İSTANBUL TİCARET ODASI HİNDİ SEKTÖRÜ SEKTÖR PROFİL ARAŞTIRMASI HAZIRLAYAN Tolga Yıldırım MAYIS 2004-1 -
İÇİNDEKİLER Sayfa No 1. HİNDİ VE HİNDİ ETİ SEKTÖRÜ 3 1.1.Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu 4 2. SEKTÖRÜN GELİŞİMİ 2.1 Dünyada Hindi Yetiştiriciliği ve Üretim 4 2.2. Türkiye de Hindi Yetiştiriciliği ve Hindi Eti Üretimi 4 3. TÜKETİM, TÜKETİM HEDEFLERİ ve TÜKETİM EĞİLİMLERİ 7 4. SEKTÖRÜN REKABET GÜCÜ 8 4.1. İç Piyasa Rekabet Gücü 8 4.2. Dış Piyasa Rekabet Gücü ve İthalat İhracat Rakamları 8 5. İHRACAT TAHMİNLERİ 10 6. HİNDİ ve HİNDİ ETİ ÜRETİM SEKTÖRÜNÜN DİĞER SEKTÖRLER İLE İLİŞKİSİ 10 7. SEKTÖR SORUNLARI 7.1.Üretim Sorunları 10 7.2.Yetiştirme Sorunları 11 8. SEKTÖRDE İSTİHDAM 11 9. SEKTÖRDEKİ AR-GE ve EĞİTİM ÇALIŞMALARI 11 10. SEKTÖRÜN MUHTEMEL YATIRIM ALANLARI 11 11.ÖNGÖRÜLEN AMAÇLARA ULAŞILABİLMESİ İÇİN YAPILMASI GEREKLİ YASAL VE KURUMSAL DÜZENLEMELER VE UYGULANACAK POLİTİKALAR 11.1.Yapılması Gereken Yasal Düzenlemeler 12 11.2.Uzun Dönemde Yapılması Gereken Yasal ve Kurumsal Düzenlemeler 12 Pazarlama Organizasyonları 11.3. Kısa ve Uzun Dönemde İzlenmesi Gereken Politikalar 12 12. SONUÇ ve ÖNERİLER 13 13. KAYNAKLAR 14-2 -
1.HİNDİ ve HİNDİ ETİ SEKTÖRÜ Dünyadaki pek çok ülke 20 yy başlarından itibaren sanayi toplumu olma yolunda ilerlerken tarımda da akılcı politikalarla üretim ve tüketim dengelerini sağlamayı amaçlayarak ihracatçı ülke olma konumuna gelmeye çalışmaktadır. Türkiye de ise sanayileşme çabaları ile birlikte büyük şehirlere kayan nüfus, tarım kesimindeki iş gücünün azalmasına ve ekilen tarım alanlarında daralmalar yaşanmasına neden olmuştur. Bu nedenle ülkemizde nüfus artış hızıyla gıda üretim artışı ters orantılı gitmektedir.türkiye nin hem beslenmesini hem de ulusal kalkınmasını güvence altına alabilmesi için mevcut kaynaklarını etkin tarım politikaları ile rasyonel bir şekilde kullanması gerekmektedir. Ülkemizde Cumhuriyet le beraber planlı tarım politikalarının uygulamaya başlamasıyla hayvancılık geliştirilmesi için enstitüler ve ilgili fakülteler kurulmaya başlanmıştır. Bu alanda ülkemizde kanatlı hayvancılık geliştirilmesi 1930 yılında Ankara da kurulan Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü ile başlamıştır. Ancak bu enstitü 1950 li yıllara kadar kanatlı hayvancılığa önemli bir katkı sağlamamış, 1952 den itibaren çiftçilere yumurta ve damızlık teminine başlamış ve 1965 den sonra da yerli ırkların iyileştirilmesi çalışmalarına başlamıştır. 80 li yıllara kadar tarım ve hayvancılık ülkesi kimliğini koruyan Türkiye de 1980 yılından sonra hayvan sayısında önemli azalma görülmüştür.bu dönemde hayvan üreticilerinin artan maliyetleri, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaşanan sorunların ortaya çıkardığı büyük şehirlere göç ve bu nedenlere bağlı olan üretim azalması fiyatlardaki istikrarsızlığa sebep olmuş ve sektörde önemli gerileme başlamıştır. Büyükbaş hayvan sayısındaki azalma, canlı hayvan, et ve et ürünlerinin ithalinin yasak olması gibi sebeplerle üretimi azalan kırmızı et sektörü üretiminin önünü açıcı politikalar uygulanmasına rağmen üretimden ve tüketim den kaynaklanan sorunlar nedeniyle ülkemizde et sektöründe darboğazlar yaşanmaktadır.yetiştirici ve hayvan sayısındaki azalmaya rağmen hayvan ırkları üzerinde devlet yardımıyla yapılan iyileştirmeler hayvan başına verimin artması gibi çalışmalarla sıkıntılar aşılmaya çalışılmaktadır. Bütün yapılan çalışmalar sonucunda gelişmiş ülkeler ile Türkiye nin sığır eti tüketimini mukayese edecek olursak ülkemizdeki 9 kilo civarındaki et tüketimine karşılık bu oran ABD de 44 kg, AB ülkelerinde 25 kg dır. Ülkemizde üretimin az olması fiyatlara yansımakta ülkemizde pahalı mal edilen kırmızı et ve et ürünleri halkımızın alışveriş sepetinde zorunlu tüketim maddesi olmaktan çıkıp lüks mal olarak yer aldığı belirlenmiştir. Kırmızı ette üretim miktarının düşük olması, fiyatların yüksek seyretmesine yol açarken yaşanan ekonomik krizler nedeniyle alt sektör konumundaki tavukçuluk sektöründe olumsuzluklar yaşanması alternatif beyaz et olan hindi üretim ve tüketiminde önemli artışlar sağlamıştır.hindi eti yalnızca yılbaşlarında tüketilen bir gıda olmaktan çıkıp sağlık problemlerine yol açmaması, ürün çeşitliliği ve fiyat gibi unsurlar nedeniyle sürekli artan bir tüketim eğilimine sahip bir gıda olmuştur. Hindi eti üretiminin ve tüketiminin hızla artmasının önemli nedenleri, kırmızı ete oranla daha ucuza mal edilmesi, etinin piliç etinden daha yağsız olması, yetişme sürecinde yüksek kesim ağırlıklarına erişebilmesi ve yüksek işlenebilecek et miktarına sahip olmasıdır. - 3 -
1.1- Sektörel Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Numaraları GTIP No. EŞYANIN TANIMI 1 2 Kanatlı Etleri ve Ürünleri Sektör Kapsamı 02.07 0 1.05 Pozisyonuna giren kümes hayvanlarının etleri ve yenilen sakatatı (taze, soğutulmuş veya dondurulmuş ) - Hindiler: 0207.24 0207.24.1 0.00.00 0207.24.90.00.00 0207.25 0207.25.1 0.00.00 0207.25.90.00.00 0207.26 0207.26.1 0.00.00 0207.26.20.00.00 0207.26.30.00.00 0207.26.40.00.00 0207.26.50.00.00 0207.26.60.00.00 0207.26.70.00.00 0207.26.99.00.00-0207.27 0207.27.1 0.00.00 0207.27.20.00.00 0207.27.30.00.00 0207.27.40.00.00 0207.27.50.00.00 0207.27.60.00.00 0207.27.70.00.00 0207.27.80.00.00 0207.27.91.00.00 0207.27.99.00.00 - - Parçalanmamış (taze veya soğutulmuş ) - - - Tüyleri yolunmuş, içleri boşaltılmış, baş ve ayakları kesilmiş, boyun,yürek, karaciğer ve taşlığı alınmamış % 80'lik denilen hindiler - - - Tüyleri yolunmuş, içleri boşaltılmış, baş ve ayakları kesilmiş, boyun,yürek,karaciğer ve taşlığı alınmış % 73'lük denilen hindiler veya diğer şekilde bulunanlar - - Parçalanmamış (dondurulmuş ): - - - Tüyleri yolunmuş, içleri boşaltılmış, baş ve ayakları kesilmiş, boyun, yürek, karaciğer ve taşlığı alınmamış % 80'lik denilen hindiler - - - Tüyleri yolunmuş, içleri boşaltılmış, baş ve ayakları kesilmiş, boyun,yürek,karaciğer ve taşlığı alınmış % 73'lük denilen hindiler veya diğer şekilde bulunanlar - - Parça halindeki etler ve sakatat (taze veya soğutulmuş ) : - - - Parçalar: - - - - Kemiksiz - - - - Kemikli: - - - - - Yarım veya çeyrekler - - - - - Bütün kanatlar (kanat uçları olsun olmasın) - - - - - Sırt,boyun,boyunlu sırt,kanat ve kuyruk uçları - - - - - Göğüs ve göğüs parçaları - - - - - But ve but parçaları: - - - - - - Butun alt kısmı ve parçaları - - - - - - Diğerleri - - - Diğerleri - - Parça halindeki etler ve sakatat (dondurulmuş ) : - - - Parçalar: - - - - Kemiksiz - - - - Kemikli: - - - - - Yarım veya çeyrekler - - - - - Bütün kanatlar (kanat uçları olsun olmasın) - - - - - Sırt,boyun,boyunlu sırt,kanat ve kuyruk uçları - - - - - Göğüs ve göğüs parçaları - - - - - But ve but parçaları - - - - - - Butun alt kısmı ve parçaları - - - - - - Diğerleri - - - - - Diğerleri - - - Sakatat : - - - - Karaciğerler - - - - Diğerleri - 4 -
2.SEKTÖRÜN GELİŞİMİ Dünyada 1980 lerden sonra gelişen entegre hindi üretimi, Türkiye de 1995 yılından sonra gelişmeye başlamış ve artan taleple birlikte piyasadaki yerini sağlamlaştırmıştır. Piyasa sunulan mutfak tipi ürünlerin çeşitliliği, şarküteri ürünlerinin çoğaltılması ve hindi etinin sağlıklı olduğuna yönelik yapılan çalışmalar ile halkın hindi etini tanıması ve fiyat avantajının olması sebebiyle talep artmış ve talebi karşılayacak yatırımlar ile üretiminde artması sağlanmıştır. Entegre hindi üretimi, üretim teknolojisinde, girdi maliyetlerinde gösterilen kolaylıklar, satış ve fiyat garantisi istihdam oluşturucu olması gibi avantajları nedeniyle Türk çiftçisi tarafından kolayca kabullenilmiştir. 2.1 DÜNYADA HİNDİ YETİŞTİRİCİLİĞİ ve ÜRETİM Dünyanın pek çok ülkesinde hindi yetiştiriciliği önemli ekonomik değere sahip bir sektör haline gelmiştir.dünyada yaygınlaşan sağlıklı beslenme trendlerinde düşük kolestrol ve yağ oranı ile hindi tercih edilen bir besin maddesidir.ayrıca hristiyan inancını yaşayan ülkelerde dini inanç gereği olarak da tüketilen hindi etinin dünyada yaklaşık 5 milyon ton civarında arzı mevcuttur.aşağıdaki tabloda da görüldüğü gibi bu arzın 2,5 milyon tonu ABD, 1.5 milyon tonu AB ülkeleri geri kalanı da Meksika, Kanada, Polonya gibi çeşitli ülkeler tarafından üretilmektedir. Ülke Üretim Miktarı (Ton) Üretim Payları (%) Amerika 2.500.000 35,0 Fransa 745.000 17,5 İngiltere 294.000 5,0 İtalya 276.000 11,2 Almanya 235.000 3,0 Kanada 142.000 2,0 İsrail 78.000 1,7 Türkiye 20.000 1,6 Dünya hindi üretimi 4.696.800 Dünya Tavuk üretimi 51.249.000 Kaynak: DİE 2.2 TÜRKİYE DE HİNDİ YETİŞTİRİCİLİĞİ ve HİNDİ ETİ ÜRETİMİ Hayvansal protein açığının olduğu ülkemizde hayvansal gıda üretiminin hızla arttırılması gerekmektedir.dünya standartlarına göre sağlıklı bir beslenme için 70 kg olan bir insanın günde 70 gr protein alması ve bunun yarısının hayvansal protein olması gerekmektedir.bu kural doğrultusunda ülkemizin kişi başına tükettiği beyaz et miktarının 36,5 kg, kırmızı ette ise 85 kg olması gerekmektedir.ancak bu rakam yıllık kişi başına beyaz ette 9 kg, kırmızı ette ise 15 kg civarındadır ve her yıl yaklaşık 1 kg artmaktadır. - 5 -
Bu beyaz et ihtiyacının karşılanması için hindi eti sektörü ülkemizde 1995 li yıllara kadar siyah rengi ile bilinen Amerikan Bronzu cinsi merada yetiştirilen hindilerle geleneksel biçimde üretim yapılmıştır.mera tipi hindicilik olarak adlandırılan bu üretim biçimi halen Tarım Bakanlığına bağlı Kandıra/Kocaeli, Bigadiç/Balıkesir ve Keskin/Kırıkkale üretme istasyonlarında damızlık, kuluçkalık yumurta ve hindi palazı üretimi yapılarak Sosyal Yardımlaşma Dayanışma Fonu, İl Tarım Müdürlükleri ve Valilikler eliyle yetiştiricilere dağıtılması yoluyla yapılmaktadır. Mera Tipi Hindi Yetiştiriciliği olarak adlandırılan bu yöntemde amaç düşük gelirli çiftçilerin alternatif bir üretim ile gelirlerinin arttırılması sağlanmaktadır.ancak bu tip üretimde talep dönemler itibariyle oluşmakta, ve pazarlama, dağıtım aşamasında sorunlar yaşamaktadır. İkinci olarak ise özel sektörün tercih ettiği fason üretim olarak tabir edilen Sözleşmeli Hindi Yetiştiriciliği modelinde ise firmalar üretim dönemi başında üreticilerle belli bir üretim ücreti karşılığı anlaşmakta üretim süreci sonunda beslenme ve yetiştirme süresi gibi kriterler göz önüne alınarak yetiştiricilere ödeme yapılmaktadır. 1995 yılından sonra yaygınlaşan sanayi tipi hindicilik ise özel sektördeki firmaların yumurta ithali yoluyla kendi kümeslerini kurmaları veya fason üretim diye tabir edilen sözleşmeli yetiştiricilik sistemi ile yapılmaktadır. Ülkemizde hindi eti sektöründe üretim yapan firmalar ; 1. Pınar Entegre Et ve Un San.A.Ş. 2. Bolu Kalite Yem San.A.Ş.(Bolca Hindi Üretim Tesisi) 3. Banvit Bandırma Vitaminli Yem Sanayi Anonim Şirketi 4. Van Et A.Ş. 5. Özsoylar Gıda San.ve Paz.A.Ş. gibi gıda sektörünün büyük firmaları faaliyet gösterirken hindiciliğin alt sektörü olarak da sadece damızlık üretimi yapan bir firmada faaliyet göstermektedir. Türkiye de Hindi Üretim Rakamları Yıllar (Bin adet) Değişim % 1998 3.805 1999 3.763-1.1 2000 3.682-2.1 2001 3.254-11.6 2002 3.092-4.9 Kaynak :DİE,DPT,DTM Türkiye İşlenmiş Hindi Eti Üretim Rakamları Yıllar (Ton) Değişim % 1998 680 1999 12.718 1770.2 2000 19.242 51.2 2001 15.090-21.5 2002 30.372 101.2 Ülkemizde yıllar itibariyle canlı hindi üretim rakamları çok fazla değişim göstermemektedir. Ancak 2001 krizi neticesinde tüm sektörlerde olduğu gibi canlı hindi üretiminde % 12 lik bir daralma yaşanmıştır.işlenmiş hindi eti ürünlerinde ise yıllara göre çok büyük değişimler görülmektedir.sektörün başlangıç dönemi sayılabilecek 1999 yılında et üretimi yapılan hayvan ıslah ırkı çalışmalarının ve yetiştirme şartlarının iyileştirilmesinin gibi çalışmalarla et verimliliğinin artışının sağlandığı bununda % 1770 gibi yüksek bir oranda artışlara yansıdığı görülürken 2001 yılı gibi krizinin etkin olduğu dönemlerde ise et üretim oranı % 22 azalmıştır. - 6 -
1998-2002 HİNDİ ve HİNDİ ETİ ÜRETİM RAKAMLARI Yıllar 2002 2000 1998 680 3092 3254 3682 3763 3805 12718 15090 19242 30372 0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000 (Bin adet) (Ton) Yapılan bu üretimler sonucu elde edilen karkas ve işlenmiş ürünlerin üretilirken uyulması gereken standartlar şunlardır. HİNDİ VE HİNDİ ETİ ÜRETİM STANDARTLARI TS 4018 - Hindi Eti, TS 8057-Beyaz etler (Soğutma,Taşıma,Muhafaza,Dondurma kuralları), TS 4079 - Etler terimler tanımlar, TS 978 Kavurma, TS 979 - Salam, TS 980-Sosis, TS 1070- Türk Sucuğu, TS 1071 - Pastırma, TS 8638 - Sosis Yapım Kuralları, TS 9268 - Pastırma Yapım kuralları, TS 9269-Salam Yapım kuralları, TS 9298-Türk Sucuğu Yapım kuralları, TS 10836 - Et Ürünleri İmal Yerleri - Genel kurallar 3. TÜKETİM, TÜKETİM HEDEFLERİ ve TÜKETİM EĞİLİMLERİ Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsün den Dr. Sibel Tan ve Dr. İlkay Dellal tarafından yapılan Hindi Üretimi ve Sözleşmeli Yetiştiricilik Modeli adlı yayında ülkemizde hindi eti üretimi ve tüketimi eğilimleri ile ilgili ilginç sonuçlar çıkmıştır. Araştırmaya göre hindi eti tüketimi daha çok büyük şehirlerde olmaktadır.gelir seviyesi yüksek olan büyük şehirlerde aylık kazancı 601 milyon ve üstünde olan lise ve yüksek eğitim almış kesimin % 71.44 ü hindi eti tüketmektedir, Ayrıca yüksek gelir grubunda bulunan kesimin hindi eti tüketimi 11,46 kg ve bu miktarın geneli paketlenmiş hindi eti, şarküteri ürünleri ve hazır ürünlerden oluşmaktadır.hindi eti tüketenlerin % 60,8 i lezzeti, 60,2 si sağlıklı oluşu, 19,7 si fiyatının kırmızı ete oranla ucuz oluşu, % 10,6 sı ise deli dana hastalığının yarattığı korku neticesinde hindi etini tercih ettiği görülmüştür. 2003-2023 Yılları Arası Öngörülen Hindi Eti Üretim ve Tüketim Hedefleri Yıl Hindi Eti Yıllara Göre Kişibaşına Tüketim Yıllara Göre Yıl Hindi Eti Yıllara Göre Üretimi Değişim (Kg/Yıl) Değişim Üretimi Değişim (Kg) Oranı % Oranı % (Kg) Oranı % 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 61.820 73.171 84.848 96.644 108.922 121.689 134.743 148.161 161.952 176.213 190.682-18.4 16.0 13.9 12.8 11.6 10.7 10.0 9.3 8.8 8.3 Kaynak : DTM,DPT, DİE 0,90 1,05 1,20 1,35 1,50 1,65 1,80 1,95 2,10 2,25 2,40-16.7 14.3 12.5 11.1 10.0 9.1 8.3 7.7 7.1 6.7 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 205.640 221.003 236.780 252.981 269.614 286.691 304.217 322.207 340.669 359.611 7.8 7.5 7.1 6.8 6.6 6.3 6.1 5.9 5.7 5.6 Kişibaşına Tüketim (Kg/Yıl) 2.55 2.70 2.85 3.00 3.15 3.30 3.45 3.60 3.75 3.90 Yıllara Göre Değişim Oranı % 6.3 5.9 5.6 5.3 5.0 4.8 4.5 4.3 4.2 4.0-7 -
Yukarıdaki tablolardan anlaşılacağı gibi hindi üretiminde 2002 yılına kadar dalgalı bir seyir izlenmiştir, ancak bu üretim rakamlarının önümüzdeki 20 yıllık tahmini verilerde ise hindi eti tüketiminin artacağı varsayılarak yüksek bir üretim ve kişi başı tüketimi öngörülmektedir.ancak üretim ve tüketim oranlarındaki artışlar önceki yıllara göre değerlendirildiğinde artış hızlarında düşme beklenmektedir. 4. SEKTÖRÜN REKABET GÜCÜ İç Piyasa Rekabet Gücü Ülkemizde hindi eti üreticiliği henüz bir sektör haline gelememiştir.bunda tavuk etindeki ucuzluk ve tavukların daha kısa sürede kesim ağırlığına gelmesinin etkisi büyüktür. Hindinin ise kesimlik hale gelmesi 6 ay sürmekte yani yılda 2 defa üretim yapılabilmektedir. Bunun yanında ülkemizde faiz oranlarının stabil olmaması krediyle kurulan işletmelerin sermayelerini faiz karşısında çabuk erimesine neden olmaktadır.herhangi özel bir teşvik verilmeyen sektörde düşük faizli kredi imkanı da olmadığından diğer et ürünleri ile rekabet gücü zayıflamaktadır. Dış Piyasa Rekabet Gücü ve İthalat, İhracat Rakamları Ülkemizde Hindi sektörünün ana girdisini yem maliyetleri oluşturmaktadır.ülkemizdeki yem fiyatlarının Dünya fiyatlarına göre yüksek olması nedeniyle karkas hindi eti fiyatlarında dünya fiyatlarıyla rekabet şansımızı azaltmaktadır. Yem hammaddelerinin dünya fiyatları seviyelerinden temin edilmesi halinde, hem yurt içinde tüm beyaz et fiyatlarında düşürülmesi mümkün olacak, hem de yurt dışındaki fiyatlarla önemli ölçüde rekabet şansı doğacaktır. AB ülkeleri kanatlı et üretiminde kendi tüketicilerini ağır gıda güvenliği yasaları, kalite ve standartlarla ilgili politikalar uygulayarak korurken, üreticilerini korumak içinde gümrük kotaları, ithalata ek vergiler ve üretim teşvikleri vermektedir. Eğer, sektördeki entegre işletmelerin teknoloji, hijyen ve kalite düzeyi AB standartlarında çıkartılırsa, kanatlı sektörünün AB ye tam üyelik aşamasında yukarıda sayılan avantajları yakalayabileceği düşünülmektedir. Bu konuda Türkiye de HACCP uygulamasına yakın zamanda geçilecek olması olumlu bir gelişmedir. Bunun yanında genel olarak kanatlı hayvancılık sektörüne verilen yatırım teşviklerinin özellikle hindi eti üretim sektörü için arttırılması, ürün işleme teknolojisi transferinin teşvik edilmesi dış piyasalarla olan rekabet gücünün artmasını sağlayacaktır.yapılacak teknolojik yatırımlar ve girdi maliyetlerinin dünya seviyesine çekilmesiyle özellikle Orta Asya Türk cumhuriyetlerine ve Ortadoğu ülkelerine ileri işlenmiş hindi eti ürünlerinin satılma şansı bulunmaktadır. Genel olarak iç tüketimin egemen olduğu sektörde üretim ve tüketimin sıkıntılı olduğu için önemli ithalat ihracat rakamları gerçekleşmemektedir.aşağıdaki tablodan da görüldüğü gibi 2000 yılında 1 milyon dolar civarında olan ithalatımız 2001 yılında % 90 civarında azalma göstermiştir.2002 yılında ise üretim değerlerinin artması ve sektörün gelişimi neticesinde ithalat gerçekleştirilmemiştir. - 8 -
İhracatta ise en büyük yavaşlama 1999 Rusya krizi döneminde olmuştur, bu dönemde ihracatta % 95 in üstünde azalma görülmüştür.ancak bu dönemden sonra yaşanan her kriz sonunda sektör yeni bir ihracat patlaması yapmış, 2000 yılında hacmini % 3229, 2001 yılında % 870,2001 krizinin etkilerinin büyük ölçüde geçtiği 2002 yılında ise % 76 oranında artış göstermiştir.2003 yılının ilk 10 aylık döneminde de geçtiğimiz yılın ihracat rakamları % 44 oranında aşılmıştır.bu sonuçlar sektör ihracatının önemli bir pazar potansiyeli olduğunu göstermektedir. 1998-2003 tarihleri arası Hindi ithalat ve ihracat rakamlarına ait veriler aşağıda verilmiştir. Yıllar İthalat İhracat Miktar(Ton) Değer (TL) Değer $ Miktar(Ton) Değer (TL) Değer $ 1998 - - - 18 5.083.382.980 20.420 1999 - - - 0.3 395.946.870 860 2000 1.446 642.352.458.410 974.306 32 17.461.499.745 28.630 2001 103 44.975.425 66.189 340 401.916.523.152 277.782 2002 - - - 702 718.605.344.457 490.046 2003* - - - 633 19.981.069.560.845 706.119 2003 yılı 1-10 aylar arası 900 800 700 600 500 1998-2003 HİNDİ SEKTÖRÜ İHRACAT VERİLERİ 860 702 490.046 Miktar(Ton) Değer $ 633 706.119 400 300 200 340 277.782 100 0 18 20.42 0.3 32 28.63 1998 1999 2000 Yıllar 2001 2002 2003 Kaynak :DİE - 9 -
5. İHRACAT TAHMİNLERİ Halihazırda hindi eti üretimi iç talebi karşılamaktadır. Ancak, uzun vadede piliç eti ihracat potansiyelinin belli bir oranı baz alınarak ihracat projeksiyonu yapılmıştır. Hindi Eti ve Ürünleri Sanayi Sektörü İhracat Projeksiyonu (Ton) Yıl Ton Yıl Ton Yıl Ton 2003 44 2010 103 2017 200 2004 58 2011 113 2018 220 2005 64 2012 124 2019 242 2006 70 2013 136 2020 266 2007 77 2014 150 2021 293 2008 85 2015 165 2022 322 2009 94 2016 182 2023 354 Kaynak: DİE Tablo 7 6. HİNDİ ve HİNDİ ETİ ÜRETİM SEKTÖRÜNÜN DİĞER SEKTÖRLER İLE İLİŞKİSİ Hindi yetiştiriciliği gıda sektörüyle ilişkisi dışında ilaç, aşı gibi hayvan sağlığının korunması yoluyla sağlık sektörü ile yem ve yem katkıları yoluyla yem sektörü ile, turizm merkezlerinde turistlerce tercih edilen bir damak tadı olması nedeniyle turizm sektörüyle dolaylı da olsa ilişkisi vardır.henüz tam entansif üretim yapan firma sayısı çok olmadığı için kimyasal malzemelerin kullanımı ve bunların çevreye olan etkileri minimum ölçüdedir. Üretim ve tüketimin artması ile beraber makineleşme çabalarında artış beklentisi makine sektörü ile ilişkilerin artacağını göstermektedir. 7. SEKTÖR SORUNLARI 7.1 Üretim Sorunları : Ülkemizde henüz hindi üretimi tavuk ve piliç üretimi ile aynı seviyelere ulaşmamıştır. Hindi etinin tavuk etine göre daha pahalı olması ve lezzetinin henüz halkımız tarafından tercih edilmemesi hindi eti üretimini etkileyen faktörlerin başında gelmektedir.yetiştiricilik 5-6 ay gibi uzun dönem gerektirdiğinden uzun dönemde işletme maliyetleri artmaktadır. Sektörde, artan üretime paralel olarak kümes kapasitesi artışı sağlanamamıştır.özellikle yem hammaddesi olarak kullanılan yemlik soya nın dünya borsalarındaki yüksek fiyatı ve ve ülkemize ithal edilen mısır ın yüksek fiyatlarla satılması üretimi sınırlandırmakta sonuçta kota olması sebebiyle artan yem maliyetleri tüketimi de etkilemektedir. Bundan dolayı, et tipi hindi kümesi tesislerinin eskiden olduğu gibi Kaynak Kullanımını Destekleme Fonundan teşviki sağlanmalıdır. Ayrıca Türkiye'nin damızlık hindi ihtiyacının tamamının yurt içinden sağlanabilmesi için damızlık işletmeleri de bu tür destekleme kapsamına alınmalıdır - 10 -
7.2.Yetiştirme Sorunları : Ülkemizde damızlık temini önemli bir sorun olup, firmaların bu konu ile ilgili AR-GE çalışması yapması teşvik edilmelidir.damızlık elde etme çalışmaları sırasında damızlık civciv ve kuluçkalık yumurta ithalatı gerekmektedir. Hayvan sağlığı da önemli bir sorundur. Hindilere yönelik özel aşılar ülkemizde bulunmamaktadır.bu hayvanlara yönelik özel aşı programları geliştirilmeli ve istendiği zaman aşılar bulunabilmelidir.ülkemize hindi aşısı ithali yapılmamaktadır. Hindi üretiminin yapıldığı kümeslerin tavuk yetiştiriciliğine göre daha teknik donanımlı ve hijyen olması gerekmektedir.deprem bölgesi hindiciliğin yoğun olarak yapıldığı bir bölgedir. Yörede yapılan kümeslerin geçmiş yıllarda gelişigüzel yapılması depremlerde fazla hayvan kayıpları yaşanmıştır.bölgede yeni yapılacak kümeslerde zemin etüt çalışmalarının yaptırılmasının teşvik edilmesi ve etüdü yapılan projelere proje ve ruhsat 2 işlemlerinde kolaylıklar gösterilmelidir.ayrıca m üzerinden yer tespiti, ruhsatlandırma, proje tasdikleri gibi giderlerin çok yüksek oluşu hayvancılığın gelişmesini engellemektedir. Önemli bir başka noktada ülkemizde hayvancılığın her kolunun önemli sorunu olan yem fiyatlarıdır.toplam maliyetin % 70 ni oluşturan yem ve yem hammaddeleri etin maliyetini arttırmakta ve fiyatın yüksek seyretmesine yol açmaktadır. 8. SEKTÖRDE İSTİHDAM Bu sektörde kesin bir eleman sayısı vermek zordur.hindi üretimi yapan firmalarda gıda mühendisi gibi veteriner gibi kadrolu elemanlar bulunmaktadır.ancak serbest yetiştiricilik yapan kesime ait bir bilgi bulunmamaktadır.sektörde genel olarak yetişmiş bakıcı eleman ve çoban bulma olasılığı zayıftır. Ayrıca Hindi sağlığı konusunda yetişmiş veteriner azdır. Sektörün teknik bilgilere sahip yetiştirici elemanlara ve veterinerlere ihtiyacı vardır. 9. SEKTÖRDEKİ AR-GE ve EĞİTİM ÇALIŞMALARI Hindicilik ile ilgili olarak devamlı eğitim sağlayan bir kurum bulunmamaktadır.üretici problemlerini genel olarak Tarım İl Müdürlükleri ve üniversitelerin ilgili bölümleri çözmeye çalışmaktadır.üniversitelerde genel olarak verim artışına, döl kalitesinin yükseltilmesine ve bakım gibi konulara yönelik çalışmalar yapılmaktadır.dış ülkelerden ithal edilen ırkların ülkemizde yetiştirilen ırklarla melezlenerek hayvan verimini arttırma çalışmaları yapılmaktadır. Sektördeki firmalar Beyaz Et Sanayicileri ve Damızlıkçılar Birliği çatısı altında toplanmışlardır.birliğin yayınları yanı sıra bazı bilimsel dergilerde sektöre hizmet vermektedir. 10. SEKTÖRÜN MUHTEMEL YATIRIM ALANLARI Hindi sektöründeki muhtemel yatırım alanları özellikle Ege, Batı Karadeniz, Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu, Doğu Anadolu Bölgeleri olabilir. Son yıllarda kanatlı eti sektöründeki gelişmelere bağlı olarak hindi yetiştiriciliği konusunda da gelişmeler görülmektedir.özellikle büyükbaş hayvancılığın yaygın olarak yapıldığı Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde köye dönüş kampanyalarıyla beraber büyükbaş hayvancılığın tam olarak yaygınlaşmasına kadar hindi üretiminin geçiş döneminde yöreye büyük girdi sağlayacağı gözardı edilmemelidir. - 11 -
11. ÖNGÖRÜLEN AMAÇLARA ULAŞILABİLMESİ İÇİN YAPILMASI GEREKLİ YASAL VE KURUMSAL DÜZENLEMELER VE UYGULANACAK POLİTİKALAR 11.1.Yapılması Gereken Yasal ve Kurumsal Düzenlemeler: a) Maliyet ile İlgili Düzenlemeler DPT tarafından hazırlanan Özel İhtisas komisyon raporlarında da belirtildiği gibi ülkemizde özel sektör, üniversiteler, Tarım Bakanlığı işbirliği ile hindi damızlık çalışmaları desteklenmeli ve organize edilmelidir.daha teknik yapıda ve hijyenik koşullarda hindi kümes yapımı teşvik edilmeli, yer tespiti, inşaat ruhsat harçları, proje tasdiklerine muafiyet sağlanması gerekmektedir. Ayrıca, bu sayede Biosecurity Zone lara gereken önem verilecek, hayvan hareketleri de kontrol altına alınacaktır. 11.2. Uzun Dönemde Yapılması Gereken Yasal ve Kurumsal Düzenlemeler Pazarlama organizasyonları : Yine önümüzdeki dönemler için ürün pazarlamada ve üretim planlamasında etkin rol oynayan ürün bordlarına benzer faaliyet gösterebilecek kuruluşlara ihtiyaç vardır. Tarım Bakanlığı nca bu amaçla hazırlanmış Tarım Üretici Birlikleri yasa taslağının kanunlaşması için gayret sarfedilmelidir. "Gıda Kodeksi" ve "Kanatlı eti ve et ürünleri üretim tesislerinin kuruluş, açılış, çalışma ve denetim usul ve esaslarına dair yönetmelik" ve buna ilişkin mevzuat uzun vadede, AB ülkeleri ile ticari ilişkiler bakımından yetki ve sorumluluk kargaşası da yaratmayacak şekilde AB konsey direktiflerine tamamen uyumlu hale getirilmelidir. 11.3 Kısa ve Uzun Dönemde İzlenmesi Gereken Politikalar Ülke ekonomisinin uzun vadede AB ye giriş stratejisi içinde önemli yer alan ihracat çalışmalarında, kanatlı et ürünlerinin ihracatı kolaylaştırıcı önlemler, iyileştirme çalışmaları içinde yönetmeliklere uygun kesimhaneler de ürünlerin işlenmesini ve kontrol altında satılmasını sağlayacak tedbirlerin alınması gereklidir. Bu amaçla, eski teknolojiye sahip kesimhanelerin modernizasyon projelerinin gerçekleştirilmesi ve yeni kurulacak kesimhanelerde modern teknolojinin uygulanması için düşük faizli ve uzun vadeli kredilerle yatırımcıların desteklenmesi gerekmektedir. - 12 -
12. SONUÇ ve ÖNERİLER Türkiye de hindicilik için uzun vadeli ve istikrarlı politikalara gerek vardır.iç piyasada tüketimi arttırmak için halk bilgilendirilmeli, dış piyasada için rekabeti güçlendirici çalışmalar yapılmalıdır.üreticilere ihracat teşvikleri verilerek, ihracatı kolaylaştırıcı uygulamalar yapılmalıdır. AB standartlarında üretim yapılabilmesi için mevzuatlar düzenlenmelidir.yem maliyetleri düşürülmelidir.yeni üretim modelleri geliştirilmelidir.üreticiler teknik olarak bilgilendirilerek canlı materyal üzerindeki riskler azaltılmalıdır.üreticiler, kooperatifler, borsalar, iyi organize edilmelidir. Devlet üretme çiftlikleri geliştirilerek mera tipi yetiştiricilere daha dayanıklı ve verimli ırklar sağlanmalıdır. Türk halkının damak tadına uygun yeni hindi eti ürünleri geliştirilmelidir.hindi nin karkas et randımanının yüksek olması nedeniyle ülke protein ihtiyacının karşılanmasına yönelik uygulamaların arttırılması ve bu yolla istihdamın geliştirilmesine çalışılmalıdır.bölgesel kalkınmışlık farklarının giderilmesi için hindi üretiminin kar getirici bir iş kolu olduğu çiftçilere anlatılmalıdır. - 13 -
KAYNAKLAR 1. Kırmızı Et Üretim ve Tüketim Açığını Kapatmak için alternatif Yaklaşım Hindi Üretimi ve Sözleşmeli Yetiştiricilik Modeli (Dr.Sibel Tan ve İlkay Dellal TEAE 2002) 2. Besd-Bir Genel Sektereri Yüce Canoler 3. DİE Tarımsal Yapı 1999-2002 kitapları 4. Dış Ticaret Müsteşarlığı 5. Hayvancılık ÖİK Raporu 6. Kanatlı Eti ve Yumurta Üretimi ÖİK Raporu 7. Çeşitli internet siteleri 8. Çeşitli Sektör Ekleri ve Belgeleri - 14 -