YENİ DOĞANLARDA VE GEBELERDE İMMUNOHEMATOLOJİK TESTLER: DAT, İAT VE ANTİKOR TANIMLAMA Prof Dr Davut Albayrak Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kan Merkezi ve Çocuk Hematoloji BD-Samsun davutalb@omu.edu.tr KMTD-ANTALYA-2011
ANTİ GLOBULİN ANTİ GLOBULİN TESTİ GLOBULİN insan Ig GAM, c3d, c5d Nerede: Hücre yüzeyinde Anti globulin geniş: Anti insan Ig +Anti C3d Anti globulin tek tür: Ig G, Ig M, Ig A, Anti C3d 2/29
BEBEK-ANNE-İAT-ÇAPRAZ Yenidoğan plazmasındaki antikorların kaynağı annedir ve Ig G dir. Annede Ig M olabilir, bebeğe geçmez. Yenidoğanın ters kan gruplaması anneyi yansıtır. Yenidoğandaki iat ve çapraz sorunlarında anne plazmasında çalışma yapılır. 3
ANTİ GLOBULİN Kırmızı kan hücrelerinin üzerindeki antijenlere karşı oluşmuş antikorları ve/veya yüzeye bağlı komplemanı arar. Antikor ve/veya komplemanın bağlanmış oluşu Anti insan Ig veya anti insan kompleman ile anlaşılır. Anti insan globulin antikorun bağlanması kan merkezlerinde kümelenme ile görünür hale getirilir. Florsu boyalar, RİA gibi başka yöntemlerle görünür hale getirmek ve ölçmek te mümkündür. 4
DOĞRUDAN DAT-DOLAYLI İAT Doğrudan antiglobulin testi:örnekte eritrosite bağlı olan antikoru arar-direkt Coombs Yenidoğana plesantadan geçmis Ig G anti D Dolaylı-indirekt, örnek plazmasındaki antikoru arar. Örnekteki antikor önce (başka) eritrosite bağlanır,sonra doğrudan antiglobulin testi yapılır. 5
DOLAYLI TİTRE Dolaylı antiglobulin testi:plazmada bulunan anti kırmızı kan hücresi antikoru D + bebek taşıyan D- annenin plazmasındaki anti D antikoru Dolaylı antiglobulin titresi D + bebek taşıyan D- annenin plazmasındaki anti D antikoru serum fizyolojik ile 1:x defa seyreltildiğinde dolaylı antiglobulin testinin +1 pozitif ve sonraki adımda testin negatif olduğu adım 6
ANTİGLOBULİN TESTİ NEGATİF Antiglobulin negatif iki anlamı var 1-Antikor miktarı antikorun bağlandığı hücrede kümelenme yapacak kadar değil Hemoliz için yetebilir. Amnezide ilk torbada etkisiz transfüzyon olur, antiglobulin negatif olabilir. Hemoliz olmayabilir 2-Antikor yoktur 3-Prozon etkisi- antikor çok fazla- küme yok Seyrelt ve tekrarla 7
ABO DAT MI? Bebekte DAT pozitif fakat annede İAT negatif ise DAT Anti A,B uyumsuzluğu ile olmuş İAT testindeki hücreler genellikle O grubundandır. 8
ANTİKOR TANİMLAMADA ANTİKOR KAYNAKLARİ 1 -plazmadaki antikor 2 -Kırmızı kan hücresinden elüsyonla elde edilen antikor 9
YENİDOĞANLARDA TRANSFÜZYON ÖNCESİ YAPİLMASİ GEREKEN TESTLER Bebekte ABO ve RhD grup Bebekte direk antiglobulin test (DAT ) Anne ABO ve RhD grup Anne plazmasında indirekt antiglobulin testi İAT + ise antikor tanımlama 10
YENİDOĞANIN HEMOLİTİK HASTALIĞINDAN SORUMLU ANTİJEN SIKLIKLARI EN SIK:D % 40-50 sonra Kel, c, E ve antijenleri gelir. TÜRK Toplumunda K % 7 Hollanda çalışması 1.133 İAT + kadın E %23, K %18,8, D %18,7, c %10,4, 11
CDE KALIP GİBİ D geni ve CE geni yakın yerleşimlidir. Birbirinden küçük bir başka genle ayrılırlar. C ve E tek genin iki epitopudur. Baba ve anneden onlardaki birleşimle geçerler. C ve E birbirinden ayrılmaz. Baba CCDe ve anne cdee ise bebek cde olmamalı? CDe %42, cde %14 D negatif bir annenin C+ veya E + olması %8 12/2 9
CDE BAKMANIN ANLAMI Beyazlarda cde %37 dir. D- %40* D- ve CDE- önemsiz. CDE + ise ve D- bulunmuş ise D+ olma ihtimali %96 dır. D varyant ve/veya D antiglobulin bak. *Oski 13
KIZLARA K + KAN VERİLMEMELİ? Kell antijeni ilk kan vermede % 10 antikor ürettiricidir. Türk, toplumundaki sıklığı %6 civarındadır. Çoğu Kk. Doğurganlık çağındaki kadınların K + kan alması onların ilk K+ bebeklerinde immun hemolitik hastalığı ile karşılaşma ihtimalini artırır. 14
SIK GÖRÜLEN ANTİKOR AİLELERİ Ensık görülen alt grup antikorları Rh (D, C, E, c, e, f, Cw); Kell(K, k-celano, Kpa, Kpb, Jsa, Jsb); MNS (M, N, s, S); Kidd (JKa, JKb); Duffy (Fya, Fyb) ve Lutherandır Sıklıklar ülkelere göre değişiklik gösterir. 15
PLESENTA KANAMA SİKLİĞİ-ANTİ D İLİŞKİSİ Gebelik süresince 1 trim %3, 2, trim %12, 3.trim %45, doğum %64 toplam %76 kanama olur. 2.5 mlden büyük kanamala %1, 30ml büyük kanamalar %0.25 görülür. Anti D gelişmesi D+ gebelik sayısı ile ilişkilidir. D- annelerin ilk D+ bebekte %16 anti D+, 5. Gebelikte %50 dir. %25-50 D- cevap vermezdir. 16
VERİLEN ANTİ D NE KADAR KANİ YİKAR Genel doz 300 mcg 1500 ü verildiğinde 17 ml kanı baskılar. 1/400 kadında 30 ml den fazla kanama olur. 17
ANTİ D NE KADAR SÜRE ETKİN Bir çalışmada Rh D( ) annelerden 157 sine 28. Haftada 1500 ü ve 407 sine 28 ve 34. Haftalarda 500 er ü Anti D verilmiş. Doğumda anne kanında anti D bakıldığında 1500ü tek doz verilenlerin % 78 sinde, 28 ve 34 ü haftada 500 ü verilenlerin %39 unda doğumda Anti D negatif bulunmuş. Bebeğin D+ veya D- olmasından etkilenmemiştir. Fakat >28 +12 doğanlarda pozitiflik azalmıştır 18
ANTİ D VERMENİN FAYDASI Post natal Anti D 300 mcg vermekle koruma ile Anti D gelişme riski %1-2 dur. 28-32. haftada verilirse %0.2dır. 3. trim + doğum sonrası %96 korur. 19
ABO ANTİ D İLİŞKİSİ ABO uyumsuzluğu anti D gelişimini azaltır. A uyumsuzluğu %90, B uyumsuzluğu %50 D antikorundan korur. Fakat antikor gelişmişse ikincil antikor artırıcı uyarımdan korumaz ve hastalığı hafifletmez. Kanama anında ve hemen sonrasında anne kanında yeterli Anti D olması antikor gelişmesini önler veya azaltır. Annedeki D bebekte antikor geliştirebilir mi? Anne D + ve bebek D- olduğunda bebeğin anne karnında hassaslaşması %1.8 dir. Klinik önemi yoktur. 20
ABO Bebeklerin %20 sinde ABO uyumsuzluğu olduğu halde ABO hemolitik hastalığı 1:150-1:3000 bebekte olur. Olanların %87 si sonraki bebekte tekrarlar. Tekrarlayanların %67 si fototerapi gibi bir müdahale gerektirir. 21
GEBELİKTE D ANTİKORU GELİŞİRSE ŞU İŞLEMLER GEREKEBİLİR. Amniosentez sıralı işlemleri, bilüribin, OD Fetus USG doppler Uterus içi kan verme Prematüre doğum Anneye koruyucu anti D 22/2 9
ANTİ D VAR NE YAPALIM? Anti D 1:32, Anti Kel 1:8 üstü Fetal serebral orta arter akımı büyük 1.5 İntrauterin kan ver: 28. hafta 23
AMNİOSENTEZ: Amnisentez hidrops riskini belirleme ve bebek kan grubunu DNA ile tesbit etmek için örnek almak amacıyla yapılır. Amniyon sıvısı spektroskopisinde 450 nmde Liley kartları ile bakılır. 1. Seviye anemi veya hastalık yok, %10 kandeğişimi ihtimali,2. seviye orta şiddette. 3. seviye şiddetli hastalığı gösterir. Bu grupta 7-10 günde hidrops gelişir. 24
ULTRASONOGRAFİK İNCELEME: Usg :hidromnios,a sit,effüzyon, Fetal arter akım hızı artışı, orta serebral arter akış hızı geniş bir şekilde kullanılmıştır. İntrauterin transfüzyon için genellikle orta serebral arter akım hızının normalin 1.5 katından yüksek olması ölçüt olarak alınır. Çünkü diğer bulgular ortaya çıktığında bebek bir ölçüde etkilenmiştir 25
PLAZMA DEĞİŞİMİ Plazma değişimi önceki gebeliğinde 24-26 haftadan önce hidrops gelişen gebelerde yapılır. Plazma ve albumin kullanılır, Sonra IVIG verilir 26
HİDROPSUN USG BULGULARI: Hafiflerde usg bulgusu yok, ortalarda fetal damar akışında değişiklikler görülebilir. Ağır hidropsda anemi, polihidramnios, hidrops, portal hipertansiyon, asit ve öteki effüzyonlar gözükür. 27
HİDROPS TEKRARLAMASI İlk bebek hidrops ise ikincisi %90 hidropstur. İkincisi biricisi ile aynı ayda veya daha erken gelişir. Nadiren daha geç gelişir. İlk defa anti D hassaslaşmış gebelikte hidrops gelişme riski %8-10 dur. 28
BİLGİ TOPUMUNUN URETIM VE HIZMET ARAÇLARINI KULLANAN KAN MERKEZCİLERE TEŞEKKÜRLER 29