LKÖRETM ÖRENCLERNN DEPREM KAVRAMI ALGILAMALARI VE DEPREME LKN GÖRÜLER Hilmi DEMRKAYA ÖZET Türkiye, dünyanın ana deprem zonlarından birisi olan Alp-Himalaya Orojenik kuaı üzerinde yer almaktadır. Deprem, özellikle ana kıta sınırları boyunca uzanan fay hatlarında meydana gelir. Batı Anadolu Deprem Zonu, genel olarak dou-batı dorultusunda uzanmakta olup, Türkiye nin üçüncü deprem zonu olarak adlandırılmaktadır. Bu deprem zonunda meydana gelen balıca depremler; zmir, Torbalı, Burdur, Ayvalık, Gediz ve Dinar depremleridir (Atalay, 2006, S.9). Dünya görüü, temel gerçekliin doası ile ilgili bir grup inanç ya da varsayımlardan oluur ve sosyo-kültürel çevrede yapılandırılır. Bazı toplumlarda, güvenli konut için gerekli anahtar önlemlere yönelik yetersiz farkındalık ve bilgi, bir afet olayında aır kayıpların yaanmasına neden olur. Bu çalımada, ilköretim 5., 6. ve 7. sınıf örencilerinin örnein, Bana göre deprem demektir ya da Bana göre deprem anlamına gelir görüleri nitel aratırma yöntemleri kullanılarak analiz edilmitir. Burdur merkez ilçeye balı Yazıköy lköretim okulundaki 111 örenci örneklem grubuna seçilmitir. Örnekleme alınan örencilerin %46.8 i (52 kii) kız, %53.2 si (59 kii) erkektir. Aratırma 2006-2007 öretim yılının ikinci sömestrisinde yapılmıtır. lköretim örencilerinin deprem kavramlarının öretim ve program tasarımına ilikin çıkarımlarda bulunacaı öngörülmektedir. Anahtar Sözcükler: Deprem, kavram, bireysel algılama, örenci görüleri PRIMARY SCHOOL STUDENTS UNDERSTANDING OF EARTHQUAKE AND THEIR PERSPECTIVES TOWARDS EARTHQUAKE ABSTRACT Turkey is found on the Alpine-Himalayan Orogenic belt that is one of the major earthquake zone of the World. Earthquake occur along the fault lines, which are also main plates boundary. The Western Anatolian faults extending generally E-W direction is third earthquake zone in Turkey. Izmir, Torbalı, Burdur, Ayvalık, Gediz, Dinar earthquakes are example of this region (Atalay, 2006, S.9). Worldviews are a set of beliefs or assumptions about the basic nature of reality and they are constructed in socio-cultural environments. In some societies, poor awareness and information provision as to the key requirements for building a safe house are contributing to heavy losses in the event of disaster. The purpose of this research is to discover the conception of the earthquake design by 111 primary school students. In this study, fifth, sixth and seventh grade primary school students such a I think the word earthquake means or I think the term earthquake means were analyzed by using qualitative research methods. The population includes 111 primary school students in Yazıköy, in Burdur. The percentage of the students according to their gender is 46.8% girls (n=52), and 53.2% boys (n=59). The study continued during the second term of the 2006-2007 academic year. The implications for teaching and curriculum design of primary school students conception of the earthquake is considered. Keywords: Earthquake, concept, individuals understanding, students perspectives Yrd. Doç. Dr. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eitim Fakültesi lköretim Bölümü Öretim Üyesi hilmi.demirkaya@gmail.com 68
lköretim Örencilerinin Deprem Kavramı Algılamaları Hilmi DEMRKAYA 1. GR Doal etmen ve süreçlerin etkisi altında yerkabuunda ve daha az olarak da üst mantoda meydana gelen kısa süreli sarsıntılara deprem denir. Depremler, yerkabuu içindeki herhangi bir noktada, orada mevcut kayaçlarda birikmi enerjinin sismik dalgalar eklinde serbest kalması sonucu meydana gelirler ve bu noktadan çevreye yayılırlar (Hogören, 1997, S. 27). Akdeniz Bölgesi nin Antalya Bölümü nde yer alan Göller Yöresi içerisinde bulunan Burdur birinci deprem kuaında olup 1884, 1914 ve 1971 deki depremlerden büyük zarar görmütür (Atalay ve Mortan, 2006, S.248). Türkiye, dünyanın deprem açısından en aktif bölgelerinden biri olan Alp- Himalaya kuaında yer almaktadır. Anadolu yarımadası; güneyden Afrika, güneydoudan Arabistan ve kuzeyden Avrasya plakaları ile çevrili bulunmaktadır. Afrika ve Arabistan plakalarının kuzeye doru hareketi, Anadolu yarımadasının, kuzeydeki sabit kabul edilen Avrasya plakasına göre Kuzey Anadolu fayı boyunca batıya kaymasına neden olmaktadır. Bu hareketlere balı olarak Anadolu da geçmiten günümüze pek çok hasar verici deprem olmutur (Efe ve Demirci, 2001, S.2). Türkiye deki depremlerin iddetlerine göre daılıına bakıldıında, Birinci derecede deprem alanlarını, Kuzey Anadolu Fay Zonu (North Anatolian Fault Zone-NAFZ), Dou Anadolu Fay Zonu ve Ege Bölgesinin büyük bir bölümü oluturmaktadır. kinci derecede deprem kuakları, kabaca birinci derecede deprem kuaklarının bulunduu alanları çevrelemektedir. Üçüncü ve dördüncü derecedeki deprem bölgeleri ise daha ziyade ç Anadolu ve Güneydou Anadolu nun güney kesimleridir. Ülkemizde iddetli- yıkıcı depremlerin meydana geldii alanlar, genel olarak, daların arasında uzanan havzalar, oluklar, baka bir ifade ile alçak ve düzlük alanlardır. Aratırmamıza konu olan Yazıköy de böyle bir düzlük üzerinde yer almaktadır (Atalay, 1987, S. 65). Türkiye arazilerinin yaklaık olarak %92 si, nüfusun ise %98 i deprem riski altında bulunmaktadır. Buna karılık, depremden korunmaya yönelik olarak alınan önlemlerin yeterince uygulanabilir nitelikte olmadıı görülmektedir (Baıbüyük, 2004, S.1). 1999 Marmara depreminden sonra çocuklar bata olmak üzere ilk ve orta öretim kurumlarında deprem eitimi ile ilgili faaliyetler yaygınlamı olduu halde, bu faaliyetler yetikinler düzeyinde istenilen düzeyde deildir (Dyregrov, 2000). Burdur, sismik açıdan aktif bir bölgede bulunmaktadır. Burdur, güneybatı sektörü ile son yüz yıl boyunca Batı Anadolu da kaydedilen en yüksek frekanslı depremlerden birisini yaamıtır. 2007 yılı itibariyle Burdur ilindeki köy yerlemelerinin yaklaık tamamı merkezi ekonomik aktivite olarak tarım ve hayvancılıa dayalı kırsal ekonomiyi sürdürmektedir. Geçmi dönemlerde, bu bölge orta ölçekli deprem olaylarına sahne olmu olup, (Alsan ve di., 1976; Price ve Scott, 1994) 12 Mayıs 1971 de magnitüdü (M=6.2) olan bir deprem meydana gelmitir. Bu depremde Yazıköy tamamen harap olmu ve eski Yazıköy ün dou ve batısındaki iki farklı alana devlet tarafından deprem konutları ina edilmitir. Bu tarihten itibaren kuzeydouda kurulan köye Yazıköy, güneybatısındakine ise Yarıköy ismi verilmitir (Homan, 2004:68). Problemler lköretim örencilerinin deprem kavramı algılamaları ve depreme ilikin görüleri nelerdir? Bu probleme balı olarak aaıdaki alt problemlere yanıt aranmıtır: 1. lköretim örencilerinin deprem kavramı algılamaları nasıldır? 2. lköretim örencilerinin depremin nedeni hakkındaki görüleri nelerdir? 3. lköretim örencilerinin bir deprem olasılıına karı aldıkları önlemler nelerdir? 4. lköretim örencilerinin yörede depreme karı alınan önlemler konusundaki düünceleri nelerdir? 5. lköretim örencileri, yaadıkları yörede bir deprem olması durumunda depremden zarar görenlere karı neler yapmayı düünmektedirler. 6. lköretim örencilerinin depremin önceden belirlenmesine ilikin görüleri nelerdir? 69
1.2. Amaç 7. lköretim örencilerinin bir deprem sırasında ve sonrasında görebilecekleri, yaayabilecekleri ve hissedebilecekleri nelerdir. 8. Depremi yaamı olan bireyler, yaadıkları evin depreme dayanıklılıı hakkında ne düünmektedirler? Bu aratırmanın amacı, 12 Mayıs 1971 Burdur Depreminin yaandıı Yazıköy de örenimlerini sürdüren ilköretim 5., 6. ve 7. sınıf örencilerinin deprem kavramı algılamalarını ve depremin neden ve sonuçlarına ilikin görülerini ortaya çıkarmaktır. Türkiye, dünyanın 3 önemli deprem kuaından biri olan Alp Himalaya (Akdeniz) Deprem kuaı üzerinde yer almaktadır. Bu nedenle, çok sayıda kırıklarla parçalanmı olan Anadolu, geçmite çok iddetli ve yıkıcı depremler yaamı, bugün de yaamaktadır (ahin ve Sipahiolu, 2002, S.39). Meydana gelen depremler, toplumu sosyal, ekonomik ve psikolojik bakımdan derinden etkilemektedir. Buna karılık, ülkede deprem gerçeinin yeterince anlaılmı olmaması, zararların daha fazla olmasına neden olmaktadır. Oysa, günümüzde depremlerin zararlarının en düük düzeye indirildii ülkeler vardır. Japonya ve benzer ülkelerde olduu gibi etkili ve sürekli yapılan bir deprem eitimi yoluyla bu zararlar minimum düzeye indirgenebilir (Baıbüyük, 2004, S.2). Örnein, Japonya da 8 büyüklüündeki bir depremde sadece birkaç kii hayatını kaybederken, Türkiye de 7.4 büyüklüündeki Gölcük Depremi nde 17 binden fazla vatandaımız hayatını kaybetmitir. Dier doal afetlerde olduu gibi depremlerde de problemin önemi afet sonrasında anlaılmakta, fakat bir süre sonra unutulmaktadır. Bu balamda, aratırma sahasında 1971 Burdur Depremi sırasında birçok insanın ölmesine, yaralanmasına neden olan depremden sonra devletin yaptırmı olduu belirli sayıdaki deprem konutunun dıında hiçbir önlemin alınmadıı dikkati çekmektedir. Etkili bir deprem eitimi yoluyla, depremlerin zararlarından korunmak mümkündür. Bu nedenle, ilköretim okullarındaki deprem ve korunma yolları eitiminin istenilen düzeyde olmasını salayacak koulların oluturulması gerekmektedir. Depremlerin öneminin, insana verdii zararlardan kaynaklandıı göz önünde bulundurulduunda, bu zararların ortadan kaldırılması depremle yaam sanatının örenilmesi ile ilikilidir (Özdemir ve di., 2002, S.112). Depremin zararlarını en aza indirmek için yöre halkına deprem bilinci kazandırılmalıdır. Bu amaçların da örgün ve yaygın eitim faaliyetleri ve medya yoluyla gerçekletirilebilecei düünülmektedir. 2. YÖNTEM Bu aratırmada betimsel tarama modeli kullanılmıtır. Verilerin analizinde ise betimsel istatistik yöntemi kullanılmıtır. Betimsel istatistik, bir deikene ilikin sayısal deerlerin toplanması, betimlenmesi ve sunulmasına olanak salayan istatistiksel ilemleri tanımlar (Büyüköztürk, 2002, S.5). Aratırma uygulamasına, Burdur Merkez ilçeye balı bir köy olan Yazıköy ilköretim okulu 5., 6., ve 7. sınıflarında örenim gören toplam 111 örenci örneklem olarak alınmıtır. Bu örencilerin büyük bir bölümü, 12 Mayıs 1971 depremini etkin bir ekilde yaamı olan komu köylerden (Yarıköy, Akyaka, Kavacık, Bamakçı, Kumluca, Cimbilli, Ulupınar, Karakent, Suludere, Yaylabeli ) taımalı eitim sistemi vasıtasıyla gelmektedirler. 70
lköretim Örencilerinin Deprem Kavramı Algılamaları Hilmi DEMRKAYA Tablo 1. Aratırmaya Katılan Örencilerin Köylere Göre Daılımı Köyler Frekans (f) Yüzde(%) Yazıköy 26 23,4 Yarıköy 7 6,3 Dier 78 70,3 Toplam 111 100,0 Aratırmaya katılan örencilerin %23,4 ü (26 kii) Yazıköy de, %6,3 ü (7 kii) Yarıköy de ve %70,3 ü (78 kii) ise dier köylerde (Akyaka, Kavacık, Bamakçı, Kumluca, Cimbilli, Ulupınar, Karakent, Suludere, Yaylabeli) ikamet etmektedirler. Örneklem grubunda yeralan örencilerin %76,6 sı ((85 kii) taımalı eitim yoluyla Yazıköy lköretim Okulunda örenim görmektedir. Tablo 2. Aratırmaya Katılan Örencilerin Sınıflara Göre Daılımı Sınıf Düzeyi Frekans (f) Yüzde (%) 5. sınıf 34 30,6 6. sınıf 7. sınıf Toplam 39 35,1 38 34,2 111 100,0 Aratırmaya katılan örenciler örenim gördükleri sınıf düzeylerine göre sınıflandırdıklarında, %30,6 sı 5. sınıfta, %35,1 i 6. sınıfta ve %34,2 si 7. sınıfta okudukları görülmektedir. Tablo 4. Aratırmaya Katılan Örencilerin Cinsiyete Göre Daılımı Cinsiyet Frekans (f) Yüzde (%) Kız 52 46,8 Erkek Toplam 59 53,2 111 100,0 Aratırmaya katılan örencilerin %46,8 inin kızlar ve %53,2 sini erkekler oluturmaktadır. Batı Anadolu Fay Kuakları üzerinde yer alan Burdur da tarih boyunca çok sayıda yıkıcı deprem yaanmı olup, 12 Mayıs 1971 sabahı saat 08.25 te meydana gelen depremde yaklaık 57 kii hayatını kaybetmitir (Özey, 2001). Bu nedenle, sismik yönden aktif bütün yerleim birimlerinde olduu gibi Burdur da, özellikle de Yazıköy ve Yarıköy de deprem öncesinde, deprem esnasında ve deprem sonrasında alınması gereken önlemlere yönelik eitici faaliyetler daha fazla önem kazanmaktadır. Bu balamda, bireylerin depreme yönelik algılarını, bakı açılarını ve depremin sosyokültürel etkilerini belirlemek amacıyla hazırlanan Yarı Yapılandırılmı Deprem Görüme Formu, ilköretim 5., 6. ve 7. sınıf örencilerinden toplam 111 örenciye uygulanmıtır. Toplam 71
111 denekten elde edilen verilerin çözümlenmesinde betimsel istatistik yöntemi ve nitel metin içerik analizi kullanılmıtır. 3. BULGULAR Deneklere verilen anket formu yoluyla elde edilen veriler, metin içerik analizi ve betimsel istatistik teknikleriyle deerlendirilmitir. Aratırma sonucu elde edilen bulgular aaıda verilmitir. Soru 1. lköretim örencilerinin deprem kavramı algılamaları nasıldır? Yazıköy lköretim Okulu örencilerine verilen yarı yapılandırılmı deprem görüme sonucunda, bu bireylerin deprem kavramı algılamaları ortaya çıkarılmaya çalıılmıtır. Aratırmacı tarafından yapılan nitel metin içerik analizi neticesinde deprem kavramına yönelik aaıdaki ifadeler belirlenmitir. ( 9 kii) Deprem bir doal afettir. ( 17 kii) Deprem, çok korkutucu bir olaydır. ( 21 kii) Deprem, mal ve can kaybına neden olan çok kötü bir doal afettir. ( 4 kii) Deprem, ne zaman olacaı önceden tahmin edilemeyen ve engellenemeyen bir doal afettir. ( 13 kii) Deprem, evlerimizin yıkılması, yakınlarımızın ölmesi demektir. ( 10 kii) Deprem, iddetli yer sarsıntısıdır. ( 7 kii) Binalara demir ve çimento az konulduundan etkisi büyük oluyor. ( 6 kii ) Deprem, yıkıcı, zarar verici bir olay olup, insana çok üzüntü verir. (6 kii) Deprem, can ve mal kaybı, yıkıntı, çılık, zarar ve kouturma demektir. ( 6 kii ) Deprem, büyük hasar, maddi sıkıntı, üzüntü, hüzün, manevi sıkıntı anlamına gelir. ( 2 kii ) Deprem, yeryüzü ekillerinin oluması için gereklidir. Soru 2. lköretim örencilerinin depremin nedeni hakkındaki görüleri nelerdir? Anket formunda deneklere, Bana göre depremin olu nedeni Açık uçlu bir soru sorulmu ve deneklerin bu soruya verdikleri yanıtlar gruplandırılarak analiz edilmitir. Yapılan analiz sonucunda deneklerin bu soruya verdikleri yanıtlar, iki grupta toplanmıtır. Birinci grupta (Doal süreçler) dünyanın kendi doal yapısından kaynaklanan faylanma, çökmeler, levha hareketleri, dünyanın iç enerjisi vb. nedenler; ikinci grupta (Doa dıı süreçler) ise toplumsal ve dini nedenlerden kaynaklanan insanlarda ahlak kurallarının gözardı edilmesi, inanç ve ibadet zayıflıı gibi nedenler yeralmıtır. (24 kii ) Bilmiyorum. (24 kii) Yer kabuunun kırılması, yarılmasıdır. (24 kii ) Evlerin salam yapılmamasıdır. Ustaların malzemeden çalmaları ve insanların önlem almamasıdır. (3 kii ) Volkanik patlamalardır. (2 kii ) Yer altında oluan boluklar depreme yol açıyor. ( 4 kii ) Okyanuslara nükleer bomba atıyorlar, herhalde ondandır. (10 kii )Yerkabuunun altındaki hareketlerden kaynaklanmaktadır. ( 2 kii ) Yerlemeler fay hatları üzerine kurulduu için. (1 kii ) Denizlerdeki dalgaların çoalıp yer altını sarsması. (11 kii ) Fay hatlarının harekete geçmesiyle meydana gelir. (1 kii ) Yaratıcının bizlere hazırlamı olduu sınavlardan biridir. (4 kii ) Ormanların azalması, toprak kayması, erozyon ve baka nedenler depreme neden olur. nsanlar önlem almazlar, bu yüzden olabilir, ama asıl nedeni dünyamızda çok az aacın kalmasıdır. (1 kii ) klim koullarından kaynaklanır. 72
lköretim Örencilerinin Deprem Kavramı Algılamaları Hilmi DEMRKAYA 3. lköretim örencilerinin bir deprem olasılıına karı aldıkları önlemler nelerdir? Aratırmaya katılan örencilerin bir bölümünün depreme karı hiçbir önlem alınmadıı, dierlerinin ise kısmî bazı önlemler aldıkları gözükmektedir. (47 kii) Hiçbir önlem almadık. (5 kii ) Deprem tatbikatı yaptık. (33 kii ) Deprem çantası hazırladık. (5 kii) Evimizi deprem dayanıklı malzemelerden yaptırdık. (22 kii ) Bazı eyaları duvara monte ettik. 4. lköretim örencilerinin yörede depreme karı alınan önlemler konusundaki düünceleri nelerdir? Örencilerin büyük bir bölümü yörede depreme karı hiçbir önlemin alınmadıını belirtmilerdir. Buradan da anlaılacaı gibi bir depremden sonra gündeme gelen depremden korunma ile ilgili söylemler bir süre sonra çeitli nedenlerle unutulup gitmektedir. (53 kii )Yok. (5 kii ) Var. (19 kii ) Bazı evlerin salam (depreme dayanıklı)yapılması. (6 kii ) Deprem çantası hazırlandı. (7 kii ) Eyaların yere ve duvara sabitlenmesi. (2 kii ) Evlerimizi salam zeminler üzerine kuruyoruz. (1 kii ) Çadır satın alındı. (1 kii ) Deprem sırasında kullanmak üzere bir kulube yapıldı, içine battaniye, su, yiyecek vb. konuldu. (12 kii ) Sık sık deprem olmadıı için önlem alınmıyor. (3 kii) Okulda deprem tatbikatları yapılıyor. 5. lköretim örencileri, yaadıkları yörede bir deprem olması durumunda depremden zarar görenlere karı neler yapmayı düünmektedirler. lköretim örencilerinin bir kısmı (33 kii) bir deprem olması durumunda depremden zarar görenlere karı nasıl yardım yapacaklarını bilmediklerini belirtmilerdir. Örencilerin büyük bölümü ise bir ekilde yardımda bulunabileceklerini ifade etmilerdir. (33 kii ) Bilmiyorum. (18 kii) Yardım ederim. (7 kii ) Yaralılara ilkyardım uygular, hastaneye taırım. (10 kii ) Gerekli yerleri (Kızılay, ambulans vb.) arayarak yardım isterim. (34 kii) Depremzedelere giyecek, çadır, içecek, kan ve para yardımı yaparım. (7 kii ) Onları sakinletirmeye çalıırım. Panik yapmaları için çaba harcarım. (2 kii ) Yardım kampanyası balatırım. 6. lköretim örencilerinin depremin önceden belirlenmesine ilikin görüleri nelerdir? lköretim örencilerinin yaklaık olarak tümü depremin ne zaman olacaının önceden tespit edilemeyeceini belirtmilerdir. (68 kii) Hayır belirlenemez. (7 kii) Belirlenebilir. (3 kii ) Belirlenemez, fakat önlem alınabilir. (16 kii) Bilmiyorum. 73
(16 kii ) u anda belirlenemiyor, fakat, teknoloji sürekli gelitii için önümüzdeki yıllarda böyle bir aygıt bulunabilir. (1 kii ) Belirlenebilir. Hayvanlar huysuzlanır, farklı sesler çıkarırlar. 7. lköretim örencilerinin bir deprem sırasında ve sonrasında görebilecekleri,, yaayabilecekleri ve hissedebilecekleri nelerdir. Aratırmaya katılan örencilerin aile büyükleri 1971 depremini yaamı oldukları için olası bir deprem sonrasına ilikin daha çok psikolojik ve sosyolojik sonuçlara vurgu yapmılardır. (11 kii ) Korku hissederim. (9 kii ) Korkarım ve heyecanlanırım. (37 kii ) Ciddi bir deprem yaamadım. (9 kii ) Yıkım ve korku. (13 kii ) Korku, panik, heyecan ve üzüntü. (10 kii ) Sarsıntı, eyaların devrilmesi. (19 kii ) Acı, hüzün, maddi sıkıntı, ölü, yaralı insanlar, hasarlı binalar. (3 kii) Ölmekten, annesiz, babasız kalmaktan korkarım. 8. lköretim örencileri, yaadıkları evin depreme dayanıklılıı hakkında ne düünmektedirler? lköretim örencilerinin büyük bölümü yaadıkları evin depreme dayanıklı olmadıını düünmektedir. Yaadıkları evin depreme dayanıklı olduunu düünenler ise bu görülerini 1971 depremi sonrasında devlet tarafından yaptırılan deprem konutlarının salamlıına dayandırmaktadırlar. (44 kii ) Fikrim yok. (41 kii ) Dayanıklı olduunu düünmüyorum. Dayanıksız, çünkü köy evi. Dayanıklı olduunu düünmüyorum, ustalar iyi yapmıyor, malzemeden çalarak dayanıksız evler yapıyorlar. (23 kii ) Dayanıklı olduunu düünüyorum. (2 kii ) Orta derecede dayanıklı. (1 kii ) Evimiz pek dayanıklı deil. Okulun dayanıklılıı konusunda ise pek emin deilim. (1 kii ) Yeni yapılan betonarme binalar salam, eski evler ise dayanıksız. 4. SONUÇ VE ÖNERLER 12 Mayıs 1971 depreminin youn bir ekilde hissedildii Yazıköy, depremden sonraki günlerde devlet tarafından yaptırılan deprem konutlarının iki farklı yerde kurulması sonucu ikiye ayrılmıtır. Yazıköy ün eski yerleim alanı olduu gibi bırakılmı, kuzeydousuna yeni Yazıköy, güneybatısına ise Yarıköy kurulmutur. Yazıköy ve çevresindeki köylerde yaayan örencilerin deprem algılamaları arasında farklılıklar olduu belirlenmitir. Aratırmaya katılan örencilerinin %23.4 ü Yazıköy, %6.3 ü Yarıköy ve %70.3ü ise dier köylerde ikamet etmektedirler. Örencilerin %30.6 sı 5. sınıf, %35.1 i 6. sınıf ve %34.2 si 7. sınıfta örenim görmektedirler. Toplam 111 örencinin %46.8 ini kızlar ve %53.2 sini erkekler oluturmaktadır. Aratırmaya katılan örencilerin bir kısmı depremi doal bir afet olarak tanımlamılardır. Bu tanımlamanın Doal etkenlere balı olarak yer kabuunda görülen ve çounlukla yeryüzünde bazı deiikliklere neden olabilen, kısa süreli titreim hareketlerine deprem denir (ahin, 2003, S.75) tanımına uygun olduu görülmektedir. Bazı örenciler, deprem sonucu ortaya çıkan psikolojik unsurları ön plana almılardır. Bu örenciler korku, hüzün, üzüntü gibi duygulara vurgu yapmılardır. Bir grup örenci de deprem sonucunda meydana gelen binalardaki hasar, ölüm, mal kaybı gibi konulara deinmilerdir. 74
lköretim Örencilerinin Deprem Kavramı Algılamaları Hilmi DEMRKAYA lköretim örencilerinin bir bölümü depremin nedeni hakkında herhangi bir bilgiye sahip olmadıklarını belirtmilerdir (24 kii). Örencilerin bir bölümü, depremin bilimsel nedenine yakın nedenler göstermilerdir. Örnein; fay hatlarının harekete geçmesi, yerlemelerin fay hatları üzerine kurulması vb. Örencilerin bir kısmı ise bilim dıı nedenler göstermilerdir. Örnein; Yaratıcının bizlere hazırlamı olduu sınavlardan biridir, Okyanuslara nükleer bomba atılması, denizlerdeki dalgaların çoalıp yeraltını sarsması vb. Aratırmaya katılan örencilerin yaklaık yarısı yaadıkları yörede meydana gelebilecek bir depreme karı hiçbir önlem almadıklarını ifade etmilerdir (47 kii). Geri kalan büyük bir kısmı ise sadece deprem çantası hazırladıklarını belirmilerdir (33 kii ). Bir bölümü de evdeki bazı eyaları duvara monte etiklerini belirtmilerdir (22 kii ). lköretim örencileri, yaadıkları yerde bir deprem olması durumunda, depremzedelere karı nasıl yardım edilecei konusunda bilgi sahibi olmadıklarını ifade etmilerdir (33 kii). Örencilerin bir bölümü, depremzedelere giyecek, çadır, içecek, kan ve para yardımı yapabileceklerini belirtmilerdir (34 kii ). Örencilerden sadece 7 si yaralılara ilk yardım uygulayabileceklerini ve hastaneye taıyabileceklerini belirtmilerdir. lköretim örencilerinin büyük bir bölümü depremin önceden belirlenemeyeceini ifade etmilerdir (68 kii). Yine 6 sı bilmiyorum eklinde yanıt vermilerdir. lköretim örencilerinin bir deprem sırasında ve sonrasında görebilecekleri, yaayabilecekleri ve hissedebilecekleri ile ilgili soruya, ilköretim örencilerinin bir kısmı ciddi bir deprem yaamadıklarını belirterek yanıt vermemilerdir (37). Örencilerin bir kısmı acı, hüzün, maddi sıkıntı, ölü, yaralı insanlar, hasarlı binalar olarak görmülerdir (19 kii ). Bir kısmı korku, hissettiini (11 kii), bir kısmı sarsıntı, eyaların devrilmesi (10 kii), bir kısmı (3 kii) ölmekten, annesiz, babasız kalmaktan korktuunu belirtmitir. lköretim örencilerinin bir kısmı yaadıkları evin depreme dayanıklılıı konusunda fikri olmadıını belirtmitir (44 kii) örencilerden 41 i ise yaadıkları evin dayanıklı olduunu düünmediklerini belirtmilerdir. Örencilerden 23 ü ise evlerinin iddetli bir depreme karı dayanıklı olduunu düünmektedir. Evlerinin depreme karı dayanıklı olduu düüncesini, devletin 1971 depremi sonrasında yaptırmı olduu deprem konutlarına güvenmelerine dayandırılabilir. Sonuç olarak, depremin meydana gelmesini önlemek imkansızdır, fakat depremin insanlar ve çevre üzerindeki olumsuz etkilerini önlemek ya da en düük düzeye indirgemek mümkündür. nsanlar, depremlerden gerekli önlemleri almadıkları ya da çeitli ekonomik, sosyal, kültürel nedenlerle alamadıkları için zarar görmektedirler. Bu çalıma sonucu elde edilen bulgular ııında depreme karı gerekli önlemler alındıı takdirde depremin zararları minimum düzeye indirgenebilir. Aratırma sahasının bir aktif bir fay hattı üzerinde bulunması bu konunun önemini ortaya çıkarmaktadır. Yöre halkının olası bir depremden zarar görmemesi için ilköretimin ilk yıllarından itibaren bireylerin deprem konusunda bilinçlendirilmesi için gerekli çalımalar yapılmalıdır. lköretim programında yöredeki bu hassas durum da dikkate alınarak deprem konularına aırlık verilmelidir. Kitle iletiim araçları yoluyla yapılacak deprem içerikli yayınların ve belgesellerin izlenmesi ve bu tür yayınlara aırlık verilmesi salanmalıdır. Yerel bazda deprem kurtarma ekipleri ve ekipmanları oluturulmalıdır. Belirli aralıklarla yöre halkını depreme karı bilinçlendirmek amacıyla etkinlikler düzenlenmeli, tatbikatlar yapılmalıdır. 1971 depreminin yıktıı eski Yazıköy depremin izlerini (Ev yıkıntıları) bütün çıplaklıı ile yansıtmaktadır. Yörede yaayan örenciler ve yetikinler zaman zaman buraya getirilerek yapıların özellikleri, depreme dayanıklılıkları vb. konularda halk bilinçlendirilmelidir. 75
KAYNAKÇA Alsan, E.; Tezuçan, L. and Bath, M. (1976) An Earthquake Catalogue For Turkey For The Interval 1913-1970. Tectonophysics, 31, T13-t19. Atalay,. (1987) Türkiye Jeomorfolojisine Giri. zmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay. No:9. Atalay,. (2006) Seismicity of Turkey Galati: Environment and Society Present Day Diversity and Dynamics. Proceedings of the 4th Romanian Turkish GEOGRAPHIC SEMINAR. EDITURA UNIVERSITARA, Galati, 2006. pp. 9-23. Atalay,. ve Mortan, K. (2006) Türkiye Bölgesel Corafyası. stanbul: nkılâp Kitabevi. Baıbüyük, A. (2004) Yetikinlerde Deprem Bilgisi ve Etkili Faktörlerin ncelenmesi Ankara: Milli Eitim Dergisi, sayı.161. Dyregrov, A. (2000) Çocuk, kayıplar ve ya. Yetikinler için el kitabı. Ankara: Türk psikologlar dernei yayını. No:20 Efe, R. ve Seçkin, S. (1988) 27 Haziran 1998 Adana Ceyhan Depremi. stanbul: Çantay Kitabevi. Efe, R. ve Demirci, A. (2001) Gölcük 1999 Depreminde Zemin ve Yerekili Özelliklerinin iddet ile Hasar Daılıına Etkisi. Türk Corafya Dergisi, Sayı: 36, s. 1-15, stanbul. Hogören, Y. (1997) Jeomorfolojinin Ana Çizgileri I. stanbul: Rebel Yayıncılık, 4. Baskı. Homan, J. (2004) Seismic Cultures; Myth on reality. Second international conference on post-disaster reconsturuction: Planning for reconstruction, held on 22-23 April 2004 at Coventry University. Özdemir, Ü. ; Ertürk, M. ; Güner,. ve Koca, K. (2002) lköretimde Deprem ve Depremin Zararlarından Korunma Yollarının Önemi. Dou Corafya Dergisi, Haziran 2002, Yıl:7, Sayı:7, ss. 109-133, Konya. Özey, R. (2001) Çevre Sorunları. stanbul: Aktif Yayınevi. Prıce, Simon P. and Barry Scott, (1994) Fault-block rotations at the edge of a zone of continental extension; South West Turkey Journal of Structural Geology, vol: 16, No.3, pp.381,392. ahin, C. ve Sipahiolu,. (2002) Doal Afetler ve Türkiye. ANKARA: Gündüz Eitim ve Yayıncılık. ahin, C. (2003) Corafyaya Giri. Ankara: Gündüz Eitim ve Yayıncılık. 76