Düzenleme... 284 B. Haksız Kazanılanın Geri Alınması İle İlgili Kararlar... 285 İKİNCİ KISIM KUSURSUZ (OBJEKTİF) HUKUKİ SORUMLULUK I. KUSURSUZ SORUMLULUĞUN HUKUKİ NİTELİĞİ... 291 A. Genel Olarak... 291 B. Sebep Sorumluluğu... 292 1. Olağan Sebep Sorumluluğu... 292 2. Tehlike Sorumluluğu... 292 C. Hukuka Uygun Müdahalelerden Doğan Sorumluluk... 293 II. BORÇLAR KANUNUNDAKİ KUSURSUZ SORUMLULUK NEDENLERİ... 294 A. Zaruret Halinde Başkasına Zarar Verenin Sorumluluğu (BK. M.52/2)... 294 1. İlgili Yasa Hükmü... 294 2. Sorumlulukla İlgili Açıklama... 294 B. Temyiz Gücü Olmayanın Sorumluluğu (BK m. 54)... 295 1. Sorumluluğun Şartları... 295 2. İlgili Kararlar... 296 C. Adam Çalıştıranın Sorumluluğu (BK m. 55)... 301 1. Genel Açıklamalar ve BK. 100. Madde ile Farkı... 301
İçindekiler 13 2. Sorumluluğun Şartları... 302 a. Sorumluluğun Genel Şartları... 302 b. Sorumluğun Özel Şartları... 303 3. Adam Çalıştıranın Yardımcı Kişiye Rücuu... 306 4. Zamanaşımı... 306 Adam Çalıştıranın Sorumluluğu ile İlgili Kararlar (BK. 55)... 306 D. Hayvan İdare Edenin/Tutanın Sorumluluğu (BK m. 56)... 321 1. Genel Açıklamalar... 321 2. Sorumluluğun Şartları... 322 a. Hayvan İdare Etme İlişkisi... 322 b. Zarar, Hayvanın Hareketinden Doğmalıdır... 322 c. Hayvan İdare Edenin Kurtuluş Kanıtı Getirmesi... 323 3. Hayvan İdare Edenin Rücu Hakkı... 324 Hayvan Tutanın Sorumluluğu ile İlgili Kararlar... 324 E. Yapı Malikinin Sorumluluğu (BK. M. 58)... 327 1. Sorumluluğun Niteliği ve Kapsamı... 327 2. Malikin Zarar Tehlikesini Giderme Yükümlülüğü... 329 3. Yapı Eserinin Verdiği Zarardan Doğan Sorumluluğun Şartları... 329 a. Genel Şartlar... 329 b. Özel Şartlar... 329 aa. Bir Yapı Eseri (Bina veya İnşa Eseri) Bulunmalıdır... 329 bb. Sorumlu ile Yapı Eseri Arasında Mülkiyet İlişkisi Bulunmalıdır... 330 cc. Yapı Eserinin Yapımında Bozukluk veya Bakımında Eksiklik Olmalıdır... 331 4. Yapı Malikinin Rücu Hakkı... 332 Yapı Eseri (Bina vs.) Maliki ile İlgili Kararlar (BK. 58)... 333 F. Otel ve Han İşletenlerin Sorumluluğu(BK. 478)... 349 1. Boçlar Kanununun İlgili Maddeleri... 349 2. Sorumluluk Hakkında Genel Açıklama... 349 G. Garaj ve Genel Ahır İdare Edenin Sorumluluğu... 350 1. Borçlar Kanununun İlgili Hükümleri... 350 2. Sorumlulukla İlgili Genel Açıklama... 351 III. MEDENİ KANUNDAKİ KUSURSUZ SORUMLULUK NEDENLERİ... 351 A. Ev (Aile) Başkanının Sorumluluğu (MK M. 369)... 351 1. Sorumluluğun Mahiyeti... 351 2. Ev Başkanı ve Aile Kavramları... 353 3. Sorumluluğun Şartları... 357 a. Bir Zarar Doğmalıdır... 357 b. Kurtuluş Kanıtı Getirilememiş Olmalıdır... 357 c. Uygun İlliyet Bağı Bulunmalıdır... 359 4. Zamanaşımı... 359 5. Davalı Sıfatı... 359
14 Haksız Fiil Sorumluluğu ve Tazminat Hukuku Ev (Aile) Başkanının Sorumluluğu ile İlgili Kararlar... 360 B. Taşınmaz Malikinin Sorumluluğu (MK. m.730)... 377 1. Sorumluluğun Hukuki Niteliği ve Kapsamı... 377 2. Hukuka Aykırı Taşkın Kullanımdan Doğan Sorumluluk (MK. 730/I)... 379 a. Tedbir İstemi ve Tazmin Sorumluluğunun Şartları... 379 aa. Bir Taşınmaz Mal Kullanılmalıdır... 379 bb. Mülkiyet Hakkı Hukuka Aykırı Biçimde Taşkın Kullanılmalıdır... 380 cc. Zararla Taşkın Kullanım Arasında İlliyet Bağı Bulunmalıdır... 381 b. Tazmin Sorumluluğu... 381 c. Tehlikenin Giderilmesi ve Eski Halin İadesi... 382 3. Hukuka Uygun Taşkın Kullanım Nedeniyle Sorumluluk... 382 4. Davacı ve Davalı Sıfatı... 383 a. Davacı Sıfatı... 383 b. Davalı Sıfatı... 383 İlgili Kararlar... 384 IV. DİĞER KANUNLARDAKİ KUSURSUZ SORUMLULUK NEDENLERİ... 391 A. Çevreyi Kirletenin Sorumluluğu... 391 1. Sorumluluğun Niteliği ve Kapsamı... 391 2. Sorumluluğun Şartları... 393 3. İspat Yükü... 395 4. Tazminatın Tayini... 395 5. Zamanaşımı... 395 6. Taşınmaz ve Yapı Malikinin Sorumluluğu İle Çevre Kirlenmesinden Doğan Sorumluluklar Dolayısıyla Hakların Yarışması... 396 İlgili Kararlar... 396 B. Deniz Çevresinin Kirlenmesinden Doğan Zararların Tazmini... 400 1. Genel Olarak 5312 Sayılı Kanuna Göre Sorumluluk... 400 2. Zararın Tespiti ve Ödenmesi... 401 3. Zamanaşımı... 402 C. Sivil Hava Araçlarının İşletilmesinden Doğan Sorumluluk... 402 1. Sorumluluğun Kapsamı ve Niteliği... 402 2. Sorumluluğun Şartları... 404 a. Yolcuya Karşı Sorumluluk... 404 b. Üçüncü Kişilerin Uğradıkları Zarardan Sorumluluk... 405 3. Uluslararası Hava Taşımasından Doğan Sorumluluk... 406 D. Motorlu Araç İşletenin Sorumluluğu (KTK. M. 85 vd.)... 408 E. Noterlerin Hukuki Sorumluluğu... 408 1. Sorumluluğun Hukuki Niteliği... 408 2. Sorumluluğun Şartları... 410 3. Noterin Çalışana veya Üçüncü Kişiye Rücu Hakkı... 411
İçindekiler 15 İlgili Kararlar... 412 V. DEVLETİN KUSURSUZ SORUMLULUĞU... 436 A. Genel Olarak Devletin Kusursuz Sorumluluğu... 436 B. Çeşitli Kanunlardaki Devletin Kusursuz Sorumluluk Nedenleri... 436 1. Askeri Tatbikat, Atış ve Konaklamadan Doğan Sorumluluk... 436 Askeri Tatbikatlar Nedeniyle Verilen Zararlarla İlgili Kararlar... 439 2. Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanun Gereği Tazminat Yükümlülüğü... 445 a. Tazminatın Şartları... 445 b. Devletin Zarar Sorumlusuna Rücu Hakkı ve Uygulaması... 446 c. 2330 Sayılı Kanunla İlgili Kararlar... 446 3. Kişisel Durum (Nüfus) Sicilinin Tutulması Nedeniyle Sorumluluk... 466 a. Genel Olarak Sorumluluğun Koşulları... 466 b. İlgili Kararlar... 467 4. Tapu, Ticaret ve Gemi Sicillerinin Tutulması Nedeniyle Sorumluluk... 468 a. Tapu Kaydının Tutulması Nedeniyle Sorumluluk... 468 aa. Sorumluluğun Niteliği ve Kapsamı... 468 bb. Sorumluluğun Şartları... 468 cc. Görevli ve Yetkili Mahkeme... 470 dd. Zamanaşımı... 470 b. Ticaret Sicilinin Tutulmasından Doğan Sorumluluk... 470 c. Gemi Sicilinin Tutulmasından Doğan Sorumluluk... 470 Tapu Sicilinin Tutulmasından Doğan Sorumlulukla İlgili Kararlar... 471 5. Gayrimenkul İrat Senetlerinden Dolayı Sorumluluk... 487 6. Vesayet Dairelerinin Eylemlerinden ve Vesayet Görevlileri Tarafından Ödenemeyen Zararlardan Sorumluluk... 487 a. Yasal Hükümler ve Genel Açıklama... 487 aa. Yasal Hükümler... 487 bb. Madde Gerekçeleri... 488 cc. Genel Açıklama... 488 b. Vesayet Dairelerinin Eylemlerinden Sorumluluk... 489 c. Vasi, Kayyım ve Yasal Danışmanların Eylemlerinden Sorumluluk... 489 d. Görevli ve Yetkili Mahkeme... 490 e. Zamanaşımı... 490 7. İcra ve İflas Daireleri Görevlilerinin Kusurlarından Doğan Sorumluluk... 490 a. Yasal Hükümler... 490 b. Sorumluluğun Kapsamı ve Şartları... 491 İcra İflas Görevlilerinin Eylemleriyle İlgili Kararlar... 492 8. Haksız Tutuklama ve Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat Sorumluluğu... 498 a. 5271 Sayılı CMK ve 466 Sayılı Kanun Hakkında Genel Bilgiler... 498 b. 5271 Sayılı CMK Hükümlerine Göre Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat İstemi... 499 aa. 5271 Sayılı Kanunun İlgili Hükümleri... 499 bb. 5271 Sayılı CMK Hükümlerine Göre Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat Davaları... 501 aaa. Genel Olarak... 501
16 Haksız Fiil Sorumluluğu ve Tazminat Hukuku bbb. Tazminat İsteminin Koşulları... 503 ccc. Tazminat İsteyemeyecek Kişiler... 504 ddd. Tazminatın Geri Alınması... 505 eee. Devletin Rücu Hakkı... 505 c. 466 Sayılı Kanun Hükümlerine Göre Haksız Yakalanan veya Tutuklanan Kimselere Tazminat Verilmesi... 506 aa. 466 Sayılı Kanun Hükümleri... 506 bb. Tazminatın Şartları... 508 aaa. Maddi Şartlar... 508 bbb. Başvuru Şekil ve Süresine İlişkin Şartlar... 509 cc. Tazminatın Kapsamı ve Belirlenmesi... 510 Haksız Tutuklama ve Koruma Tedbirleriyle İlgili Kararlar... 512 1. İBK. ve Genel Kurul Kararları... 512 2. Daire Kararları... 530 İKİNCİ BÖLÜM HAKSIZ FİİLDEN DOĞAN ZARAR VE TAZMİNATIN BELİRLENMESİ VE ZAMANAŞIMI I. MADDÎ ZARAR VE TAZMİNATIN BELİRLENMESİ... 547 A. Maddî Zarar ve Tazminata İlişkin Esaslar... 547 1. Maddî Zararın Kapsamı ve İspat Yükü... 547 2. Maddî Zararın Hesaplanma Tarihi... 548 3. Zarardan Faydaların İndirilmesi (Denkleştirme)... 549 a. Genel Olarak Denkleştirme ve İndirimde Sıra... 549 b. Zarar ve Tazminatta İndirim Sırası... 550 c. Denkleştirmenin Şartları... 551 d. Denkleştirmeye Konu Olan Yararlar... 552 4. Maddî Tazminatın Belirlenmesi... 555 5. Maddî Tazminattan İndirim Nedenleri... 556 a. Zarar Verenin Kusurunun Hafifliği veya Ek Kusuru... 556 b. Zarar Görenin Zarara Rızası... 557 c. Zarar Görenin Müterafik (Ortak / Bölüşük) Kusuru... 557 d. Tazminat Nedeniyle Zarar Verenin Malî Durumunun Kötüleşmesi... 559 e. Olayın Özelliklerinden Kaynaklanan Nedenler... 559 aa. Genel Olarak... 559 bb. Umulmayan Olaylar... 560 cc. Zarar Görenin Bünyevi İstidatı... 561 dd. Zayıf İlliyet Bağı... 561 ee. Zarar Görenin Çok Yüksek Bir Servete Sahip Olması... 561 ff. Hatır Taşıması... 561 f. İlgili Kararlar... 562 Genel Olarak Zarar ve Tazminattan İndirim Nedenleri İle İlgili Kararlar... 562 Bölüşük (Müterafik) Kusura Dayalı İndirimle İlgili Kararlar... 580
İçindekiler 17 B. Eşyaya (Şeye) İlişkin Maddi Zararın Belirlenmesi... 586 1. Maddi Hasar ve Zararlar... 586 a. Hesaplama Yöntemi... 586 b. Zararın Kapsamı... 586 aa. Eşyanın Tamamen Tahrip Olması Nedeniyle Oluşan Zarar... 586 bb. Eşyanın Kısmen Tahrip Olması Nedeniyle Onarım Gideri... 587 cc. Değer Kaybı... 588 dd. Yoksun Kalınan Kar (Kazanç Kaybı)... 588 Eşyaya Verilen Maddi Zararla İlgili Kararlar... 589 2. Munzam Zarar... 611 Munzam Zarar ile İlgili Kararlar... 611 C. Vücut Bütünlüğünün İhlalinde (Yaralanmada) Zararın Belirlenmesi... 614 1. Genel Olarak... 614 2. Vücut Bütünlüğüne İlişkin Zararın Çeşitleri... 615 a. Tedavi Giderleri... 615 Tedavi Giderleri ile İlgili Kararlar... 618 b. Çalışma Gücünün Kaybı ya da Azalmasından Doğan Zararlar... 630 aa. Geçici İşgöremezlik Zararı; Tedavi ve Bakım Gideri ve Kazanç Kaybı... 630 İlgili Kararlar... 632 1. Tedavi ve Bakım Giderleri ile İlgili Kararlar... 632 2. Çalışamamaktan Doğan Kazanç Kaybı ile İlgili Kararlar... 635 bb. Sürekli İşgöremezlik Zararı (Çalışma Gücünün Sürekli Kaybı veya Azalması)... 639 cc. Çalışma Gücünün Sürekli Kaybından Doğan Zararlar İle İlgili Kararlar... 641 1. İşgücü Kaybının Tespitine İlişkin Raporlarla İlgili Kararlar... 641 2. Bakım (Bakıcı) ve Tedavi Giderleri ile İlgili Kararlar... 644 3. Sürekli İşgöremezlikten Doğan Kazanç Kaybı Zararı ile İlgili Kararlar... 647 4. Efor Kaybı Zararı ile İlgili Kararlar... 658 c. Ekonomik Geleceğin Sarsılması... 660 İlgili Kararlar... 661 d. Ulaşım /Yol ve Muhafaza Gideri... 662 Ulaşım ve Muhafaza Gideri ile İlgili Kararlar... 662 e. Yaralanma ve Sakat Kalma Halinde Zarardan İndirim Nedenleri... 665 D. Ölüm Nedeniyle Oluşan Zararlar... 665 1. Genel Olarak... 665 2. Cenaze (Defin) Giderleri... 667 Cenaze Giderleri ile İlgili Kararlar... 668 3. Destekten Yoksun Kalma Zararı... 669 a. Zararın Şartları... 669 aa. Destek İlişkisi Olmalıdır... 669 aaa. Kavram... 669 bbb. Destek Çeşitleri... 670 ccc. Uygulamada Karşılaşılan Destek İlişkileri... 671 bb. Bakım Gücü Bulunmalıdır... 672 cc. Bakım İhtiyacı Olmalıdır... 673 b. Destek Zararının Hesaplanmasını Etkileyen Faktörler... 673
18 Haksız Fiil Sorumluluğu ve Tazminat Hukuku aa. Desteğin Gelir Durumu... 673 bb. Yardımın Miktarı... 676 cc. Bakım Gücünün ve Yardımın Devam Süresi... 681 dd. Bakım İhtiyacının Devam Süresi... 682 ee. Destek Zararından İndirim Nedenleri... 687 aaa. Tasarruf Edilen Giderler... 688 bbb. Sigorta Ödemeleri... 689 ccc. Miras Geliri... 690 ddd. Evlenme Şansı... 692 ff. Destek Zararını İspat Yükü... 692 c. Destekten Yoksun Kalma Tazminatının Hesaplanması... 693 Destekten Yoksun Kalma Zararı ile İlgili Kararlar... 695 E. Maddî Tazminat Hakkının Mirasçılara Geçmesi... 741 1. Eşyaya Verilen Maddi Zarara İlişkin Tazminatta... 741 2. Beden Bütünlüğünün İhlaliyle İlgili Tazminatta... 742 3. Destekten Yoksun Kalma Tazminatında... 742 F. Tazminatın Döviz Olarak İstenilmesi... 742 İlgili Kararlar... 743 G. Maddî Zararda Faiz İsteği... 753 1. Faizin Başlangıç Tarihi... 753 2. Faizin Niteliği... 753 a. Kanunî Faiz... 753 b. Ticari Faiz... 755 c. Haksız Fiillerde Uygulanacak Faiz... 756 d. Faiz Oranlarını Gösteren Tablolar... 758 3. Faiz İsteği ve Başlangıç Tarihinin Belirtilmesi Zorunluluğu... 759 4. Faize Hüküm Verilirken Dikkat Edilecek Hususlar... 760 Maddi Tazminatta Faizle İlgili Kararlar... 761 II. MANEVİ ZARARIN KAPSAMI, NİTELİĞİ VE TAZMİNATIN BELİRLENMESİ... 785 A. Manevi Hakların Niteliği ve Kapsamı... 785 1. Kişilik Haklarının Nitelikleri... 785 2. Maddi Kişisel Değerler... 786 3. Mesleki ve Ticari Kişisel Değerler... 786 4. Manevi Kişisel Değerler... 786 a. Kişinin Adı, Görüntüsü (Resmi) ve Sesi... 787 b. Özel Hayat... 788 c. Şeref ve Haysiyet... 789 B. Kişilik Haklarına Saldırı Nedeniyle Açılabilecek Davalar... 790 1. Önleme Davası... 790 2. Durdurma Davası... 790 3. Tespit Davası... 791 4. Cevap ve Düzeltme Hakkı... 791
İçindekiler 19 5. Maddi ve Manevi Tazminat Davaları... 792 6. Manevi Tazmin Yöntemleri (Tespit, Kınama, Hükmün Yayınlanması vb.)... 794 C. Manevî Tazminatın Niteliği ve Fonksiyonu... 796 D. Manevî Tazminatın Şartları... 798 E. Manevî Tazminat Davasının Tarafları... 799 1. Davacı... 799 a. Ölüm Nedeniyle Davacı Olanlar... 799 aa. Genel Olarak Ölenin Yakınları... 799 bb. Ana / Baba / Karı / Koca ve Çocuklar... 801 cc. Üvey Baba / Üvey Anne ve Üvey Çocuklar... 801 dd. Kardeşler... 801 ee. Nişanlı... 802 ff. Büyükanne / Büyükbaba ve Torunlar... 802 gg. Amca / Dayı / Hala / Teyze / Kayınpeder / Kayınvalide / Yenge / Yeğen... 802 hh. Akraba Olmayan Yakınlar... 802 ii. Gayrı Resmi Eş ve Çocuk... 803 b. Cismani Zarar Nedeniyle Manevi Tazminat İçin Davacı Olanlar... 803 aa. Zarar Görenin Dava Hakkı... 803 bb. Yakınların Dava Hakkı... 803 aaa. BK'nın 47. Maddesine Göre Yakınların Dava Hakkı... 803 bbb. BK nın 49. Maddesine Göre Yakınların Dava Hakkı... 805 c. Kişilik hakkının ihlali nedeniyle davacı olanlar... 808 d. Mümeyyiz (Sezgin) Küçük ve Mahcurların Dava Hakkı... 809 e. Mümeyyiz Olmayanların Dava Hakkı... 809 f. Mirasçıların Dava Açma Hakkı... 810 g. Tüzelkişilerin Dava Açma Hakkı... 810 2. Davalı... 810 F. Dava Açma Hakkının Devri (Temliki)... 810 G. Manevî Tazminatın Belirlenmesine İlişkin Esaslar... 811 1. Kusur Şart veya Engel Değildir... 811 2. Olayın Özellikleri Gözetilmelidir... 812 3. Hâkimin Takdir Hakkı... 814 4. Manevî Tazminatın Bütünlüğü (Bölünmezliği)... 814 Ğ. Manevî Tazminatın Hesaplanması... 815 H. Manevî Tazminatta Faiz Uygulaması... 818 Manevi Tazminatla İlgili Yargıtay Kararları... 819 1. Manevi Tazminatın Niteliği ve Şartları ile İlgili Kararlar... 819 2. BK. 47. Madde ile İlgili Kararlar... 840 3. BK. 49. Madde ile İlgili Kararlar... 860 4. Manevi Tazminatta Bölüşük (Müterafik) Kusurla İlgili Kararlar... 899 5. Manevi Tazminatta Faizle İlgili Kararlar... 901 III. HAKSIZ FİİLLERDE ZAMANAŞIMI VE HÜKÜMLERİ... 904
20 Haksız Fiil Sorumluluğu ve Tazminat Hukuku A. Borçlar Kanununun 60. Maddesi ve Kapsamı... 904 1. Genel Olarak... 904 2. Bir Yıllık Zamanaşımı Uygulaması... 905 a. Zararın Öğrenilmesi... 905 b. Failin (Sorumlunun) Öğrenilmesi... 906 3. On Yıllık Zamanaşımı Uygulaması... 907 4. Ceza Kanunundaki Zamanaşımının Uygulanması... 907 a. Genel Olarak... 907 b. Uygulama Şartları... 910 aa. Zarar Veren Fiil Suç Teşkil Etmelidir... 910 bb. Ceza Zamanaşımı Süresi Daha Uzun Olmalıdır... 910 cc. Ceza Zamanaşımı Uygulamasında Karşılaşılan Sorunlar... 911 c. Zamanaşımının Kesilmesi... 912 aa. Genel Olarak... 912 bb. Hukuk Davasının Açılması ve Kesilme... 912 cc. Ceza Davasının Açılması veya Ceza Davasına Katılma... 913 5. Ek Süre... 915 B. Zamanaşımı İle İlgili Kararlar... 915 1. İçtihadı Birleştirme Kararları... 915 2. Hukuk Genel Kurulu Kararları... 916 3. Özel Daire Kararları... 923 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KİŞİLİK HAKLARINA HAKSIZ SALDIRILAR NEDENİYLE AÇILAN MADDİ VE MANEVİ TAZMİNAT DAVALARI BİRİNCİ KISIM YAYIN YOLUYLA KİŞİLİK HAKLARINA SALDIRI NEDENİYLE TAZMİNAT DAVALARI VE İLGİLİ KARARLAR I. YAYINLARLA İŞLENEN HAKSIZ FİİLLERDEN SORUMLULUK... 957 A. Genel Olarak Yayın Hakkı Nedeniyle İhlale Konu Olan Kişilik Hakları... 957 B. Yayın Özgürlüğü Nedeniyle Hukuka Uygunluk Nedenleri... 957 1. Genel Olarak... 957 2. Hukuka Uygunluk Nedenleri... 958 C. Yayın Türüne Göre Hukuki Sorumluluğun İncelenmesi... 960 1. Basın Kanununa Göre Hukuki Sorumluluk... 960 2. 3984 Sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun Uyarınca Yapılan Yayınlardan Dolayı Hukuki Sorumluluk... 962 3. 2954 Sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon (TRT) Yasası Uyarınca Yapılan Yayınlardan Dolayı Hukuki Sorumluluk... 964 4. İnternet Ortamındaki Yayınlar Nedeniyle Hukuki Sorumluluk... 965
İçindekiler 21 a. 5651 Sayılı Kanunun İlgili Hükümleri... 965 b. 5651 Sayılı Kanuna Göre Hukuki Sorumluluk... 966 D. Yayın Yoluyla İşlenen Haksız Fiillerle İlgili Kararlar... 967 1. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararları... 967 2. Yargıtay 4. Hukuk Dairesi Kararları... 984 İKİNCİ KISIM KİŞİLERE KARŞI İŞLENEN DİĞER HAKSIZ FİİLLER NEDENİYLE HUKUKİ SORUMLULUK I. FİKİR VE SANAT ESERLERİYLE İLGİLİ TAZMİNAT DAVALARI... 1021 A. Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun İlgili Hükümleri... 1021 B. İlgili Kararlar... 1023 II. HAKARET NEDENİYLE TAZMİNAT İSTEMİ... 1079 A. Genel Olarak Hakaret Nedeniyle Kişilik Haklarının İhlali... 1079 B. İlgili Kararlar... 1081 1. Hakarete Dayalı Tazminat İstemiyle İlgili Kararlar... 1081 2. Bir Davayla İlgili Olarak Verilen Dilekçeyle veya Mahkemede İddia ve Savunma Maksadıyla Söylenen Sözlerle Hakaret Nedeniyle Tazminat İstemi... 1087 III. HAKSIZ ŞİKAYET VE İFTİRA NEDENİYLE TAZMİNAT DAVALARI... 1092 A. Şikayet Hakkı ve Kötüye Kullanılması... 1092 B. Haksız Şikayet ve İftira İle İlgili Kararlar... 1095 IV. YALAN TANIKLIK İLE İLGİLİ KARARLAR... 1136 A. Genel Olarak Yalan Tanıklık Nedeniyle İşlenilen Haksız Fiiller... 1136 B. Yalan Tanıklıkla İlgili Kararlar... 1137 V. HABERLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜNÜN İHLALİYLE İLGİLİ KARARLAR... 1140 VI. ÇALIŞMA ÖZGÜRLÜĞÜNÜN KISITLANMASIYLA İLGİLİ KARARLAR... 1143 VII. TEHDİT SUÇUYLA İLGİLİ KARARLAR... 1144 VIII. HÜRRİYETİN KISITLANMASI İLE İLGİLİ KARARLAR... 1148 IX. KONUT DOKUNULMAZLIĞINI İHLAL NEDENİYLE TAZMİNAT İSTEMİ... 1149 X. KASITLI VEYA TAKSİRLİ ADAM ÖLDÜRME VE YARALAMA SUÇLARIYLA VE SAĞLIĞI BOZAN HAKSIZ FİİLLERLE İLGİLİ KARARLAR... 1149 A. Yaşam ve Vücut Dokunulmazlığı Hakkına Yönelik Haksız Fiillerle İlgili Genel Açıklama... 1149 B. İlgili Kararlar... 1151 XI. DOLANDIRICILIK NEDENİYLE TAZMİNAT DAVASI... 1170 XII. CİNSEL TACİZ, SALDIRI VEYA İSTİSMAR NEDENİYLE TAZMİNAT İSTEMİ... 1172 XIII. EVLİLİKTE SADAKATSİZLİK NEDENİYLE TAZMİNAT İSTEMİ... 1174
22 Haksız Fiil Sorumluluğu ve Tazminat Hukuku ÜÇÜNCÜ KISIM MAL VARLIĞINA ZARAR VEREN HAKSIZ FİİLLER NEDENİYLE TAZMİNAT DAVALARI VE İLGİLİ KARARLAR I. KİŞİLERİN MAL VARLIĞINA ZARAR VEREN HAKSIZ HUKUKİ İŞLEMLER... 1183 A. Haksız Tahliye Nedeniyle Hukuki Sorumluluk... 1183 1. Sorumluluğun Yasal Temeli ve Mahiyeti... 1183 a. Yasal Düzenleme... 1183 b. Sorumluluğun Mahiyeti ve Zararın Kapsamı... 1183 2. İlgili Kararlar... 1184 B. Haksız Haciz ile İlgili Kararlar... 1190 C. Haksız İhtiyati Tedbir Nedeniyle Hukuki Sorumluluk... 1206 1. İhtiyati Tedbir Kurumu... 1206 a. İhtiyati Tedbire İlişkin Yasal Düzenleme... 1206 b. İhtiyati Tedbir Kararı ve Sona Ermesi... 1208 2. Haksız İhtiyati Tedbir Nedeniyle Tazminat Davası... 1210 a. Haksız İhtiyati Tedbir Kavramı ve Sorumluluğun Niteliği... 1210 b. Tazminat Davasının Konusu ve Yargılama Usulü... 1210 aa. Tazminat Davasının Konusu... 1210 bb. Görevli ve Yetkili Mahkeme... 1211 cc. Davanın Tarafları... 1211 dd. Zamanaşımı... 1211 ee. Tazminatın Teminattan Ödenmesi... 1211 c. Tazminatın Şartları... 1212 3. Menfi Tespit Davasında Haksız İhtiyati Tedbir Nedeniyle Tazminat... 1212 a. Genel Olarak... 1212 b. Mahkemenin Tazminata Kendiliğinden Karar Vermesi... 1212 c. Mahkemenin Tazminata Karar Vermemesi... 1213 4. İstihkak Davasında Haksız İhtiyati Tedbir Nedeniyle Tazminat... 1213 Haksız Tedbirle İlgili Kararlar... 1214 D. Muris Muvazaası (Miras Bırakanın Danışıklı İşlemi) Nedeniyle Tazminat İstemi... 1237 E. Yedieminin Hukuki Sorumluluğu... 1238 1. Sorumluluğun Esasları ve Hukuki Dayanağı... 1238 2. Yediemin Yol Açtığı Zararı Tazmin Yöntemi... 1240 a. Genel Mahkemelerde Tazminat Davası Açılması... 1240 b. İlamsız İcra Takibi ve İtirazın İptali Davası... 1240 c. İhtiyati Hacizde İcra Dairesinin Re sen Tahsil Yetkisi... 1242 Yedieminin Sorumluluğu İle İlgili Kararlar... 1244 II. KİŞİLERİN MAL VARLIĞINA ZARAR VEREN HAKSIZ FİİLLER... 1250 A. Taşınmaza Haksız Elatma Nedeniyle Ecrimisil Davalarıyla İlgili Kararlar... 1250 B. Kamulaştırmasız Elatma Nedeniyle Tazminat (Ecrimisil) Davalarıyla İlgili Kararlar... 1257 C. Komşu Taşınmazlara Haksız Fiillerle Verilen Zararlar... 1263