REKABET KURULU KARARI

Transkript

1 Dosya No : 1 1 /2013 Karar Sayısı : 24/2014 Karar Tarihi : REKABET KURULU KARARI TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER: Dr. Yenal SÜREÇ (BaĢkan) Mustafa GÜNDÜZ (BĢk. Yrd.) Hatice ACAY (Üye) Selim ALTINCIK (Üye) 2. RAPORTÖR: Doç. Dr. Figen YEġĠLADA ġġkayetçġ: M.Reis Süpermarket Ltd (Mġ4773) ġht.mustafa A. Ruso Cad. LefkoĢa Adına yetkili vekili Av. Hasan Hasipoğlu 4. ġġkayet EDĠLEN: Oero Trading Ltd Alayköy Sanayi Bölgesi 6 Cad. No:3 LefkoĢa Adına yetkili vekili Av. Levent Celaleddin 5. DOSYA KONUSU: Oero Trading Ltd. in Reis Süper Market e Algida dondurma tedarikini reddettiği ve endüstriyel dondurma pazarındaki hakim durumunu kötüye kullandığı hakkında M. Reis Market Ltd. in, Ģikayeti. 6. DOSYA EVRELERĠ Rekabet Kurulu kayıtlarına tarih ve 1-1/2013 dosya numarası ile giren baģvuru dosyası, Rekabet Kurulu nun (Kurul) tarihli toplantısında görüģülmüģtür. 36/2009 sayılı Rekabet Yasası nın 6 ncı maddesinin ihlaline dair Ģikayet baģvurusunda ileri sürülen iddialarla ilgili yapılan değerlendirme sonucunda, Yasa nın 22 nci maddesi tahtında ön araģtırma yapılmasına karar verilmiģtir. Aynı toplantıda görevlendirme ve yetkilendirme de yapılarak, Kurul a bağlı çalıģan hizmet birimi bulunmadığından bu dosya ile sınırlı olmak ve bu dosya ile ilgili Kurul oylamalarında oy kullanmamak koģuluyla Üye Figen YeĢilada raportör olarak görevlendirilmiģtir. Bu kapsamda raportör tarafından hazırlanan ön araģtırma raporu tarihinde Kurul a sunulmuģ ve Kurul un tarihli toplantısında görüģülmüģtür. Kurul, yaptığı değerlendirmeler sonucunda, 19/2013 sayılı kararı ile Oero Trading Ltd. hakkında soruģturma açılmasına karar vermiģ ve taraflara 1 Temmuz 2013 tarihinde bildirimde bulunulmuģtur. SoruĢturma süreci sonunda hazırlanan soruģturma raporu Kurul un, tarihli toplantısında değerlendirilerek, Kurul un 43/2013 sayılı kararı ile

2 soruģturmanın ilerletilmesine karar verilmiģtir. Kurul kararı doğrultusunda yeniden düzenlenen 1-1/2013ĠS sayılı ĠlerletilmiĢ SoruĢturma Raporu yazılı savunmasını yapmak üzere 12 Aralık 2013 tarihinde Oero Trading Ltd in kayıtlı adresine tebliğ edilmiģtir. Oero Trading Ltd in ilk yazılı savunmasının 10 Ocak 2014 tarihinde Kurul kayıtlarına girmesi sonrasında bu dosya kapsamında raportör olarak görev yapan Doç Dr Figen YeĢilada ek görüģ vermek üzere Kuruldan süre talep etmiģ ve gerekli ek görüģünü hazırlaması sonrası 22 Ocak 2014 tarihinde varsa ek görüģ hakkında savunmasını yapmak üzere Oero Trading Ltd in adresine tebliğ edilmiģtir. 7 ġubat 2014 tarihinde Kurul kayıtlarına giren Oero Trading Ltd in ikinci yazılı savunması sonrası 25 Mart 2014 tarihinde düzenlenen ilk sözlü savunma toplantısına Ģikayetçi taraf katılmadığından toplantı Yasanın 25 inci maddesi gereği 4 Nisan 2014 tarihine ertelenmiģ ve Oero Trading Ltd in gizlilik talep etmesi neticesinde Kurul tarafların ayrı ayrı dinlenmelerine karar vermiģ ve 4 Nisan ile 15 Nisan 2014 tarihlerinde tarafları ayrı ayrı dinlemiģtir. Sözlü savunma toplantısı ardından Kurul, tarihindeki toplantısında dosya konusu iddiaları, savunma ve diğer bulguları değerlendirerek nihai kararını vermiģtir. 7. DOSYA TARAFLARI VE ĠLGĠLĠ TARAFLARLA YAPILAN GÖRÜġMELER 7.1. TARAFLAR ġikayetçi: M.Reis Süpermarket Ltd. (Reis Süpermarket) Reis Süpermarket LefkoĢa bölgesinde üç ayrı noktada farklı büyüklüklerde perakende satıģ yapan bir süpermarkettir ġikayet Edilen: OERO Trading Ltd. (Oero) Oero, 2003 yılında kurulmuģ olan bir aile Ģirketidir. Unilever ürünleri yanında Heinz, Kühne, Kerrygold, Marmarabirlik, Tahsildaroğlu gibi bilinirliği yüksek markaları, peynir, turģu, Ģarap çeģitlerini ayrıca kedi-köpek mamaları ürün portföyünde bulundurmaktadır YAPILAN GÖRÜġMELER ġikayetçi M.Reis Süpermarket Ltd. GörüĢmesi BaĢvuru konusunun detaylarının anlaģılması için ön araģtırma sürecinde ilk olarak M. Reis Süpermarket Ltd. direktörü AyĢen Buba ile görüģülmüģtür. Buba, 2013 yılı ġubat ayı baģında Oero tarafından diğer marketler gibi kendilerine de Büyük Market 2013 Yılı Genel AnlaĢmaları dosyasını sunulduğunu ve dosyadaki prim sisteminden faydalanabilmeleri için belirtilen tüm koģullara uymaları gerektiğinin Ģart koģulduğunu belirtmiģtir. Konunun Marketçiler Birliği nde de gündeme geldiği ve kendileri de dahil birçok marketin getirilen koģulları reddederek üç hafta kadar Oero dan mal almadıklarını, ancak Algida, Domestos gibi pazar payı yüksek olan ve tüketicilerin tercih ettikleri Unilever ürünlerinin raflarda olmamasının iģlerini olumsuz yönde etkilemesiyle Oero yla anlaģarak anlaģmada belirtildiği gibi Oero nun tüm ürünlerinin alımına baģladıklarını, M. Reis Süpermarket Ltd. olarak anlaģma Ģartlarını kabul etmemelerine rağmen kendilerine Algida dahil 1-2 parti daha mal sevkiyatı yapıldığını ancak Oero nun anlaģmada belirttiği ve talep ettiği market içi raf Sayfa 2 / 18

3 düzenlemelerini (yer ve önyüz verilmesi) yapmadıkları için mal sevkiyatının kesildiğini belirtmiģtir Buba ayrıca, kendilerine ġubat 2013 baģında Unilever ürünleri liste fiyatları ve tavsiye raf fiyatlarını içeren fiyat listesi ile Oero nun ürün portföyünde olan diğer ürünlerin alıģ fiyatları ile raf fiyatlarını içeren fiyat listesinin iletildiğini ifade etmiģtir. Oero nun malı kesmesinin üzerine Unilever ürünlerini tedarik edebilecekleri alternatifler üzerinde durduklarını söyleyen Buba, özellikle Algida, Sana-Becel, Knorr, Domestos ve YumoĢ un satıģlarının ilgili kategori içindeki paylarının yüksek olduğunu (2012 yılı için sırasıyla %, %, %, %, raflarda bu ürünlerin eksilmemesi için Nisan ayında Sana ve Heinz ürünlerini KKTC de faaliyette bulunan Marketten tedarik ettiklerini Oero nun söz konusu marketi bu operasyonu tekrarlamaması konusunda uyardığını ve mal sevkiyatı yapmamakla tehdit ettiğini ifade etmiģtir. Bunun üzerine M. Reis Süpermarket Ltd. olarak Unilever ürünlerinin bir kısmını (Algida hariç) Mayıs ayında Türkiye den spot piyasadan ithal ettiklerini, toplam maliyet + kar ile ürünlerin Oero tarafından kendilerine tavsiye edilen fiyatın altında rafa girdiğini, buna karģılık olarak Oero nun diğer tüm noktalarda fiyatlarını Reis Süpermarket in altına çektiğini belirtmiģtir. Buba, yeni fiyatlarını duyurmak için broģür bastıklarını ve bir de promosyon yaptıklarını ifade etmiģtir. Buba ayrıca, 27 Mayıs 2013 tarihinde Oero Trading Ltd. e Algida sipariģi vermek istediklerini, kendilerine satıģ yapmama kararı varsa bunun yazılı olarak bildirilmesini talep eden bir yazıyı ve sonucunda Unilever Sanayi ve Ticaret Türk Aġ Ülke SatıĢ Müdürü Adnan Tezel ile M. Reis Süpermarket Ltd. Satınalma Müdürü Sabahattin Kahiye arasındaki e- postaları ve Oero Trading Ltd. in cevabi yazısını iletmiģtir. Buba, Oero nun Unilever ürünlerinin gücünü kullanarak portföyünde bulunan diğer ürünleri de satın alma koģulunu koyduğunu, Oero nun portföyündeki diğer ürünleri de raflarında bulundurmak zorunda kaldıklarını, Unilever Sanayi ve Ticaret Türk Aġ ülke satıģ müdürünün e-postasında Oero nun portföyünde bulunan diğer ürünlerin kendilerini bağlamadığını ancak Unilever in tüm portföyünü kapsayacak bir çalıģmaya hazır olduklarında ilgili ve yetkili satıģ müdürlerini kendilerine yönlendireceğini, dolayısıyla, örneğin Algida satın almak istiyorlarsa, Unilever in tüm ürünlerini satın almak zorunda olduklarını belirtmiģtir. Sonuç olarak Ģikayetçi, Oero nun baģta Algida olmak üzere Unilever ürünlerinden kaynaklanan gücünü kullanarak koģullar dayattığını ve ürün portföyünde olan diğer ürünlerin satıģını Unilever ürünlerinin satıģına bağladığını ve marka içi rekabeti engellediğini, dayattığı anlaģmayla net kar marjını belirlediğini, Unilever ürünleri dıģında portföyündeki diğer ürünlerin raf fiyatlarını dikte ettiğini iddia etmiģtir Oero Trading Ltd. GörüĢmesi Oero direktörü Bertan Özberkman ile Oero Trading Ltd tesislerinde yapılan görüģmede, Oero nun 2003 yılında kurulmuģ olan bir aile Ģirketi olup, 2012 baģında Unilever Sanayi ve Ticaret Türk Aġ ile yapılan anlaģmayla Unilever ürünlerinin KKTC deki tek distribütörü olduğu anlaģılmıģtır. TeĢebbüsün, Unilever le Kasım 2012 de yapılan anlaģmayla, Algida markasının distribütörlüğünü de aldığını ifade eden Özberkman, Algida dahil Unilever in tüm Sayfa 3 / 18

4 ürünlerinin önceki yllarda Satürn Gıda ve Turistik Hizmetler Ltd. tarafından KKTC ye ithal edildiğini belirtmiģtir itibarı ile TL ciroya sahip olan teģebbüsün toplam müģterisi bulunmaktadır. Özberkman, sadece sayıda markete raf bedeli ödediklerini, diğer müģterilerine ise doğrudan raf bedeli ödemediklerini ifade etmiģtir. Özberkman, görüģmede yıllarına ait müģterilerinin satıģ tutarları ile her bir müģterinin toplam satıģlar içindeki payları yanında yine bu yıllara ait ürün grupları satıģ analizlerini de sunmuģtur ve 2013 yıllarındaki satıģlar içerisindeki en büyük beģ (5) müģterisinin satıģ tutarları ve her bir müģterinin teģebbüsün toplam satıģları içindeki payları Tablo 1 de görülmektedir. Tablo 1: Oero nun En Büyük BeĢ (5) MüĢterisinin Toplam SatıĢlar Ġçerisindeki Payları MÜġTERĠ SATIġ(TL) SATIġ ORANI MÜġTERĠ SATIġ(TL) SATIġ ORANI MÜġTERĠ SATIġ(TL) SATIġ ORANI MÜġTERĠ SATIġ(TL) SATIġ ORANI 1.. ( ) 1.. ( ) 1.. ( ) 1.. ( ) 2.. ( ) 2.. ( ) 2.. ( ) 2.. ( ) 3.. ( ) 3.. ( ) 3.. ( ) 3.. ( ) 4.. ( ) 4.. ( ) 4.. ( ) 4.. ( ) 5.. ( ) 5.. ( ) 5.. ( ) 5.. ( ) TOPLAM ( ) TOPLAM ( ) TOPLAM ( ) TOPLAM ( ) Özberkman müģterilerine 2013 yılı baģında bir anlaģma dosyası ilettiklerini ancak iģ geliģtirme priminin Marketçiler Birliği tarafından kabul görmemesi üzerine anlaģmanın revize edilerek kendilerine tekrar sunulduğunu bunun üzerine anlaģmaların yapıldığını ifade etmiģtir. OERO nun fiyatlandırma stratejisi sorulduğunda, toptan fiyatın; Fatura + Diğer Maliyetler+ġirket Giderleri (%.) + Kar (%.) Ģeklinde oluģtuğunu belirtmiģtir. MüĢterilerine tavsiye raf fiyatı verdiklerini, zaman zaman bu fiyatın altında satıģ yapıldığını, diğer müģterilerinin bu durumdan rahatsız olduklarını ve kendilerinden düzeltme talep ettiklerini, son zamanlarda pazarda oluģan bu duruma müdahale etmediklerini söylemiģtir. Oero Trading Ltd. in yöneticisi ile yapılan görüģmede, Oero nun teklif ettiği anlaģma dosyası ile yukarıda sözü geçen revize edilmiģ anlaģmalar incelenmiģ, ayrıca dondurma ürünü ile ilgili talebin mevsimselliği ve Oero nun soğutucu dolaplarla ilgili uygulamaları hakkında konuģulmuģtur. Sayfa 4 / 18

5 Oero Trading Ltd. MüĢterileriyle Yapılan GörüĢmeler Oero ya yönelik Ģikayet ve iddiaların araģtırılabilmesi için teģebbüsün müģterisi olan satıģ noktaları ile irtibata geçilmiģtir. GörüĢmeyi kabul eden ancak isimlerinin gizli kalması koģulu ile ifade veren teģebbüsler ve bu teģebbüsler ile Oero arasında yaģandığı iddia edilen uygulamaların özet dökümü Tablo 2 de yer almaktadır. 160 Tablo 2: Ġrtibata Geçilen SatıĢ Noktalarının Ġfadeleri Neticesinde Elde Edilen Bilgiler SATIġ NOKTALARI Market 1 Market 2 Market 3 Market 4 Market 5 Raf düzenlemeleri ve teģhire müdahale Mal kesme /Mal kesme tehtidi Ġndirim kesme tehtidi Yeniden satıģ fiyatı belirleme Ürün bağlama Paralel satıģı engelleme Oero nun müģterileriyle yapılan görüģmelerde; Oero nun raf yerleģimine ve ürünlerinin teģhirine müdahale ettiği, ürünlerine raf payı verilmemesi ve/veya ürünlerinin istediği Ģekilde teģhir edilmemesi halinde müģterilerini öncelikle indirimlerini kesmekle, ardından mal tedarikini kesmekle tehdit ettiği, yeniden satıģ fiyatının tavsiye niteliğinde olduğu, Oero nun tüm ürün portföyüyle çalıģılması konusunda istekli olmakla birlikte baskıcı olmadığı ifade edilmiģtir. Marketlerin raf düzenlemesi, teģhir talepleri ve anlaģmalarda yer alan diğer hükümlere, tehditlere uymayan birçok marketin Oero dan mal alımını durdurduğu belirlenmiģtir Örneğin, Market 1 yetkilisi, Oero nun birkaç hafta kadar Algida tedarikini kestiğini, ve sorunun aracılığıyla çözülerek Algida tedarikinin baģladığını ifade etmiģtir. Oero nun müģterileriyle yapılan görüģmelerde, Oero nun marketlere sunduğu anlaģmalarda, ürünlerine müģteri talebinin çok üzerinde raf payları talep ettiği ifade edilmiģtir. Market 4 yetkilisi, anlaģmanın raf payı ile ilgili maddesine karģı çıktıklarını çünkü kendilerinin zaten raf paylarını satıģlara göre yaptıklarını, Oero nun ise rakiplerinin raf paylarını azaltmayı amaçladığını ifade etmiģtir. Aynı yetkili, özellikle peynir reyonuyla ilgili düzenlemeye karģı çıktıklarını çünkü Oero nun peynir satıģlarının marketlerinin peynir satıģları içindeki payı % civarındayken, reyonun % ını talep ettiğini, oysa rakip tedarikçinin payının % olduğunu, eğer Oero nun talebini kabul ederlerse rakip tedarikçinin ve/veya diğer tedarikçilerin reyondan normal koģullarda almaları gerekenden daha az pay alacaklarını, hatta dıģlanabileceklerini ifade etmiģtir. Oero nun bu talebi karģısında yurtdıģından ithalat dahil her türlü alternatifi dikkate aldıklarını söyleyen Market 4 yetkilisi, Oero nun geri adım attığını dolayısıyla Ģu anda ürünlerin yerleģimi konusunda bir sıkıntılarının olmadığını belirtmiģtir Sayfa 5 / 18

6 Yetkilinin ifadelerinden güçlü olan marketlerin Oero nun bu taleplerine karģı koyabildiği sonucu çıkarılmıģ, küçük marketlerin Oero nun benzer taleplerine maruz kalıp kalmadıklarının anlaģılması için rastlantısal olarak seçilen dört küçük market (KM) ziyaret edilmiģtir. 190 KM1 in direktörü, Oero yla bulunurluk anlaģması olduğunu belirtmiģ, teģebbüsün raf yerleģimine karıģmadığını, sadece kampanya yaptığında indirimi alabilmek için yüksek miktarda almaya zorladığını, ancak tehdit edilmediğini, istemezse kampanyalı malı almayabileceğini, sözleģmeyi feshedebileceğini ve indirimi de almayabileceğini ifade etmiģtir. KM2 nin yetkilisi, ödeme yapmadığında Oero nun malı indirmediğini, uzun zamandır Oero dan mal almadığını, artık mal bulmanın kolay olduğunu, ara toptancılardan mal tedarik edebildiklerini, Algida satmamasına rağmen satıģlarında çok önemli bir düģüģ olmadığını belirtmiģtir. KM3 ün yetkilisi, Oero nun sadece dondurma bölümünden Ģikayeti olduğunu, dondurma borcu olduğu için Oero nun diğer ürünleri tedarik etmesine rağmen, dondurma tedarikinin yapılmadığını, peģin alacağını söylemesine karģın kendisine dondurma gönderilmediğini ifade etmiģ, müģteri çekmek için Algida nın olmasının Ģart olduğunu belirtmiģtir. 200 KM4 ün yetkilisi, Oero yla hiçbir sorun yaģamadıklarını, ürünler konusunda baskı yapılmadığını, mal kesmekle tehdit edilmediklerini ifade etmiģtir Oero Trading Ltd. Rakipleriyle Yapılan GörüĢmeler Oero nun söz konusu taleplerinin pazarın tümünde rakiplerin faaliyetlerini sınırlayıcı, zorlaģtırıcı ya da rakipleri dıģlayıcı bir etki yaratıp yaratmadığının anlaģılması için Oero nun rakipleriyle de görüģülmüģtür Rakip Tedarikçi 1 in direktörü, Oero nun piyasada hakimiyet kurmak istediğini, yüksek raf payıyla tüketici nezdinde güçlü olacağını, güçlendikçe uzun vadede marketin karlılığını aģağıya çekeceğini, her türlü talebini uygulatabileceğini ve nihayetinde, kendinden güçsüz olan rakiplerini piyasanın dıģına iteceğini iddia etmiģtir. Rakip Tedarikçi 1 in direktörü, marketlerin Oero nun anlaģma koģullarını kabul etmeme nedenlerini; uzun vadede düģük marjda çalıģmak zorunda kalmamak ve ticaret özgürlüklerinden vazgeçmemek olarak sıralamıģ, raf uygulamasının birçok markette uygulanmakta olduğunu ve örneğin kendilerinin rafta yer bulmakta zorlandıklarını, faaliyetlerinin ciddi Ģekilde etkilendiğini ifade iddia etmiģtir. Rakip Tedarikçi 2 direktörü, Oero nun raf anlaģması uygulaması ile raflardaki payını artırarak geliģmekte olan rakiplerini ekarte edip, rekabet koģullarının minimize edildiği bir ortamda dilediği gibi fiyat ve kar dengesini kurarak piyasaya hakim olmayı amaçladığını iddia etmiģtir. Oero nun portföyünde bulunan ancak talebin düģük olduğu ürünlere Algida, Domestos, Omo, Elidor, Knorr gibi teģebbüsün güçlü olduğu markaların sinerjisiyle doğal rekabetin kural ve koģullarını manipüle ederek tekelleģmeye çalıģtıklarını iddia eden Rakip Tedarikçi 2 direktörü, uygulamanın hayata geçmesi için Oero nun yoğun çaba gösterdiğini, birçok noktayla iliģkilerin koptuğunu bazı noktalarda ise kısmen uygulandığını söylemiģ, bu Sayfa 6 / 18

7 kısıtlı uygulamadan dolayı Ģampuan, kiģisel bakım ve toz deterjan raflarında sıkıntı yaģadıklarını ifade etmiģtir. Rakip Tedarikçi 3 yetkilisi de Rakip Tedarikçi 2 direktörüyle paralel ifadelerde bulunmuģtur. Rakip Tedarikçi 3 yetkilisi ayrıca, bu anlaģmaya küçük marketlerin dahi karģı çıktığını, anlaģmanın uygulanmadığını dolayısıyla piyasada bir etki yaratmadığını, ancak eğer uygulansaydı faaliyetlerinin ciddi Ģekilde olumsuz yönde etkileneceğinin altını çizmiģtir 230 Rakip Tedarikçi 4 yetkilisi, Oero nun bu uygulamayla raflarda kendi ürünlerini ön plana çıkararak satıģlarını artırmayı hedeflediğini, her market sahibinin kendi raf düzenine kendisinin karar vermek istemesi nedeniyle bu uygulamayı kabul etmediğini tahmin ettiklerini belirtmiģtir. 8. ĠNCELEME VE DEĞERLENDĠRMELER ġikayet edilen teģebbüsün müģterileri, rakipleri ve Ģikayetçi ile yapılan görüģmelerde ortaya çıkan, Oero nun KKTC de dondurma pazarında hakim konumda olduğu Algida markası aracılığıyla hakim konumunu kötüye kullandığı iddialarının doğruluğunu tespit edebilmek için öncelikle ilgili pazar tespiti yoluna gidilerek, ilgili ürün ve ilgili coğrafi pazar belirlenmiģ, ardından da Algida nın pazarda hâkim durumda olup olmadığına iliģkin bir analiz yapılmıģtır ĠLGĠLĠ PAZAR Ġlgili Ürün Pazarı Ġlgili ürün pazarı, tüketicinin gözünde fiyatı, kullanım amaçları ve nitelikleri bakımından ikame edilebilir nitelikteki mal veya hizmetlerden oluģan pazarı anlatır. Dondurma, tüketicilerde serinlik/ferahlık/rahatlık yaratması, tasasızlığı, keyfi, eğlenceyi, yaz mevsimini yaģatması, ev tüketiminde ise pratik bir Ģekilde misafirleri mutlu etmek ihtiyacını gidermesi nedeniyle tüketici gözünde diğer hızlı tüketim ürünlerinden (gazlı içecek, bisküvi, çerez gibi) ayrılmaktadır. KKTC de dondurma tüketimi arz açısından iki farklı biçimde gerçekleģmektedir: artisan dondurma (pastane dondurması) ve endüstriyel dondurma. Endüstriyel dondurmada geleneksel dondurmadan farklı olarak özellikle reklâm ve diğer pazarlama aktiviteleri ile marka imajı yaratılarak ve yeni ürünler çıkarılarak ürün farklılaģma stratejisi kullanılır. SatıĢlarda reklâmın önemli olması tüketicinin ürünü algılayıģında farklılık yaratmakta ve ürünün tüketici nezdinde imajına katkı sağlamaktadır. Bu kapsamda, endüstriyel dondurmanın artisan tipi dondurmadan nitelik itibarıyla ayrıldığını, tüketicinin her iki tip dondurmayı farklı algıladığını ve teģebbüslerin pazarlama stratejilerinin farklı olduğunu söylemek mümkündür. Dolayısıyla, ilgili ürün pazarı, endüstriyel dondurma olarak tanımlanmıģtır Dondurma Ürünü Hakkında Bilgiler Dondurma genel olarak süt, Ģeker, harç ve aroma, bazen de yumurta katılıp dondurularak hazırlanan bir süt ürünüdür. Endüstriyel dondurma ise su, Ģeker, süt tozu, yağ, emülgatör (birleģtirici), stabilizatör (birleģen maddeyi tutan), renklendirici ve aroma gibi hammaddelerin homojen olarak karıģtırılmasından ve ani olarak -45 C ye kadar soğutulmasından oluģan bir üründür. Sayfa 7 / 18

8 Dondurma üretim biçimi temelinde endüstriyel ve artisan olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Pastane dondurması ile endüstriyel dondurma arasındaki önemli farklar pastane dondurmasının mikrobiyolojik risk içermesi endüstriyel dondurmada ise standart kalite ve lezzetin sağlanabilmesidir. Dondurma satın alma yeri, tüketim yeri, tüketim esnasında yapılan aktivite ve tüketim nedenleri açısından diğer birçok gıda ve içecek hızlı tüketim ürününden ayrılmaktadır. Endüstriyel dondurma büyük ölçekli tesislerde seri bir Ģekilde üretilen, belli bir ambalaj içerisinde pazara sunulan ve fabrikasyon dondurma olarak da adlandırılan dondurmadır. Artisan dondurma ise küçük ölçekli iģletmelerce (pastaneler/dondurmacı) basit makinelerde üretilen, çoğunlukla külahta satılan ve açık dondurma veya pastane dondurması olarak bilinen dondurmalardır. Endüstriyel dondurma ile artisan dondurma arasındaki en önemli fark, artisan dondurmanın çoğunlukla üretildiği yerde veya civarında tüketilmesidir KKTC Dondurma Pazarı ve GeliĢimi KKTC de dondurma tüketimi ile ilgili Oero yetkilisi ve Rakip Tedarikçi 5 yöneticisi ile yapılan görüģmelerden; dondurma tüketiminin ani geliģen bir tüketim biçimi olduğu ve dondurma ürününün yaz ile özdeģleģen bir ürün olduğu, okulların baģlamasıyla çocuklarının hasta olmasından endiģe edilerek dondurma tüketiminin kısıtlandığı ve tercihi genelde markanın belirlediği bilgisi elde edilmiģtir. Örneğin tüketici Magnum yemek istiyorsa fiyatın 3 TL den 4 TL. ye yükselmesinin pek bir önemi olmadığı gibi bilgiler elde edilmiģtir. Rakip Tedarikçi 5 yöneticisi, 5 yıl öncesine kadar markanın tercihi belirlemesine karģın yaģanan ekonomik kriz sonucu bazı segmentlerde tüketici tercihlerinde fiyatın da önem kazanmaya baģladığını ifade etmiģtir. Yukarıda vurgulandığı üzere dondurmanın önemli bir özelliği satıģlarının mevsimsel karakter göstermesidir. Mart ayı ortasından itibaren yükseliģe geçen satıģların artıģ hızı Nisan-Mayıs aylarında havaların ısınmasıyla artar. Haziran ayında okulların tatil olması ve havaların iyice ısınmasıyla satıģlar hızla artar. Temmuz-Ağustos aylarında en yüksek satıģlara ulaģılır. Eylül de okulların baģlamasıyla satıģlarda hızlı bir düģüģ baģlar sonrası dönemde özellikle Girne bölgesinde yabancı nüfusun artmasıyla zincir marketlerde 12 ay dondurma satıģına devam edilmeye baģlandığı yönünde ifadeler elde edilmiģtir. KKTC de dondurma pazarının geliģimine bakıldığında, 1990 yılında Sen Gıda Ltd. in Panda markasını pazara sunduğu görülmektedir. Daha önce Ġngiltere den ithal edilen dondurma markalarının bulunduğu pazarda, ağırlıklı olarak artisan dondurma tüketilmekteydi. Satürn Gıda ve Turistik Hizmetler Ltd yılında Algida markasını KKTC pazarına sunmuģ, 1994 yılında da Koop Süt Frosty markasıyla endüstriyel dondurma pazarına girmiģtir. Algida nın pazarlama faaliyetlerinin ve Türkiye medyasındaki reklam yoğunluğu pazardaki mevcut dondurma markalarının satıģlarını olumsuz etkilemiģtir. Ģirket yetkilisi, Ülker Golf ün pazara girmesiyle Algida nın az da olsa etkilendiğini, daha önce ticaretin tüm koģullarının Algida tarafından belirlenirken Golf ün pazara girmesiyle Algida markasının stratejilerinde değiģiklikler yapıldığını (vadeleri açmak, elektrik kesintilerine karģı jeneratör vermek vb.) belirtmiģtir Ġlgili Coğrafi Pazar Ġlgili coğrafi pazar, teģebbüslerin mal ve hizmetlerinin arz ve/veya talebi konusunda faaliyet Sayfa 8 / 18

9 gösterdikleri, rekabet koģullarının yeterli derecede homojen ve özellikle rekabet koģulları komģu bölgelerden hissedilir derecede farklı olduğu için bu bölgelerden kolayca ayrılabilen coğrafi bölgeleri anlatır. Dondurma ürünü açısından pazara giriģ, arz kaynaklarına ulaģma, üretim, dağıtım, pazarlama ve satıģ Ģartlarının bölgesel bir farklılık göstermediği göz önüne alınarak ilgili coğrafi pazar Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti olarak belirlenmiģtir HAKĠM KONUM ANALĠZĠ Dondurma ürünü ile ilgili analiz sonrasında ilgili ürün pazarının endüstriyel dondurma pazarı olarak belirlenmesinin ardından bahse konu pazarda Oero nun dağıtımını yaptığı Algida markası ile hakim konumda olup olmadığının tespit edilmesi ve ardından iddia edildiği Ģekilde hakim konumunu kötüye kullanıp kullanmadığını analiz etmek açısından Hakim Konum Analizi yapılmıģtır Mutlak ve Göreli Pazar Payları Hâkim durum analizinde öncelikle mutlak ve göreli pazar paylarına bakılmaktadır. AĢağıdaki tabloda ve 2013(Ocak-Haziran) dönemleri ithalat verilerine göre Algida nın ilgili ürün pazarındaki konumuna yer verilmektedir. Ġthalat verileri incelendiğinde, Algida nın toplam dondurma ithalatı içindeki payının incelenen yıllar boyunca yaklaģık %70-80 düzeyinde olduğu ve en yakın rakibinin yedi (7) katı kadar paya sahip olduğu görülmektedir. Dolayısıyla ithal dondurma pazarında hakim konumdadır. KKTC endüstriyel dondurma pazarında faaliyet gösteren ilk dört (4) markanın satıģ rakamları ve pazar payları 2013 yılının Ocak-Haziran rakamları dikkate alınarak incelendiğinde, Algida nın %(...) lık payla pazarda hakim durumda olduğu görülmektedir. Algida nın pazar payının en yakın rakibi olan nın payından beģ (5) kat fazladır. 330 Tablo 3: KKTC Dondurma Ġthalatı TeĢebbüs Adı 2010 Yılı Tutarı (TL) Miktar (Lt) Pay (%) 2011 Yılı Tutarı (TL) Miktar (Lt) Pay (%) 2012 Yılı Tutarı (TL) Miktar (Lt) Pay (%) 2013 (Ocak- Mart) Tutarı (TL) Miktar (Lt) Pay (%). Ltd. (...) %10-20 %10-20 %10-20 % Ltd. %0-10 %0-10 %0-10 %0-10 Ltd %70-80 %80-90 %70-80 %70-80 Sayfa 9 / 18

10 Diğer %0-10 %0-10 %0-10 %0-10 TOPLAM %100 %100 %100 %100 Kaynak: KKTCBaĢbakan Yardımcılığı, Ekonomi,Turizm,Kültür ve Spor Bakanlığı Ticaret Dairesi GiriĢ Engelleri TeĢebbüsün pazarda sahip olduğu pazar gücünün derecesine iliģkin olarak göz önünde bulundurulması gereken bir diğer kriter pazara giriģ engelleridir. Nitekim giriģ engellerinin olduğu bir pazarda uzun yıllardır sürdürülen yüksek bir pazar payı hâkim durumun en belirgin kriteri olarak değerlendirilmektedir. GiriĢ engelleri bir teģebbüsün pazara yeni girecek muhtemel rakipleri karģısında, sadece daha etkin olması nedeniyle değil, daha önce pazara girmesi, üretim ya da dağıtımda özel bir konumda bulunması ya da temel girdileri daha kolay elde edebilmesi bakımından avantaj sahibi olmasını ifade eder. Bu engeller giriģe iliģkin beklenen batık maliyetleri artırmak, pazara girince elde edilmesi umulan kar miktarını azaltmak, giriģ önünde coğrafi ya da yasal sınırlamalar yaratmak suretiyle giriģi engeller ya da yavaģlatırlar 1. GiriĢ engellerinden kasıt pazarda yalnızca üretim yapmak değil, ürünün satıģ noktalarında yer alması ve mevcut aktörler için rekabetçi bir baskı yaratabilmektir. GiriĢ engelleri ne kadar düģük olursa pazardaki potansiyel rekabet, mevcut firmaların fiyatları rekabetçi seviyenin üzerine çıkarma eğilimlerini o kadar zayıflatır. Böyle bir durumda, yüksek kârın yeni firmalar açısından pazarı çekici hale getirecek olması nedeniyle hiç bir firma önemli ölçüde pazar gücü uygulama imkanına sahip olamaz. Bu Ģekilde de pazara yeni teģebbüslerin girmesi beklenebilir Dağıtım (Soğuk Zincir) Maliyeti Dondurma, soğuk zincir olarak nitelenen bir dağıtım sistemi ile son tüketiciye ulaģtırılmaktadır. Bu sistem içerisinde dondurmanın devamlı olarak belirli bir sıcaklık seviyesinin altında tutulması gerekmekte, bu amaçla soğutma sistemli depolar ve nakliye araçları ile son satıģ noktasına yerleģtirilen kabinlerden yararlanılmaktadır. Hızlı tüketim grubu içerisinde yer alan birçok ürünün aksine dondurma dağıtımı, ürünün kolaylıkla bozulabilir bir nitelik arz etmesi nedeniyle daha maliyetli olmakta ve firma için soğuk zincir oluģturma önemli bir maliyet kalemi olarak ortaya çıkmaktadır. Ayrıca, ülkemizde sık yaģanan elektrik kesintileri dikkate alındığında ürünlerin bir kere eridikten sonra tekrar dondurulmasının ürünlerde bakteri oluģumuna zemin hazırladığı göz önünde bulundurulduğunda söz konusu kesintilerde ürünün erimemesi adına önlem alınması gerekmektedir. Sonuç olarak hızlı tüketim ürünleri arasında dağıtım maliyeti en yüksek ürün grubunun endüstriyel dondurma olduğu söylenebilir. Algida nın rakiplerinin kabin sayısına iliģkin verinin olmamasına karģın, en yakın rakibinden (beģ) 5 kat fazla pazar payına sahip olması yanında adet kabine sahip olmasının da hakim konumunu güçlendirici bir faktör olarak ele alınmaktadır. 1 OFT Assessment of Market Power (2004), s. 15. Sayfa 10 / 18

11 Marka Bilinirliği Algida yı bünyesinde barındıran Unilever dünyanın en büyük iki dondurma üreticisinden biridir. Unilever KKTC dondurma pazarında Magnum, Cornetto, Carte D or gibi uluslararası markaları ile faaliyet göstermektedir. Bir çok hızlı tüketim ürününde olduğu gibi dondurmada da marka gücü yaratılması ve marka bağımlılığının artırılması için yoğun reklâm ve promosyon aktiviteleri yapılmaktadır. Genel olarak reklâm ve pazarlama aktiviteleri markaya yönelik çizgi üstü (above-the-line) ve satıģ kanallarına, müģterilere yapılan çizgi altı (below-the-line) harcamalardan oluģmaktadır. Marka bağımlılığının yaratılmasında ve korunmasında çizgi üstü harcamalarının (reklâm, büyük kapsamlı promosyonlar gibi) büyük önemi bulunmaktadır. Markaya özel harcamaların yanı sıra fatura altı iskontolar, müģteri indirimleri, mağaza içi reklâmlar gibi aktiviteler yapılabilmesi de güçlü bir finansal gücü gerektirmektedir. Yine ayni pazarda faaliyet gösteren markası da, grubunun finansal gücü ve marka bilinirliği ile pazara girebilmiģtir. Sonuç olarak, endüstriyel dondurma pazarında, pazara girerek belli bir ölçeği yakalamak önemli bir pazarlama harcamasını zorunlu hale getirmektedir. Bu da önemli bir giriģ engeli oluģturmaktadır Rakiplerinden Bağımsız Hareket Edebilme Gücü ATAD, Hoffman-La Roche Kararında 2, Roma AnlaĢması nın 82. maddesi anlamında hâkim durumu; bir teşebbüse sağladığı, rakiplerinden, müşterilerinden ve sonuçta tüketicilerden büyük ölçüde bağımsız hareket edebilme kabiliyeti nedeniyle ilgili pazarda etkin rekabetin korunmasını önleme imkanı tanıyan ekonomik güç konumu olarak tanımlamıģtır. Ancak söz konusu bağımsızlıktan bütünüyle bağımsız olması değil, göreli bağımsız olması anlaģılmalıdır. Öte yandan, aynı kararda ATAD; böyle bir durumun belirli bir düzeydeki rekabeti dışlamadığını... Ancak bu konumundan yararlanan teşebbüsün, rekabet ortamını oluşturan koşulları belirlemese bile en azından bunlar üzerinde önemli ölçüde etkiye sahip olma ve kendi aleyhine gelişmediği sürece bu koşullardan bağımsız hareket edebilme imkanı sağladığını da belirtmiģtir. Dolayısıyla hâkim duruma yönelik olarak yapılacak değerlendirmelerde önemli ölçüde pazardaki rekabet koģullarını belirleme gücü dikkate alınmalıdır. Rakiplerinden bağımsız olarak argümanının öncelikle mutlak anlamda alınmaması ve bunun göreli bir bağımsızlık olduğunun belirtilmesi gerekmektedir. Oero nun satıģ noktalarıyla münhasır anlaģmaları bulunmamaktadır. Ancak, yapılan gözlemler ve Ģikayet konusu dikkate alındığında, Algida nın bir satıģ noktasında bulunmamasının tüketiciler ve perakendeciler için sorun teģkil ettiği anlaģılmaktadır. Dolayısıyla, münhasırlık anlaģması yapmak istediğinde Algida nın rakipleri karģısında zorlanmayacağını söylemek mümkündür. SatıĢ kanallarına giriģte yüksek düzeyde marka bilinirliği ile tüketici nezdindeki marka bağımlılığı da Algida ya önemli bir pazarlık gücü sağlamaktadır MüĢterilerinden Bağımsız Hareket Edebilme Gücü MüĢterilerden bağımsız hareket edebilme gücü kriteri esas alındığında Algida nın bulundurulması gereken bir ürün olma niteliğinin Algida ya perakendeciler karģısında önemli 2 85/76 Hoffmann/LaRoche and Co. AG v. Commission [1979] ECR 461, [1979] 3 CMLR 211. Sayfa 11 / 18

12 bir avantaj verdiği görülmektedir. Algida markasının gücü, niteliği, tüketici gözündeki yeri gibi unsurlardan kaynaklanan güçlü tüketici talebi Algida ya müģterilerinden (zincir marketler, geleneksel perakendeciler, yerinde tüketim kanalı) bağımsız hareket edebilme gücü sağlayabilmektedir. Genel olarak rekabet hukukunda ilgili pazarda güçlü alıcıların bulunması hâkim durum varlığını ortadan kaldırabilmektedir. AB Komisyonu TCCC/Carlsberg dosyasında, TCCC nin Danimarka daki ĢiĢeleyicisi olan Dadeko nun satıģları içerisinde en büyük 5 müģterisinin payı %35-40 oranında iken, yeterli alım gücü olmadığına karar vermiģ, Guinness/Grand Metropolitan Kararında ise tarafların Yunanistan daki satıģları içinde en büyük 5 müģterinin sahip olduğu %15-20 lik payı düģük bir oran olarak değerlendirmiģtir. Algida nın en büyük 5 müģterinin toplamdaki payı yukarıda verilen kararlardaki oranlar ile mukayese edildiğinde %(...) ile nispeten düģük kalmaktadır. Anılan veriler Algida nın karģısında gücünü sınırlayacak kuvvetli müģteriler olmadığını, diğer bir ifadeyle, Algida nın sahip olduğu pazar gücü karģısında hâkim durum kriterini zedeleyecek ölçüde bir alım gücü olmadığını göstermektedir DEĞERLENDĠRME VE TESPĠTLER Ġktisadi Değerlendirmeler Yukarıda yer verilen bilgiler ve analizler sonucunda Algida markasının endüstriyel dondurma pazarında uzun yıllara dayanan yüksek pazar payı, marka bilinirliği ve geliģmiģ dağıtım ağı gibi faktörlerle hakim konumda olduğu anlaģılmaktadır. Yeni rakip veya rakiplerin pazara giriģinin Algida nın yüksek pazar payı ve diğer avantajları nedeniyle çok sınırlı kaldığı gözlemlenmiģtir. Zaman zaman görülen pazara giriģlerin ise ilgili yeni markaların bağlı oldukları grup portföy gücünden kaynaklandığı ve istisnai durum olduğu ve giriģ engellerinin düģüklüğünü gösteren bir örnek teģkil edemeyeceği anlaģılmaktadır. Ayrıca Algida nın yüksek marka gücü ve güçlü dağıtım ağına bağlı olarak müģterileri tarafından mutlaka bulundurulması gereken bir ürün niteliği taģımakta olup dağıtımcısına gerek müģterileri gerekse de rakipleri karģısında avantajlı konum yaratmaktadır. Tüm bu değerlendirmeler ıģığında Algida nın pazarda hâkim konumda olduğu ve olmayı sürdürdüğü tespit edilmiģtir. Ġlgili pazardaki hakim konumun tespitinde ele alınan pazar payı, dağıtım ağı, marka bilinirliği benzeri faktörler yanında Algida markasının bağlı olduğu çok uluslu grubun (Ünilever) dünya çapındaki gücü ve üretim portföyünde bulunan ürün çeģitliliği de ilgili marka ve markaların KKTC de dağıtımını yürüten Oero ya çeģitli üstünlük ve avantajlar sağlamaktadır. Ünilever portföyünde yer alan bir çok ürünün gerek Türkiye medyasında yer alan reklamlar yoluyla, gerekse ayni grubun sahip olduğu sair imkanlar yoluyla uyguladığı tanıtım, promosyon veya finansman imkanlarının da KKTC pazarındaki dağıtımcı teģebbüs lehine avantajlar yarattığı değerlendirilmektedir. Kurul bu durumun sadece ilgili çok uluslu grup ve dosyanın tarafı yerli teģebbüs özelinde değil KKTC de faaliyet gösteren ve diğer çok uluslu markaların dağıtımcılığını yapan teģebbüsler için de geçerli olabileceğini kabul etmektedir. Kurul ayrıca, benzer konumdaki çok uluslu teģebbüslerin uluslararası piyasalara dayanan güçlerinin KKTC piyasalarındaki temsilcileri vasıtasıyla diğer yerel teģebbüsler aleyhine kullanılmasının önlenmesi noktasında hassasiyet göstermektedir. Ancak bu durum, yurtdıģında oluģan ve Sayfa 12 / 18

13 gerek ilgili pazara gerekse tüketicilere olumlu yönde yansıyabilecek bilgi birikimi (knowhow), yenilik veya teknolojik geliģmelerin dıģlanması veya red edilmesi anlamına gelmemelidir. Yasada da belirtildiği üzere rekabet koģullarının ve genel tüketici refahının geliģtirilmesine katkı yapabilecek her türlü uygulama ve eylem yasal çerçevede ele alınarak değerlendirilmektedir. Algida markasının ilgili pazardaki payı ve gücüne rağmen ürünün marketlerdeki bulunurluğu her ne kadar satıģ noktalarını olumlu etkilese de, markanın herhangi bir markette bulunmayıģının ilgili satıģ noktası üzerinde yıkıcı bir etki yaratmayacağı da söylenebilir. Ancak, Algida markası tüm Unilever portföyü ile birlikte ele alındığı zaman herhangi bir perakende satıģ noktasının satıģları üzerinde ciddi bir tehdit oluģturacağı anlaģılmaktadır. Bu nedenle Algida markasının Unilever portföyünde yer alan diğer ürünlere bağlanması yani Algida almayana Unilever portföyünün geri kalanının tedarik edilemeyeceği koģulu etkili bir yaptırım olacağından satıģ noktası üzerinde ciddi bir tehdit oluģturacaktır. Diğer bir deyiģle Ünilever portföyünün tedarik edilmemesi müģteri üzerinde önemli bir kısıtlama ve hakim konumun kötüye kullanılması anlamına gelmektedir Hukuki Değerlendirmeler Oero Trading Ltd in Yazılı ve Sözlü Savunmaları ile Ġlgili Değerlendirmeler a) Oero Trading Ltd adına yetkili vekil sıfatı ile Avukat Levent Celalledin in Kurul kayıtlarına 10 Ocak 2014 tarihinde giren ilk yazılı savunmasında özetle dosyada süre aģımı olduğu iddiasını gündeme getirmiģ, ancak yapılan değerlendirmede süre kullanımının Kurul kararları ve Yasa nın ilgili maddeleri çerçevesinde olduğu tespit edilmiģtir. b) ġikayet edilen taraf adına yapılan ilk yazılı savunmada Reis Süpermarket in Oero dan mal tedarik edemeyiģinin gerekçesinin Oero nun tedariği kesmesi değil Marketçiler Birliği tarafından Oero nun dağıtımını yaptığı ürünlere uygulanan boykot olduğu iddia edilmektedir, ancak Ģikayetçi taraf olarak Reis Süpermarket, Marketçiler Birliği nin söz konusu boykot kararına rağmen Ünilever ürünlerinin marketindeki bulunurluğunun önemi nedeniyle sipariģ vermeye baģladığını ve hatta bir süre kendilerine tedarik yapıldığını da ancak Oero nun marketteki raf düzeni ve benzeri taleplerinin karģılanmaması nedeniyle tedariğin tekrardan kesildiği belirtilmiģtir. Kurul bu noktada herhangi bir tedarikçinin istediği satıģ noktası ile çalıģabileceği konusundaki hakkını teslim etmesine rağmen, temsil edilen ürünün ilgili piyasada hakim konumda bulunması durumunda mal kesme veya kesmekle tehdit etmenin müģteri konumundaki satıģ noktaları açısından sakıncalı sonuçlar yaratabileceği ve hatta piyasadan dıģlanmayı dahi getirebileceğinden Kurul, bu tür uygulamaları hakim durumun kötüye kullanımı Ģeklinde ve sakıncalı olarak değerlendirmekte ve sonuçları itibariyle genel refahı olumsuz yönde etkileyeceğini ön görmektedir. Ancak öte yandan, her tedarikçi teģebbüsün, hakim konumda olsa dahi, alacaklı olduğu ve/veya sair hukuki sorunlar yaģadığını belgelemek koģuluyla ilgili satıģ noktalarına tedariği kesme hakkı olduğunu da kabul etmektedir. c) ġikayet edilen taraf adına yapılan yazılı savunmada soruģturma kapsamında ifadesi alınan Oero nun müģterisi veya rakibi pozisyonundaki teģebbüs temsilcilerinin kimliklerinin gizlenmesine itiraz edilmektedir. Kurul, yürütülen soruģturmalarda bilgisine baģvurulan soruģturmanın tarafı olmayan diğer teģebbüs temsilcilerine ait bilgilerin gizli tutulmasının Sayfa 13 / 18

14 Kurul un ileride yürüteceği soruģturmaların baģarısı ve güvenilirliği açısından ve ayrıca kiģsel bilgilerin korunması ile ilgili yasal mevzuatın korunması açısından da önemli olduğunu değerlendirmektedir Ġhlal içeren uygulamalarla ilgili bulgu ve değerlendirmeler a) Yasa nın 6 ncı maddesi tahtında ve ayni madde tahtında yayımlanan Hakim Konum Tebliği uyarınca yapılan hakim konum analizi sonucu, Oero Trading Ltd. in Algida markasıyla endüstriyel dondurma pazarında hakim konumda olduğu tespit edilmiģtir. b) Belirlenen hakim konumun kötüye kullanıldığına dair bulgulara ise sayılı bölümde yer alan ve Tablo 1 de de özetlenmiģ olan Oero nun müģterisi konumunda olan muhtelif market temsilcilerinden elde edilen ifadelerin değerlendirilmesi yolu ile ve ayrıca Ģikayetçi taraf ile yapılan görüģme tutanaklarının incelenmesi yolu ile ulaģılmıģtır. c) Ayrıca, Oero nun KKTC de temsil ettiği Ünilever Sanayi ve Ticaret Türk Aġ ünvanlı teģebbüs ün Ülke SatıĢ Müdürü Adnan Tezil ile M. Reis Süpermarket Ltd. satınalma Müdürü Sabahattin Kahiye arasında yer alan elektronik posta yazıģma içeriklerinin incelenmesi sonucu ilgili yazıģmalarda kullanılan ifadelerin de temsil edilen markanın gücüne bağlı piyasada takındığı tehditkar tutuma yönelik delil olarak kabul edilmiģtir. d) Kurul, M.Reis Süpermarket temsilcisi ile Ünilever temsilcisi arasında yer alan elektronik yazıģmaların dosyada yer alan tarihli Exclusive Distribution Agreement (Münhasır Dağıtıcılık AntlaĢması) ile Distribution Agreement (Dağıtıcılık AntlaĢması) anlaģmalarının 9.8 inci maddelerinde yer alan hükümlerden yola çıkarak Oero Trading Ltd. i bağlayıcı olduğu sonucuna ulaģmıģtır. Ġlgili maddeler Oero Trading Ltd in KKTC de resmi temsilcisi olduğu Ünilever Sanayi ve Ticaret Türk Aġ Sanayi Aġ nin uygulamaları doğrultusunda hareket etme sorumluluğunda olduğunu ortaya koymaktadır ve bu nedenle de Oero için bağlayıcı ifadeler olduğu kabul edilmektedir. e) Yukarıda yer verilen bulgular sonucunda Oero Trading Ltd in M.Reis Süpermarkete Nisan-Mayıs 2013 dönemleri arasında muhtelif defalar mal vermeme, mal vermeyi kesme tehdidi ve ürün bağlamak suretiyle Rekabet Yasasının 6(1)(A) maddesini ihlal ederek hakim konumunu kötüye kullandığı sonucuna varılmıģtır. f) Ancak Ģikayetçi tarafın iddia ettiği Ģekilde Oero Trading Ltd tarafından indirim kesme tehdidi, paralel satıģı engelleme tehdidi ve yeniden satıģ fiyatı uygulama baskısı yolu ile hakim konumunu kötüye kullanıldığına dair somut delillere ulaģılamadığından iddiaların reddine karar verilmiģtir. g) Kurul ayrıca, soruģturma süresince hakkında iģlem yürütülen taraf olarak Oero nun ilgili raportör tarafından talep edilen bilgi, belge ve görüģme isteklerine zamanında ve tereddütsüz yanıt vermesini, dosya konusu ihlal uygulamasına soruģturma safhasında son vermesini Yasa nın 33 üncü maddesi tahtında ihlal eylemini hafifletici unsur olarak ele almıģtır. 9. SONUÇ Kurul, tarihli 19/2013 sayılı kararı doğrultusunda açılan soruģturma ve soruģturma kapsamında toplanan deliller, hazırlanan 1-1/2013 SR sayılı SoruĢturma Raporu, tarih ve 43/2013 sayılı kararı doğrultusunda hazırlanan 1-1/2013ĠS ĠlerletilmiĢ SoruĢturma Raporu, bahse konu ĠlerletilmiĢ SoruĢturma Raporuna istinaden Sayfa 14 / 18

15 yapılan yazılı savunmalar, savunmalara verilen ek görüģ ve düzenlenen sözlü savunma toplantılarında yapılan açıklamaların incelenmesi ve değerlendirilmesi sonucunda; 1. Oero Trading Ltd in dondurma piyasasındaki hakim durumunu müģterisi olan perakende satıģ noktası M.Reis Süpermarket Ltd üzerinde KKTC de tam yetkili dağıtımcısı olduğu Unilever Sanayi ve Ticaret Türk AĢ. ürünleri ile kısıtlı olmak üzere ürün bağlama yolu ile mal vermeyi red etme ve mal vermemekle tehdit etme yolu ile kötüye kullanarak Yasa nın 6(1)(A) maddesinde belirtilen haksız ticaret koģulları dayatarak ihlal ettiğine OYÇOKLUĞU ile, 2. ĠlerletilmiĢ SoruĢturma Raporunda iddia edildiği Ģekilde paralel satıģı engelleme, indirim kesme tehdidi ve yeniden satıģ fiyatı uygulama baskısı yolu ile hakim konumunu kötüye kullandığını destekleyici delil bulunmadığından bahse konu iddiaların reddedilmesine OYBĠRLĠĞĠ ile, 3. Yasa nın ilgili maddesinin ihlalinin Yasa nın 31 inci maddesi (1)(A) fıkrası gereği idari para cezasına tabii olduğundan ihlali gerçekleģtiren teģebbüsün idari para cezası ile cezalandırılmasına, idari para cezası takdir edilirken Yasa nın 33(1) maddesinde belirtildiği Ģekilde ihlal süresine, ilgili teģebbüsün ön araģtırma ve soruģturma sürecinde gösterdiği iģbirliği ve iyi niyet ile söz konusu ihlalin soruģturma sürecinde ortadan kaldırılmıģ olmasını da hafifletici unsur olarak dikkate alınarak Oero Trading Ltd e 5, Türk Lirası (BeĢ bin Türk Lirası) tutarında idari para cezası verilmesine OYÇOKLUĞU ile, 4. SoruĢturma sürecinde Yasa nın 27 nci maddesinin Kurul a verdiği yetki çerçevesinde kendilerinden yazılı bilgi istenmesine ve çeģitli defalar sözlü uyarılmalarına rağmen Kurul un yazılı bilgi talebine cevap vermeyen Mġ 4606 kayıt no lu LEVENT GIDA (Foods) Ltd e 1,000 TL (Bin Türk Lirası) Mġ3475 kayıt no lu BENLĠ GIDA Ltd e 1,000 TL (Bin Türk Lirası) Mġ8302 kayıt no lu Starling Ġthalat-Ġhracat ġti. Ltd e 1,000 TL (Bin Türk Lirası) Ġdari para cezasının Yasa nın 31 inci maddesi (4) üncü fıkrası uyarınca verilmesine OYBĠRLĠĞĠ ile kararın Resmi Gazete de yayımlanmasının ardından Yüksek Ġdare Mahkemesinde dava yolu açık olmak üzere karar verilmiģtir. Selim ALTINCIK Hatice ACAY Mustafa GÜNDÜZ Üye Üye Üye (1 ve 3 e KarĢı Oy) 580 Dr. Yenal SÜREÇ BaĢkan Sayfa 15 / 18

16 tarih 24/2014 Sayılı Kurul Kararı na KARġI OY GEREKÇESĠ 590 Oero Trading Ltd. in endüstriyerel dondurma pazarındaki hakim konumunu; müģterisi olan perakende satıģ noktası Reis Süpermarket üzerinde KKTC. de tam yetkili dağıtıcısı olduğu Unilever Sanayi ve Ticaret Türk Aġ. ürünleri ile kısıtlı olmak üzere ürün bağlama yolu ile mal vermeyi red etme ve mal vermemekle tehdit etme yolu ile kötüye kullanarak Rekabet Yasası nın 6(1)(A) maddesinde belirtilen haksız ticaret koģulları dayatarak ihlal ettiği yönündeki Kurul Kararına iģtirak etmiyorum. Nedeni: 1. Dosyada yer alan iddia ve savunmalardan, sözlü savunmada yer alan beyanlardan da açıkça anlaģılabileceği gibi; M. Reis Süpermarket Ltd. in (Reis) baģvurusu tarihinde yapılmıģ olup Oero Trading Ltd. in (Oero) ürünlerin satıģının yapıldığı standların ve/veya rafların diziliģini beğenmediğini ve bu nedenle Algida dondurma tedarikini reddettiğini iddia etmiģ olmasına rağmen baģvurusuna bunu destekleyici herhangi bir belge eklememiģ ve/veya sunmamıģtır. Reis, takriben tarihinde e-posta yolu ile Algida (dondurma) satıģı yapması için Oero dan talepte bulunmuģ ve bu e-posta yı Unilever e de iletmiģtir. Daha önce herhangi bir Ģekilde yazılı olarak mal talebinde bulunduğu hususunda herhangi bir iddiada bulunmayan Reis, baģvurusuna dayanak teģkil etmek amacıyla bu e-postayı göndermiģ, bu e-postayı aynı zamanda Unilever e göndermek suretiyle bu olaya Unilever i de dahil etmiģtir. Yukarıdaki paragrafda bahsi geçen tarihli Reis in Oero dan yazılı olarak dondurma talep yazısında En kısa zamanda marketimize, büyük marketlere verilen Ģartlarda dondurma satıģı yapmanızı. demektedir. MüĢteri sınıflandırmaları müģterinin iģ hacimleri, müģteri portföyü ve benzeri kriterlere göre yapılmakta olup her grubun ticaret koģulları, indirim oranları ve benzeri farklılıkları olması da doğaldır. Oero nun müģterilerini kendi ticari kar ve stratejileri doğrultusunda sınıflandırma özgürlüğü bulunmaktadır. Oero nun satıģ noktalarıyla yaptığı anlaģmalar incelendiğinde satıģ noktalarının (müģterilerinin) farklı kategorilerde sınıflandırıldığı görülmektedir. MüĢteri eğer bu sınıflandırmadan memnun kalmazsa alıģveriģi kesebilir, ya da tedarikçiye müģteri grubunu değiģtirmesi için -ki bu durumda.. market grubuna geçmek için- baskı yapabilir. Dosya içeriğinde Oero nun müģteri listesine bakıldığında Reis in.market grubunda.. kodu ile yer aldığı görülmektedir. Reis market bulunduğu gruba rağmen yazılı talebinde.. marketlere verilen Ģartlarda ifadesini kullanarak o güne kadar çalıģtığı Ģartlardan farklı Ģartlar talep etmekte olduğunu yani yazılı ve sözlü savunmada belirtildiği gibi indirim konusunda..marketlere verilen indirim ve benzeri Ģartlardan faydalanmayı murad etmiģ ve/veya kendini farklı guruba dahil etmek istemiģtir. Reis in büyük marketlere verilen Ģartlarda dondurma talebinde bulunması Ģartlı bir talep olmakla birlikte tarihli bir yazı ile Oero nun direktörü kendisiyle çalıģmak istediğini Reis e ifade etmiģtir. Dolayısıyle buradan da anlaģılacağı üzere Oero nun mal kesme gibi bir eylemi bulunmamakda aksine Reis in indirim oranını artırabilmek amacıyla hareket ettiği ve bu nedenle Oero dan mal alımını durdurarak murad ettiği indirimi elde etmeye çalıģtığı anlaģılmaktadır. Nitekim sözlü savunma safhasında Oero nun direktörü Ģahadetinde Reis le anlaģmak için farklı ve/veya ekstra indirim verdiğini beyan etmiģtir. Dosya içeriğinden iddia edilenin aksine Oero nun müģterilerinden bağımsız hareket etme gücünün pek olmadığı anlaģılmaktadır. ġöyle ki: 2013 yılı ġubat ayı baģında Oero tarafından Sayfa 16 / 18

17 marketlere Büyük Market 2013 yılı Genel AnlaĢmaları adı altında sunulan anlaģmaların Marketçiler Birliği nde değerlendirilmesi sonucunda tarihinde birliğin boykot kararı aldığı ve bu karar doğrultusunda marketlerin üç hafta kadar Oero dan mal satın almadıkları hususu ihtilafsız taraflarca kabul edilmektedir. Yani Marketçiler Birliği boykot kararı alabilmekte ve bunun sonucunda Oero geri adım atarak sunmuģ olduğu anlaģmalardan vazgeçmek zorunda kalarak marketlerle çalıģmaktadır. Bu dahi Oero nun müģterilerinden bağımsız hareket etme gücünün pek de olmadığını göstermektedir SoruĢturma safhasında Oero nun müģterileriyle yapılan görüģmelerde... Market yetkilisi gerek fiyat konusunda gerekse Oero nun tüm ürün portföyüyle çalıģma konusunda bir baskıyla biz karģılaģmadık demiģ olup yapılan görüģmeden büyük marketlerin Oero nun taleplerine karģı koyabildikleri anlaģılmaktadır. Yine market yetkilisi hiçbir zorlama ve dayatma söz konusu değildir demiģtir. Kaldı ki Oero nun ürün portföyündeki marka bilinirliği yüksek tüm ürünlerinin yine marka bilinirliği yüksek ürünlerle ikamesinin KKTC. Piyasasında mevcut olduğu da aģikardır. Algida dondurma pazarında marka bilinirliği yüksek ve hakim konumda olan bir üründür. Ancak yazılı savunmada ispat vasıtaları ile birlikte sunulan ve sözlü savunmada da belirtildiği gibi Reis 2009 Yılı yazında Algida satmamıģ ve bulundurmamıģtır. Dolayısıyla Algida ürününün bulunmaması marketi batma noktasına getirmemiģtir. Oero nun Algida dıģındaki diğer ürünlerinin KKTC. Piyasasındaki ikame ürünleri en az Oero nun markaları kadar bilinirdirler. Gerek yazılı savunmada gerekse sözlü savunmada yer aldığı gibi, mal verilmediği iddia edilen dönemde dahi iade faturalar karģılığında iade malları geri almak üzere Oero nun elemanları Reis e gitmekte ve iade malları almaktaydı (21 Mayıs Haziran 2013 arası). Bu dönemlerde ilgili elemanlardan herhangi bir mal talebinde bulunulduğuna dair herhangi bir delil sunulmamıģtır. Yine; Reis baģvurusunda Oero ya herhangi bir borcu olmadığını beyan etmiģ olmasına rağmen sözlü savuma safhasında Oero; Reis in bakiye borcu olduğunu, bakiyesi olan bir markete mal vermeme hakkına sahip olmasına rağmen bu nedenle dahi mal kesmediğini beyan etmiģtir. 2. Her ne kadar Oero ile Unilever arasındaki distribütörlük anlaģması gereği Unilever in karar ve stratejilerini KKTC. pazarında Oero nun uygulama zorunluluğu olduğu varsayılsa dahi Oero nun tarihli yazısında Unilever in satıģ müdürünün e-postalarda belirttiği ve Unilever in ürün bağlama stratejisine uyumlu bir ifadesi bulunmamakta, ayrıca uygulamada da bu yönde davrandığını gösteren herhangi bir delil de bulunmamaktadır. Yukarıda ifade ettiğim tüm nedenlerle ve Ģikayetçi iddialarının dosya içeriği, belge ve bilgiler bağlamında incelenmesi, yazılı savunmalar, ek görüģler ve sözlü savunma sonucunda, 36/2009 sayılı Rekabet Yasası nın 6(1)(A) maddesinin ihlal edildiği tespitine esas olacak belge ve/veya bilgi ve/veya Ģahadet ve/veya delil bulunmamıģ ve/veya tespit edilememiģ olup kaldı ki Ģikayetçinin ileri sürdüğü uygulamalardan ilk planda aksi düģünülebilse bile de, tipik bir ihlal olarak nitelendirilemeyeceğine dair önemli ipuçları vardır. OERO nun Yasa nın 6(1)(A) maddesini ihlal ederek hakim konumunu kötüye kullandığı iddiası nedeniyle yaptırım uygulayabilmek için ihtimalin ötesine geçmek, iddiayı delillerle ispatlamak Ģartı aranmalıdır, aksi takdirde Ģüpheden sanık yararlanır ilkesi kabul edilmesi gerekir. Sayfa 17 / 18

18 690 Sonuç olarak; soruģturma süresince elde edilen belge ve bilgiler, rakiplerden ve perakende satıģ noktalarından ve/veya küçük marketlerden alınan bilgiler, yazılı savunmalar, sözlü savunma safhasında tarafların ifadeleri ve dosya kapsamındaki diğer bilgiler ile bunlara iliģkin yapılan değerlendirmeler çerçevesinde bu aģamada kendisine isnat edilen suçlara yönelik bir tutum içinde olduğuna iģaret edebilecek yeterli bilgi ve bulguya ulaģılamadığı ve/veya elde edilen bilgi ve/veya belgelerin tek baģına yetmediği ve/veya iddiaların varlığını ispat edecek nitelikte delil vasfı taģımadığı ve/veya ciddi bulgular olmadığı kanaatinde olduğumdan ve/veya Oero nun kendisine isnat edilen eylemlerde bulunduğu kanaatine ulaģılamadığından Ģikayetin ve/veya Ģikayet konusu ihlal iddiaların ve/veya Yasa nın 6(1)(A) maddesini ihlal ettiğine iliģkin iddiaların reddedilmesi gerekirdi Ayrıca yukarıdaki görüģüme ek olarak; ġikayetçi M. Reis Market Ltd. in yetkilisi (direktörü) AyĢen Buba ile tarihinde yapılan görüģmede AyĢen Buba yazılı ifadesinde dondurma sezonu süresinde dondurma ithalatı yapamadığımdan OERO yla anlaģmak zorunda kaldım. OERO artık telaffuz etmiyor indirim keserim, malı keserim ifadelerini kullanmıģtır. AyĢen Buba nın bu ifadesinden de OERO ile anlaģtığını ve kendisine mal verilmeye baģlandığı yani durumun düzeldiği herhangi bir sorunun kalmadığı anlaģılmıģtır. Böyle bir durumda da söz konusu Ģikayetin konusu kalmadığından bu safhada daha da ileri gidilmeden ilgili Ģikayetin reddedilmesi gerekir. Bu husus Türk Rekabet Kurumu nun tarih ve 11-42/ sayılı kararında da belirtilmektedir. Tüm dosya içeriğinin değerlendirilmesi sonucunda Ģikayet ve/veya baģvuru dilekçesinde yer verilen iddialara yönelik ve/veya hakim durumun kötüye kullanılması olarak değerlendirilebilecek nitelikte bulgulara rastlanmaması nedeniyle Ģikayete konu ihlal iddiaların reddedilmesi gerekirdi Devamla; hakim durumda olan bir teģebbüsün pazarda yer alan diğer teģebbüslere oranla dağıtım, pazarlama ve satıģ politikalarını belirlerken Rekabet Hukuku kurallarına uyum açısından daha özenli davranma yükümlülüğü bulunmaktadır. Dolayısıyla Oero nun rakiplerinin piyasadaki faaliyetlerini zorlaģtırması, bir mal veya hizmetle birlikte, diğer mal veya hizmetin satın alınması veya aracı teģebbüsler durumundaki alıcıların talep ettiği bir malın veya hizmetin, diğer bir mal veya hizmetin de alıcı tarafından teģhiri Ģartına bağlaması ya da satın alınan bir malın belirli bir fiyatın altında satılmaması gibi tekrar satıģ halinde alım satım Ģartlarına iliģkin sınırlamalar getirmesi, belirli bir piyasadaki hâkimiyetin yaratmıģ olduğu finansal, teknolojik ve ticarî avantajlardan yararlanarak baģka bir mal veya hizmet piyasasındaki rekabet koģullarını bozmayı amaçlayan eylemleri söz konusu olduğu takdirde, rekabet ihlali sayılabileceğinin bilincinde olması gerekmektedir. Bu bakımdan piyasada hakim durumda olan bir teģebbüsün hakim durumun kötüye kullanılması sayılacak eylemlerden kaçınması, bunları göz önünde bulundurarak davranması zorunludur. Hatice Acay (Kurul Üyesi) Sayfa 18 / 18