PLAN VE BÜTÇE KOMİSYONU RAPO 2002 Malî Yılı Bütçe Kanunu Tas ve Bağlı Cetveller (A, B, C, Ç, D, G, H, İ, K, L, M, O, P, R, T ve
-3- İÇİNDEKİLER Plan ve Bütçe Komisyonu Üyeleri 2002 Malî Yılı Genel ve Katma Bütçe Kanunu Taşanlarının Plan ve Bütçe Komisyonunda Görüşme Pro Plan ve Bütçe Komisyonu Raporu Plan ve Bütçe Komisyonu Raporuna İlişkin Karşı Görüşler Plan ve Bütçe Komisyonu Raporuna Ekli Tablolar Başbakanlığın 2002 Malî Yılı Bütçe Kanunu Tasansı ile Gerekçesinin, Başkanlığına Sunulmasına İlişkin Sevk Yazısı - 2002 Malî Yılı Millî Bütçe Tahmin Raporu - 2002 Malî Yılı Bütçe Kanunu Tasansı Metai ile Plan ve Bütçe Komisyonunun Kabul Ettiği Metin - 2002 Malî Yılı Bütçe Kanunu Tasansı Genel Gerekçesi - 2002 Malî Yılı Bütçe Kanunu Tasarısının Maddelerine İlişkin Gerekçe - A Cetveli (Genel Bütçe Gider Cetveli) - B Cetveli (Genel Bütçe Gelir Cetveli) - 2002 Yılı Gelir Bütçesi Gerekçesi - C Cetveli (Devlet Gelirlerinin Dayandığı Temel Hükümler) - Ç Cetveli (Vatanî Hizmet Aylıkları) - D Cetveli (Hazine Garantilerinden Kaynaklanan Yükümlülüklerden Hazine'ce 2002 Malî Yılında Üstlen (S. Sayısı: 754
-4- - G Cetveli (Gelecek Yıllara Geçici Yüklenmelere Girişmeye İzin Veren Kanunlar) - H Cetveli (6245 Sayılı Harcırah Kanununun 33 ve 50 nci Maddeleri Uyannca Verilecek Gündelik v - İ Cetveli (2886 Sayılı Devlet İhale Kanunu ile 5.11.1988 Gün ve 3484 Sayılı Kanuna Göre Çeşitli K Gösterilmesi Gereken Limitlerinin Sınırlannı Gösterir Cetvel) - K Cetveli (Ek Ders, Konferans ve Fazla Çalışma Ücretleri ile Muhtelif Ücret Ödemelerini Gösterir - L Cetveli (Genel Bütçeli Dairelerin Mevcut Lojman, Sosyal Tesis, Telefon, Faks ve Kadro Sayılan) - M Cetveli (Pansiyon Ücretleri - Millî Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı) - O Cetveli (Ordu İhtiyacı İçin Alınacak Hayvanlara Ait Liste) - P Cetveli (Motorlu Taşıtlann Ortalama Alım Değerleri ve Seferberlik Tatbikatına Katılacak Araçlar - R Cetveli (Harcamaya İlişkin Formül) - T Cetveli (Kurumlann Satın Alacakları Taşıtların Azamî Satmalma Bedellerini Gösterir Cetvel) - Genel Bütçeli Dairelerce 237 Sayılı Taşıt Kanununa Göre 2002 Yılında Satın Alınacak Taşıtlan Gö 30.6.2001 Tarihi İtibariyle Mevcut Taşıt Sayılan - Z Cetveli (1050 Sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanununun 133 üncü Maddesi Gereğince Silinen Kiş (S. Sayısı
5- PLAN VE BÜTÇE KOMİSYONU ÜYELERİ (40 ÜYE) Başkan Başkan Vekili Sözcü Kâtip Üyeler Metin ŞAHİN Hayrettin ÖZDEMİR Ahmet KABİL C. Tufan YAZICIOĞLU Gaffar YAKIN M. Zeki SEZER M. Güven KARAHAN Antalya Ankara Rize Bartın Afyon Ankara Balıkesir DSP MHP ANAP DSP DSP DSP DSP Cengiz AYDO Nesrin NAS Aydın AYAYD Süleyman ÇEL Yaşar TOPÇU Necati YÖND Oğuz TEZME Hayati KORKMAZ Masum TÜRKER Bursa İstanbul DSP DSP Mehmet Sadri Mehmet DÖN Necdet TEKİN Kırklareli DSP Celal ADAN Ş. Ramis SAVAŞ Bekir GÜNDOĞAN Hüseyin ARABACI Hakkı DURAN Hasan ÇALIŞ Arslan AYDAR Mehmet SERDAROĞLU Sakarya Tunceli Bilecik Çankırı Karaman Kars Kastamonu DSP DSP MHP MHP MHP MHP MHP Kemal KABAT Dengir Mir M Sait AÇBA Zeki ERGEZE M. Altan KAR Aslan POLAT S. Metin KAL Kemal KÖSE Kocaeli MHP Ahmet DERİN Metin ERGUN Lütfı CEYLAN Muğla Tokat MHP MHP Cevat AYHAN (S. Sayısı: 754)
-6-2002 MALÎ YILI GENEL VE KATMA BÜTÇE KANUNU TASARILARI İLE 2000 MALÎ YIL KANUNU TASARILARININ PLAN VE BÜTÇE KOMİSYONU GÖR Tarih ve Gün Bakanlıklar ve Bağlı Kuruluşlar Tarih ve Gün 25.10.2001 Perşembe Maliye Bakanının Bütçe ve Kesinhesap Kanunu Taşanlarını Komisyona Sunuşu (Saat: 11.00) 30.10.2001 Salı Bütçe ve Kesinhesap Kanunu Taşanlarının Tümü Üzerinde Görüşmeler 31.10.2001 Çarşamba BAŞBAKANLİK - Gümrük Müsteşarlığı - Diyanet İşleri Başkanlığı - Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü (Katma Bütçe) - Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü (Katma Bütçe) - Devlet Planlama Teşkilâtı Müsteşarlğı - Dış Ticaret Müsteşarlığı - Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığı - Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü (Katma Bütçe) 01.11.2001 Perşembe - Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü - Denizcilik Müsteşarlığı - Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü - Vakıflar Genel Müdürlüğü (Katma Bütçe) ÇEVRE BAKANLIĞI 02.11.2001 Cuma DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI ORMAN BAKANLIĞI - Orman Genel Müdürlüğü (Katma Bütçe) 05.11.2001 Pazartesi SAĞLIK BAKANLIĞI - Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü (Katma Bütçe) ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI 06.11.2001 Sah ENERJİ VE TABİÎ KAYNAKLAR BAKANLIĞI - Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (Katma Bütçe) - Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (Katma Bütçe) İÇİŞLERİ BAKANLIĞI - Emniyet Genel Müdürlüğü J^jjjj/jı^jjfl^fil- M'"^t iy4w1icî 07.11.2001 Çarşamba 08.11.2001 Perşembe 09.11.2001 Cuma 12.11.2001 Pazartesi 13.11.2001 Sah 14.11.2001 Çarşamba ' f<: g^mr.
-7- Plan ve Bütçe Komisyonu Esas No.: 1/921 Karar No.: 71 Plan ve Bütçe Komisyonu Raporu TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA Anayasanın 162 nci maddesi gereğince 17.10.2001 tarihinde 57. Hükümet tarafından Türkiye Büyük Millet Bütçe Kanunu Tasarısı" ile "Millî Bütçe Tahmin Raporu" Başkanlıkça 18.10.2001 tarihinde Komisyonumuza hava TASARI VE GEREKÇESİ ÜZERİNDE YAPILAN ANALİZLER Türkiye ekonomisinin temel sorunlarını, yüksek enflasyon, iç borç dinamiğinde ve başta kamu bankaları olm bunlara bağlı kamunun artan finansman açıklan ve dalgalı büyüme yapısı, oluşturmuştur. Kamu açıklannm yurtiç yaşanan dış' şoklarının da etkisiyle reel faizler yükselmiş; artan faiz oranları kamu açıklannı arttırmış ve borç-faiz k Bu sıkıntılann giderilmesi amacıyla; 2000 yılında enflasyonu düşürmek ve ekonomide sürdürülebilir bir büy samlı bir ekonomik program uygulamaya konulmuştur. Programın birinci yılında enflasyonda ciddi gerilemele düzenlemeler alanında önemli adımlar atılmıştır. Ancak, Kasım 2000 ve Şubat 2001 aylarında, özellikle malî piy kuru rejiminde çalışacak yeni bir program hazırlanmasını kaçınılmaz hale getirmiştir. 2002 Malî Yılı Bütçe Kanunu Tasarısı ve gerekçesi incelendiğinde; Tasannın Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Programında öngörülen hedefler çerçevesinde; enflasyonu daha aşağılara çekmeyi, faiz oranlarını düşürerek kam le borç-faiz kısır döngüsünü kırmayı hedefleyen bir iktisadî politikanın aracı olarak hazırlandığı anlaşılmaktadır. Hedefler : - Bütçe açığının GSMH'ya oranının % 9,6 seviyesine indirilmesi, - İç borçlanma ihtiyacının en alt seviyede tutulması suretiyle faiz oranlarının düşürülmesi, - Enflasyonun Avrupa Birliği kriterleri ile uyumlu düzeylere düşürülmesi, sürdürülebilir bir büyümenin sağ doğrultusunda ekonominin rekabet ve uyum gücünün artırılması, (S. Sayısı: 754)
-8- - Enflasyonun yıl sonu itibariyle Tüketici Fiyat Endeksinin % 35 Toptan Eşya Fiyat Endeksinin de % - Yatırıma ayrılan kısıtlı kaynakların kısa sürede ekonomiye kazandınlabilecek projelere yönlendirilm - Kaynakların tahsisinde hizmet-maliyet ilişkisinin gerçekçi bir şekilde kurulması, Sosyal Güvenlik K fon yönetiminin uygulanması, - Kamu kurumlarında verimliliğin artınlması, - Kamu çalışanlarının enflasyon karşısında reel gelirlerinin korunması, - Dış satım, turizm ve ülkeye kaynak akışını özendirici önlemlere ağırlık verilmesi, - Sürdürülebilir ve etkili bir yeni tanmsal destekleme politikası oluşturulması, olarak belirtilebilir. Yukanda sayılan hedeflere ulaşılabilmesi amacıyla 2002 yılı bütçesinde yer alan önlemlerin yanısıra; - Devlet ihalelerinde şeffaflığı, rekabet ve kamuoyu denetimi gibi unsurları öne çıkaran yeni bir devle - Kamu malî yönetimindeki girdilerin kontrol edilmesi şeklindeki anlayışın terk edilerek, sonuçlann k leşmesi konusunda yürütülmekte olan çalışmalara devam edilerek, bu kapsamda altı kurumda pilot uygulam - Kamuda kontrol ve denetim süreçlerinin yeniden düzenlenmesi amacıyla çalışmalar yapılması, - Harcama reformu kapsamında konsolide bütçeye dahil altı pilot kuruluşta uluslararası standartlara u - Bütçe gelir ve gider sonuçlarının hızla alınması için saymanlıklar nezdinde başlatılmış olan "Say 20 muhasebe ve kamuda muhasebe standartlarının oluşturulması yönünde pilot uygulaması öngörülmektedir. 2002 yılı temel ekonomik büyüklükleri: - Gayri Safi Millî Hâsıla (GSMH) 280 katrilyon 551 trilyon lira, - Büyüme Oranı % 4, - GSMH deflatörü % 46, - Toptan Eşya Fiyatları Endeksi ortalaması % 45,6, - Toptan Eşya Fiyatları Yılsonu Endeksi % 31, (S. Sayısı
- Tüketici Fiyatları Endeksi Ortalaması % 46,4, - Tüketici Fiyatları Yılsonu Endeksi %35, - İhracat 32 milyar dolar, - İthalat 45 milyar 500 milyon dolar, olarak hedeflenmiştir. Ödenekler: 2002 Yılı Konsolide Bütçe Ödeneklerinin; -9- - 21 katrilyon 891 trilyon lirası (personel yedek ödenekleri dahil) personel harcamaları, - 7 katrilyon 792 trilyon lirası diğer cari harcamalar, - 5 katrilyon 736 trilyon lirası yatırım harcamaları, - 62 katrilyon 652 trilyon lirası transfer harcamaları, olmak üzere toplam 98 katrilyon 71 trilyon liralık ödenek tahsis edilmiştir. Bu ödeneğin 97 katrilyon 771 yon 64 trilyon 690 milyar 610 milyon liralık bölümü katma bütçeye tahsis edilmiştir. Tasanda katma bütçeli idare milyon liralık Hazine yardımı yapılması öngörülmektedir. - Konsolide Bütçe ödeneklerinin ekonomik aynmmda; -% 29,3 ünün cari giderlere, (% 21,4'ü personel giderleri ve % 7,9 diğer cari giderler) - % 5,8 ' inin yatıranlara, - % 64,8 *inin transfer giderlerine, (Personel yedek ödenekleri hariç tutulduğunda bu oran % 63,9 olmaktadır 2001 Yılı Konsolide Bütçe başlangıç ödeneğine göre % 102,8 düzeyinde artış öngörülen 2002 Yılı Konsolid - Personel ödeneklerinde % 85,8 (personel yedek ödenekleri dahil edildiğinde bu oran % 82,4 olmaktadır.) - Diğer cari ödeneklerinde % 64 - Yatmm ödeneklerinde % 65,3 - Transfer ödeneklerinde % 120,3 (Personel yedek ödenekleri hariç tutulduğunda bu oran % 122,6 olmaktad oranında artış öngörülmüştür. (S. Sayısı: 754)
Konsolide Bütçe transfer ödeneklerinin: - 42,8 katrilyon lirası faiz ödemelerine, - 7,9 katrilyon lirası sosyal güvenlik kuruluşlarına, - 1,7 katrilyon lirası kamu iktisadi teşebbüslerine, - 891 trilyon lirası personel yedek ödeneğine, - 3,4 katrilyon lirası vergi iadelerine, - 2,1 katrilyon lirası tarımsal desteklemelere, - 4,7 katrilyon lirası ise diğer transfer giderlerine, ayrılmıştır. Gelirler : -10-2002 Yılı Konsolide Bütçe gelirleri; Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, 2002 yılı programı, Progra ile döviz kurlarında ortaya çıkacak değişiklikler, 2002 yılında beklenen fiyat hareketleri, vergi sistemimizin leri ile ilgili büyüklükler, yürürlükteki mevzuat ve alınacak tedbirler gözönünde bulundurularak tahmin e 2002 Yılı Konsolide Bütçe gelirlerinin önceki yıl tahsilat tahminine göre %41,8 oranında artarak 7 mektedir. Bu gelirlerin 70 katrilyon 818 trilyon lirası Genel Bütçe, 300 trilyon lirası da Katma Bütçeye a 2002 Yılı Konsolide Bütçe gelirlerinin: - 57 Katrilyon 911 trilyon lirası vergi gelirlerinden, - 6 katrilyon 907 trilyon lirası vergi dışı normal gelirlerinden, - 6 katrilyon lirası özel gelirler ve fonlardan, - 300 trilyon lirası Katma Bütçeli İdarelerin öz gelirlerinden, sağlanması beklenmektedir. Konsolide Bütçe Dengesi: 2002 Yılı Konsolide bütçe açığı 26 katrilyon 953 trilyon lira, faiz dışı bütçe fazlası 15 katrilyon 842 (S. Sayıs
-11- Bütçe açığının, GSMH' ya oranı % 9,6 Faiz dışı bütçe fazlasının GSMH' ya oranı ise % 5,6 olarak hedeflenm Bütçe açığının 13 katrilyon 486 trilyon lirası net iç borçlanma, 13 katrilyon 467 trilyon lirası da net dış borç İç borçlanmanın 12 katrilyon 95 trilyon liralık kısmının tahvil (net), 1 katrilyon 391 trilyon liralık kısmının görülmektedir. 2000 yılında vergi gelirlerinin % 77.1'i, 2001 yılında % 105,3'ü kadar faiz ödemesi yapılırken, 2002 yılınd Konsolide Bütçe ödeneklerinin (faiz dahil) idari-fonksiyonel dağılımı incelendiğinde; - Genel Hizmetler için % 23, - Savunma Hizmetleri için % 10, - Adalet ve Emniyet Hizmetleri için % 3,3, - Eğitim Hizmetleri için % 10,2, - Sağlık Hizmetleri için % 2,4, - Borç Faiz Giderleri için % 43,6, - Diğer Hizmetler için % 7,5, oranında ödenek ayrıldığı görülmektedir. Plan ve Bütçe Komisyonunda yapılan incelemeler : Komisyonumuz ;"2002 Malî Yılı Genel Bütçeli Daireler ve Katma Bütçeli İdareler Bütçe Kanun Tasarıları" Katma Bütçeli İdareler Kesinhesap Kanun Tasanlan" nın görüşülmesine ilişkin usul ve esaslan 18.10.2001 tarihi Bu çerçevede; - Görüşme programında meydana gelebilecek değişiklikler konusunda Başkanlığa yetki verilmesi, - Görüşmelerde tam tutanak tutulması, - Gerekli hallerde ivediliği olan Kanun tasarı ve tekliflerinin de gündeme alınıp görüşülebilmesi, - Komisyon üyeleri ve diğer milletvekillerinin konuşma süresinin belirlenmesi, gibi hususlar karara bağlanmıştır. (S. Sayısı: 754)
-İ2- Komisyonumuz "2002 Malî Yılı Genel Bütçeli Daireler ve Katma Bütçeli İdareler Bütçe Kanunu Taş üzerindeki görüşmelerine, 25.10.2001 tarihinde yapmış olduğu 3 üncü birleşimde Maliye Bakanı Sümer Maliye Bakanının sunuş konuşmasında, - Bütçelerin temelinde "bütçe hakkı" ve "bilmek hakkı" olduğu, bu çerçevede ülkenin ve insanlarının her zaman ve her zeminde titizlikle tartışıldığı, - 2002 yılı programının temel amacının, 2001 Şubat krizi sonucunda tekrar yükselme eğilimine girm sürdürebilir bir seviyeye indirmek ve daralan ekonomiyi tekrar büyüme ortamına kavuşturmak olduğu, - Kamu kesimi harcamalarının kontrol altında tutularak faiz dışı kamu dengesinde sağlanan fazlanın tikası takip edilmesinin maliye politikasının temel amacı olduğu, - 2000 yılının sonlanna doğru küresel ekonomiyi etkisi altına alan yavaşlamanın 2001 yılında daha da terörist saldırı ile de büyük ölçüde artan riskler ve belirsizlik ortamının küresel faaliyetleri olumsuz etkile tehlikesini artırdığı, - ABD, Euro Bölgesi, Japonya, İsviçre, Kanada ve İngiltere'nin ekonomik faaliyetleri canlandırmak a olası küresel durgunluğun üstesinden gelmek için gelişmiş ülkelerin merkez bankalannın koordineli olara - 11 Eylül'de ABD'ye yapılan terörist saldınnın ardından hızla yükselerek 31 Dolara ulaşan petrol talebini düşüreceği endişesi ile 11 Eylül öncesinin de altına indiği, - Başlıca para birimleri arasındaki hareketlerin nispeten ılımlı olduğu, dolann yen ve euro karşısınd - 2002 yılında gelişmiş ülkelerin % 2,1 gelişmekte olan ülkelerin % 5,3 ve geçiş sürecindeki ü ekonomisinin ortalama büyüme hızının % 3,5 olması; dünya ticaret hacminin de % 5,2 artış göstermesini - Türkiye'nin AB'ye aday ülke ilan edilmesinin ardından, "AB Müktesebatınm Üstlenilmesine İlişkin lar Kurulu tarafından kabul edilerek Resmî Gazetede yayımlandığı, bu gelişmenin ardından Kopenhag e birçok alanında yasal düzenlemelerin gerçekleştirildiği ve katılım öncesi Ekonomik Programın ilgili kam Komisyonuna iletildiği, bunlara ek olarak AB müktesebatma uyum amacıyla bir çok alanda kapsamlı yas (S. Sayıs
-13- - Üç yıldan beri kay di para olarak kullanılan euronun, 1 Ocak 2002 tarihinden itibaren fiilen kâğıt ve maden Birlik üyesinin dünya ticaret hacmindeki payının % 30, ABD'nin payının % 14 ve Japonya'nın payının ise % 7 d - Türkiye'nin AB'ye tam üye olmasının, ülkemizi hem dünya ile bütünleştireceği, hem de bölgede daha da g - Türkiye'nin bu süreçte, bir taraftan küreselleşmenin olumsuzluklarını en aza indirmek, bir taraftan da azam turmak zorunda olduğu, - Herkesin yararına işleyen bir küreselleşme sürecini temin edecek doğru sistem ve politikaların uygulamay yüzyıldaki kilit mücadelesi olacağı, - 2000 yılından itibaren uygulamaya konulan üç yıllık istikrar programı çerçevesinde, fiyatlardaki artışın dü mide büyüme sağlanması, kamu borç stokunun sabitlenmesi ve konsolide bütçede faiz dışı fazlasının yükseltilme - 2000 yılında aylık fiyat artışlarının Mart ayından itibaren önceki yıl değerlerinin altında gerçekleştiği ve yıl önceki yıla göre 30,2 puan azalarak % 32,7 seviyesinde gerçekleşirken tüketici fiyatlarındaki artışın da 29,8 pu fiyatlannda öngörülenin üzerinde olması, ekonomideki canlanmanın ve faizlerdeki gerilemenin getirdiği talep ar kaldığı, - 2000 yılında ihracatın 27,8 milyar dolara gerilediği ithalatın ise 54,5 milyar dolar yükseldiği cari işlemler d milyar dolar açık verdiği, kısa ve uzun vadeli sermaye hareketlerindeki artışın katkısıyla sermaye hareketlerinin - İç borç stokunun 2000 yılında 36,4 katrilyon liraya ulaştığı, GSMH'ya oranının ise % 28,9 olduğu, dış bo -2000 yılı konsolide bütçe giderlerinin 46,7 katrilyon lira, bütçe gelirinin 33,4 katrilyon lira olduğu, bütçe aç katrilyon lira fazla verdiği, - Vergi gelirlerinin bütçe giderlerini karşılama oranının % 56,8, bütçe gelirlerinin bütçe giderlerini karşılama - Kamu kesimi borçlanma gereğinin GSMH içindeki payının % 12,5 olduğu, - 2000 yılında maliye, para ve kur politikalarında programda öngörülen performans kriterlerinin gerçekleşt tüğü, ancak Kasım aymda yaşanan dalgalanma ve Şubat ayında meydana gelen kriz nedeniyle uygulanmakta ol önemli bir değişikliğe gidildiği 22 Şubat 2001 tarihinde Türk Lirasının yabancı para birimi karşısında dalgalanm - Hedeflerin yeniden gözden geçirildiği ve uygulanmakta olan programın devamı niteliğinde 14 Nisan 200 enflasyonla mücadele edilmesi, malî hesapların güçlendirilmesi, büyümenin istikrarlı bir temele oturtulması ve y kiye'nin Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı"nın açıklandığı, (S. Sayısı: 754)
-14- - Kur rejimindeki değişiklik karşısında malî piyasaların işler hale getirilmesi, iç borçlanma yapılarak aşağıya çekilmesi için piyasaların ihtiyacı olan likiditenin sağlandığı, iç borçlanmada takasın gerçekleştiri Borçlanma senetlerinin ihraç edildiği, kamu bankalarının görev zararlannm tahvil ihracı yoluyla tasfiye edi imkanı sağlandığı, aynca ekonomide kriz yaratan ve istikrarsızlığa sebep olan ekonomik alt yapının tam Millet Meclisinin yoğun çalışma ve gayretleri ile önemli yasal düzenlemelerin gerçekleştirildiği, - 2001 yılının ilk yarısında GSMH'mn ilk çeyrekte % 4,5 ikinci çeyrekte % 11,8 azalarak % 8,5 ora metlerde ise % 7,1 oranlannda küçülme olduğu, - 2001 yılının ilk yansında özel nihai tüketim harcamalarının % 3,5, toplam sabit sermaye yatınmlann oranında azaldığ'., dış alım net faktör gelirlerinin katkısının artmış olması sonucunda GSMH'mn % 6 oranı - Aylık sanayi üretim endeksleri ile kapasite kullanım oranlannın geçen yılın altında gerçekleştiği, anc kapasite kullanım oranının ise Eylül'de 72,8'e yükseldiği, - 2001 yılının ilk yedi aylık döneminde ihracatın 17,6 milyar dolar, ithalatın 23,6 milyar dolar olduğ racatın ithalatı karşılama oranının % 74,3'e yükseldiği, dış ticaret hacminin de 41,2 milyar dolara indiği, - Ocak-Temmuz döneminde bavul ticaretinin önceki yılın aynı dönemine göre % 9,8 ve net turizm ge - Eylül ayı sonu itibariyle Merkez Bankası ve bankalar toplamı brüt döviz rezervinin 31,7 milyar dol - 2001 yılının Eylül ayında toptan eşya fiyatlarında yıllık artışın geçen yılın aynı ayına göre 30,8 puan ise 12,8 puan artışla % 61,8 olduğu, - Dış borç stoğunun 2001 yılı Haziran ayı sonunda 111,9 milyar dolara gerilediği, iç borç stoğunun Ey yılın dokuz aylık dönemi itibariyle ortalama vadenin 147 gün, ortalama basit faiz oranının 81,4 olduğu, - 2001 yılı sonu itibariyle giderlerin 78 katrilyon lira, gelirlerin 50,2 katrilyon lira olacağı, buna göre b düzeyinde gerçekleşeceğinin tahmin edildiği, faiz hariç dengenin ise GSMH'mn % 6,9'u oranında 12,7 kat - 2002 Bütçesinde, bütçe açığının GSMH'ya oranının 2001 yılına göre 5,5 puan azalarak % 9,6'ya ger - Faiz dışı bütçe fazlasının ise 1,3 puan azalarak % 5,6 düzeyinde tutulduğu, - Faiz ödemelerinin GSMH'ya oranının 2002 yılında % 15,3'e, bütçe giderleri içindeki payının da % - 2002 yılı bütçe giderlerinin GSMH içindeki payının 2001 yılma göre 7,2 puan küçüldüğü, (S. Sayısı
-15- - Vergi gelirlerinin 2000 yılında 77,1'i, 2001 yılında % 105,3'ü faiz ödemelerine giderken, bu oranın 2002 yı - 2002 yılında belirlenen üç temel faaliyet alanının; Bütçenin günün şartlarında en temel politika aracı old reformlann titizlikle şekillendirilmesi ve kararlılıkla uygulanması; idari reform çalışmaları, Avrupa Birliğine uyu çerçevelerinde uyumlu bir bütünlük içinde yürütülmesi olarak belirlendiği, - Toplam kaliteye yönelen, performansa dayalı yönetim ve denetim süreçlerinin geliştirileceği, yeni kod yapı ceği, sonuçların önümüzdeki yıl tüm saymanlıklarda hizmete girecek olan sayı 2000 otomasyon sistemi üzerinde - Hükmeden değil hizmet veren, vatandaşın memnuniyetini ve gönülden katılımını gözeten bir kamu kült Geliştirme ve Kamu Bütçeleme Sisteminin Yeniden Yapılandırılması" projesinin başlatıldığı, - Vergilemede temel hedefin; haksız rekabete sebep olan kayıt dışı ekonomik faaliyetleri kayıt altına alıp ver lerin vergi yükünü ağırlaştırmadan vergi gelirlerinin artmasının temel amaç olduğu, - Mükellefi izleyen, ekonomik faaliyetleri takip eden en son teknolojiler ile donanmış çağdaş bir vergi idares - Vergi idaresini otomasyona geçirme kapsamında 170 vergi dairesinin tüm otomasyonunun tamamlandığı, m lerinin kurulduğu, onbinin üzerinde personelin eğitildiği, - Verginin ekonominin gidişatına yakından bağlı bir değişken olduğu, vergi sistemlerinin ekonomiye duyarlı içinde bulunduğumuz yıl içinde bazı düzenlemelere gidildiği, - Gerek bankaların gerek diğer kurumların devir, birleşme ve bölünmelerini kolaylaştırmak için, AB uygulam landığı, devralınan kurumlardan gelen zararların indirimine imkan sağlandığı, - Bireysel emeklilik sisteminde ödenen primlerin vergi matrahından indirimine imkan verildiği, - Ayrıca, kurumların yeniden yapılandırılarak güçlenmelerine ve faaliyetlerine devam etmelerini teşvik için işt dan doğan istisna kazanç üzerinden stopaj oranının düşürüldüğü, - Ek taşıt alım vergisinin geçici olarak indirildiği, - 2002 yılı bütçesi ile Ocak ayından geçerli olmak üzere memur maaşlannda ortalama % 10 oranında artış yap maaş zamlarının fiyat artışlarına endekslendiği, - 2001 yılının hem Türkiye hem de Dünya için zor bir yıl olduğu, 2002 bütçesinin bu zor dönemde hazırlan arttırdığı, (S. Sayısı: 754)
-16- - Enflasyonun makul düzeylere çekilebilmesi, üretim ve yatırım ikliminin, şevkinin oluşması, kaynak dırılması, ihracatın ve istihdamın artması ve adil bir gelir dağılımı sağlanmasının temel şartının disiplinli b İfade edilmiştir, Yukarıda özetlenen sunuşu takiben, Komisyon üyelerinin değerlendirme çalışmalarını yapabilmele 30.10.2001 tarihine kadar ara verilmiştir. Komisyonumuz "2002 Malî Yılı Genel Bütçeli Daireler ve Katma Bütçeli İdareler Bütçe Kanun Tas Katma Bütçeli İdareler Bütçe Kanun Tasarıları"nın tümü üzerinde 30.10.2001 tarihinde yapmış olduğu mü - 2001 yılına iyimser tahminler ile girildiği, ancak ekonomik krizin etkisiyle 48.3 katrilyon liralık gi faizlerin ise 40,1 katrilyon lira olarak revize edilmesinin zorunluluk haline geldiği, - Ülkemizin 2000 yılı başında uyguladığı ekonomik programın tutarlılığında bir sorunu bulunmadığı, e lu bir performans sergilediği, ancak IMF ve Dünya Bankasıyla temaslarda ne yazıkki ülkemiz gerçeklerin kacılık üzerinde yeniden yapılanma yönündeki baskılarının karşısmda tatmin edici politikalar geliştirilem beklenmedik hızlı dönüşümün, bankacılık sektöründe güven bunalımına neden olduğu, sonuçta; yaşadığım olduğu uygulama reçetelerinden ve bizim kendimizi doğru anlatamamamızdan kaynaklandığı, arttığı, - İç borçlanmada yaşanan talep azlığının dolara dönüş ile cazip hale getirilmeye çalışıldığı, bu suretle f - 2002 yılı bütçesinin tüm iyi niyetlere rağmen, yine dar, kısıtlı, faiz giderlerini karşılamaya yönelik, - Yaşanan krizin ardından malî sektörde büyük reformların yapıldığı sistemdeki özel bankaların önem devredildiği, Hazinenin bu bankaların, Ziraat ve Halk Bankası gibi kamu bankalannm aktiflerini düzeltme iç borcun önemli ölçüde artmasına neden olduğu ve iç borcun 105 katrilyon liraya ulaştığı, - Vergi gelirlerinde 58 katrilyonluk hedefin tutturulması için dolaylı vergilerin artırılacağı, bu durumun da bulunan ülkemizde huzursuzluğa ve sosyal bunalımlara neden olabileceği, - İhracat hedefimizin 32 milyar dolar olduğu, ihracatımızda mal çeşitlerinin hızla azaldığı, mal grupl üzerinde yatırımcıya yansıdığı, dolayısıyla ihracattaki bu hedefin yakalanmasının zor olacağı, burada KOB (S. Sayısı
-17- - Bütçelerin ekonomik programın uygulama aracı olduğu ve ekonomik programda öngörülen hedeflere gö TÜFE, ihracat, ithalat hedefleri gözönüne alınarak bütçe rakamlarının tespit edildiği, ekonomik programda öngörül çe rakamlarının da gerçekçi olamayacağı, nitekim 2001 malî yılı bütçesinin hedeflerinin gerçekçi tespit edilme 4611, 4640 ve 4682 sayılı kanunlarla üç kez değişiklik yapılmak zorunda kalındığı, - 2002 yılı bütçesi hedefleri arasında yer alan % 4 büyümenin objektif kriterlere dayandırılmadığı, reel sektö lu adım atılmadığı, ithalatta kısıtlamanın olduğu, iç talebin daraldığı, yatırımların kısıtlandığı bir ortamda % 4'lük - Yaşanan ekonomik kriz nedeniyle üretim sektörünün önemli hasarlar gördüğü, reel sektördeki hasan kaldı kaynak sağlanması yönünde harekete ihtiyaç olduğu, - Ödemeler dengesinde, dışborç servisinde ileri düzeyde sorunlarımız olduğu, IMF'nin ürettiği yanlış politika içinde bu bütçeyi uygulamaya devam edilmesi halinde altı ay sonra hedeflerde değişiklik yapılmak zorunda kalın - Ülkemizin döviz rezervlerinin toplam dış borç açılımından fazla olduğu, bugün için dış borç sorunu olmadı mi yönetiminde sorunlar yaşandığı, siyasetin ekonominin dışında tutulduğu, esasen kararların siyasi otorite tarafın gerektiği, - 2002 Bütçesinin uygulanabilmesi için 24 katrilyon liralık dış kaynağa ihtiyaç olduğu, ancak bu kaynağın - Daralan ekonomi nedeniyle bütçede öngörülen gelir tahminlerinde, önemli sapmalar olabileceği, - Alman tedbirlere rağmen önce hedeflerin inandırıcı olması gerektiği, milli mücadele anlayışıyla bu ekonom - Parlamentonun, bütçe hakkını gereği gibi kullanamadığı, ekonomide yaşanan çok başlılığın yetki ve sorum - Yolsuzluklarla mücadelede başarılı olunamaması sonucu, ülke kaynaklarının heba edildiği, - İç borç stokunun her yıl % 30 arttığı, bu durumun ekonomiyi tükettiği, buna karşı önlem alınamadığı gibi var özelleştirmenin istenildiği gibi gerçekleştirilemediği, - Sanayicilerin uygun kredi sağlayamamaları nedeniyle ülke için gerekli olan yatırımları yapamadıkları, - Bütçenin iç borç sarmalından kurtarılması, rant ekonomisinin egemenliğine son verilmesi, reel sektörü tarafından acilen alınması gerektiği, - İşsizliğin önemli boyutlara ulaştığı, yoksulluğun giderek yaygınlaştığı, bu durumun da önemli sosyal ve ek (S. Sayısı: 754)
-18- - İl bazında teşvik sisteminden ilçe bazında teşvik sistemine geçilmesinin ekonomik büyümeye önem durularak, kalkınmada öncelikli yörelerin tespitinde kullanılan kriterlerin yeniden belirlenmesi gerektiği, - Borcun borçla değil, kaynak yaratarak ödenmesi, faiz üreten değil faizleri eriten bir bütçe yapılması - Bütçenin dış kaynak sağlanması halinde finanse edilebileceği temeline oturduğu, dış kaynak sağla konusunda açıklık bulunmadığı, vergi alanının daha fazla zorlanması halinde, sosyal patlamaya neden olu - 2001 yılında tarım sektörünün % 5,7, sanayi sektörünün % 5,8, imalat sanayiinin % 11,8 küçüldüğü lamda yaşanan daralma ile % 70'lere düştüğü, bu ortamda üretimin azalacağı ve mevcut ekonomik politi konusunda önünün tıkalı olduğu, - Ekonomik büyümenin olabilmesi için reel sektörün ciddî anlamda finans desteğine ihtiyaç duyduğu - 1970'den beri Türkiye'de ilk defa enerji tüketiminde azalma gözlendiği, bu tüketim eksikliğinin sana landığı, - Bütçelerde cari harcamaların kontrol altına alınmasında ve kamuda ciddi bir tasarruf anlayışına gi - Bütçede öngörülen faiz dışı bütçe fazlasının gerçekleştirilebilmesi için, alınacak tasarruf önlemlerin - Özelleştirme işlemlerinin süratli ve kararlı bir şekilde gerçekleştirilmesi gerektiği, - Özelleştirmenin gerçekleştirilememiş olmasının, kamu harcamalarında ciddi tasarrufların sağlana güvenin sağlanamamasının ve gerekli alt yapı olan enflasyon muhasebesi veya benzeri unsurların hayata g açığını azaltacak tedbirlerin zamanında yürürlüğe konamamış olmasının, programın uygulanamaması son - İç borçlanmanın döndürülmesi, güven ortamı sağlanması, 2002 yılının yaşanan en zor ama, son zo masında yarar görüldüğü, Şeklinde görüş, eleştiri ve temennileri takiben, Hükümet adına yapılan tamamlayıcı açıklamalarda: - 2002 Yılı Bütçesinin Türkiye'nin malî sistemini daha sağlıklı bir hale getirebilmek ilkeleriyle bugün - Ekonominin sağlıklı bir şekilde gelişmesi için gerekli olan altyapıyı sağlayacak yapısal nitelik ekonomisinin geliştirilmesi, devletin yeniden yapılandırılması ve finans sektörünün güçlendirilmesi ile sos masının mümkün olduğu, (S. Sayısı
-19 - - 2000-2001 yıllarında bütçelerin en önemli performans kriteri olan faiz dışı bütçe fazlasında hedefin tutturuld - Vergi gelirlerindeki tahminlerin gerçekçi olduğu, evvelki yıllarda olduğu gibi, 2002 yılında da tahminlerde i - Konsolide bütçede yer alan 5,7 katrilyon liralık yatırım büyüklüğünün dışında 13,560 katrilyon liralık daha - Yatırımların GSMH içindeki paylarının 1994 yılından bu yana % 2 civarında olduğu, 2002 yılında da bu or - Performans bütçe uygulamasına pilot uygulama olarak da olsa, bir adım atıldığı kod sisteminin değiştirilece - Norm kadro uygulamasına başlandığı, kadroların dağıtım haritasının yapıldığı, ifade edilmiştir. Hazine Müsteşarlığı Bütçe Tasarısı üzerinde yapılan görüşmeler sırasında ekonomiden sorumlu Devl masında; - 1990 lı yıllarda yaratılan büyük kamu açıklan ve bu kamu açıklarının oluşturduğu borç yükü neticesinde m larda milli gelirimizin % 28 düzeyindeki borç oranlarının, günümüzde %90 ları aşmış durumda olduğu, Türk ekono yükü olduğu, büyümenin, istihdamın, gelir dağılımındaki dengesizliğin ve ekonominin sağlıklı bir şekilde işlemes - Borç yükünün azaltılmasının en akılcı yolunun bütçedeki faiz dışı fazla oranın yükseltilmesi ile mümkün ola büyümenin ve sosyal dengelerin de en hassas şekilde değerlendirilmesinin gerektiği, bu nedenle kısa vadeli ve yü ve daha düşük maliyetli borçlanmaları tercih etmemiz gerektiği, - 2002 yılına dönük finansman çalışmalarının hızlândırıldığı, daha uzun vadeli ve düşük maliyetli kaynak sağ - Ödemeler dengesinde olumlu gelişmeler olduğu ihracatın 30 milyar doları aşabileceği, - Ekonomideki daralmaya rağmen Türk üreticisine yarışma kapasitesi kazandıran, rekabet edebilir bir kur sa beklendiği, bunun da ithalat-ihracat dengesinde olumlu gelişmelere neden olacağı, - Bu yıl ve geçen yıl 10 milyar dolar kadar açık veren cari işlemler dengesinin 2002 yılında 2 milyar dolara y - Kamu bankalarının pasiflerindeki maliyetlerinin, aktif getirilerinden yüksek olduğu, kamu bankalarının bir bu kadar yükselmesinde bunun etkili olduğu, bankacılık alanında gerçekleştirilen yapısal değişiklikler sonucunda b tına indiği, sağlıklı bir kaynak yaratma sürecine girildiği, (S. Sayısı: 754)
-20- - 2002 yılında % 4 oranında büyüme hedeflendiği, faizlerin düşme eğiliminde olmasının beklendiği, Türk Lirasının değer kaybının durmasının ve harcanabilir gelirin artmasının, yatırım ve tüketim talebinde masının, tahmin edildiği, - 2002 yılında alınan makro ekonomik tedbirler, uygulanan sıkı para ve maliye politikaları ile sürdür beklenen düzeylere inebileceği, - Dünya Bankasından sağlanacak ek finansman kaynaklarının doğru kullanılması, gerçekleştirilen y tedbirleri ile yaratılacak iç kaynaklarla ekonominin desteklenmesi halinde, ülkenin içinde bulunduğu mal İfade edilmiştir. -Yapılan bu görüşmelerden sonra 2002 Malî Yılı Bütçe Kanun Tasarısı ve Gerekçesi Komisyonumu miştir. 2002 Malî Yılı Bütçe Kanunu Tasarısının kurumlar düzeyinde görüşülmesi aşamasında komisyon üy hakkında görüş ve önerilerini geniş bir şekilde dile getirmişlerdir. Bu görüşmeler sırasında, Hükümet üyel let Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ve Hazine Müsteşarlığı ile Sayıştay Başkanlığı yetkilileri de hazır bulu Komisyon çalışmaları sırasında; Hükümetin hedefleri, öngörülen makro büyüklükler, dünya konjonkt bölümleri, özenle incelenmiş ve ekonomik dengenin en rasyonel şekilde sağlanmasına titizlik gösterilirke alınarak, aşağıdaki değişiklikler yapılmıştır. Tasarının "Gider Bütçesi" başlıklı 1 inci maddesine bağlı (A) işaretli cetvelde; - Enerji Bakanlığı bütçesinin; (900-03-3-331-900) tertibinden, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun karşılanması amacıyla, yeni açılan (900-03-3-381-900) tertibine 1 milyar lira aktarılmıştır. - Kültür Bakanlığı bütçesinin; ülkemizde toplumsal kalkınmanın ve kültür mirasının korunması, gelişt ve Japon Hükümeti tarafından sağlanan hibe ve kredilerin kullanılabilmesi için (111-03-2-001-400) tertib 400), (999-01-2-001-700) tertiplerine l'er milyar olmak üzere toplam 3 milyar lira ödenek aktarılmıştır. - Bütçesinin; (111-01-01-001-200) tertibine yıl içinde ortaya çıkabilec ilave edilmiş, ayrıca; (900-04-3-423-900) tertibine, 60 milyar lira Atlantik Konseyine, 60 milyar lira Ana Derneğine, 15 milyar lira da TBMM Personeli ve Emekliler Derneğine tahsis edilmek üzere, toplam 150 konusu derneklere ödenmesini teminen açıklamaya bunu sağlayan ibare ilave edilmiştir. (S. Sayısı