Hemşirelerin Uzaktan Hemşirelik Eğitimine İlişkin Algıları: Genel Amaçlı Bir Proje Çalışması Belgin Boz Yüksekdağ Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi, Eskişehir bboz@anadolu.edu.tr Özet: Bu projenin amacı, hemşirelerin bilgisayar teknolojilerine dayalı uzaktan hemşirelik eğitiminin yönetim, iletişim, öğrenme, teknoloji ve değerlendirme boyutlarına ilişkin algılarını belirlemektir. Son yıllarda Türkiye de ve dünyada yaşanan hemşire açığı, sağlık hizmetlerinin sunumunu olumsuz yönde etkilemektedir. Bu bağlamda, önemli sağlık kuruluşları tarafından bilgisayar teknolojilerine dayalı uzaktan eğitim yöntemlerinin, nitelikli hemşire açığını kapatmak ve daha yüksek eğitimli hemşireler sağlamak için alternatif bir çözüm olduğu düşünülmektedir. Bu bağlamda öğrenen merkezli yaklaşımdan hareketle bilgisayar teknolojilerine dayalı uzaktan hemşirelik eğitim programları oluşturmada hedef kitlenin algıları önemlidir. Bu projenin araştırma alanı Eskişehir ilinde kamu hastanelerinde çalışan hemşirelerdir. Bu proje, ölçek geliştirme çalışmaları ve hemşirelerin uzaktan hemşirelik eğitimine ilişkin algılarını belirleme aşamalarından oluşmaktadır. 24 ay sürecek olan bu projede; ilk yıl, ölçek geliştirme çalışmaları (ölçek maddelerinin oluşturulması ve kapsam geçerliliği için uzman görüşünün alınması, pilot çalışma ve ölçeğin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları); ikinci yıl: uygulama ve raporlaştırma (hemşirelerin uzaktan hemşirelik eğitimine ilişkin algılarının belirlenmesi, verilerin analizi ve rapor haline getirme) çalışmaları yer alacaktır. Anahtar Sözcükler: Algı, ölçek geliştirme, hemşirelik, uzaktan hemşirelik eğitimi. The Perceptions of Nurses towards Distance Nursing Education: A general-purpose project study Abstract: The purpose of this project is to develop a scale to determine the perceptions of the nurses towards the distance nursing education based on computer technology. The shortage of nurses adversely affect the delivery of health services in the world and Turkey in recent years. The distance education based on computer technology is considered by major health organizations to be an alternative solution. In this context, it is important the perception of the target audience to create the distance nursing education programs. This project's research area is the nurses working in public hospitals in Eskişehir. This research consists of the scale development study and determining step of the perceptions of nurses towards distance nursing education. This project will last 24 months. The first year will conduct scale development studies (the creation of scale items and receipt of the expert opinion for content validity, pilot study, the reliability and validity studies of the scale), the second year will conduct implementation and reporting (determination of the perception of nurses towards distance nursing education, analysis of data, make reports). Keywords: Perception, scale development, nursing, distance nursing education, 1. Araştırmanın amacı Bu projenin amacı, hemşirelerin uzaktan hemşirelik eğitimine ilişkin algılarını belirlemektir. Hemşirelerin uzaktan hemşirelik eğitimine ilişkin algıları belirlenerek bilgisayar teknolojilerine dayalı uzaktan hemşirelik eğitim programlarının oluşturulmasına temel olacaktır. Bu projede; hemşirelerin; algıları nedir? öğrenme özellikleri nasıldır? öğrenme gereksinimleri nelerdir? algıları gereksinimlerine göre değişmekte midir? algıları demografik özelliklerine göre değişmekte midir? sorularına yanıt aranacaktır.
2. Literatür desteği Uluslararası Hemşireler Birliği (ICN, 2006), yeterli sayıda hemşire ile topluma sunulan nitelikli sağlık hizmetleri arasında bir bağ bulunduğunu, dünyada birçok ülkede hemşire arz/talep dengesizliklerinin arttığına ilişkin kanıtlar olduğunu, dünyadaki hemşire oranlarında büyük farklılıklar bulunduğunu, düşük gelirli ve yüksek gelirli birçok ülkede artan hemşire talebinin karşılanamadığını belirtmektedir (ICN, 2006). Amerika Birleşik Devletlerinde 140 bin hemşire açığı vardır. Bu sayının 2020 yılına kadar 800 bin olması beklenmektedir. Dünya Sağlık Örgütünün verilerine göre, 57 ülkede her bin kişiye %2,3 den daha az hemşire, doktor ve ebe düşmektedir. Bu oran, dünyadaki bazı insanların temel sağlık bakımını bile alamadığını göstermektedir (Callister, 2012). Türkiye de ise her bir hemşireye 549 kişi düşmektedir (TUİK, 2013). Hemşire açığını özellikle gelişmekte olan ülkelerde yaşanan önemli bir işyeri arz-talep dengesizliği olarak gören uluslararası hemşireler birliği, talebi karşılamak için iyi eğitilmiş hemşire sayısının artırılması gerektiğini, çözümün ulusal, uluslararası, eğitimsel ve yasal mesleki kuruluşların katkısı ile olabileceğini belirtmiştir (Rosenkoetter&Nardi, 2007). Amerika Birleşik Devletleri nde hemşirelik konseyi, yüksek eğitimli hemşire işgücü olmadan ulusun sağlığının risk altında olacağını ifade ederek eğitim düzeylerinin yükseltilmesinin, ulusun hemşirelik gereksinimlerinin karşılanmasında ve daha güvenli, etkili hasta bakımının sunulmasında önemli olduğunu bildirmektedir. Hemşirelik Konseyi, mesleğe giriş düzeyine bakmaksızın hemşireleri lisans, yüksek lisans ve doktora düzeyinde eğitim için cesaretlendirmektedir. Bu bağlamda, bilgisayar teknolojilerine dayalı uzaktan eğitimin, hemşirelerin eğitimlerini sürdürmede alternatif bir çözüm olduğunu bildirmektedir (TriCouncil, 2010). Bu bağlamda sağlık sisteminde yaşanan hemşire sıkıntısı ve mesleğin eğitim seviyesini artırma düşüncesi bilgisayar teknolojilerine dayalı uzaktan hemşirelik programlarının artmasına yol açmıştır (Schnetter, Lacy, Jones, Bakrim, Allen& O'Neal, 2014). Amerikan Hemşirelik Akreditasyon Birliği (AACN), hemşirelik eğitiminde uzaktan ders ve programların arttığını ve artmaya da devam edeceğini, bu büyüme ve gereksinim doğrultusunda daha kaliteli hemşirelik eğitimi sağlamak için bazı ölçütler olması gerektiğini belirtmiştir. Akreditasyon birliğine göre uzaktan öğrenme teknolojileri aracılığıyla sunulan bütün hemşirelik programları, yüz yüze formatta sunulan programlar gibi aynı akademik program, öğrenme desteği standartlarını ve kabul ölçütlerini karşılamalıdır. Öğrenci çıktıları programda belirlenen görev, amaç ve hedeflerle tutarlı olmalıdır. Kurum, öğrenci çıktılarını değerlendirmek için bir araç oluşturma sorumluluğunu üstlenmelidir. Bu değerlendirme, bütün program çıktılarını, derse özel çıktıları ve sürece ilişkin çıktıları içermelidir (AACN, 2014). White (2006), uzaktan hemşirelik eğitiminde hedefin, örgün eğitime katılamayan öğrencilere örgün eğitime eşdeğer bir öğrenme deneyimi sağlamak olduğunu vurgular. Uzaktan eğitim yöntemleri, hemşirelik eğitiminde çok çeşitli amaçlar için; ya geleneksel öğretim yöntemlerinin yerine ya da destekleyici olarak kullanılmaktadır. Etkileşimli çoklu ortam teknolojisinin kullanılmasıyla klinik becerilerin kazandırılmasında da son zamanlarda alternatif bir yol olarak önem kazanmaya başlamıştır (Bloomfield, While & Roberts, 2008). Bu bağlamda bilgisayar teknolojilerine dayalı uzaktan hemşirelik eğitiminin tasarımında üzerinde durulması gereken bazı önemli konular bulunmaktadır. Simonson, Smaldino, Albright&Zvacek, (2009), uzaktan eğitim planlaması yapılırken öğretim sisteminin tüm yönlerini etkileyecek kararlar alınması gerektiğini belirtmektedir. Çünkü öğrenme ortamı; öğreticiler, öğrenenler, ders materyalleri ve teknoloji gibi pek çok bileşenden oluşan bir sistemdir. Foley (2007), başarılı bir öğretimin herhangi bir teknoloji ile de sağlanabileceğini ancak ideal olanın tek bir ortam ya da teknolojiye dayanmaması olduğunu belirtmektedir. Öte yandan Bates (1995), hedef kitle, içerik, amaç ve kullanılan teknolojiler ne olursa olsun uzaktan eğitimde teknoloji kullanımı için dikkate alınması gereken konular olduğunu belirtmektedir. Bunlar: Bütün sunum yöntemleri için nitelikli öğrenme etkinliklerinin tasarımı önemlidir. Her ortam kendine özgü estetiğe sahiptir, bu nedenle profesyonel tasarım önemlidir. Eğitim teknolojileri esnektir, her biri güçlü ve zayıf yönlere sahiptir. Etkileşim gereklidir. Öğrenci sayıları önemlidir. Ortam seçimi bir derse ulaşan öğrenci sayılarına bağlıdır. Öğreticilerin teknolojiyi etkili bir şekilde kullanmaları için eğitime gereksinimleri vardır. Teknoloji sorun değil bir araçtır. Sorun, öğrenenlere ne ve nasıl öğretileceğidir. Alley&Jansak (2001) ve Egerton (2007) hemşirelik eğitiminde, bilgisayar teknolojilerine dayalı derslerin, öğrenen merkezli yaklaşım ilkelerine dayanması gerektiğini belirtmektedir: Bu ilkeler: Bilgi öğrenenler tarafından yapılandırılmalı Öğrenenler kendi öğrenme sorumluluğunu almalı
Öğrenenler öğrenmek istediklerinde güdülenmeli Dersler konuşma ve yansıtma için olanak sağlamalı Öğrenme etkinlikleri, farklı öğrenme biçimlerine sahip öğrenenlere göre düzenlenmeli Bireysel ve ortak öğrenme etkinlikleri karıştırılmalı Hatalı ön öğrenmeler tanımlanmalı ve düzeltilmeli Öğreticiler, tüm öğrenme sürecinde rehber ve aracı olmalı Pelz (2004) bilgisayar teknolojilerine dayalı etkili bir öğrenmeyi sağlamada öğrenenlerin üç temel ilke doğrultusunda uygulamalar yapması gerektiğini ifade etmektedir: Uygulamalarda, işin çoğunu öğrencilerin yapmasına izin verme, Hemşire öğrenenler arasında, eş zamansız öğrenme yaşantılarında etkileşimli iletişim sağlama, Hemşirenin bir birey olarak, sosyal, bilişsel ve öğrenme varoluşunu gerçekleştirmek için çabalamadır. Yukarıda sözü edilen ilkelerde; hemşire öğrenenler ortak bir konu bulmakta, araştırma, okuma ve tartışma etkinliklerine katılarak bu konuya ilişkin sonuçları sunmaktadır. Bu süreçte, öğrenenler kendi aralarında, öğreticiyle, içerikle, grupla, Internet ile etkileşime girmektedir (Pelz, 2004). Kenny (2002), bilgisayar teknolojilerine dayalı öğrenme yöntemlerinin hemşirelere, öğrenme hedeflerini ve gereksinimlerini tanımlamada ve gerçekleştirmede büyük bir sorumluluk/bağımsızlık verdiğini belirtmektedir. Honey ve Marshall (2003), öğrenmeyi destekleyip desteklemediğini belirlemek amacıyla fizyopatoloji dersinin değerlendirilmesinde uzaktan çevrimiçi anket uygulamıştır. Anket, örnek olaylar ve her bir örnek olaya ilişkin 20 adet sorudan oluşmaktadır. Sorular yanıtlandıktan hemen sonra doğru ya da yanlış olduğunu bildiren geribildirim verilmektedir. Yanlış yanıtı veren öğrenenler ders kitaplarının ilgili bölümüne yönlendirilmekte ve böylece ders kitaplarıyla ilgilenmeye güdülenmektedir. Öğrenenler kendilerine anında verilen geribildirimle daha aktif olduklarını ve ders kitaplarını daha ayrıntılı okuduklarını belirterek memnuniyetlerini ifade etmişlerdir (Honey ve Marshall, 2003). Barker (2003), hemşire akademisyenlerin eğitsel ve teknolojik olarak yeni beceriler geliştirmek zorunda olduğunu, bilgisayar teknolojilerine dayalı derslerle ilgili öğrenme ve nitelik sorunlarına ilişkin endişeleri olan akademisyenlerin, eğitsel kuram ve ilkeleri kullanarak bu endişelerinin üstesinden gelebileceklerini vurgulamaktadır. Barker (2003), bilgisayar teknolojilerine dayalı programların tasarımında dikkat edilmesi gereken önemli noktaları aşağıdaki gibi sıralar: Kalıcı ve derinlemesine öğrenmenin geliştirilmesi, Öğrencilerin bilgiyi kazanması için çeşitli öğrenme stratejilerinin kullanılması, Öğrenenlerin, bireysel olarak ve grup içinde bilgiyi yansıtması, bilgiyi uygulamada kullanması, Program yeterlilikleri ile ilgili öğrenme etkinliklerinin sürekli olarak değerlendirilmesi, Öğrenenlerin derste sürekli etkin olması, Sık sık ve yapıcı geribildirim verilmesi, İçeriğin, konuyla ilgili olması, Öğrenenlerin öğrendiklerini hemen uygulayabilmesi, Geleneksel sınıflarda öğrenenlerden alınan benzer sonuçların uzaktan öğrenenlerden de beklenmesi gerekmektedir. Moore ve Kearsley (2005), uzaktan eğitim yoluyla verilecek derslerin geliştirilmesinde tasarım ekibinin üzerinde düşünmesi gereken temel sorular olduğunu belirtmektedir: Derslerde hangi içerik yer almalı ya da çıkarılmalı? Materyaller nasıl sıralanmalı ve yapılandırılmalı? Materyallerin farklı sunumları için hangi ortam kullanılmalı? Hangi öğretim stratejileri kullanılmalı? Öğrenci-öğretici ve öğrenci-öğrenci arasında ne kadar etkileşim olmalı? Öğrenme nasıl değerlendirilmeli ve öğrencilere hangi biçimde geribildirim verilmeli? Ders materyallerini oluşturmak için hangi üretim yöntemleri kullanılmalı? Yukarıda değinilen temel soruların cevaplanabilmesi için hedef kitlenin kimler olacağı ve onların gereksinimlerinin ve öğrenme özelliklerinin tanımlanması gerekmektedir. Hemşireler farklı eğitim düzeylerine sahip çalışanlardır. Bu bağlamda, uzaktan hemşirelik programlarının oluşturulmasında hedef kitlenin kimler olacağı, öğrenme özellikleri, gereksinimleri önceden bilinmelidir. Bu bağlamda, öğrenen merkezli yaklaşımdan hareketle hedef kitlenin algıları, uzaktan hemşirelik eğitim programlarının oluşturulmasında dikkate alınması gereken önemli bir unsurdur. Bu çalışmada, hemşirelerin uzaktan eğitime ilişkin algılarını belirlemek temel amaçtır.
3. Yöntem 3.1. Araştırma Kapsamı Proje kapsamı; ölçek geliştirme çalışmaları ve hemşirelerin uzaktan hemşirelik eğitimine ilişkin algılarının belirlenmesi olarak iki bölümden oluşmaktadır. 3.1.1. Ölçek geliştirme çalışmaları: Ölçek geliştirme çalışmaları üç aşamadan oluşmaktadır: Ölçek maddelerinin oluşturulması ve kapsam geçerliliği için uzman görüşünün alınması Pilot çalışma Ölçeğin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları Ölçek maddelerinin oluşturulması ve içerik geçerliliği için uzman görüşünün alınması: Uzaktan eğitim ve uzaktan hemşirelik eğitimi ile ilgili literatür taranarak, yurtdışında ve yurtiçinde konuyla ilgili yapılan alan araştırmalarına ilişkin algı ölçekleri gözden geçirilecektir. Ölçek oluşturulurken, iyi uygulamalarıyla tanınan Athabasca Üniversitesi ne araştırma ziyareti gerçekleştirilecektir. Literatür ve araştırma ziyareti sonrasında konuya ilişkin elde edilen bilgi, belge ve gözlem sonuçları ve temel ilkeler göz önünde bulundurularak ölçek maddeleri yazılacaktır. Ölçekteki olumlu ve olumsuz ifade sayısının birbirine eşit olması sağlanacak ve ölçek formu içerisinde karışık olarak sıralanacaktır. Ölçme aracında bulunan maddelerin, ölçme amacına uygun olup olmadığını, ölçülmek istenen alanı temsil edip etmediğini saptamak amacıyla uzman görüşüne başvurulacaktır. Uzmanlardan ifade tarzı, içeriği, konu alanına uygun olup olmadığı ve uzaktan eğitime ilişkin algıları ölçebilirliği üzerine görüş istenecektir. Öneriler doğrultusunda gerekli düzenlemeler yapılacaktır. Ölçeğin son şekli tekrar uzman görüşüne sunulacaktır. Pilot Çalışma: Taslak ölçeğin son şeklinin uygulaması, örnekleme giren kişilerle benzer özellik taşıyan, ancak örneklemde yer almayacak küçük bir grupta yapılacaktır (Tezbaşaran, 1996; Çimen, 2003; Oksay-Şahin, 2006). Pilot çalışmada taslak ölçek, Eskişehir il merkezinde 1. basamak sağlık hizmeti veren kurumlarda çalışan hemşirelere uygulanacaktır. 1. basamak sağlık hizmeti veren kurumlarda yaklaşık 350 hemşire bulunmaktadır. Pilot çalışma, birinci basamak sağlık hizmeti veren kurumlarda çalışan 100 kişilik bir grupta gerçekleştirilecektir. Kalan 250 hemşire, algı belirleme çalışmalarına katılacaktır. Taslak ölçekteki ifadeleri yanıtlayan hemşirelere; soruları anlamalarını, net cevap vermelerini engelleyen maddelerin olup olmadığı, cevaplama süresi, formun genel olarak anlaşılırlığı, uygulanabilirliği vb. açılardan görüşleri sorulacak. Pilot çalışma sonrasında elde edilen veriler doğrultusunda gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra taslak ölçeğin geçerlik ve güvenirlik çalışmalarına geçilecektir. Ölçeğin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları: Pilot çalışma sonrasında gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra taslak ölçek, geçerlik ve güvenirlik çalışmaları için Eskişehir il merkezinde Sağlık Bakanlığı na bağlı kamu hastanelerinde çalışan hemşirelere uygulanacaktır. Sadece bir kamu hastanesinde 479, diğerinde 444 hemşire çalışmaktadır. Taslak ölçeğin geçerlik ve güvenirlik çalışmalarında aşağıdaki analiz yöntemleri uygulanacaktır. Madde güvenirliği aşaması: Ölçme araçlarında bulunması gereken niteliklerden biri ölçme aracı ile ölçülmek istenen özelliğin amaca uygun olarak farklı özelliklerle karıştırılmadan ölçülmesidir. Diğeri ise ölçme aracından elde edilen sonuçların, benzer koşullar altında, tekrar uygulandığında yeniden elde edilebilmesidir. Bu, ölçme aracının hatasız ve doğru ölçümler yaptığının bir göstergesidir. Ölçme aracının doğru sonuçlar üretmesi anlamına gelen bu özellik, teknik olarak ölçme aracının güvenirliği şeklinde ifade edilir. Bir ölçme aracında maddelerin birbirleriyle tutarlılığını ortaya koyan güvenirlik hesaplamaları, temelde bir ölçme aracının içindeki maddelerin birbirleriyle olan ilişkisini gösterir Ölçme aracının güvenirliğinin belirlenmesinde, iç tutarlılık katsayısının hesaplanması, madde toplam korelâsyonları ve test tekrar test tekniği gibi yöntemler kullanılacaktır (Büyüköztürk, 2011; Öner, 2008; Özdamar, 2002). Yapı geçerliği aşaması: Yapı geçerliği, ölçekteki maddelerin ölçülmek istenen soyut bir kavramı doğru bir şekilde ölçebilme derecesini gösterir. Yapı geçerliğini incelemede faktör analizi kullanılmaktadır. Faktör analizi, ölçme aracının yapısını, aynı yapıyı ya da niteliği ölçen değişkenleri bir araya toplayarak ölçmeyi az sayıda faktör ile açıklamayı amaçlayan istatistiksel bir tekniktir (Büyüköztürk 2011). Bu araştırmada faktör analizi ile ölçeğin faktör sayısı ve ölçekte yer alacak maddeler belirlenecektir.
3.1.2. Hemşirelerin uzaktan hemşirelik eğitimine ilişkin algılarının belirlenmesi: Geliştirilen ölçek, hemşirelerin uzaktan eğitime ilişkin algılarını belirlemek için Eskişehir ilinde bir üniversite hastanesinde çalışan 600 hemşire ve birinci basamak sağlık hizmeti veren kurumlarda çalışan 250 hemşire olmak üzere toplam 850 hemşireye uygulanacaktır. Ölçekten alınacak toplam puan, hemşireler arasında uzaktan eğitime ilişkin algı puanını verecek, alınan puan yükseldikçe algı düzeyinin yükseldiği şeklinde değerlendirilecektir. Bu araştırmada, hemşirelerin uzaktan hemşirelik eğitimine ilişkin algıları ve algıları etkileyen faktörler; yüzdelik sayılar ve ortalamalar; karşılaştırmalı istatistiksel analizlerde iki grup ortalaması arasındaki fark ilişkisiz grup t testi, 3 grup arasındaki fark tek yönlü varyans analizi (Anova), iki sayısal değişken arasındaki ilişki Pearson s korelasyon testi ile incelenecektir. Bağımsız grup t testi, iki grubun bir sürekli değişken üzerinden aldıkları değerlerin karşılaştırılması amacıyla kullanılacaktır. Tek yönlü varyans analizi (anova) ise üç ya da daha çok düzeyi bulunan bir bağımsız değişkenin, sürekli bir bağımlı değişkene etkisini ölçmek amacıyla kullanılacaktır. Medeni durum ve algı puanları arasındaki ilişki bağımsız grup t testi; yaş, eğitim düzeyi, çalışma şekli ve çalışma yılları arasındaki ilişkinin ise tek yönlü varyans analizi ile ölçülmesi planlanmaktadır. 4. Sayıltılar Araştırmanın katılımcıları olan hemşirelerin anket ifadelerine içten ve samimi yanıtlar verecekleri varsayılmaktadır. Veri toplama aracının hemşirelerin, uzaktan hemşirelik eğitimine ilişkin algılarını ortaya çıkaracak nitelikte olduğu varsayılmaktadır. 5. Sınırlılıklar Bu araştırma, ankette yer alacak algı ifadeleri ile, anketi yanıtlayan hemşirelerin verecekleri cevaplarla, Eskişehir il merkezinde çalışan ve araştırmaya katılmayı kabul eden hemşirelerle sınırlıdır. 6. Katılımcılar Eskişehir il merkezinde Sağlık Bakanlığı na bağlı iki kamu hastanesi, birinci basamak sağlık hizmeti veren kurumlar ve bir üniversite hastanesinde çalışan hemşireler araştırmanın katılımcılarıdır. Katılımcılar farklı çalışma saatlerine ve farklı çalışma pozisyonlarına (servis hemşiresi, servis sorumlu hemşiresi, hastane başhemşiresi, hastane başhemşire yardımcısı, yoğun bakım hemşiresi, ameliyathane hemşiresi) sahiptir. Eğitim düzeyleri; sağlık meslek lisesi, önlisans, lisans ve lisansüstü şeklinde farklılıklar göstermektedir. 7. Veri Toplama Araçları: Projede verilerin, kişisel bilgi formu ve uzaktan hemşirelik eğitimine ilişkin algı ölçeği geliştirilerek toplanması planlanmaktadır. Kişisel bilgi formu, hemşirelerin demografik özellikleri ile uzaktan hemşirelik eğitimine ilişkin algılarını etkileyebileceği düşünülen sorulardan oluşacaktır. Uzaktan hemşirelik eğitimine ilişkin algı ölçeği; Hemşirelerin uzaktan hemşirelik eğitimine ilişkin algılarını ölçmek için ilgili literatür taranarak beşli likert tipi bir ölçek oluşturulması planlanmaktadır. Beşli dereceleme; Kesinlikle katılıyorum (5 puan), Katılıyorum (4 puan), Orta derecede katılıyorum (3 puan), Katılmıyorum (2 puan), Kesinlikle katılmıyorum (1 puan) şeklinde belirlenecektir. 8. Verilerin Değerlendirilmesi Araştırmanın verileri; ölçek geliştirme çalışmaları ve hemşirelerin uzaktan hemşirelik eğitimine ilişkin algılarının belirlenmesi olarak iki başlık altında değerlendirilecektir. Verilerin çözümlenmesinde SPSS veri analiz programı kullanılacaktır.
9. Özgün değer: Türkiye koşullarına uygun geçerli ve güvenilir bir ölçeğin elde edilmesi Türkiye de uzaktan bilgisayar teknolojilerine dayalı hemşirelik programlarının geliştirilmesi çalışmalarına hedef kitlenin algılarının belirlenmesi aşamasında temel oluşturması Bilgisayar teknolojilerine dayalı uzaktan hemşirelik eğitimine ilişkin bir el kitabının yazılması Bu projenin ardından, bilgisayar teknolojilerine dayalı uzaktan hemşirelik eğitimine ilişkin bir ders geliştirilmesi Teşekkür Bu projenin oluşturulmasında, geliştirilmesinde ve tamamlanmasında emeği geçen ve geçecek olan değerli hocalarım Prof. Dr. Gülsün Eby, Prof. Dr. Nuray Gökçek Karaca, Yard. Doç. Dr Erol Karaca ve Dr. Muhammed Ally den oluşan proje ekibime teşekkür ediyor, birlikte çalışmaktan onur duyuyorum. Kaynaklar Alley, L.& Jansak, K. (2001). The ten keys to quality insurence and assesment in online learning. Journal of Interactive Instruction Development, 13(3), 3-18. American Associate of Colleges of Nursing (AACN) (2014). Alliance for nursing accreditation statement distance education policies. http://www.aacn.nche.edu/publications/position/distance-ed-statement Erişim tarihi: 15.12.2014 Barker, A. (2003). Faculty decelopment for teaching online: educational and technological ıssues. The Journal of Continuing Education in Nursing, 34(6), 273-278. Bates, A.W. (1995). Technology, Open Learning and Distance Education. London: Routledge. Bloomfield, J.G., While, A.E. & Roberts, J.D. (2008). Using computer assisted learning for clinical skills education in nursing: integrative review. Journal of Advanced Nursing, 63(3):222-235. Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. (13. Baskı), Pegem Akademi. Callister, L. C.(2012). Issues in global nursing education. American Journal of Maternal Child Nursing, 37(6),403. http://journals.lww.com/mcnjournal/citation/2012/11000/issues_in_global_nursing_education.13.aspx Erişim tarihi: 18.12.2014 Çimen, S. (2003). 15-18 Yaş Grubu Gençlerde Riskli Sağlık Davranışları Ölçeği nin Geliştirilmesi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul Egerton,. E.L. (2007). Faculty and students perceptions of learner-centered instruction in online nursing education courses. Yayınlanmamış Doktora Tezi, George Mason Universitesi. Foley, M. (2007). The World Bank Initiative in Distance Education for Development. Michael Grahame Moore (Ed), Handbook of Distance Education. 2 nd ed. Mahwah, NJ:Erlbaum, p. 621-634. Honey, M. & Marshall, D. (2003). The impact of on-line multi-choice questions on undergraduate student nurses learning. http://ascilite.org.au/conferences/adelaide03/docs/pdf/236.pdf Erişim Tarihi:18.09.2014. Kenny, A. (2002). Online learning: Enhancing nurse education. Journal of Advenced Nursing, 38(2),127-135. Moore, M. &Kearsley, G. (2005). Distance Education. A Systems View. 2 nd ed. Thomson. Oksay-Şahin, A. (2006). Hemşirelik Bakımının Değerlendirilmesi ile İlgili Bir Çalışma. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
Öner, N. (2008). Türkiye de Kullanılan Psikolojik Testler: Bir Başvuru Kaynağı. Genişletilmiş 2. Baskı, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul. Özdamar, K. (2002). Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi. 4. Baskı, Kaan Kitabevi, Eskişehir, s. 661-673. Pelz, B. (2004). Three principles of effective online pedagogy. JALN, 8(3): 33-46. Rosenkoetter, M. M., & Nardi, D. A. (2007). American academy of nursing expert panel on global nursing and health: white paper on global nursing and health. Journal of Transcultural Nursing, 18(4), 305-315 http://tcn.sagepub.com/content/18/4/305.long Erişim Tarihi:18.12.2014 Simonson,. M, Smaldino, S., Albright, M. and Zvacek, S. (2009).Teaching and Learning at a Distance Education. Foundations of Distance Education.4 nd Edition. Pearson. Schnetter, V. A, Lacy, D., Jones, M. M., Bakrim, K., Allen, P. E., & O'Neal, C. (2014). Course development for web-based nursing education programs. Nurse Education in Practice,1-6. White, L.H. (2006). Canfield Learning Style Inventory As A Predictor Of Success In Distance Learning Program Versus Traditional Learning Program In An Associate Degree Nursing Program. Touro University International, PhD thesis. ICN (2006).The Global Nursıng Review Initiative. The Global Nursing Shortage: Priority Areas for Intervention. http://www.icn.ch/images/stories/documents/publications/gnri/the_global_nursing_shortage Priority_Areas_for_Intervention.pdf Erişim Tarihi:12.12.2014 Tezbaşaran, A.A. (1996). Likert Tipi Ölçek Geliştirme Kılavuzu, Ankara: TPD Yayınları. Tri-Council for Nursing (2010). Tri-Council for Nursing Issues New Consensus Policy Statement on the Educational Advancement of Registered Nurses http://www.aacn.nche.edu/educationresources/tricounciledstatement.pdf Erişim Tarihi: 14.01.2014. TUIK (2013). http://www.tuik.gov.tr/pretablo.do?alt_id=1095 Erişim Tarihi:01.01.2015