HAFTALIK RAPOR 2 Mart 213 Güney Kıbrıs ta neler oluyor? Son haftalarda piyasaları meşgul eden Güney Kıbrıs bankacılık krizi, 1 milyar euroluk yardım karşılığında AB tarafından istenen şartların Güney Kıbrıs parlamentosunda reddedilmesinin ardından içinden çıkılamaz bir hal aldı. Bu haftaki raporumuzda Yunanistan krizinden en çok etkilenen Güney Kıbrıs ın makroekonomik ve bankacılık sektör verileri incelenerek, yaşanan gelişmelerin seyir ele alınarak geçtiğimiz hafta sonunda kabul edilen anlaşmayı da dikkate alarak piyasa etkileri incelenecektir. Yunanistan borç krizinden en çok etkilenen AB üyesi ülke Güney Kıbrıs oldu. 212 yılının son aylarında baş göstermeye başlayan ve son iki haftadır piyasaları oldukça meşgul eden Güney Kıbrıs bankacılık krizi son noktaya geldi. Aslında söz konusu kriz uzun zamandır Güney Kıbrıs ın kendi içinde çözmeye çalıştığı bir durumdu. İlk etapta Güney Kıbrıs Rum Yönetimi Tanzanya daki Orta Doğu Federal Bankası ndan (Federal Bank of Middle East-FBME) 24 milyon euro tutarında kredi yenileme talebinde bulundu. Tanzanya bankasının bu teklifi kabul etmesiyle ise Güney Kıbrıs kısa süreliğine de olsa iflas ilanından kurtulmuş oldu. Ancak alınan borçların geri ödenmesinin imkansızlaşması ülke yönetimini, Avrupa Birliği ne acil olarak 17. milyar euroluk bir kurtarma kredisine ihtiyacı olduğunu açıklamak zorunda bıraktı. Güney Kıbrıs a verilen ilk yardım paketi, memur sayısının azaltılması, memurlara verilen 13. maaşın kaldırılması ve memur maaşlarının düşürülmesinin yanı sıra kar eden kamu kuruluşlarının özelleştirilmesine ilişkin katı maddeler içeriyordu. Avrupa Birliği Güney Kıbrıs Rum Kesimi nin kamu şirketlerini özelleştirme şartını yerine getirmediği gerekçesiyle bu isteği reddetti. Ancak daha sonra Kıbrıs Rum Kesimi eski lideri Hristofyas, AB Komisyonu, AB Merkez Bankası ve IMF tarafından oluşturulan Troyka şartlarını kabul ettiklerini aksi takdirde ülkenin iflas yaşamak zorunda kalacağı açıklamasını yaptı. Yapılan bu açıklama Hristofyas ın Şubat ayındaki seçimleri kaybetmesine en önemli neden oldu. Son olarak yapılan tüm kurtarma çabalarına rağmen yeniden iflas noktasına gelen Güney Kıbrıs AB den 1 milyar euroluk bir kurtarma paketi daha talep etti. AB yetkilileri ise talep edilen miktar karşılığında bir kurtarma paketi hazırladı. Hazırlanan pakette, banka mevduatlarında vergi artışları, bankacılık sektörünün reforme edilmesi ve tek kalemlik gelir artırma önlemlerinin yanı sıra özelleştirme planları da yeniden gündeme getirildi. AB, Güney Kıbrıs ın yardımı alabilmesi için 1 bin euronun üzerindeki mevduatlara %9.9, 1 bin euronun altındaki mevduatlardan ise %6.7 vergi alınması şartı getirdi. Daha önce Yunanistan a uygulanan kurtarma paketinde dahi yer almayan ve ilk defa Güney Kıbrıs için istenen mevduatlara vergi artışı uygulaması büyük tepkilere yol açtı. Güney Kıbrıs Rum Yönetimi parlamentosu ise, banka mevduatlarından AB yardımı karşılığında vergi kesilmesi önerisini tek bir kabul oyu çıkmadan reddetti. Güney Kıbrıs ya AB ni kurtarma paketinin şartlarını yumuşatmak için ikna etmeye çalışacak ya da iflas etmeyi göze alacaktı. Güney Kıbrıs kurtarma paketinin kabul edilebilmesi için üç öneri sundu. Güney Kıbrıs ın teklifleri arasında ülkenin emeklilik fonu varlıklarının kullanılması, yeniden yapılandırma ve adanın en büyük iki bankasının hisselerinin satılması ile Rusya ya milyar euroluk kredi karşılığında ülkenin doğalgaz rezervlerinin önerilmesi yer aldı. Ancak ne AB li yetkililerin ne de Rusya nın söz konusu teklife sıcak bakmaması Güney Kıbrıs için çıkış yollarını iyice daralttı. Ancak başka çaresi olmayan Güney Kıbrıs ın AB yi yumuşatma çabaları sonuç verdi ve geçtiğimiz hafta sonunda Güney Kıbrıs a ilişkin, yapılan toplantıda uluslararası kreditörlerle anlaşmaya varıldı. 1 milyar euroluk acil durum kredilerinin koşulu olan anlaşma çerçevesinde Rum parlamentosunda reddedilen ilk paketin aksine 1 bin euronun altındaki mevduatlara dokunulmayacak ve 1 bin euronun üzerindeki mevduatlar için sektörün geneline yönelik bir düzenleme yapılmayacak. Laiki adıyla bilinen Popular Bank of Cyprus tasfiye edilecek ve bu bankada bulunan 1 bin eurodan küçük hesaplar Bank of Cyprus'a aktarılarak bir "iyi banka" oluşturulacak. Her iki bankada, AB yasaları uyarınca güvence kapsamına girmeyen 1 bin euronun üzerindeki hesaplar ise dondurulacak ve Laiki'nin borçlarının ödenmesi ve Bank of Cyprus'un güçlendirilmesi için kullanılacak. Anlaşma neticesinde ülke ekonomisine ilişkin belirsizliklerin bir miktar giderilmiş olması piyasalarda olumlu karşılandı ancak AB yetkililerinin ülkenin borcu geri ödeme potansiyeli konusunda endişeleri devam ediyor. Talep edilen yardımın hükümetin sadece kamu çalışanlarının maaşlarını ödeyebilmesine yetecek ve ülke büyüklüğünün hemen hemen yarısını oluşturan bir miktar olduğu düşünüldüğünde, kurtarma paketi devreye girse bile ülke
ekonomisinin iflas açıklamasından kurtulamayacağı açıkça görünmekte. Alınan borcun geri ödemesinin Yunanistan örneğinde olduğu gibi imkansız olması ise AB şartlarının yumuşamasının oldukça zor olduğunu göstermekte. Grafik: 1 AA- 18 Aa3 16 Güney Kıbrıs Rum Kesimi Uzun Vadeli Kredi Notu A A- BBB+ BBB BB+ BB B CCC A- BBB BBB- BB+ BB- B A2 14 12 Baa1 1 Baa3 Ba1 8 Ba3 6 B3 4 2 Caa3 S&P Fitch Moody's Üst Orta Sınıf Alt Orta Sınıf Yatırım Yapılamaz Spekülatif Son Derece Spekülatif Önemli Riskler Büyük Ölçüde Spekülatif Kurtarılması beklenen, iflasa yakın Kaynak: Bloomberg Aslında son iki yıldır Güney Kıbrıs ekonomisinin ve bankalarının içinde bulunduğu durumu Uluslararası Kredi Derecelendirme Kuruluşları yakından takip ediyordu. En büyük kredi derecelendirme kuruluşları Fitch, Moody s ve Standart&Poor s 211 yılbaşından bu yana Güney Kıbrıs ın kredi notunu kademeli olarak indirdiğini görüyoruz (Bkz.Grafik 1). 211 yılı Mart ayından bu yana Güney Kıbrıs ın uzun vadeli kredi notunu kademeli olarak 11 basamak düşüren S&P, ilk yardım paketi başvurusunun ardından Aralık 212 de ülke kredi notunu iki kademe birden düşürerek CCC+ (büyük ölçüde spekülatif) seviyesine indirmişti. Yaşanan son gelişmelerin ardından ise S&P Güney Kıbrıs ın kredi notunu bir kademe daha düşürerek CCC seviyesine çekerek, yatırım yapılamayan seviyenin iyice altlarına çekmiş oldu. Ocak 211 den bu yana Güney Kıbrıs kredi notunu 13 basamak birden düşüren Moody s ise reddedilen kurtarma talebinin ardından Ocak 213 de Caa3 (kurtarılması beklenen, iflasa yakın) seviyesine indirdi. Öte yandan, kredi derecelendirme kuruluşu Fitch Ocak 211 den bu yana 11 kademe indirdiği Güney Kıbrıs kredi notunu Ocak 213 itibariyle son olarak B (önemli riskler barındıran, büyük ölçüde spekülatif ve kurtarılması beklenen iflasa yakın) seviyesine çekti ve o da diğer kuruluşlar gibi ülke ekonomisini negatif izlemeye aldı. Üç büyük kredi derecelendirme kuruluşu da ülkedeki risklerin görmezden gelinmemesi gerektiğini defalarca yinelediler. Ancak Güney Kıbrıs ın borçlanma ile krizden kurtulma çabaları piyasadaki olumsuz algılamanın her defasında gecikmesine neden oldu. Güney Kıbrıs Genel Görünüm Güney Kıbrıs Ekonomik Göstergeleri biraz daha yükselmekte. 29 21 211 212* GSYH (y-y, %) -1.9 1.3. -2.3 İşsizlik Oranı (%). 6. 7.9 12.1 Borç Stoku/GSYH (%) 8. 61.3 71.1 86. Bütçe Den./GSYH (%) -6.3 -. -6.2 -.7 Cari Denge/GSYH (%) -1.7-9.2-4.2-6. Kaynak: Avrupa Komisyonu *Avrupa Komisyonu Tahminleri Güney Kıbrıs ın önce Avrupa Birliği ne ardından Euro Bölgesi ne kabul edilmesiyle birlikte ülkenin kredibilitesi yükselirken, ülkeye dışarıdan para girişi de arttı. Bu durum halkın ve şirketlerin daha kolay borçlanmasını sağlarken ülkenin borçluluk oranı yükseldi ve cari açıkta da yükseliş yaşandı. 211 yılında ülke sadece %. oranında büyüdü ve Avrupa komisyonu tarafından ülkenin 212 yılında %2.3 küçüleceği tahmin ediliyor. Ülkede borç stokunun GSYH ye oranı ise her yıl 2 VakıfBank Ekonomik Araştırmalar Müdürlüğü İstanbul
Grafik 2 Sorunlu Ülkelerin Euro Bölgesi GSYH'si İçindeki Payı (%) (212) Grafik 3 Bankacılık Sektörünün Ülke GSYH'sine Oranı (%) (212) Güney Kıbrıs.19 Yunanistan 228.2 İrlanda 1.72 İtalya 269. Portekiz 1.74 Portekiz 336.9 Yunanistan 2.4 İspanya 341.6 İspanya İtalya 11.6 16.1 Güney Kıbrıs İrlanda 716.3 718.1 1 1 Kaynak: EuroStat 2 4 6 8 Kaynak: Bloomberg, EuroStat Güney Kıbrıs küçük bir ülke olmasına rağmen bankacılık sektörünün büyüklüğüyle dikkat çekiyor. Güney Kıbrıs, 212 yılındaki 17 milyar euroluk GSYH si ile Euro Bölgesi GSYH sinin sadece %.2 lik bir kısmını oluşturuyor. Bununla birlikte bankacılık sektörü GSYH sine göre en büyük olan ülkelerden biri. 212 rakamlarına göre ülkenin bankacılık sektörü, ülke GSYH sinin 7 katı büyüklüğünde. Euro Bölgesi ortalaması ise GSYH nin yaklaşık 3. i. Yani kabul edilen anlaşmada da görüldüğü gibi bankacılık sektörünü küçülterek düzenlemek temel amaç. Daha önce bankacılık sektöründeki sorunlar nedeniyle yardım talep eden bir diğer ülke olan İrlanda nın da bankacılık sektörü, GSYH sinin 7 katı büyüklüğünde. Ancak Güney Kıbrıs ta finansal olmayan kurumların borçluluğu İrlanda ve Euro Bölgesi ndeki diğer ülkelerden farklı olarak oldukça yüksek seyrediyor. Güney Kıbrıs Bankalarında Tutulan Mevduatın Sahiplik Yapısı (Ocak 213) Yurtiçi Euro Bölgesi Yurtdışı Toplam Yerleşikler Yerleşikleri Yerleşikler Tutar (milyon euro) 42,789.6 4,748.3 2,882.9 68,42.8 Toplam İçindeki Payı (%) 62. 7 3. 1 Kaynak: Güney Kıbrıs Merkez Bankası 213 yılının Ocak ayı rakamlarına göre Güney Kıbrıs bankalarında tutulan 68.4 milyar euroluk mevduatın %62. i yurtiçi yerleşiklere aitken, %7 si diğer Euro Bölgesi vatandaşlarına, geri kalan %3. i ise Güney Kıbrıs ve Euro Bölgesi dışındaki ülke vatandaşlarına ait. %3 luk bu mevduatın daha çok Rus şirketlerine ait olduğu da biliniyor. Bankalarda tutulan toplam mevduatın yaklaşık %46 sının 1 bin euronun altında, geri kalan %4 ünün ise 1 bin euronun üzerinde olduğu tahmin ediliyor. 1 bin euronun üzerindeki mevduatın önemli bir kısmının ise yurtdışı yerleşiklere ait olduğu düşünülüyor. 3 VakıfBank Ekonomik Araştırmalar Müdürlüğü İstanbul
19.12.212 26.12.212 2.1.213 9.1.213 16.1.213 23.1.213 3.1.213 6.2.213 13.2.213 2.2.213 27.2.213 6.3.213 13.3.213 2.3.213 1.37 1.36 1.3 1.34 1.33 1.32 1.31 1.3 1.29 1.28 Grafik 4 Güney Kıbrıs ta son yaşanan gelişmeler EUR/USD piyasalarda da bir dalgalanmaya neden oldu. Özellikle, Euro Bölgesi ne ilişkin olarak, politika yapıcıların en kötünün geride kaldığını ve yılın son çeyreğinde ekonomide bir canlanma görülebileceği söylemlerinin fiyatlanmaya başlayabileceği tartışmaları sürerken, Güney Kıbrıs ta yaşananlar hala Bölge ye ilişkin risklerin devam ettiğini yatırımcılara hatırlattı. Yaşanan gelişmelerin en dikkat çekici etkisi ise EUR/USD paritesi üzerinde görüldü. Parite gerek sorunun ilk su yüzüne çıktığı süreçte Kaynak:Reuters gerekse ilk çözüm önerisinin Güney Kıbrıs Parlamentosu nda reddedilmesi ile geriledi. Ayrıca piyasalarda azalan risk iştahı birçok gelişmekte olan ülke tahvil ve bonolarına satış getirirken, para birimlerinde değer kayıplarının oluşmasına neden oldu. Geçtiğimiz hafta sonunda yukarıda ana hatları açıklanan yeni planın piyasalar üzerindeki ilk yansıması pozitif görünse de anlaşmanın orta ve uzun vadeli etkileri dikkat çekici sonuçlar doğurabilir. Anlaşmanın ilk etkilerinin direkt olarak Bölge üyesi ülkelerde görülmeyecek ve varlık kaybının büyük ölçüde Rusya ya yansıyacak olması çözüm sürecini Euro Bölgesi açısından makul kılsa da yatırımcı davranışlarındaki olası değişimler doğrudan birçok ülke üzerinde etkiler doğurabilir. Halihazırda Yunanistan, İtalya ve İspanya gibi ülkelerin de kalıcı bir toparlanma sağlayamamış olmaları yeni bir sıkıntı ortamında Güney Kıbrıs ta uygulanacak ve bir oyun değişikliğine işaret eden çözümleri yeniden akıllara getirecektir. Diğer bir ifade ile, banka mevduat sahiplerinin ilk defa direkt olarak çözüme dahil edilmesi, önümüzdeki dönemde Euro Bölgesi nde ortaya çıkabilecek benzer ülke sorunlarına ilişkin çözüm önerilerinde bir seçenek olarak tartışılacaktır. Bu yeni seçenek, Doğrudan Parasal İşlemler (OMT) programının devreye sokulmasıyla birlikte pek çok riskin bitmiş olduğu düşünülen Euro Bölgesi nde aslında bu sorunların devam ettiğini ortaya koyarken, önümüzdeki dönemde başka Euro Bölgesi ülkelerinde çıkabilecek krizlerde de mevduata vergi uygulamasının uygulanabileceği riski euronun baskı altında kalmasına neden olabilecektir. 4 VakıfBank Ekonomik Araştırmalar Müdürlüğü İstanbul
Haftalık Veri Takvimi (2-29 Mart 213) Tarih Ülke Açıklanacak Veri Önceki Beklenti 2.3.213 ABD Chicago FED İmalat Endeksi (Şubat) -.32 -- İtalya Dış Ticaret Dengesi (Şubat) -2.28 milyar -- Tüketici Güven Endeksi (Mart) 86. 8. 26.3.213 Türkiye TCMB PPK Toplantısı ve Faiz Kararı (Mart) %. -- ABD İnşaat izinleri (Şubat).946 milyon -- Dayanıklı Mal Siparişleri (Şubat, a-a) -%4.9 %2. Tüketici Güven Endeksi (Mart) 69.6 7.3 Yeni Konut Satışları (Şubat).437 milyon.43 milyon Richmond FED İmalat Endeksi (Mart) 6 -- Fransa Tüketici Güven Endeksi (Mart) 86 86 27.3.213 Türkiye Tüketici Güven Endeksi (Mart) 76.7 -- ABD Bekleyen Konut Satışları (Şubat, a-a) %4. %. Haftalık Mortgage Verileri 76.1 -- Euro Bölgesi Güven Endeksleri (Mart) -.73 -.77 İngiltere GSYİH (212 4.ç, y-y) %.3 %.3 Fransa GSYİH (212 4.ç revize, ç-ç) -%.3 -- İtalya Perakende Satışlar (Ocak, a-a) %.2 -- Sanayi Siparişleri (Ocak, a-a) %.8 -- Japonya Perakende Satışlar (Şubat, y-y) -%1.1 -%1.2 28.3.213 ABD GSYİH (212 4.ç, ç-ç) %.1 %.4 Haftalık İşsizlik Başvuruları 336 bin -- Almanya Perakende Satışlar (Şubat, a-a) %3.1 -%. İşsizlik Oranı (Mart) %6.9 %6.9 İtalya İş Dünyası Güven Endeksi (Mart) 88. 88. Japonya PMI İmalat Endeksi (Mart) 48. -- Hanehalkı Harcamaları (Şubat,y-y) %2.4 %.2 İşsizlik Oranı (Şubat) %4.2 %4.2 Sanayi Üretim Endeksi (Şubat, a-a) %.3 %2.6 29.3.213 Türkiye Dış Ticaret Dengesi (Şubat) -7.3 milyar $ -- ABD Çekirdek Kişisel Tüketim Harcamaları (Mart, a-a) %.1 %.2 İtalya TÜFE (Mart, y-y) %1.9 %1.8 ÜFE (Mart, y-y) %.7 %.7 Fransa ÜFE (Mart,a-a) %. %.2 Japonya Tankan Güven Endeksi (213 1.çeyrek) -12-7 VakıfBank Ekonomik Araştırmalar Müdürlüğü İstanbul
29-I 29-II 29-III 29-IV 21-I 21-II 21-III 21-IV 211-I 211-II 211-III 211-IV 212-I 212-II 212-III 1999Ç1 1999Ç4 2Ç3 21Ç2 22Ç1 22Ç4 23Ç3 24Ç2 2Ç1 2Ç4 26Ç3 27Ç2 28Ç1 28Ç4 29Ç3 21Ç2 211Ç1 211Ç4 212Ç3 1999Ç1 1999Ç4 2Ç3 21Ç2 22Ç1 22Ç4 23Ç3 24Ç2 2Ç1 2Ç4 26Ç3 27Ç2 28Ç1 28Ç4 29Ç3 21Ç2 211Ç1 211Ç4 212Ç3 TÜRKİYE Türkiye Büyüme Oranı 1 Reel GSYH (y-y, %) 1. Mevsim ve Takvim Etkisinden Arın. GSYH (ç-ç, %) Takvim Etkisinden Arın. GSYH (y-y, %) 1 1. - -1-1 -2 1.6.. -. -1. -1. -2. Kaynak:TÜİK Kaynak:TÜİK Sektörel Büyüme Hızları (y-y, %) Sektörler (Sabit Fiyatlarla) Sektör Payları (%) (212, ilk 3 çeyrek) 211 III. Çeyrek 211 IV. Çeyrek 212 I. Çeyrek 212 II. Çeyrek 212 III. Çeyrek 3. 2. Sektörel Büyüme Hızları (y-y, %) Tarım 9.2 4.9.8 4.9 3.4 2.9 Sanayi 24. 9..3 3.2 3.8 1.3 İnşaat.7 1.3 7. 2.7.3.4 Ticaret 12.8 1.6 3.2.6.7-1.2 Otel.veLokantalar 1.9 7.9 9.3 2.4 3.7 2. Ulaş. ve Haber. 1. 11.4 6.6.2 4. 2.3 Mali Kur. 11. 12.9 6.8 4. 3.6.9 Konut Sah. 4. 1.3 2.3 1.7 1.7 1.6 1.. -1. -2. -3. Eğitim 1.9 6.9.4 4. 4. 3. Sağ. İş. ve Sos. Hiz. 1.2 6.8 7.8.3 4.7 4.1 Vergi-Süb. 8. 1.1 4.8 2. 1.4.7 Tarım Sanayi İnşaat Ticaret Ulaştırma Kaynak:TÜİK GSYH 8.4. 3.4 3. 1.6 Kaynak: TÜİK 6
May.6 Eki.6 Mar.7 Ağu.7 Oca.8 Haz.8 Kas.8 Nis.9 Eyl.9 Şub.1 Tem.1 Ara.1 May.11 Eki.11 Mar.12 Ağu.12 Oca.13 Oca.8 Nis.8 Tem.8 Eki.8 Oca.9 Nis.9 Tem.9 Eki.9 Oca.1 Nis.1 Tem.1 Eki.1 Oca.11 Nis.11 Tem.11 Eki.11 Oca.12 Nis.12 Tem.12 Eki.12 Oca.13 29-I 29-II 29-III 29-IV 21-I 21-II 21-III 21-IV 211-I 211-II 211-III 211-IV 212-I 212-II 212-III Harcama Bileşenlerinin Büyüme Hızları (y-y, %) Harcama Bileşenleri (Sabit Fiyatlarla) Sektör Payları (%) 212 ilk 3 çeyrek) 211 III. Çey. 211 IV. Çey. 212 I. Çey. 212 II. Çey. 212 III. Çey. Yer. Hanehalkı Tük. Har. 66.7 7.8 3.4 -.1-1. -. Dev. Nihai Tük. Har. 9.9 1.3-4.3. 4.4 4.4 Gay. Safi Ser. Oluş. 24.2 1. 1.3 1.4-7.2-7.6 Kamu Sektörü 3..3-9. 2. -4. 11.2 Özel Sektör 2.7 18.2 3.9 1.3-7.7-11.1. 4. 3. 2. 1.. -1. -2. -3. -4. Harcama Bileşenleri Büyüme Hızları (%) Mal ve Hiz. İhracatı 26. 1.2 6.6 12.3 2.9 11.9 Mal ve Hiz. İthalatı 27.2 6.8 -.1-6.1-3.7-2.4 GSYH 8.4. 3.4 3. 1.6 Kaynak:TÜİK Tüketim Devlet Yatırım İhracat İthalat Kaynak: TÜİK Sanayi Üretim Endeksi İmalat Sanayi Üretim Endeksi Takvim Etkisinden Arındırılmış Sanayi Üretim Endeksi (y-y, %) Mevsim ve Takvim Etkisinden Arındırılmış Sanayi Üretim Endeksi (a-a, %) (Sağ Eksen) 3 Aylık Hareketli Ortalama (y-y, %) 2 2 1 1 - -1-1 -2-2 8 6 4 2-2 -4-6 -8 2 2 1 1 - -1-1 -2-2 -3 Kaynak: TÜİK 7
Oca.8 Nis.8 Tem.8 Eki.8 Oca.9 Nis.9 Tem.9 Eki.9 Oca.1 Nis.1 Tem.1 Eki.1 Oca.11 Nis.11 Tem.11 Eki.11 Oca.12 Nis.12 Tem.12 Eki.12 Oca.13 Şub.1 Ağu.1 Şub.2 Ağu.2 Şub.3 Ağu.3 Şub.4 Ağu.4 Şub. Ağu. Şub.6 Ağu.6 Şub.7 Ağu.7 Şub.8 Ağu.8 Şub.9 Ağu.9 Şub.1 Ağu.1 Şub.11 Ağu.11 Şub.12 Ağu.12 Şub.13 Tem.6 Oca.7 Tem.7 Oca.8 Tem.8 Oca.9 Tem.9 Oca.1 Tem.1 Oca.11 Tem.11 Oca.12 Tem.12 Oca.13 Sektörel Sanayi Üretim Endeksi. 4. 3. 2. 1.. -1. -2. -3. -4. -. -6. Ara Malı İmalatı (y-y, %) Dayanıklı Tüketim Malı İmalatı (y-y, %) Dayanıksız Tüketim Malı İmalatı (y-y, %) Yıllık Değişim Oranı (%) Sektörler Ocak Ayı 212 213 Petrol Ürünleri -4. 1.9 Tekstil -3.8 7.1 Gıda 6. 3.3 Kimyasal Madde -3.4.8 Ana Metal Sanayi.8 1.7 Metalik Olm. Diğ. Mineral -1.9 9.6 Taşıt Araçları.1 6.4 Elektrikli Teçhizat -3.8 4.4 Kaynak:TÜİK Giyim -9.4 8. Kaynak: TÜİK Toplam Otomobil Üretimi Sanayi Ciro Endeksi 7 6 4 3 2 1 Toplam Otomobil Üretimi (Adet) (12 aylık Har. Ort.) 16. 1. 14. 13. 12. 11. 1. 9. 8. 7. Aylık Sanayi Ciro Endeksi (21=1) Kaynak: OSD, VakıfBank Kaynak:TÜİK Beyaz Eşya Üretimi 23 21 19 17 1 13 11 9 7 Beyaz Eşya Üretimi (Adet) Kaynak:Hazine Müsteşarlığı 8
Kapasite Kullanım Oranı 8 8 7 7 Kapasite Kullanım Oranı (%) 72.7 9 8 7 Dayanıklı Tüketim Malları Dayanıksız Tüketim Malları Ara Malları Yatırım Malları 6 6 6 4 Toplam Sanayide Verimlilik Verilen İnşaat Ruhsatları 13 12 12 11 11 1 1 9 9 Çalışan Kişi Başına (3 Aylık) Çalışılan Saat Başına (3 Aylık) 9,. 8,. 7,. 6,.,. 4,. 3,. 2,. 1,.. Verilen İnşaat Ruhsatları (Yüzölçümü,1 m2) Kaynak:Hazine Müsteşarlığı Kaynak:Hazine Müsteşarlığı PMI Endeksi 6... 4. 4. 3. 3. PMI Imalat Endeksi 3. Kaynak:Reuters 9
Şub.6 Haz.6 Eki.6 Şub.7 Haz.7 Eki.7 Şub.8 Haz.8 Eki.8 Şub.9 Haz.9 Eki.9 Şub.1 Haz.1 Eki.1 Şub.11 Haz.11 Eki.11 Şub.12 Haz.12 Eki.12 Şub.13 Şub. Ağu. Şub.6 Ağu.6 Şub.7 Ağu.7 Şub.8 Ağu.8 Şub.9 Ağu.9 Şub.1 Ağu.1 Şub.11 Ağu.11 Şub.12 Ağu.12 Şub.13 Şub.8 May.8 Ağu.8 Kas.8 Şub.9 May.9 Ağu.9 Kas.9 Şub.1 May.1 Ağu.1 Kas.1 Şub.11 May.11 Ağu.11 Kas.11 Şub.12 May.12 Ağu.12 Kas.12 Şub.13 Şub.4 Ağu.4 Şub. Ağu. Şub.6 Ağu.6 Şub.7 Ağu.7 Şub.8 Ağu.8 Şub.9 Ağu.9 Şub.1 Ağu.1 Şub.11 Ağu.11 Şub.12 Ağu.12 Şub.13 Şub.4 Ağu.4 Şub. Ağu. Şub.6 Ağu.6 Şub.7 Ağu.7 Şub.8 Ağu.8 Şub.9 Ağu.9 Şub.1 Ağu.1 Şub.11 Ağu.11 Şub.12 Ağu.12 Şub.13 ENFLASYON GÖSTERGELERİ TÜFE ve Çekirdek Enflasyonu ÜFE 14 12 1 8 6 4 2 TÜFE (y-y, %) Çekirdek-I Endeksi (y-y, %) 7.3.82 2. 2. 1. 1... -. ÜFE (y-y, %) 1.84 TÜFE Harcama Grupları (Katkı, Puan) Gıda ve Enerji Enflasyonu (y-y, %) Eğitim Ev Eşyası Ulaştırma Konut Lokanta ve Oteller Giyim ve ayakkabı Gıda ve Alkolsüz İçecekler Yıllık Aylık 3 3 2 2 1 1 Gıda Enerji Tüfe -1 1 2 ÜFE Alt Sektörler (y-y, %) Dünya Gıda ve Emtia Fiyat Endeksi 3. 3. 2. 2. 1. 1... -. -1. Tarım Sanayi İmalat Sanayi 26 24 22 2 18 16 14 12 1 BM Dünya Gıda Fiyat Endeksi UBS Emtia Fiyat Endeksi (sağ eksen) 23 21 19 17 1 13 11 9 7 Kaynak:TCMB Kaynak: Bloomberg 1
İTO Enflasyon Göstergeleri Türk- İş Mutfak Enflasyonu 9 8 7 6 4 3 2 1-1 İstanbul Toptan Eşya Fiyat Endeksi (y-y,%) İstanbul Ücretliler Geçinme Endeksi (y-y,%) 8 6 4 2-2 -4 Türk-İş Gıda Enflasyonu ( a-a, %) Kaynak:İTO Kaynak: Türk-İş Enflasyon Beklentileri Tük. Güven Endeksi-Fiyat Beklentileri 9. 9 8. 8 7. 7 6. 6. 12 Ay Sonrasının Yıllık TÜFE Beklentisi (%) 24 Ay Sonrasının Yıllık TÜFE Beklentisi (%) 1 9 8 7 6 4 Fiyatların değişim yönüne ilişkin beklenti 9.3 Kaynak: TÜİK 11
Oca.8 Nis.8 Tem.8 Eki.8 Oca.9 Nis.9 Tem.9 Eki.9 Oca.1 Nis.1 Tem.1 Eki.1 Oca.11 Nis.11 Tem.11 Eki.11 Oca.12 Nis.12 Tem.12 Eki.12 Oca.13 2-I 2-III 26-I 26-III 27-I 27-III 28-I 28-III 29-I 29-III 21-I 21-III 211-I 211-III 212-I 212-III Mar.8 Haz.8 Eyl.8 Ara.8 Mar.9 Haz.9 Eyl.9 Ara.9 Mar.1 Haz.1 Eyl.1 Ara.1 Mar.11 Haz.11 Eyl.11 Ara.11 Mar.12 Haz.12 Eyl.12 Ara.12 Mar.8 Haz.8 Eyl.8 Ara.8 Mar.9 Haz.9 Eyl.9 Ara.9 Mar.1 Haz.1 Eyl.1 Ara.1 Mar.11 Haz.11 Eyl.11 Ara.11 Mar.12 Haz.12 Eyl.12 Ara.12 Haz. Kas. Nis.6 Eyl.6 Şub.7 Tem.7 Ara.7 May.8 Eki.8 Mar.9 Ağu.9 Oca.1 Haz.1 Kas.1 Nis.11 Eyl.11 Şub.12 Tem.12 Ara.12 Mar.8 Haz.8 Eyl.8 Ara.8 Mar.9 Haz.9 Eyl.9 Ara.9 Mar.1 Haz.1 Eyl.1 Ara.1 Mar.11 Haz.11 Eyl.11 Ara.11 Mar.12 Haz.12 Eyl.12 Ara.12 İŞGÜCÜ GÖSTERGELERİ İşsizlik Oranı İşgücü Durumu 17. 16. 1. 14. 13. 12. 11. 1. 9. 8. 7. Mevsimsellikten Arındırılmış İşsizlik Oranı (%) İşsizlik Oranı (%) 9.6 1.1 29, 27, 2, 23, 21, 19, İşgücü Arzı (kişi) İstihdam Edilenler (kişi) Kaynak: TÜİK Kaynak: TÜİK İşgücüne Katılım Oranı Sektörlerin Toplam İşgücü İçindeki payı 3. 1. 49. 47. 4. 43. 41. 39. 37. 3. İşgücüne Katılma Oranı (%) İstihdam Oranı (%) 3. 2. 2. 1. 1... Tarım İnşaat Sanayi Hizmetler (Sağ Eksen) 4. 2.. 48. 46. 44. 42. Kaynak: TÜİK Kaynak: TÜİK İşkur İstatistikleri Sanayi İstihdam Endeksi (2=1) İş Arayanların Sayısı (kişi) Sanayi İstihdam Endeksi 2, 18, 16, 14, 12, 1, 8, 6, 4, 2, 112 11 18 16 14 12 1 98 96 94 92 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 12
2-I 2-III 26-I 26-III 27-I 27-III 28-I 28-III 29-I 29-III 21-I 21-III 211-I 211-III 212-I 212-III Kurulan-Kapanan Şirket Sayısı Reel Brüt Ücret - Maaş Endeksleri 4,7 4,2 3,7 3,2 2,7 2,2 1,7 1,2 7 Kurulan-Kapanan Şirket Sayısı (Adet) 13. 12. 12. 11. 11. 1. 1. 9. Sanayi Sektörü Reel Brüt Ücret - Maaş Endeksleri Kaynak: TOBB Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 13
Oca.3 Tem.3 Oca.4 Tem.4 Oca. Tem. Oca.6 Tem.6 Oca.7 Tem.7 Oca.8 Tem.8 Oca.9 Tem.9 Oca.1 Tem.1 Oca.11 Tem.11 Oca.12 Tem.12 Oca.13 DIŞ TİCARET GÖSTERGELERİ İthalat-İhracat Dış Ticaret Dengesi 2 2 İhracat (milyon dolar) İthalat (milyon dolar) -2 Dış Ticaret Dengesi (milyon dolar) 1 1-4 -6-8 -1-12 İhracat İthalat Ara Malları (y-y, %) Sermaye Malları (y-y, %) Tüketim Malları (y-y, %) Ara Malları (y-y, %) Sermaye Malları (y-y, %) Tüketim Malları (y-y, %) 14 12 1 8 6 4 2-2 -4-6 14 12 1 8 6 4 2-2 -4-6 Cari İşlemler Dengesi Sermaye ve Finans Hesabı 6-4 -14-24 -34-44 -4-64 -74-84 3 1-1 -3 - -7-9 -11 4 3 2 1-1 -2 Cari İşlemler Dengesi (12 Aylık-milyon dolar) Cari İşlemler Dengesi (milyon dolar-sağ eksen) Doğrudan Yatırımlar (12 aylık-milyon dolar) Portföy Yatırımları (12 aylık-milyon dolar) Diğer Yatırımlar(12 aylık-milyon dolar) 14
TÜKETİM GÖSTERGELERİ Tüketici Güveni ve Reel Kesim Güveni Tüketim Harcamaları 1. 9. 8. 7. 6.. Tüketici Güven Endeksi Reel Kesim Güven Endeksi (sağ eksen) 13 12 11 1 9 8 7 6 4 2 1 1 - -1-1 Reel Hanehalkı Tüketimi (y-y, %) CNBC-e Güven Endeksleri Krediler CNBC-e Tüketici Güven Endeksi Krediler (y-y, %) 1 13 11 9 7 3 8 7 6 4 3 2 1 Kaynak: CNBC-e Kaynak: BDDK Bireysel ve Ticari Krediler 1 13 11 9 7 3 1 - Bireysel Krediler (y-y, %) Ticari Krediler (y-y, %) Kaynak: BDDK 1
KAMU MALİYESİ GÖSTERGELERİ Bütçe Dengesi Bütçe Gelirleri ve Harcamaları Bütçe Dengesi (12 Aylık toplam-milyar TL) 4 Bütçe Gelirleri (12 aylık toplam-milyar TL) Bütçe Harcamaları (12 aylık toplam-milyar TL) -1-2 -3-4 - 3 3 2 2-6 1 Kaynak:TCMB Kaynak:TCMB Vergi Gelirleri Faiz Dışı Denge Vergi Gelirleri (Nominal y-y, %) Vergi Gelirleri (Reel y-y, %) Faiz Dışı Denge (12 aylık-milyar TL) 6 4 7 47 2 37-1 -3 27 17 7-3 Kaynak:TCMB, VakıfBank Kaynak:TCMB Borç Stoku İç ve Dış Borç Stoku Toplam Borç Stoku (milyar TL) 4 İç Borç Stoku (milyar TL) Dış Borç Stoku (milyar TL-sağ eksen) 16 4 14 4 3 12 4 3 1 3 2 8 3 2 6 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 16
Şub.6 Ağu.6 Şub.7 Ağu.7 Şub.8 Ağu.8 Şub.9 Ağu.9 Şub.1 Ağu.1 Şub.11 Ağu.11 Şub.12 Ağu.12 Şub.13 Ocak 24 Haziran 4 Kasım 4 Nisan Eylül Şubat 6 Haziran 6 Kasım 6 Nisan 7 Eylül 7 Şubat 8 Temmuz 8 Aralık 8 Mayıs 9 Ekim 9 Mart 1 Ağustos 1 Ocak 11 Haziran 11 Kasım 11 Nisan 12 Eylül 12 Şubat 13 Şub.4 Haz.4 Eki.4 Şub. Haz. Eki. Şub.6 Haz.6 Eki.6 Şub.7 Haz.7 Eki.7 Şub.8 Haz.8 Eki.8 Şub.9 Haz.9 Eki.9 Şub.1 Haz.1 Eki.1 Şub.11 Haz.11 Eki.11 Şub.12 Haz.12 Eki.12 Şub.13 21 22 23 24 2 26 27 28 29 21 211 22 23 24 2 26 27 28 29 21 211 Türkiye nin Net Dış Borç Stoku Türkiye nin Dış Borç Stoku Profili 4 4 3 3 2 2 1 1 Türkiye'nin Net Dış Borç Stoku/GSYH (%) 3 2 2 1 1 TCMB (milyar dolar-sol eksen) Kamu Sektörü (milyar dolar) Özel Sektör (milyar dolar) 2. 2. 1. 1... Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı LİKİDİTE GÖSTERGELERİ TCMB Faiz Oranı Reel ve Nominal Faiz 3 3 2 2 1 1 Borç Alma Faiz Oranı (%) Borç Verme Faiz Oranı (%) 2 2 1 1 - Reel Faiz Nominal Faiz Kaynak:TCMB Kaynak:TCMB, VakıfBank Para Arzı 9 7 3 1 M2 (bin TL) M3 (bin TL) M1 (bin TL-sağ eksen) 17 1 13 11 9 7 Kaynak:TCMB 17
Dünya Piyasalarında Son Açıklanan Ekonomik Göstergeler Reel Büyüme (y-y,%) Enflasyon (y-y,%) Cari Denge/GSYH* (%) Merkez Bankası Faiz Oranı (%) Tüketici Güven Endeksi ABD 1.6 2-3.9.2 69.6 Euro Bölgesi -.9 1.8.43.7-23. Almanya.4 1.8.6.7 94 Fransa -.3 1.2-1.9.7-28. İtalya -2. 2. -3.26.7 86. Macaristan -2.7 2.8 1.22**.2-37.3 Portekiz -3.8.2-6.4.7-2.8 İspanya -1.9 2.8-3.3.7-33.4 Yunanistan -..1-9.81.7-71.4 İngiltere.3 2.8-1.92. -26. Japonya. -.3 2.3.1 44.3 Çin 7.9 3.2 2.76 6. 18.2 Rusya 2.9 7.3.34 8.2 -- Hindistan 4. 11.62-3.44 7.7 -- Brezilya 1.38 6.31-2.11 7.2 113.6 G.Afrika 2..9-2.82**. -3. Türkiye 1.6 7.3-6.38**. 89.1 *Cari denge verileri IMF den alınmaktadır ve 211 verileridir. **21 Verileri Kaynak: Bloomberg Beklentiler 213-IMF Beklentisi (Ocak 213) Reel Büyüme (y-y,%) Enflasyon (y-y,%) Cari Denge /GSYH (%) İşsizlik Oranı (%) Borç St./GSYH (%) Gelişmiş Ülkeler 1.4 1.68 -.29 8.8 112.71 Gelişmekte Olan Ülkeler..67 1. -- 32.69 Tüm dünya 3. 3.69 -- -- -- ABD 2.12 1.83-3.8 8.12 111.72 Euro Bölgesi -.2 1.67 1.26 11.46 94.92 Almanya.8 1.86 4.67.27 81.4 Fransa.36.96-1.68* 1.2 92.7 İtalya -.73 2.92-1.36 11.6 127.84 Macaristan.79 3. 2.68 1.47 74.24 Portekiz -1.1.21-1.7 16.3 123.73 İspanya -1.31 1.3 -.14 2.1 96.93 Yunanistan -4. -.73-2.9 2.37 181.83 İngiltere 1.11 1.7-2.71 8.11 93.33 Japonya 1.2.32 2.29 4.42 244.98 Çin 8.2 3.1 2.46 4.1 19.6 Rusya 3.82 6. 3.83 6. 9.8 Hindistan.97 9.32-3.26 -- 66.66 Brezilya 3.9.9-2.79 6. 61.17 G.Afrika 3.2.2 -.84 24.73 43.31 TÜRKİYE 3.2.74-7.12 9.88 36.66 18
Türkiye Makro Ekonomik Görünüm 21 211 En Son Yayımlanan Reel Ekonomi 212 Yılsonu Beklentimiz GSYH (Cari Fiyatlarla, Milyon TL) 1 98 799 1 294 893 377 84 (212, 3Ç) -- GSYH Büyüme Oranı (Sabit Fiyatlarla, y-y%) 9.2 8. 1.6 (212, 3Ç) 2.7 Sanayi Üretim Endeksi (y-y. %) 12.7 9.9 1.9 (Ocak 213) -- Kapasite Kullanım Oranı (%) 72.6 7.4 72.7 (Mart 213) -- İşsizlik Oranı (%) 11.9 9.8 1.1 (Aralık 212) -- 211 212 En Son Yayımlanan Fiyat Gelişmeleri 213 Yılsonu Beklentimiz TÜFE (y-y. %) 1.4 6.16 7.3 (Şubat 213) 6. ÜFE (y-y. %) 13.33 2.4 1.84 (Şubat 213) -- Parasal Göstergeler (Milyon TL) M1 148,4 167,44 161,842 (1.3.213) -- M2 66,642 731,77 743,13 (1.3.213) -- M3 7,491 774,61 786,21 (1.3.213) -- Emisyon 49,347 4,6 4, (1.3.213) -- TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) 78,33 1,32 1,7 (1.3.213) -- Faiz Oranları TCMB O/N (Borç Alma).. 4. (22.3.213) -- TRLIBOR O/N 1.89.78.49 (22.3.213) -- Ödemeler Dengesi (Milyon $) Cari İşlemler Açığı 7,92 46,93,632 (Ocak 213) 6,3 İthalat 24,842 236,4 18,799 (Ocak 213) -- İhracat 134,97 12,37 11,9 (Ocak 213) -- Dış Ticaret Açığı 1,93 84,8 7,291 (Ocak 213) 93, Borç Stoku Göstergeleri (Milyar TL) Merkezi Yön. İç Borç Stoku 368.8 386. 39.8 (Şubat 213) -- Merkezi Yön. Dış Borç Stoku 149.6 14. 14. (Şubat 213) -- Kamu Net Borç Stoku 29.1 21.6 ( 3.Çeyrek) Kamu Ekonomisi (Milyon TL) 211 Şubat 212 Şubat 21.6 (212 3. Çeyrek) -- Bütçe Gelirleri 24,6 27,18 32, (Şubat 213) -- Bütçe Giderleri 23,68 3,19 33,948 (Şubat 213) -- Bütçe Dengesi 988-2,641-1,447 (Şubat 213) -- Faiz Dışı Denge 7,19,973 3,49 (Şubat 213) -- 19
Vakıfbank Ekonomik Araştırmalar ekonomik.arastirmalar@vakifbank.com.tr Cem Eroğlu Müdür cem.eroglu@vakifbank.com.tr 212 398 18 98 Nazan Kılıç Müdür Yardımcısı nazan.kilic@vakifbank.com.tr 212 398 19 2 Ümit Ünsal Müdür Yardımcısı umit.unsal@vakifbank.com.tr 212 398 18 99 Naime Doğan Eriş Uzman Yardımcısı naimedogan.eris@vakifbank.com.tr 212 398 18 92 Fatma Özlem Kanbur Uzman Yardımcısı fatmaozlem.kanbur@vakifbank.com.tr 212 398 18 91 Sinem Ulusoy Uzman Yardımcısı sinem.ulusoy@ vakifbank.com.tr 212 398 19 Bu rapor Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. tarafından t güvenilir olduğuna inanılan kaynaklardan sağlanan bilgiler kullanılarak hazırlanmıştır. h Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. bu bilgi ve verilerin doğruluğu hakkında herhangi bir garanti vermemekte ve bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan dolayı sorumluluk kabul etmemektedir. Bu rapor sadece bilgi vermek amacıyla hazırlanmış olup, hiçbir konuda k yatırım önerisi olarak yorumlanmamalıdır. Türkiye Vakıflar r Bankası T.A.O. bu b raporda yer alan bilgilerde daha önceden bilgilendirmee yapmaksızın kısmen veya tamamen değişiklik yapma hakkına sahiptir. Vakıfbank Ekonomik Araştırmalarr