LKÖRETM 6. SINIF ÖRENCLERNN YARATICI DÜÜNME DÜZEYLER*

Transkript

1 LKÖRETM 6. SINIF ÖRENCLERNN YARATICI DÜÜNME DÜZEYLER* THE CREATIVE THINKING LEVELS OF STUDENTS AT SIXTH CLASS OF PRIMARY EDUCATION Esen ERSOY** Ne e BAER*** Özet Günümüzde yaratıcı bireylere ve onların yaratıcılıına özgü eitim modelinin oluturulmasına gereksinim vardır. Yaratıcı niteliklere sahip çocukları ve gençleri erken kefetmek ve onlarda yaratıcı düünceyi gelitirmek gerekmektedir. Bu amaçla, ilköretim dönemindeki çocuklarda üst düzey düünme becerilerinin özellikle yaratıcı düünme düzeylerinin belirlenmesi çok önemlidir. Bunun için öretmenlere büyük görevler dümektedir. Bu çalımada, lköretim 6. sınıfta örenim gören iki farklı ilköretim okulu örencilerinin yaratıcı düünme düzeylerine bakılmı ve düzeyleri arasında karılatırma yapılmıtır. Çalımanın amacı, örencilerin akıcılık, esneklik ve özgünlük boyutlarının ne derece farklılık gösterdiidir. Bu amaç dorultusunda aratırmanın örnekleminde, zmir linde iki ilköretim okulunda örenim gören 43 adet 6. sınıf ilköretim örencisi bulunmaktadır. Bu örencilerin 26 sı kız, 17 si erkektir. Çalımada veri toplama aracı olarak Torrance Yaratıcı Düünme Testi Sözel-A Formu kullanılmıtır. Uygulama ve formun deerlendirilmesi aratırmacılar tarafından yapılmıtır. Aratırma sonunda, çalımaya katılan örencilerin akıcılık, esneklik ve özgünlük düzeyleri, iki okul arasında, anlamlı bir farklılık göstermitir. Çalımaya katılan iki okulda toplam yaratıcılık düzeyleri açısından bakıldıında akıcılık puanlarının en fazla, esneklik puanlarının en düük olduu görülmütür. Bu durum, aratırmaya katılan örencilerin çok sayıda fikir üretebilme yeteneklerini olayları farklı yönleriyle ele alabilme bakımından kullanamadıklarını ortaya koymaktadır. Anahtar Kelimeler: Akıcılık, Esneklik, Özgünlük, Yaratıcı Düünme. Abstract Today it is necessary to develop an education model that is special to creative individuals and their creativeness. It is also required to discover children and young people who have creative qualities at an early stage and improve creative thinking in their minds. For this aim, it is very important to determine the high-level thinking skills, especially creative thinking levels of children at primary education period. Therefore, there are considerable duties available for the teachers. In this study, the creative thinking levels of two distinct student groups from different primary schools who study at sixth class of primary education are explored and a comparison is made between their levels. The goal of this research is to find out how the fluency, flexibility and originality dimensions of these students differ. In the way of this purpose, there are fourty-three sixth class of primary education students, who study at two different primary schools in zmir, formed the research sampling. Twenty-six of these students are female while seventeen students are male. The Torrance Creative Thinking Test Linguistic A Form is used as a data collecting tool in the study. The application and form evaluation periods have done by the researchers. At the end of the research, there are meaningful differences obtained between the two schools about the fluency, flexibility and originality levels of students attended to the research. When it is considered in terms of total creative levels, it is seen that the fluency points of those two schools attended to this study are the highest while the flexibility points are the lowest. This situation betrays that the students participated in this study can not use their skill of producing many ideas in terms of handling cases from all points of views. Key Words: Fluency, Flexibility, Originality, Creative Thinking GR nsanlıın gelecei yaratıcı bireylere ve onların yaratıcılıına özgü eitime balıdır. Toplumların sahip oldukları tüm orijinal ve üstün yapıtlar yaratıcı düünceye sahip insanların yarattıı yapıtlardır. Her toplum için en önemli eitim sorunu yaratıcı niteliklere sahip çocukları erken belirlemek ve bireylerde yaratıcı düünceyi oluturup gelitirmektir. Çünkü yaratıcılık niteliklerine sahip olan * Bu çalıma Kasım 2008 tarihleri arasında Matematikçiler Dernei tarafından düzenlenen 7. Matematik Sempozyumunda sözlü bildiri olarak sunulmutur. ** Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eitim Fakültesi lköretim Matematik Anabilim Dalı *** Dokuz Eylül üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü

2 kimseler hem üyesi bulunduu toplum hem de tüm insanlıın gelimesi için en önemli potansiyelidir. Bugün her alanda ileri gitmi, gelimi ülkeleri bu aamaya getiren sihirli gizli güç her alanda yaratıcı düünceye sahip bireyleri yetenekleri yönünde ve seviyesinde gelimesi için uygun eitim ortamının salanmı olmasıdır. Onların yaratıcı güçlerinin kendi toplumu ve dier toplumların refahına hizmet edecek ürünlere dönütürülmesi gerekir (Çalar,1999; 1624). Eitim ve öretim etkinliklerinin temel amacı; örencilerde istenen yönde davranı deiikliklerini salamak olduuna göre bu düünce, etkinliklerin odak noktasında örencilerin olması anlamına gelmektedir. Böylece, hedeflenen amaçlar yönündeki davranı deiikliklerinin örencide ne ölçüde gerçekletii ve örenci baarısına etki eden temel unsurların ne olduunun ortaya konulması önem arz etmektedir. Ancak eitim sürecine genel olarak bakıldıında okullarda, zihinsel olarak daha baarılı gözüken bireyler daha çok desteklenmekte, ödüllendirilmekte ancak yaratıcılıkları göz ardı edilmektedir. Bu balamda eitim etkinliklerinin yerine getirilmesinde en önemli ileve sahip olan öretmenlerin davranılarıyla, bireyin yaratıcılık gücünü ortaya koymasına, onların yaratıcılık gücünü üst sınırlara kadar gelitirmelerine destek olması gerekir. Bu sebeple toplumların gelimesi açısından, zihinsel olarak üst düzeydeki bireylere gereksinimi olduu kadar, yaratıcılık gücü de üst düzeyde bulunan bireylere gereksinimleri vardır( Erdodu, 2006; 97). Yaratıcılıın temellerinin atıldıı yıllar özellikle okulöncesi eitim ve ilköretim yıllarıdır. O halde gerek ana-baba ve çocukla ilgilenen dier yetikinlerin, gerekse öretmenlerin, çocuun bu yıllarını iyi deerlendirmeleri ve yaratıcı nesillerin temellerini oluturmaları gerekir. Bunun için öretmenlere büyük görevler dümektedir. Yaratıcılık, eletirel bakmak, yeni önermelerde bulunmaktır. Daha önce aralarında iliki kurulmamı nesneler ya da düünceler arasında iliki kurulmasıdır. Alıılmıın, bilinenin dıında, farklı, yeni, özgün olmak, problemi görmek, farklı çözüm yollarından giderek yeni sonuçlar çıkartmaktır. Yaratıcılık dünyayı, kendimizi deitirme eylemliliidir. Sanatsal yaratma, deitirme sürecinde öznel iç yaantının farklı dıa vurumudur. nsanın deneyimleri, duyarlılıı, algılama tavrı ile yeniden üretimi gerçekletirmesidir. Öznelin nesnelle diyalektik bulumasında yeni ilikilerin bulunması, kefedilmesidir. Rüyalar, hayal gücü, espri ve düünsellik, dikkat, yargılama, uslamlama sonucu oluturulan eylemde sonuca farklı yollardan ulamadır yaratıcılık. Yaratıcı insan, yaratıcı süreç içinde geçmiinden, entelektüel birikiminden, deneyimlerinden, algılarından, hayal gücünden yararlanarak, çevresini bu balamda deerlendirip aktarma yetisi çerçevesinde sezgi ve aratırma ile özgürce yaratıcı ürünler, yapıtlar oluturur, farklı önermelerde bulunur. Bu nedenle mevcut olaylar, kuramlar yeniden ele alınır, ancak bakı açısı farklıdır. Gidilen yol orijinaldir. Varılan sonuç özgündür. Bu duyarlılık sürecinin sonucunda yenilik vardır (Çellek, 2002). Matematik eitiminde yaratıcılık için örenci ihtiyaçları ve çevreye gereksinim vardır. Buradaki temel nokta, matematik eitiminde öretme ve örenme için uygun bir ortam oluturulmasının öretmen tarafından salanması gerektiidir. Ortam kelimesi, geni duyu ile bilinçli olarak kullanılmıtır. Buradaki görüler, sosyal, psikolojik, kuramsal ve pedagojik stratejilerle ilgili kararları içermektedir. Öretmenlerin bakı açıları çok önemlidir. Matematik örenme ortamları yüksek kalitede tasarlanmalıdır. Öretmen anlaılması zor özellikleri göz önünde bulundurmalıdır. Bilinçli bir öretmenin sorumluluk duygusunun kesinlikle olması gerekir. Yaratıcı sınıfların rastgele seçilmesi mümkün deildir. Matematik öretimi ve örenimi için ise yaratıcı sınıf ortamına gereksinim vardır. Matematik öretmenleri yaratıcı olma yaklaımında 4 farklı durum uygulayabilirler. Bunlar aaıdaki biçimde gruplanabilir: Yaratıcılık yenilik olarak tanımlanabilir. Yani öretmen farklı yollar ile giriimde bulunabilir. Burada farklılık, nadir ve ya yenilikçi olma söz konusudur. Yaratıcılıa bu yaklaımla bakıldıında uygulamalar sonucunda örencilerin bir bölümünün ilgilerinin arttıı gözlenmitir. Yaratıcılık fiziksel yapının inasıdır. Yani fiziksel nesnelerin inasından ortaya çıkan matematik fikirlerine sahip öretmenlerin giriimde bulunması gereklidir. Fiziksel materyaller ve modellerin yaygın kullanımı ile yaparak örenme yaklaımlarını kuramsal olmayan yaklaımla çalımaktadır. Yaratıcılık sembolik yapının inasıdır. Öretmen matematiksel fikirlerin giriiminde sembolik sistemlerin gelimesinden yola çıkmaktadır. Örencilerine özel görevler ya da problemler vererek yaratıcılık duyusunu kazandırmaya çalıır. Yani, problem çözme, bilgisayar kullanımı ve modelleme ile yaratıcılıın gelimesine imkân salar.

3 Yaratıcılık kiiselletirme/insanlatırmadır. Öretmen, örencilerin kendi temel matematiksel düüncelerinin yorumlarını takip etmek için örenmenin çevresinin yapısını ayarlama giriiminde bulunur. Örencilerine verdii görevler ile örencilerini cesaretlendirmektedir. Bu aamada program ile uyumlu çalımalar yapılmaktadır (Higginson, 2000). Yaratıcılık, akıcılık boyutunda düüncelerin sayısını, esneklik boyutunda düüncelerin kategori sayısını, özgünlük boyutunda ise sıra dıı fikirleri ifade eden bir kavram dır( Torrance, 1962; Biber, 2006). E.P.Torrance(1968) a göre yaratıcılık bolukları, rahatsız edicilii ya da eksik öeleri sezip, bunlar hakkında düünmek ya da varsayımlar kurmak, bunları sınamak, sonuçları karılatırma ve olasılıkla bu varsayımları deitirip yeniden sınamaktır. Buluun, yeniliin söz konusu olduu yaratıcılıkta, zihnin tüm yetileri, düünme süreçleri, imgelem, duygular etkileim halindedir. Demek ki yaratıcılık tüm zihinsel yetileri gelitirmede rol oynar. Yaratıcılık zekânın tamamlayıcısıdır, en üst basamaıdır. Zekâ, bilgi toplama, örenme ve bunları çeitli durumlara uyabilme ve kullanabilme yetilerinin toplamı olarak tanımlanır. Bu yetiler toplamının içeriini, bilgiler arasında yeni iliki ve balantılar kurarak geniletir. Conrad, kavram, duygu ve imgelemi içine alan bir yaratı arama, aratırma ve bulma sürecinin, algıdan domu duyum ve duygularla çarımı, etkili bir mecazın douu sürecine balangıç tekil etmesi diye tanımlar yaratıcılıı ( Yaratıcılıın yeni bir bakı açısı; yaratıcılık esnek bilgi ile yakından ilgilidir, hızlıdan ziyade uzun periyotlarla deerlendirilmelidir. Yaratıcılık eitici ve deneysel etkileimden kolay etkilenir. Ayrıca yaratıcılık insanların bilgi alanının, kendilerinin aktiviteleri vasıtasıyla yaradılıtaki bir sürecin deerlendirilmesi olarak verilebilir. Bu da, yaratıcılık aktivitelerinin bir düünme istei ve yaratıcı davranıtan kaynaklandıını gösterir. Yaratıcılıın bakı açısı, daha temel eitim uygulamalarının kurulmasını salar ( Silver, 1997). Yaratıcılık, denenmeyen yolları denemeyi, varolan kesin dorulardan üphe etmeyi ve bazen de baarılı olmanın, sonuca ulamanın riskli olduu durumlara girmeyi gerektirir. Bu nedenle yaamları boyunca yanılma ve baarısızlıın tehlikelerini örenmi olan eitilmi insanlar, daha az yaratıcı olmaktadırlar. Örencilerin yaratıcılıklarını, akademik baarılarını dorudan ya da dolaylı etkileyebilecek birçok çevresel deikenin olabilecei genel bir kabuldür. Örenci baarısını etkilemesi açısından önemli ve ilk akla gelen öretmenlerdir. yi bir öretmen, yeri geldiinde, örencinin gözünde ana-babadan ve tüm baka kiilerden üstün tutulabilmektedir. Bu sebeple öretmenin, örenci üzerinde eitsel etkisi de önemlidir. Çada ülkelerde zorunlu eitime ve eitim sistemine getirilen en temel eletirilerden birisi yaratıcılıın geliiminin engellenmesiyle ilgilidir. Eitim sisteminin örencilere potansiyellerini gelitirme fırsatı vermesi ve ülke kalkınmasında etkin rol oynayabilmesi için öretimin içerik ve yöntemleri eletirel düünme, bilimsel düünme, ilikisel düünme, akıl yürütme ve yaratıcı düünme gibi becerileri kazandıracak ekilde yeniden düzenlenmelidir. Torrance a (1968) göre yaratıcılık; kiinin bir problem karısında problemin çözümünde yeni bir ürün ortaya koymasıdır. Bu balamda Torrance yaratıcılıı bir eylem olarak tanımlanmıtır. Bu eylem artistik olabilecei gibi, mekanik ve teorik de olabilir. Stewig e (1985) göre; yaratılan ürünün mutlaka yeni ve daha önce bilinmemi olması ve geçerli olması gerekmektedir. Turgut a (1990) göre "Yaratıcılık, dourmak, yaatmak, meydana getirmek anlamındadır. Yaratıcılıkta dinamik bir süreç söz konusudur. Yaratıcılık her alanda vardır. Çünkü bilim, felsefe ve sanat ii, bir yerde dourmak, yaratmak ve meydana getirmek iidir." (Erdodu, 2006). Yaratıcılık yeteneinin akıcılık, esneklik, özgünlük ve zenginletirme olmak üzere dört yönü vardır: Akıcılık: Akıcılık, bir konu hakkında bireyin çok sayıda fikir üretebilme yetenei olarak tanımlanabilir. Olabildiince fazla fikir üretebilme ve bu fikirler arasından en deerli olanları seçebilme yetenei. Esneklik: Esneklik, bireyin çok yönlü düünüp, düüncelerini deitirebilmesidir. Bir konu ya da olay ile ilgili farklı bakı açılarına sahip olabilme ve gerektiinde bu bakı açılarını deitirebilme yeteneidir.

4 Özgünlük: Özgünlük, bir bireyin bir konuda yeni ve özgün düünceler ortaya koyması, bulular yapması, bir ürün meydana getirmesi ve deeri biçilmeyen yapıtlar ortaya getirmesi olarak tanımlanabilir. Bir konu ya da olay ile ilgili çok deiik ve özgül tepkiler yaratabilme. Zenginletirme ( Detaylara Girme ): Zenginletirme, düünmeyi uzatmayı, detayları vermeyi ve fikirleri toplamayı gerektirir. Zenginletirmeye, bazı basit uyarıcılar eklenerek karmaık hale getirmek amacıyla yapılan çalımalarda rastlanmaktadır. Yaratıcı Düünme: Daha önce aralarında iliki kurulmamı nesneler veya düünceler arasında bir iliki kurma ( Rawlinson, 1995 ; Biber, 2006). Yaratıcılık sadece orijinal yeni bir ürün ortaya koyma süreci deil, bilinen eski fikirlerden yeni sentezler yapma faaliyeti olarak da deerlendirilir ( Örenciler düünme stilleri açısından farklılıklar göstermektedir. Birbirlerinden farklı ekillerde düünmekte, farklı düünme yolları kullanmaktadırlar. Bu farklılıklar yaratıcı düünmeyle de ilikilidir. Öretmen, örencilere alternatif düünme yollarını göstermeli ancak ısrarcı olmamalıdır. Örnein, geleneksel bir örenciye hayalci ve sezgici yollar göstererek farklı düünme yollarını kefetmesine yardımcı olabilir. Öretmenin bu farklılıkları bilerek onlardan yararlanması ve eitimini buna göre ayarlaması büyük önem taımaktadır. Aratırmanın Amacı Bu aratırmanın amacı, lköretim 6. Sınıf örencilerinin yaratıcı düünme düzeylerini okullar bazında inceleyerek durum saptaması yapmaktır. Aratırmanın Önemi Bu aratırma ilköretim okullarındaki örencilerin yaratıcı düünme düzeylerinin ortaya konulması açısından önem taımaktadır. Günümüzde bilim ve teknolojide yaanan hızlı deiim bireyleri yaratıcı düünmeye zorlamaktadır. Bireylerin yaratıcı düüncelerini ortaya çıkarmada eitimin önemi büyüktür. Bu nedenle örencilerin yaratıcı düünme düzeylerinin belirlenmesi ve üst düzey düünme becerilerinin gelitirilmesi önem arz etmektedir. Ayrıca aratırmada elde edilen sonuçların yaratıcılık alanında yapılacak çalımalara katkı salayacaına inanılmaktadır. Aratırmanın Problemi lköretim 6. Sınıfta örenim gören örencilerin yaratıcı düünme düzeyleri nasıldır ve bu düzeyler örenim gördükleri okullar bazında farklılık göstermekte midir? Aratırma probleminin cevaplanabilmesi için iki alt probleme yanıtlar aranmıtır. Bu alt problemler aaıdaki gibi belirlenmitir; Alt Problemler 1) Aratırmaya katılan lköretim 6. Sınıf örencilerinin a- Akıcılık, b- Esneklik, c- Özgünlük, d- Toplam yaratıcılık puanları nasıldır? 2) Aratırmaya katılan lköretim 6. Sınıf örencilerinin a- Akıcılık, b- Esneklik, c- Özgünlük, d- Toplam yaratıcılık puanları örencilerin örenim gördükleri okullarına göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir?

5 YÖNTEM Aratırmada genel tarama modellerinden yaralanılmıtır. Genel tarama modelleri, çok sayıda elemandan oluan bir evrende, evren hakkında genel bir yargıya varmak amacı ile evrenin tümü ya da ondan alınacak bir grup, örnek ya da örneklem üzerinde yapılan tarama düzenlemeleridir (Karasar, 2002). Evren ve Örneklem Bu aratırmanın evrenini Eitim-Öretim Yılı nda zmir li ne balı iki ilköretim okulunda örenim gören 6. Sınıf örencileri oluturmaktadır. Çalımadaki okullardan birisi Buca da bulunan teknolojik olanaklara sahip bir ilköretim okuludur. Dieri ise genelde sosyo ekonomik durumu düük örencilerin örenim gördüü bir ilköretim okuludur. Bu amaçla rastgele seçilen 43 lköretim 6. Sınıf örencisi aratırmanın örneklemini oluturmutur. Örneklemde Buca daki ilköretim okulundan 23 örenci, sosyo ekonomik durumu düük ilköretim okulundan 20 örenci bulunmaktadır. Veri Toplama Araçları Torrance Yaratıcı Düünme Testi günümüzde tüm Amerika da, Avrupa ülkelerinin çounda yaratıcılıı tanımlama, ölçme ve deerlendirme alanlarında kullanılmaktadır (Sungur, 1997). Torrance yaratıcı düünce testi ilk kez 1966 yılında Amerika Birleik Devletleri nde yayınlanmıtır. Test okulöncesi, lise, üniversite ya gruplarına uygulanabilmektedir. Torrance yaratıcı düünce testi dorudan yaratıcılıı ölçmesi açısından literatürde ayrı bir öneme sahiptir yılında gelitirilen test "sözel" ve "ekilsel" kısımdan olumaktadır. Sözel kısımda yedi alt test, ekilsel kısımda ise, üç alt test olmak üzere toplam 10 adet alt test bulunmaktadır. Sözel kısımda bulunan alt testler sırasıyla: soru sorma, nedenleri tahmin etme, sonuçları tahmin etme, ürün gelitirme, alıılmadık kullanımlar, alıılmadık sorular, farzedin ki adlı faaliyetlerdir. Testin tümünün uygulanma süresi yaklaık olarak dakika olup, kii baına testin puanlanması da yaklaık olarak aynı süreyi almaktadır (Aslan, 2001). 6. Sınıf örencilerinin yaratıcı düünme düzeylerini belirlemek için Torrance tarafından gelitirilen Torrance Yaratıcı Düünme Testi Sözel-A Formu kullanılmıtır. Torrance Yaratıcı Düünme Sözel A testi toplam yedi etkinlikten olumaktadır. Bu etkinlikler aaıda kısaca açıklanmaktadır. Etkinlik : Soru Sor ve Tahmin Et 1., 2. ve 3. etkinliklerde Torrance Yaratıcı Düünme Testi nin A Formunun 2. sayfasında verilen resme bakılarak resimde neler olup bittiini anlamak için gerekli sorular sorulması ( Etkinlik 1 ), resimde gösterilen durumun nedenlerinin tahmin edilmesi ( Etkinlik 2 ), bu durumun sonuçlarına ilikin tahminlerde bulunulması ( Etkinlik 3 ) istenmektedir. Etkinlik 4: Ürün Gelitirme Bu etkinlikte deneklerden sayfanın ortasında verilen oyuncaın resmine bakarak bu oyuncaı yapılabilecek en akıllıca, en ilginç ve deiik yollarla deitirmeleri istenmektedir. Bunu yaparken deneklere herhangi bir sınırlama konulmayarak yaratıcılıklarını sonuna kadar kullanmalarına fırsat verilmektedir. Etkinlik 5: Alıılmamı Kullanımlar Bu etkinlikte deneklerden bilinen bir nesneye ilikin ilginç ve alıılmamı kullanım yerleri ve biçimlerini düünmeleri ve sıralamaları istenmektedir. Etkinlik 6: Alıılmamı Sorular Deneklerden bilinen bir nesneye ilikin insanların genelde üzerinde durmadıı, ilgi ve merak uyandıracak türde sorular sormaları istenmektedir. Etkinlik 7: Sadece Düünün ve Varsayın Bu etkinlikte belki de gerçeklemesi hiçbir zaman mümkün olmayacak bir durum verilerek denekten bu durumun yaratacaı sonuçlar hakkında tahminlerde bulunması istenmektedir. Böylece denee olaylar üzerinde düünme ve imgelemesini kullanma ansı verilmektedir.

6 Torrance Yaratıcı Düünme Testi Sözel-A Formu nda bulunan yedi etkinlie örencilerin verdii cevaplar akıcılık, esneklik ve özgünlük olmak üzere üç farklı boyutta puanlanarak çeitli sonuçlara ulaılmıtır. Veri Toplama Yöntemleri Veri toplama amacıyla kullanılan Torrance Yaratıcı Düünme Testi Sözel A Formu örneklemde bulunan Sınıf örencisine aratırmacılar tarafından uygulanmıtır. Testin uygulanması süresince örencilerin testle ilgili sordukları sorular aratırmacılar tarafından yanıtlanmıtır. Torrance Yaratıcı Düünme Testi Sözel A Formu için ise 2 ders saati verilmitir. Veri Analizi Torrance Yaratıcı Düünme Testi Sözel-A Formu için örencilerin vermi oldukları cevaplar aratırmacılar tarafından puanlanarak SPSS paket programına aktarılmıtır. Aratırma verilerinin analizinde aritmetik ortalama, standart sapma ve t-testi kullanılmıtır. Torrance Yaratıcı Düünme Testi Sözel A Formunun Deerlendirilmesi aamasında Etkinlik-1 için izlenen yollar aaıda etkinlik bazında açıklanmıtır. Dier etkinliklerin deerlendirmesi de aynı ekilde olmaktadır. Etkinlik 1: Soru Sorma Akıcılık Puanının Hesaplanması: Akıcılık boyutunu deerlendirmek için Torrance Yaratıcı Düünme Testi Sözel A formundaki yedi etkinlik için her bir örencinin verdii uygun yanıtların sayısı etkinliklere göre ayrı ayrı toplanarak hesaplanmıtır. Yanıtların uygun olması yapılan etkinlikle ilgili olmasına balıdır. Yedi etkinlie de uygun yanıtlar veren örencinin yedi ayrı akıcılık puanı olmutur. Akıcılık puanında örencinin yazdıı her madde deerlendirilmeye alınır. Sadece resimle ilgisi olmayan yani anlamsız sorular puanlamaya alınmamıtır. Akıcılık puanında her bir maddeye 1 puan, deerlendirilmeye alınmayan maddelere 0 puan verilmitir. Esneklik Puanının Hesaplanması: Esneklik boyutunu deerlendirirken, yedi etkinlik için her bir örencinin verdii yanıtlar kategoriler haline getirilerek puanlanmıtır. Bu kategoriler yönerge kitapçıında verilenlerden ve uygulama yapılan grubun verdii yanıtlardan aratırmacılar tarafından oluturulan yeni kategorilerden meydana gelmektedir. Esneklik boyutunun deerlendirilmesinde, altı etkinlik için örencilerin verdii yanıtlar kategorilere konularak ayrı ayrı hesaplanmıtır. Her kategori için 1 puan verilmitir. Her etkinlikte benzer yanıtlar birer kategori oluturmutur. Kategoriler yinelendii zaman örenciler hiç puan alamamıtır. 6. etkinlikte esneklik puanı hesaplaması olmadıı için bir örencinin etkinliklere uygun yanıtlar vermesi durumunda altı ayrı esneklik puanı olabilmektedir. Etkinlik-1: Soru Sorma basamaında Esneklik puanını belirlerken örencilerin verdii cevaplar resimde gösterilen durumun nedenlerini tahmin etmeye yöneliktir. Örencilerin verdii cevaplar, Torrance Yaratıcı Düünme Testleri Yönerge Kitapçıı yardımı ile deerlendirilmitir. Yönergede her bir madde için esneklik kategorileri yer almaktadır. Her bir cevap bu kategoriler arasından bulunmaktadır. Ayrıca hangi kategoriye uyuyorsa o madde esneklik kategorisi olarak yazılmıtır. Özgünlük Puanının Hesaplanması: Özgünlük boyutunda yanıtlar deerlendirilirken, iki tür özgünlük puanı hesaplanmıtır. Birinci tür özgünlük puanları hesaplanırken her bir grubun mevcudunun %5 i alınmı ve çıkan sonuç Sözel A formundaki her bir etkinlik puanlanırken kullanılmıtır. Bunu yapmak için öncelikle hesaplaması yapılan grubun her bir etkinlie vermi olduu yanıtlar tek tek yazılarak sıralanmıtır. Sonra grup mevcudunun %5 lik miktarı hesaplandıında elde edilen sayı grup içerisinde bir yanıtın ne kadar tekrarlanma yapabileceini ve ne kadar tekrarlandıktan sonra puan alamayacaını göstermitir. Etkinlik-1: Soru Sorma durumunda sonuçlara ilikin tahminde bulunulması istenmektedir. Özgünlük hesaplanmasında ise yazılan her bir maddenin orjinallik yükü Torrance Yaratıcı Düünme Testleri Yönerge Kitapçıı içerisinde verilen listeden seçilmitir. Bu listeden her bir madde için uygun yük deerleri seçilmitir. Örencilerin üst düzey düünme becerilerini kullanarak yazdıı cevaplara 2 puan verilmitir. Dier cevaplarda 0 ve 1 için deerlendirilmitir.

7 BULGULAR VE YORUM Bu bölümde aratırmaya katılan örencilerden elde edilen verilerin her bir alt problemle ilgili olarak istatistiksel tekniklerle yapılan çözümlemeler sonucu elde edilen bulgulara ve bu bulgularla ilgili yorumlara yer verilmitir. Birinci alt problem ile ilgili bulgular aaıda verilmektedir: lköretim 6. Sınıf örencilerinin akıcılık, esneklik ve özgünlük düzeyleri ile bu düzeylerin toplamından elde edilen genel yaratıcılık düzeylerini belirlemek için örencilerin teste verdikleri yanıtlardan Aritmetik Ortalamaları, Standart Sapmaları ve testten aldıkları en düük (Minimum) ve en yüksek (Maksimum) puanları hesaplanmıtır. lgili bulgular Tablo-1 de verilmektedir. Tablo 1: Aratırmaya Katılan Örencilerin Akıcılık, Esneklik ve Özgünlük Düzeyleri Düzeyler n X S Maksimum Minimum Akıcılık 43 30,21 9,49 68,00 14,00 Esneklik 43 17,23 5,19 35,00 9,00 Özgünlük 43 19,81 11,21 60,00 1,00 Toplam 43 67,72 23,97 163,00 32,00 Genel olarak Tablo 1 incelendiinde lköretim 6. Sınıf örencilerinin akıcılık düzeylerinin ortalamalarının, esneklik ve özgünlük düzeylerinin ortalamalarına göre daha yüksek olduu görülmektedir. Burada, akıcılık puanının en yüksek olmasından dolayı, örencilerin çok sayıda fikir üretebilme yeteneklerinin yüksek olduunu söyleyebiliriz. En düük ortalamanın ise esneklik düzeyinde olduu görülmektedir. Esneklik düzeyinde örencilerin çok yönlü düünemedikleri ve bu düzeyde düüncelerinde bir deiiklik olmadıı sonucuna varılmıtır. lköretim örencilerinin esneklik boyutunda, farklı olanı deerlendirmede zorluk çektiklerini, düüncelerini rahat bir ekilde ifade edemediklerini göstermitir. kinci alt problemle ilgili bulgular Tablo-2 de görülmektedir. Aratırmaya katılan lköretim 6. Sınıf örencilerinin akıcılık, esneklik, özgünlük ve toplam yaratıcılık puanlarının okulları ile aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olup olmadıına bakılmıtır. Tablo 2: Aratırmaya Katılan Örencilerin Okullara Göre Yaratıcılık Düzeyleri Sonuçları Düzeyler Okul N X S t p Akıcılık 1.Okul 2.Okul ,50 31,45 7,53 6,78-2,344 0,30 [t=-2,344, p>.05 ] Esneklik 1. Okul 2. Okul ,75 17,20 4,15 4,41-1,15 0,264 [t= -1,15, p >.05 ] Özgünlük 1. Okul 2. Okul ,55 22,35 6,71 10,12-2,527 0,021 [t= -2,527, p <.05 ] Toplam 1. Okul 2. Okul ,05 71,75 16,38 18,41-2,706 0,014 [t= -2,706, p <.05 ] 1.Okul: Teknolojik olanaklara sahip bir ilköretim okulunu belirtmektedir. 2.Okul: Sosyo ekonomik düzeyi düük okuldaki örencileri belirtmektedir. Tablo 2 akıcılık puanları açısından ele alındıında, aratırmaya katılan iki farklı okul örencilerinin arasında anlamlı farklılık olmadıı sonucuna varılmıtır. ki farklı okuldaki ilköretim örencilerinin çok sayıda fikir üretebilme yetenekleri arasında önemli derecede farklılık olmadıı sonucuna varılmıtır.

8 Tablo 2 esneklik puanları açısından ele alındıında, iki farklı okuldaki ilköretim örencilerinin çok yönlü düünmeleri, olaylara bakı açıları arasında anlamlı bir farklılık olmadıı sonucuna varılmıtır. Tablo 2 özgünlük puanları açısından ele alındıında, aratırmaya katılan okullar arasında özgün düünceleri ortaya koyma, bulular yapma ve bir ürün meydana getirme yetenekleri açısından farklılık olduu sonucuna varılmıtır. Tablo 2 toplam puanları açısından ele alındıında, aratırmaya katılan iki farklı okul örencilerinin arasında anlamlı farklılık olduu sonucuna varılmıtır. ki farklı okuldaki ilköretim örencilerinin toplam yaratıcılık puanları okullara göre farklılık göstermektedir. SONUÇLAR VE ÖNERLER lköretim 6. Sınıf örencilerinin yaratıcı düünme becerilerinin geliiminin incelenmesi amacıyla yapılan bu çalımada elde edilen bulgular dorultusunda u sonuçlara ulaılmıtır: Sonuçlar Aratırmaya katılan her iki okulu için, lköretim 6. Sınıf örencilerinin yaratıcılık düzeylerinin akıcılık boyutunda farklılık göstermedii sonucuna varılmıtır. En düük düzeyin ise esneklik düzeyi olduu ortaya çıkmıtır. Bu durum, aratırmaya katılan her iki ilköretim okul örencilerinin çok sayıda fikir üretebilme yeteneklerini olayları farklı yönleriyle ele alabilme bakımından kullanamadıklarını ortaya koymaktadır. Çalımanın özgünlük boyutu ele alındıında, okullar arası farklılık gözlenmitir. Bu farklılıın sosyo ekonomik düzeyi düük okulun lehine olması ilgi çekici görülmektedir. Öretimin gözlenmesi, örencilerle görüme sonucu elde edilen izlenim öretmenin bu durumun olumasında etkili olduu düüncesini desteklemektedir. Bu sonuç 1.okulda teknoloji destekli eitim verilmesine karın, çocukların farklı ve özgün olanı yaratma konusunda destee ihtiyaçları olduunu ortaya koymaktadır. Burada görev öretmene dümektedir. Çetingöz (2002), Okulöncesi Eitimi Öretmenlii Örencilerinin Yaratıcı Düünme Becerilerinin Geliiminin ncelenmesi isimli tezinde Okulöncesi Öretmenlii örencilerinin yaratıcılık düzeyleri (akıcılık, esneklik, özgünlük) ve bu düzeylerle örencilerin yaları, mezun oldukları lise türü, okulöncesi eitim durumları, anne-baba meslekleri, anne-baba eitimleri, bulundukları sınıf düzeyi arasındaki ilikileri incelemitir. Bu aratırmanın verileri Örenci Tanıtım Formu ve Torrance Yaratıcı Düünme Testi (Sözel A formu) ile toplanmıtır. Çalımanın sonunda, örencilerin yalarının ve okulöncesi eitim durumlarının yaratıcı düünmenin düzeylerinden akıcılıkta ve esneklikte önemli farklılıklar gösterdii ortaya çıkmıtır. Bu tezin sonuçları çalımamız ile paralellik göstermektedir. Öztunç (1999), Yaratıcı Düünce Üzerinde Ailenin Etkisi isimli tezinde, ilköretim okulu 5.sınıf düzeyindeki örencilerin yaratıcı düünme yetenekleri ile, ailelerin eitim ve ekonomik durumları ile çocuklarına karı tutumları arasındaki ilikileri incelemitir. Ayrıca, çocuklardaki yaratıcı düünme yetenei ile çocukların okudukları okullar arasındaki iliki ve yaratıcılıın cinsiyete göre farklılık gösterip göstermedii incelenen dier konular arasındadır. Aratırmada, Torrance Yaratıcı Düünme Testi nin alt boyutlarını oluturan akıcılık, esneklik ve özgünlük puanları üzerinden, ailelerin eitim ve ekonomik durumları ile çocuklarına karı tutumları incelenmitir. Ayrıca akıcılık, esneklik ve özgünlük özellikleri üzerinde cinsiyet farklılıının etkili olduu görülmütür. Yaratıcı düünme yeteneinin alt boyutları olan akıcılık, esneklik, özgünlük özellikleri ile ailelerin eitim durumları, ekonomik durumları ve tutumları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir iliki bulunmutur. Bu sonuçlar yapılan çalıma ile paralellik göstermektedir. lköretim 6. Sınıf örencilerinin yaratıcılıklarının iki farklı ilköretim okuluna göre deitii görülmektedir. Genel olarak grup ortalamalarına bakıldıında iki okul grubunun ortalamalarının birbirine çok yakın olmadıı anlaılmaktadır. Yine ilginç sonuç, sosyo ekonomik düzeyi düük okuldaki örencilerin yaratıcılıkları dier okula göre daha iyi olduu biçimindedir. Teknolojik olanakları olmayan, genelde aile destei bulunmayan örencilerin örenim gördüü bu okulda örencilerin yaratıcılık becerilerinin yüksek olması yine öretmen faktörüne balanabilir. Öretmen

9 faktörünün önemli olduu yorumu, örencilerle yapılan konumalara ve gözlemlere dayanarak desteklenmitir. Öretimin her basamaında, özellikle okul öncesi ve ilköretim aamasında her düzeydeki örenciye yaratıcılıını ortaya çıkaran eitim verildiinde toplumların bekledii üst düzey düünme becerilerine sahip bireyler yetitirilebilir. Buna da gereksinim vardır. Öneriler Yaratıcılık süreci boyunca sürekli motivasyon gerekmektedir. Yaratıcı örenciler kendilerini motive edebilmekte ve kendi içsel hedeflerini belirleyebilmektedirler. Bu sebeple öretmenlerin örencileri motive edecek etkinlikleri sınıf içinde uygulamaları gerekmektedir. Akıcılık; fazla, bol ve zengin düünce ortaya koymak, çalımalar düzenlemek ve üretim yapmak olarak tanımlanmaktadır. Bundan dolayı örencilerin zengin düüncelerini ortaya koymalarına fırsat verilmelidir. Sınıf içindeki çalımalarda yeni fikirler üretmeleri, fikirlerini rahat bir ekilde ifade edebilmelidirler. Örenciler günlük yaayıları içerisinde karılatıkları problemlere ve olaylara deiik açılardan bakabilmekte ve çözüm için deiik düünceler ortaya koyabilmektedirler. Esneklik, örencideki bu yetenei göstermektedir. Esneklik, aynı zamanda bireylerin yaratıcılık düzeylerini de göstermektedir. Bu yüzden, esnek düünebilme yeteneinin her örencide gelitirilebilmelidir. Özgünlük, bir bireyin bir konuda yeni ve özgün düünceler ortaya koyması, bulular yapması, bir ürün meydana getirmesi ve deeri biçilmeyen yapıtlar ortaya getirmesi olarak tanımlanabilir. Bu aamada örencilerin yeni ve özgün düünceler ortaya koyması, yeni bir ürün meydana getirmesi için eitim ortamlarının uygun olması gerekmektedir. Eitim ortamlarında çeitli etkinliklerin örencilere uygulanması ile örencilerin özgün yapıtlar ortaya getirmemesi için hiçbir sebep yoktur. Öretmenler, örencilerin yaratıcı düünme becerilerini gelitirebilecek yöntem, teknik ve etkinlikleri sınıflarında uygulamalıdırlar. Öretmenlerin görevleri örencilere belli bilgileri öretmek deil, bilgileri kullanma becerileri kazandırma olarak algılamaları gerekir. Öretmenler, akıcı, esnek ve orijinal bir düünme gücüne sahip olmalı ki çocukları yaratıcılıa yöneltecek bir öretme-örenme ortamı düzenleyebilsin ve yaratıcılıın geliimine rehberlik edebilsin. Öretmen, örencilerin özgürce denemeler yapmalarına, olaanın dıında çözümler bulmalarına fırsat yaratacak esnek öretme- örenme ortamları düzenleyebilmelidir. Öretmen, örenciler üstünde zaman baskısı yaratmamalı, aceleci olmamalıdır. Hızlı düünme yerine; dikkatli düünmeye, çeitli olasılıkları düünmeye ve yaratıcılıa deer vermelidir. Çocukların düünmesi için, problemlere birçok alternatif çözüm yolları bulması için zaman tanımalıdır. Bu aratırmada, bulguların deerlendirilmesi iki aratırmacı tarafından yapılmıtır. Deerlendirmenin daha çok aratırmacı ile yapılması ve görüler arasındaki ilikiye bakılması çalımaların daha güvenilir olması açısından önerilmektedir. KAYNAKLAR Aslan, E. (2001). Torrance Yaratıcı Düünce Testi nin Türkçe Versiyonu. M.Ü. Atatürk Eitim Fakültesi Eitim Bilimleri Dergisi. Sayı 14, Sayfa : Biber, M. (2006). Kefederek Örenme Yönteminin lköretim II. Kademe Matematik Dersi Örencilerinin Yaratıcılıkları Üzerindeki Etkisi, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eitim Bilimleri Enstitüsü, zmir. Çalar, D. Yaratıcı Çocuklar ve Yaratıcılıın Gelitirilmesi. Çada Eitim Dergisi. Cilt 1, Sayı 9. Çelek, T. (2002). Yaratıcılık ve Eitim Sistemimizdeki Rolü. Bilim, Eitim ve Düünce Dergisi. Cilt 2, Sayı 1, Sayfa: Çetingöz, D. (2002). Okulöncesi Eitimi Öretmenlii Örencilerinin yaratıcı Düünme Becerilerinin Geliiminin ncelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü Eitim Bilimleri Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. zmir. Demirel, Ö. (2003). Kuramdan Uygulamaya Eitimde Program Gelitirme. 5. Baskı. Pegema Yayıncılık. Ankara.

10 Erdodu, Y.M. Yaratıcılık ile Öretmen Davranıları ve Akademik Baarı Arasındaki likiler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. ISSN: Yaz C.5 S.17 (95-106). Higginston, W. (2000). Creativity in Mathematics Education: The Role of the Teacher. 9 th International Congress on Mathematical Education, Tokyo. Karasar, N. (2002). Bilimsel Aratırma Yöntemi. 11. Baskı. Nobel yayınları. Ankara. Öztunç, M. (1999). Yaratıcı Düünce Üzerinde Ailenin Etkisi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. Sakarya. Silver, E.A.(1997). Fostering Creativity Through Instruction Rich in Mathematical Problem Solving and Problem Posing. University of Pittsburg, LRDC 729, 3939 O Hara Street, Pittsburg, PA 15260, USA.Sungur, N. (1997). Yaratıcı Düünme. stanbul: Evrim Yayınları. Torrance, E.,P. (1972). Torrance Tests of Creative Thinking. Directions Manual and Scoring Guide. Figural Test Booklet A. Turgut,.(1990). Sanat Felsefesi. Karınca Matbaası, 2.Basım, zmir.