MEB TOPLAM KALİTE ÖDÜLÜ VE BAŞVURU ŞEKLİ Mustafa Murat > TKY Uzmanı > mmurat06@gmail.com Ülkemizde hizmet birimlerinde ve özelde eğitimde üst kalite kriterlerinin belirlenmesi ve kurumların bu çerçevede yaptıkları iş ve işlemleri gözden geçirerek raporlaştırmaları, kamuoyuna deklare etmeleri ve performans düzeylerini belirlemeleri günümüzde büyük bir önem kazanmış ve bir adım ileriye gitmenin, yarına hazırlanmanın temel faktörü konumuna gelmiştir. Bültenimizde kalite çalışmalarına büyük bir yer ayrılmış ve her sayıda kurum ve kuruluşlar, toplam kalite çalışmaları konusunda bilgilendirilmeye, yönlendirilmeye ve bu konuya özel önem vermeleri için teşvik edilmeye çalışılmıştır. Yazılarımızda bültenin tüm sayıları bir bütünlük içerisinde ele alınmış her sayıda ise ayrı bir detaya değinilmiştir. Dolayısıyla kurum ve kuruluşlar bültenimizin tüm sayılarını gözden geçirdikleri takdirde, ayrı bir rehbere ihtiyaç kalmadan kendi toplam kalite çalışmalarını yürütebileceklerdir. Bu yazımızda daha önceki sayılarda ele alınan ve 22 Temmuz 2005 tarih ve 45435 sayılı genelge ile valiliklere duyurusu yapılan TKY Ödüllendirme konulu Genelgesi ile Ödül El Kitabı üzerinde ayrıntılı biçimde durulacaktır. Kurumlar, 14 Ekim 2005 tarihine kadar kalite başvurusunda bulunacaklardır. Hükümet Programında "Kamuda verimliliğin artırılması ve şeffaflığın sağlanması için hizmet birimlerinin, kamuoyuna performans raporu sunmaları yönünde çalışmalar yapılacağı" ifade edilmiştir. Yine hükümetin hazırlamış olduğu "Acil Eylem Planı"nda "Kamuda performans ölçümüne dayalı bir modelin geliştirileceği, şeffaf ve etkili bir yönetim sisteminin uygulanacağı" gibi hususlara yer verilmiştir. Bu anlayışa dayalı olarak, Türk Kamu Yönetimi için Milli Eğitim Bakanlığı özelinde bir ilk uygulama olacak olan "MEB Toplam Kalite Yönetimi Uygulamaları Ödül Yönergesi" adı altında, kurumsal performansın ve ekip performansının ölçümüne ilişkin model geliştirilmiştir. "Ölçülemeyen hizmet geliştirilemez ve yönetilemez" temel felsefesinden hareketle bu düzenleme sayesinde artık bireysel performansın yanında kurum ve ekip performansının da ölçülmesi mümkün olacaktır. Bu modelde gerek ekiplerin gerekse okul/kurumların çalışmaları, geliştirilen kriter ve göstergeler bağlamında değerlendirilecek ve Türkiye çapında ödüle layık görülen kurumlar ve ekipler belirlenerek ödüllendirilmiş olacaktır. KURUMLARDA 2005-2006 EĞİTİM VE ÖĞRETİM YILI KALİTE ÇALIŞMALARI 1. BİLİNMESİNDE YARAR OLAN KALİTE BİLGİLERİ Kurumlar kurumsal kalite çalışmalarına başlamadan önce Toplam Kalite Yönetimi felsefesine ait çalışmaları gözden geçirmeli, aşağıda verilen bilgileri dikkate almalıdırlar. a. MEB in Kalite Politikası Milli Eğitim Bakanlığı nın eğitim-öğretim ve yönetime ilişkin kalite politikalarını aşağıdaki şekilde özetlemek mümkündür:
Eğitimin paydaşları olan öğrenci, veli, öğretmen, diğer eğitim çalışanları, bir üst eğitim kurumu, işverenler, meslek kuruluşları ve genel anlamda toplumun mutluluğunu hedefleyen bir eğitim-öğretim ve yönetim yaklaşımını uygulama, Eğitimin paydaşlarının eğitimde karar alma süreçlerine katkı ve belirli esaslar çerçevesinde katılımını sağlayarak toplumda demokrasi bilincini ve kültürünü geliştirme, Dil, din, ırk, cinsiyet ayırımı gözetmeksizin eğitimde fırsat ve imkan eşitliği sağlayarak herkesin bilgi ve becerisini eğitim yoluyla geliştirme, Eğitimde insani değerleri ön planda tutarak yüksek karakterli insan yetiştirme, İnsanlığın karşı karşıya bulunduğu ekonomik, kültürel ve sosyal problemlerin çözümünde, iş yapma heyecanımızın kaynağı olan kültürel müktesabıtımızdan paydaşlarımızı haberdar etme, İnsanlığın bilgi ve kültür birikimini ortak akıl ve eğitim yoluyla değerlendirerek, insanlığın ihtiyacı olan barış ve huzur ortamına kavuşmasına katkıda bulunma, Eğitim-öğretim ve eğitimin yönetiminde süreçlere odaklanarak mükemmele doğru sürekli gelişimi sağlama, Başta insan kaynağı olmak üzere eğitime ayrılan kaynakları etkili ve verimli kullanma, Çağdaş medeniyetin ortağı bireyler yetiştirme, Yetişen insanımızın; iyi insan, iyi vatandaş ve iyi meslek adamı olmasına katkı sağlama, Yaşanabilir ve sürdürülebilir bir çevre oluşturmaya saygı ve katkıda bulunma, Toplumun düşünce ve ahlaki temizliğine katkıda bulunma, İnsanların öğrenme ve kendilerini gerçekleştirmelerinin önündeki tüm engelleri ortadan kaldırma, İş dünyasının ihtiyacı olan nitelikli bir işgücünün oluşumuna katkıda bulunma, Eğitimde evrensel ilkeleri gözetme. b. MEB in Vizyonu Ülkemizin dünya lideri olmasına katkıda bulunan, Türkiye de eğitim görmeyi herkes için ayrıcalığa dönüştüren, mutlu bireyler yetiştiren bir eğitim sistemini oluşturma. c. MEB in Misyonu Ne: Yüksek karakterli ve nitelikli insanlar yetiştirmek; bunun için politikalar geliştirmek, eğitim ve öğretim programları hazırlamak, ilgili standartları, öğretmen niteliklerini belirlemek ve bunlarla ilgili ARGE çalışmaları yapmak, eğitim ortamını hazırlamak, eğitim-öğretim yapmak, rehberlik, denetim ve değerlendirme sistemleri oluşturmak. Neden:Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin bekası ve milletin mutluluğu için, bireyin ve toplumun sürekli eğitimini ve gelişmesini sağlamak. Nasıl: Fırsat ve imkan eşitliği sağlayarak, evrensel ilkeleri gözeterek, çağın gerekleri ve toplumun ihtiyaçlarına uygun olarak kişilerin ilgi ve yetenekleri doğrultusunda, ülke genelinde eğitim-öğretim ve bununla ilgili yönetim hizmetlerinde birlik ve beraberlik sağlayarak. Ne için: Milletin bütün fertleri için. d. MEB in Değerleri
MEB, işlerde ve davranışlarda açıklık, dürüstlük, objektiflik ve toleransı esas alma; yeniliklere açık olma; vatanı, milletimizi sevmenin, bireysel anlamda, verimli ve kaliteli mal ve hizmet üretmekten geçtiğini bilme; bilgiye ve bilimsel düşünceye önem verme; yüksek nitelikli bilgi çağı insanını yetiştirmeyi hedefleme; zamanın değerini bilme; başarıyı takdir etme; yetenekleri geliştirme; eğitime yapılan yatırımın yarına yapıldığının bilincinde olma; öğrenmenin yenilik ve gelişme için fırsat olduğunu bilme; sağlıklı bir çalışma ortamının önemini bilme; iş başarımını (performansını) katılımcılıkla ölçme; yanlış iş sonuçlarında insanları sorgulamaktan ziyade, iş süreçlerini sorgulama; dinlemesini bilme; sabırlı olma; çağa ve çevreye karşı duyarlı olma; ben yerine, biz kavramını kullanma ve başarının birlikte yakalanacağına inanma gibi değerleri bilip taşımaktadır. e. Toplam Kalite Yönetimi Felsefesi ve Temel İlkeleri Müşteri odaklılık, sürekli gelişme, tam katılım, kurum kültürü, önce insan anlayışı ve birey kalitesi, süreç yönetimi ve süreç performansını geliştirme, liderlik. 2. PERFORMANS DEĞERLENDİRME Bireysel ve kurumsal anlamda yürütülen her faaliyetin mutlaka bireye, kuruma ve nihai anlamda topluma hangi katma değeri sağladığının sorgulanmasına Değerlendirme diyoruz. a) Birey Değerlendirmesi Birey değerlendirmesi "çalışanın işindeki başarı derecesi ve kişiliği hakkında bir yargıya varma süreci" şeklinde tanımlanmaktadır. Birey Değerlendirme Türleri: a1) Kişilik Değerlendirmesi a2) Yeterlik Değerlendirmesi a3) Performans (Edim) Değerlendirmesi b) Kurumsal Performans Değerlendirmesi Kurumsal performans değerlendirmesi, bir kurumun bir standart/model çerçevesinde etkinlik ve verimliliğinin belirlenmesidir. Kurumsal performansı n değerlendirilmesinde Avrupa Kalite Yönetimi Vakfı (EFQM) tarafından geliştirilen Mükemmellik Modeli, Malcolm Baldridge Model, Deming Ödülü Modeli kullanılmaktadır. MEB, Kurumsal Performans değerlendirmesinde EFQM tarafından geliştirilen Mükemmellik Modelini benimsemiştir. Bu modellerin dışında ulusal düzeyde yapılan değerlendirmelerle verilen başka kalite ödülleri de vardır; bunlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir: İngiltere Kalite Ödülü (UKQA) Yeni Zelanda Ulusal Kalite Ödülü (NZQA) Rajiv Gandhi Ulusal Kalite Ödülü (RGNQA) Singapur Kalite Ödülü (SQA) Kanada Mükemmellik Ödülü (CAE) 3. DEĞERLENDİRME İLKELERİ
Değerlendirme sürecinde kullanılan yöntem ve formlar nasıl olursa olsun, değerlendirme süreci bir takım ilkeler çerçevesinde yürütülür. Bu ilkeler, aşağıda sıralanmıştır: a) Değerlendirmenin amacı; görevin amacını gerçekleştirmeye yönelik olmalıdır. b) Değerlendirme konusu; çalışanın özel yaşamı değil, kurumundaki yaşamı ve yönetim etkinlikleri olmalıdır. c) Değerlendirme; biçim ve sonuçlarıyla değerlendirilene baskı aracı olarak değil, geliştirme aracı olarak kullanılmalıdır. d) Değerlendirme; çalışanın mesleğine, kurumuna bağlanmasına ve kurumu için gücünü tam kullanmasına yardım etmelidir. e) Değerlendirmenin sonuçları kurumun gelişmesine katkıda bulunabilmelidir. f) Değerlendirme; çalışanın etkisi altında kaldığı çevre etkenlerini de içermelidir. g) Değerlendirme yapacak yöneticiler, değerlendirme konusunda yeterli ve yetkin olmalıdırlar. h) Değerlendirme, değerlendirilene yaptıkları hakkında bilgi vererek kendi kendilerini kontrol etmeye olanak sağlamalıdır. i) Değerlendirme sistemi, giderek çalışanı özdeğerlendirmeye ulaştırmalıdır. j) Değerlendirme; değerlendiren ile değerlendirilen arasında çift yönlü bir iletişim olarak görülmeli ve uygulanmalıdır. k) Değerlendirmenin; çalışanlarda performans, moral ve motivasyon düşüklüğüne yol açmaması için, değerlendirme ölçüt ve standartları kadar sonuçlarının da değerlendiren ve değerlendirilen tarafından bilinmesi gerekir. l) Etkili bir değerlendirme yapılabilmesi için değerlendiren yöneticinin duyarlılık, olumlu yaklaşım, başkalarına ilgi gösterme, duyguları anlama gibi özelliklere sahip olması ve bu özellikleri kullanması gerekir. m) Değerlendirmeyi yapan ile değerlendirilen arasında karşılıklı güvene dayanan bir ilişkinin oluşması gerekir. n) Değerlendirme, değerlendirileni savunmaya zorlamamalıdır. o) Değerlendirmeyi daha etkin bir hale getirebilmek için, değerlendirme sürecinin bir kayıt sistemini kurarak süreçler arasında bir bilgi akışı sağlanmalı, böylece bir sonraki değerlendirme için veri tabanı oluşturulmalıdır. p) Değerlendirme sürecinde olumlu insan ilişkileri yaklaşımı izlenmelidir. r) Değerlendirme sürecinde sorumluluklar paylaşılmalıdır. 4. OKUL VE KURUMLAR NE YAPMALIDIRLAR 2005-2006 Eğitim-öğretim yılı Kalite Ödülü için okullar yukarıda tarih ve sayısı verilen Ödüllendirme genelgesi ve Kalite El kitabı ekini http://personel.meb.gov.tr/yodged/anasayfa/anasayfa.htm adresinden indirerek dikkatlice okumalı ve daha önceki yıllarda yapmış oldukları çalışmaları kalite el kitabında belirlendiği şekliyle raporlaştırarak bağlı oldukları ilçe milli eğitim müdürlüklerine resmi yazı ekinde göndermelidirler. Karşılaştıkları soru ve sorunlarla ilgili olarak bu bölümün yazarına veya Güven-Der Genel Merkezine mail ile başvuruda bulunabilirler. Burada önemle ele alınması gerekli olan husus, bu yıl ilki düzenlenen kalite ödülünün büyük bir öneme sahip olduğu ve kurumların sırasıyla bulundukları ilçe, il ve Türkiye genelinde belirlenecek olan Kalite Beratı nı almalarının kurumsal performans ve bölgelerinde ışık okul olma özelliği taşınması açısından önemlidir.
Bu nedenle kurumlar mutlaka kalite alt yapılarını tamamlamalı ve bağlı oldukları ilçe millî eğitim müdürlüğüne gerekli başvuruyu yapmalıdırlar.