REKABET KURULU KARARI

Transkript

1 Dosya No : 1 3 /2013 Karar Sayısı : 22 /2015 Karar Tarihi : REKABET KURULU KARARI TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER: Dr. Yenal SÜREÇ (BaĢkan) Doç. Dr. Figen YEġĠLADA (BaĢkan Yardımcısı) Av. Sezi SIDAL (Üye) Kubilay SEPETÇĠOĞLU (Üye) 2. RAPORTÖRLER: Selim ALTINCIK (Üye) Mustafa GÜNDÜZ (Üye) 1 3. TARAFLAR 3.1. ġikayetçi Gizlilik talebi bulunmaktadır Haklarında ĠĢlem BaĢlatılanlar 20 Avunduk Süt Ürünleri Sanayi Ltd (Mġ. 6402) ġht. Ahmet Aydın Sok, No:10 YeniĢehir LefkoĢa Reha Süt Ürünleri Sanayi Ltd. (Mġ. 846) Güzelyurt anayolu Alayköy-LefkoĢa 30 Levent Sanayi ġirketi Ltd (Mġ.112) Yzb. Tekin Yurdabak Cad. Göçmenköy LefkoĢa Özlem-Akay Süt Mamülleri Ltd (Mġ. 3062) Organize Sanayi Bölgesi 22. Sokak No: 27 LefkoĢa Akbıçak and Özgünel Ticaret Ltd. (Mġ.7218) Küçük Esnaf Sanayi Sitesi, 5. Sok. No:5 Organize Sanayi Bölgesi-LefkoĢa 40 Gülgün Süt Mamülleri Ltd. (Mġ. 5621) Düzova LefkoĢa 1 Dosyada raportör olarak görev yapan Mustafa Gündüz ün görev süresi tarihinde sona ermiģtir. Sayfa 1 / 14

2 Beyköy süt Ürünleri Ltd. (Mġ. 6773) ġht. Turgut OnbaĢı Sokak No:36 Beyköy-LefkoĢa Birel Sütçülük ve Ticaret ġti. Ltd. (Mġ. 1482) 4 ġht. Ahmet Aydın Sokak YeniĢehir-LefkoĢa Mustafa BaĢlar Endüstri Ltd (Mġ.5800) MormenekĢe Magosa 50 BaĢpınar Süt Mamülleri (T.U: 6200) (SÜTEK Kayıtları: Hatice Zengin) Ağıllar Bölgesi C-84 Değirmenlik-LefkoĢa Yükselen Ltd. (Mġ.1622) Organize Büyük Sanayi Bölgesi - Mağusa Taylan Süt Mamülleri Ltd. (Mġ. 3229) Organize Sanayi Bölgesi 21 Sok. No: 31 - LefkoĢa Yusuf VuruĢkan Süt Mamülleri (TU: 9695) (SÜTEK Kayıtları: Yusuf VuruĢkan) Erdemli / LefkoĢa 60 Çağkan Garanti Süt Ürünleri T.U: 10418) Garanti Süt Ürünleri Fabrikası Zümrütköy-Güzelyurt Hüseyin Köroğlu Ticaret (TU 4873) Göçeri Girne (SÜTEK Kayıtları: Köroğlu Yoğurtları (Hüseyin Köroğlu Tic.)) Karafelikli Ticaret Ltd. (M.ġ: 10399) (SÜTEK Kayıtları: Cemal Karafelikli) Cami Sokak, Dilekkaya LefkoĢa 70 Yiğitkaya Süt ĠĢletmeciliği Ltd. (Mġ. 7061) (SÜTEK Kayıtları: Canev MenteĢoğulları) Dilekkaya-LefkoĢa Mustafa Kemal Dilekkaya (KK. No: ) Alaybey Sokak No:8 Dilekkaya-LefkoĢa Peka Süt Mamülleri (TU: 4347) (SÜTEK Kayıtları: Kemal ErçalıĢkan) Sayfa 2 / 14

3 BeĢparmak Sok. No: 2, Kozanköy Girne Mustafa Mis Ltd. (Mġ. 837) 5. Sokak No:4 Organize Sanayi Bölgesi - LefkoĢa 80 ġafuri Süt Mamülleri ġti. Ltd. (M.ġ: 14968) (SÜTEK Kayıtları: Altay Ayrancıoğlu) Çamlıköy-Lefke ġevket Seren ve KardeĢi Ticaret Ltd. (Mġ.15591) Boğazköy Girne DOSYA KONUSU Süt Endüstrisi Kurumu (SÜTEK) tarafından düzenlenen açık çiğ süt ve soğuk zincir çiğ süt borsa ihalelerine katılan süt ürünü imalatçısı teģebbüslerin, süt borsasında alıģ fiyat tekliflerini uyumlu eylemde bulunarak belirlemek yolu ile 36/2009 sayılı Rekabet Yasası nın (Yasa) 4 üncü maddesini ihlal ettikleri yönünde yapılan Ģikayet baģvurusu DOSYA EVRELERĠ Kurul, 6 Aralık 2013 tarihinde dosya konusu iģlem ile ilgili yapılan Ģikayet baģvurusunu 23 Aralık 2013 tarihli toplantısında ele alarak, 46/2013 sayılı kararı ile SÜTEK borsa iģlemleri hakkında ön araģtırma baģlatılmasına karar vermiģtir. BaĢlatılan ön araģtırma sonunda hazırlanan 1-3/2013ÖA sayılı ön araģtırma raporu Kurul un 30 Ocak 2014 tarihli toplantısında değerlendirilerek 6/2014 sayılı Kurul kararı ile raporda adı geçen 23 teģebbüs ve bir teģebbüs birliği hakkında Yasa nın 23 üncü maddesi çerçevesinde soruģturma açılmasına karar verilmiģtir. SoruĢturma süreci sonunda hazırlanan 1-3/2013SR sayılı SoruĢturma Raporu Kurul un 4 Temmuz 2014 tarihli toplantısında değerlendirilerek 35/2014 sayılı Kurul kararı ile soruģturmanın 22 teģebbüs hakkında ilerletilmesine ve hazırlanan ĠlerletilmiĢ SoruĢturma Raporu nun haklarında soruģturma ilerletilen teģebbüslere yazılı savunmalarını yapmak üzere iletilmesine karar verilmiģtir. Haklarında soruģturma ilerletilen dosya tarafı 22 teģebbüse 15 Temmuz 2014 tarihli tebligat yazıları farklı adres ve bölgelerde yerleģik olmaları nedeniyle değiģik tarihlerde tebliğ edilmiģtir. Yapılan tebligatlar sonrasında Garanti Süt Ürünleri ve Kemal ErçalıĢkan 4 Ağustos, Taylan Süt Mamülleri Ltd ile Avunduk Süt Ürünleri Ltd 6 Ağustos, ġevket Seren ve KardeĢi Ltd 12 Ağustos, Levent Sanayi Ltd (Mera) 25 Ağustos tarihinde ilk yazılı savunmalarını Kurul a iletirken haklarında soruģturma yürütülen diğer teģebbüsler yazılı savunma yapmamıģtırlar. Kurul, tarafların tümünden yazılı savunma gelmemesi üzerine ĠlerletilmiĢ SoruĢturma Raporunu savunmalarını yapmayan teģebbüslere bir kez daha tebliğ etmek suretiyle ek süre vermiģ ancak çağrılara yanıt gelmemesi üzerine 1/2015 sayılı kararı ile 28 Ocak 2015 tarihinde sözlü savunma yapılmasına karar vermiģ ve taraflara çağrı yapmıģtır. Belirlenen tarihte düzenlenen ilk sözlü savunma toplantısına tarafların tümü katılmadığından Yasa nın 25 inci maddesi doğrultusunda Kurul ikinci sözlü savunma toplantısının katılan taraflar ile 13 ġubat 2015 tarihinde yapılmasına karar vermiģtir. Kurul, yapılan çağrıya uyan ve 13 ġubat 2015 tarihinde yapılan sözlü savunma Sayfa 3 / 14

4 120 toplantısına katılan tarafların sözlü talebini değerlendirerek katılmayan diğer tarafların da savunmalarına imkan verebilmek adına toplantıyı 6 Mart 2015 tarihine ertelemiģtir. Son olarak 6 Mart 2015 tarihinde 15 teģebbüs temsilcisinin ve vekilinin katılımı ile sözlü savunma toplantısı yapılarak tamamlanmıģ ve Kurul dosya hakkındaki nihai kararını 6 Nisan 2015 tarihinde vermiģtir DOSYA TARAFLARI VE DĠĞER ĠLGĠLĠ TARAFLARLA YAPILAN GÖRÜġME VE ĠNCELEMELER SONUCU ELDE EDĠLEN BĠLGĠ VE BELGELER 6.1. SoruĢturma Sürecinde Yapılan GörüĢme ve Elde Edilen Bilgi ve Belgeler Haklarında soruģturma iģlemi baģlatılan 22 teģebbüse gönderilen soruģturma tebliğ yazıları ile birlikte bilgi talebinde bulunulmuģ ve soruģturma kapsamında 22 imalatçı teģebbüs farklı tarihlerde Kurul merkezinde yüz yüze görüģmeye davet edilmiģtir. Davete iģtirak eden teģebbüs temsilcileri ile yüz yüze görüģmeler yapılarak ifadeleri kayda alınmıģtır. Yapılan görüģme davetine sadece Beyköy Süt Ürünleri Ltd. temsilcileri herhangi bir mazeret göstermeksizin katılmamıģlardır. GörüĢmeye katılan teģebbüs temsilcileri ifadelerinde borsa tekliflerinin bağımsız olduğunu iddia etmiģler ve tespit edilebilecek fiyat benzerliklerinin rastlantı sonucu olabileceğini ifade etmiģtirler Süt Borsasının ĠĢleyiĢi ile Ġlgili Bilgiler Yasa nın 27 nci maddesinin verdiği bilgi belge isteme yetkisine dayanılarak süt borsasının pratikte nasıl iģlediği hakkında bilgiler dosya raportörleri Mustafa GÜNDÜZ ve Selim ALTINCIK tarafından SÜTEK Genel Müdür vekili Sn Aytaç Üretici ve SÜTEK eski Genel Müdürü Sn Kemal Öztürk ile yapılan görüģmelerden ve Kurul a sunulan tarihli bilgi notundan derlenmiģtir. Yüz yüze yapılan görüģme ve sonrasında sunulan bilgi notundan, SÜTEK süt borsasının iģleyiģi hakkında aģağıda özeti verilen bilgiler derlenmiģtir: 150 Borsaya katılacak her imalatçıya önceden, arz edilen süt miktarları ve borsa dışı hak ediş miktarı hakkında bilgi verilip, imalatçının adına bir teklif formu borsa programından döküm alınır. Borsaya katılım süresi iki gün olarak belirlenir. Bu iki gün boyunca imalatçılar teklif forumlarını doldurarak teklif kutusuna atarlar. İkinci günün mesai saati bitiminden bir saat önce teklif kutusu açılır ve teklifler değerlendirilir. Teklifler kapalı zarf usulü ile atılır. Teklifler açıldıktan sonra imalatçılar ve hayvancılar birliğinin gözetiminde teklif formları borsa programına işlenerek değerlendirilir. Program değerlendirmeyi yaptıktan sonra, imalatçının hangi süt nevine kaç litre için ne kadar fiyat teklif ettiği ve hangi süt nevinden kaç litre almaya hak kazandığı bilgilerini içeren bir sonuç formu çıkarılarak borsaya katılan bütün imalatçılara dağıtılır. Her yılın temmuz ayında, o yılın 30 Haziranına kadar, geçmiş iki yılda pazarlanan sütte, imalatçıların %(yüzde) payı hesaplanarak, bir sonraki yılın 30 Haziranına kadar hak ediş yüzdeliği olarak kullanılır. Bu nedenle, borsadan yüksek miktarda süt alanların, bir sonraki dönemde hak edişlerinin artacağı öngörülmektedir. Sayfa 4 / 14

5 160 Süt üretimi mevsimsel yapıdadır. Ocak Haziran dönemi sütün bollaştığı dönemdir, en bol olduğu aylar ise Mart-Nisan aylarıdır. Temmuz Aralık dönemi sütün azaldığı dönemdir, en az olduğu aylar ise Ekim-Kasım aylarıdır. 7. ĠNCELEME VE DEĞERLENDĠRMELER 7.1. ĠLGĠLĠ PAZAR Ġlgili pazar, tüketicinin gözünde fiyatı, kullanım amaçları ve nitelikleri bakımından ikame edilebilir mal ve hizmetlerden oluģan pazarı anlatır Ġlgili Ürün Pazarı KKTC genelinde çiğ sütün üreticilerden toplanması ve süt imalatçılarına pazarlanması görevi yasa ile SÜTEK e verilmiģtir. SÜTEK üreticilerden toplanan bahse konu açık ve soğuk inek sütünün yüzde seksenini ilgili mevzuatta belirlenen yöntem ile imalatçılara dağıtırken kalan yüzde yirmilik kısmı 1/1977 sayılı Süt Endüstri Kurumu Yasası tahtında yayımlanan Süt Borsası tüzüğü doğrultusunda on beģ günlük devreler halinde seanslar düzenlemek yolu ile üreticilere satmaktadır. Borsaya arz edilecek süt miktarı, SÜTEK tarafından ilgili dönemler için tahmini olarak hesaplanmaktadır. Borsada iģlem gören süt ile borsa dıģında hak ediģ miktarlarına göre satılan süt, her ne kadar da imalatçılar tarafından ayni ürün üretiminde kullanılsa da, süt borsasındaki iģlemler dikkate alındığında, bir birini ikame etmemektedirler. Bu nedenle ilgili ürün süt borsasına sunulan süt olarak belirlenmiģtir. Dosya kapsamında incelenen dönemleri içerisinde süt borsasında iģlem gören toplam süt miktarı Ģu Ģekildedir: Tablo 1: Borsada ĠĢlem Gören Süt Miktarı (Litre) Yıllar Açık Süt Soğuk Zincir TOPLAM Kaynak: SÜTEK Ġlgili Coğrafi Pazar Süt borsasına sunulan çiğ sütle ilgili olarak, KKTC geneline yayılmıģ SÜĠB üyesi, süt ürünü imalatçısı teģebbüsler SÜTEK binasında bulunan süt borsası teklif kutusuna fiyat teklifi atabilmektedir. Bu nedenle dosya kapsamında ilgili coğrafi pazar KKTC olarak belirlenmiģtir DEĞERLENDĠRMELER Ġktisadi Değerlendirme Süt ve süt ürünleri beslenme kalıpları içerisinde önemli bir yere sahip temel besinler arasındadır. Süt ve süt ürünleri çocuklar baģta olmak üzere bireylerin geliģimi açısından önemli bir besin kaynağıdır. Çiğ sütün üretimi, pazarlanması ve iģlenmesi farklı sektörlerde gerçekleģen bir üretim zincirini ifade etmektedir. Süt üretimi tüm dünyada Sayfa 5 / 14

6 olduğu gibi tarım sektörü içerisinde yer alan büyük baģ ve küçük baģ hayvan üreticileri tarafından sağlanmaktadır. Bahse konu sütün toplanması ve imalatçıya ulaģtırılması ülkemizde bir kamu kurumu olan SÜTEK tarafından yapılmaktadır. Sütü iģleyen teģebbüsler ise imalat sanayi sektörü içerisinde yer almaktadırlar. Ülkede üretilen sütün yüzde sekseni SÜTEK tarafından süt imalatçılarına geçmiģ iki yıldaki hak ediģ miktarları doğrultusunda hükümet tarafından belirlenen baz fiyatlardan satılmaktadır. Ülkede üretilen çiğ süt ün yüzde yirmisi ise 1/1977 sayılı SÜTEK Yasası tahtında yayımlanmıģ Süt Borsası Tüzüğü ile oluģturulmuģ olan ve SÜTEK in yönetiminde çalıģan süt borsası aracılığıyla ve yarıģma usulü ile satılmaktadır. Her borsa düzeninde olduğu gibi burada da amaç borsaya düģen süt miktarına talip olan teģebbüsler arasında bir yarıģma ve rekabetin sağlanması yolu ile en iyi teklifi veren teģebbüslerin borsadan ürün elde edebilmesine imkan tanımaktır. Ayrıca borsada belirlenen süt fiyatları SÜTEK e çiğ süt sağlayan hayvancıların ödenmesinde fiyat belirleyici olarak da kullanılmaktadır. SÜTEK in piyasadaki bir diğer görevi de süt ve süt ürünleri üretiminin sürekliliği, yani arz güvenliği sağlamak yanında ülkede üretilen çiğ sütün uygun koģullarda ve standartlarda iģlenerek kaliteli bir yapıda tüketiciye kesintisiz sunumunu da temin etmektir. Ülkede hem çiğ süt fiyatları hem de üretilen süt ürünlerinin ihracat fiyatları hükümet tarafından sübvansiye edilmektedir. Ülkede üretilen çiğ süt alıģ ve satıģ fiyatları Bakanlar Kurulu tarafından belirlenmektedir. Belirlenen çiğ süt alıģ fiyatları, süt üreterek yasal olarak tek alıcı olan SÜTEK e teslim eden hayvan yetiģtiricilerine, hayvan sayılarına bağlı olarak belirlenmiģ fiyat seviyesinden ödenmektedir. SÜTEK tarafından toplanan sütün sadece yüzde yirmisi borsa yoluyla satıģa sunulmakta olup, borsada söz konusu süte talip olan firmalara belirlenen baz fiyatın azami yüzde yirmi üstünde veya asgari yüzde yirmi altında olacak Ģekilde bir bant aralığında teklif sunma imkanı tanınmaktadır. Dosya kapsamında incelenen dönemler içerisinde soğuk zincirde ve açık sütte belirlenen baz fiyatlar ile borsa tekliflerinde kullanılan taban ve tavan fiyatlar aģağıda görüldüğü Ģekilde gerçekleģmiģtir. Tablo 2: Çiğ Süt Borsa Fiyat Aralıkları Soğuk Zincir Açık Süt Kaynak: SÜTEK Dönemleri arası Dönemleri arası Dönemleri arası HakediĢ 0,84TL 0,93TL 0,96TL Taban Tavan Taban Tavan Taban Tavan 0,68TL 1,00TL 0,74TL 1,12TL 0,77TL 1,15TL HakediĢ 0,83TL 0,88TL 0,92TL Taban Tavan Taban Tavan Taban Tavan 0,66TL 1,00TL 0,70TL 1,06TL 0,74TL 1,10TL 230 Borsa yöntemi ile satıģ birçok ülkede uygulanmakta ve serbestçe oluģan fiyatlar ile çiğ süte en iyi fiyatı veren imalatçıya ulaģmasına yardımcı olunmaktadır. Ülkemizde bahse konu borsa iģlem ve usulleri 1/1977 sayılı Süt Endüstri Kurumu Yasası tahtında Sayfa 6 / 14

7 yayımlanan Süt Borsası tüzüğü doğrultusunda düzenlenmekte ve uygulanmaktadır. Ancak bahse konu tüzük ile düzenlenen borsa mekanizmasının beklenen sonuçları doğurmadığı gibi tüzükte öngörüldüğü Ģekilde çalıģmadığı da anlaģılmaktadır. Borsa tüzüğünde borsaya sunulacak süt miktarının aģamalı olarak artırılmasından bahsedildiği halde geçen süre zarfında bu oranın artırılmadığı görülmektedir. Ülkede üretilen sütün imalatçılara en etkin Ģekilde ulaģtırılmasının yollarından bir tanesi olabilecek olan borsa uygulaması yetersiz kalmaktadır. Ġmalatçıların sütü elde edebilecekleri en önemli kanalın geçmiģ iki yılda yaptıkları alımlara dayalı olarak hesaplanan hak ediģ yöntemi olduğu görülmektedir. Bu uygulama, her teģebbüsün ayni oranda sütü yıllar içerisinde hak etmesi sonucunu yaratan bir döngü oluģturmaktadır. Bu uygulama sektöre yeni süt ürünü imalatçı giriģlerini engellenmektedir, çünkü sektöre yeni girecek herhangi bir imalatçı, geçmiģ iki yıldan hak ediģi olmaması neticesinde süt alımı yapamamaktadır. Rekabet ortamının en baģta gelen koģullarından bir tanesi olan piyasaya giriģ ve çıkıģ serbestisi dolaylı olarak ortadan kalkmıģ olmaktadır. Bahse konu tüzük yoluyla süt ürünü imalat sektörüne giriģ dolaylı olarak kısıtlanırken imalatçıların rekabet edebileceği yegane alan olarak borsada satıģa sunulan toplam üretimin yüzde yirmisi kalmakta ve rekabet ortamı daraltılmaktadır. Mevcut sistem içerisinde üretim kapasitesi ve gücü yüksek olan teģebbüslerin daha avantajlı bir duruma geldikleri görülmekte, söz konusu sistem herhangi bir teģebbüsün yıllar içerisinde kapasitesini artırarak büyümesine imkan tanımamaktadır. Üretim kapasitesi yüksek teģebbüslerin sürekli daha fazla süt elde etme fırsatı yakalamak bir tarafa rakipleri kabul edilen teģebbüsler ile birlikte hareket ederek, süt borsasından düģük fiyatlarla ve uygun miktarlarda süt almaya çalıģarak rekabetin yaratabileceği etkinlik artıģı, düģük maliyetler, verimli üretimi zorlama gibi olumlu etkilerin oluģması engellenmiģ olmaktadır. Dosya kapsamında incelenen dönemler olan yılları içerisinde borsaya gelen fiyat tekliflerinin çoğunlukla hükümet tarafından belirlenen baz fiyatın altında kalması borsaya konulan süt miktarı ile ilgili herhangi bir rekabet oluģmadığının en açık göstergesidir. Özellikle sütün mevsimsel dalgalanmasına bağlı olarak miktarın azaldığı dönemlerde borsa seanslarında daha rekabetçi fiyatlar oluģması gerekirken incelenen dönemler itibarıyla bu yönde belirgin bir fiyat rekabetine ve buna bağlı fiyat artıģlarına rastlanmamıģtır. Borsa üzerinden satılan sütte oluģan fiyatların süt üretimi yapan hayvancıların SÜTEK tarafından ödemelerine aktarıldığından, hayvancılara aktarılan gelir miktarında da düģüģler yaģanmakta ve hayvan üreticileri olumsuz etkilenerek genel refah seviyesine de olumsuz etki yapmaktadır. Ayrıca, rekabet koģullarının sağlanmasına bağlı olarak imalatta ortaya çıkabilecek toplum faydasına yararlar da bu durumda oluģmamaktadır. Süt Borsasındaki ĠĢlemlerle Ġlgili Analizler Her yıl on beģ günlük dönemlerde biri açık süt, diğeri soğuk zincir süt için olmak üzere iki borsa seansı düzenlenmekte ve bir yılda yaklaģık yirmi dört açık süt ve yirmi dört soğuk zincir süt seansı yer almaktadır. SoruĢturma kapsamında incelenen 2011, 2012 ve 2013 dönemlerinde 72 soğuk zincir süt ile 72 adet açık çiğ süt satıģına yönelik olmak Sayfa 7 / 14

8 üzere toplam 144 borsa seans sonuçları incelenmiģtir. TeĢebbüsler her iki seansa da ayrı ayrı teklif sunabildiklerinden her iki seans ayrı ayrı inceleme kapsamına alınmıģtır Haklarında soruģturma yürütülen 22 teģebbüsün her biri için üç yıllık dönemde 144 seansın kaç tanesine katıldıkları, kaç seansa katılmadıklarına bakılmıģtır. TeĢebbüslerin katıldıkları seanslarda diğer baģka teģebbüslerle bire-bir ayni fiyat teklifi verip vermediklerine bakılmıģtır. Ayni seansta diğer herhangi bir teģebbüs ile birebir ayni fiyat teklifi veren teģebbüslerin benzer teklifleri arasından azami ve asgari fiyat seviyelerinde olanlar rastlantı olasılığına karģı ayıklanmıģtır. Kalan uyumlu teklif sayısı ve hangi teģebbüslerin hangi diğer teģebbüsler ile uyumlu teklif verdikleri ĠlerletilmiĢ SoruĢturma Raporunun beģinci eki olan Tablo-4 te detaylı olarak yer almaktadır. AĢağıdaki tablodaysa 3 yıllık dönem içerisinde her teģebbüse ait katıldığı borsa seans sayısı, uyumlu teklif sayıları ve borsadan elde ettiği süt miktarları görülmektedir. Tablo 3: TeĢebbüslere ait Borsa Göstergeleri Uyumlu Teklif Sayısı* TEġEBBÜSLER Borsa Toplam Teklif Sayısı Borsadan 3 yıllık Dönemde Alınan Toplam Süt Miktarı (ton)** 1 Gülgün Süt Mamülleri Ltd (3,000-5,999) 2 Özlem Akay Süt Mamülleri Ltd (6,000-8,999) 3 Avunduk Süt Ürünleri Sanayi Ltd (6,000-8,999) 4 Reha Süt Ürünleri Sanayi Ltd (6,000-8,999) 5 Birel Sütcülük ve Ticaret ġti. Ltd (1,000-2,999) 6 Mustafa BaĢlar Endüstri Ltd (1,000-2,999) 7 Beyköy Süt Ürünleri Ltd (3,000-5,999) 8 Hatice Zengin (1,000-2,999) 9 ġevket Seren ve KardeĢi Ticaret Ltd (3,000-5,999) 10 Yükselen Ltd (1,000-2,999) 11 Akbıçak and Özgünel Ticaret Ltd (1,000-2,999) 12 Taylan Süt Mamülleri Ltd (0-999) 13 Mustafa K. Dilekkaya (0-999) 14 Kemal ErçalıĢkan (0-999) 15 Levent Sanayi ġti Ltd (1,000-2,999) 16 Fatma Garanti (0-999) 17 Canev MenteĢoğulları (0-999) 18 Mustafa Mis Ltd (0-999) 19 Cemal Karafelikli (0-999) 20 Hüseyin Köroğlu Tic. 3 7 (0-999) 22 Altay Ayrancıoğlu 1 2 (0-999) 23 Yusuf VuruĢkan 1 1 (0-999) Kaynak: SÜTEK * En alt veya en üst fiyattan sunulan teklifler çıkarılarak elde edilmiģ uyum sayısıdır. **TeĢebbüslerin borsadan elde ettikleri toplam süt miktarları ticari bilgi kapsamında değerlendirilerek karartılmıģtır. Sayfa 8 / 14

9 Hukuki Değerlendirme 36/2009 Rekabet Yasasının Rekabeti Kısıtlayan AnlaĢmaların, TeĢebbüs Birliği Kararlarının ve Uyumlu Eylemlerin Yasaklanması yan baģlıklı 4 üncü maddesinin 1 inci fıkrası AlıĢ veya satıģ fiyatlarını veya diğer ticaret koģullarını doğrudan ya da dolaylı olarak belirleyen, anlaģmaları, teģebbüs birliği kararlarını veya uyumlu eylemleri yasaklamaktadır. Yasa nın 4 üncü maddesinde geçen uyumlu eylem kavramı, Yasa nın tefsir kısmında teşebbüslerin, anlaşma yapmadan, ekonomik faaliyetlerinde rekabetin risklerine karşı, bilerek uyum içinde davranmalarını anlatır Ģeklinde düzenlenmiģtir. Genel rekabet literatüründe de uyumlu eylem kavramı, teģebbüslerin belirli bir ürün veya hizmet piyasası temelinde açık veya örtülü bir anlaģma olmaksızın aralarında pratik bir iģbirliği doğurmak suretiyle rekabeti önlemek veya bozmak amacı veya etkisi taģıyan her türlü rekabete aykırı davranıģları tanımlamaktadır. Uyumlu eylem bir anlaģma sonucu oluģan bir ihlal Ģekli değil doğrudan bir ihlal Ģeklidir ve böyle bir ihlal noktasında teģebbüsler arasında doğrudan bir anlaģma olması koģulu aranmamakta ve anlaģma yoksa uyumlu eylem de yoktur tezi, bir iddia olarak geçersiz kabul edilmektedir. Dosya kapsamında incelenen üç yıllık dönem içerisinde soruģturulan 22 teģebbüsün toplam 144 borsa seansı içerisinde farklı sayıda seansta borsaya bire bir ayni fiyat teklifi vererek uyumlu eylemde bulundukları tespit edilmiģtir. Ġlgili Yasa maddesi rakip teģebbüsler arasındaki alıģ veya satıģ fiyatlarını belirleyici yöndeki uyumlu eylemleri yasakladığından bahse konu borsaya uyumlu fiyat teklifi verme eyleminin Yasa nın 4 üncü maddesinin ihlali anlamına geldiği kabul edilmektedir Savunmalar ile ilgili değerlendirmeler Yapılan sözlü savunma toplantısında temsil ettiği teģebbüsler adına savunma yapan Av. Feyzi Hansel in iddiaları arasında yer alan söz konusu Süt Borsası Tüzüğü nde rekabet kavramının yer almadığı bu nedenle Kurul un soruģturma yetkisi bulunmadığı iddiası da kabul edilebilir bir iddia değildir. Öncelikle 1/1977 sayılı Kıbrıs Türk Süt Endüstrisi Kurumu Yasası 25 nci maddesi tahtında yayımlanan Süt Borsası Tüzüğü nün Amaç yan baģlıklı 3 üncü maddesi..süt fiyatının serbest piyasa koşulları içerisinde arz talep dengesine göre oluşmasını düzenlemektedir. diye ifade ederken, ayni tüzüğün Kapsam yan baģlıklı 4 üncü maddesi de.. çiğ süt fiyatının serbest piyasa koşulları içerisinde oluşmasını sağlamak tan bahsederek bahse konu piyasada ve Kurumun sair uygulamalarında rekabetçi uygulamalara yetki vermektedir. Yine ayni savunma çerçevesinde çiğ sütün sadece yüzde yirmisinin borsaya sunulmasının rekabet oluģması için yeterli olamayacağı iddiası ileri sürülmektedir. Burada belirtilen oranın düģük veya yüksek olmasından bağımsız olarak borsaya konulan süt fiyatının belirlenmesi için belirlenen yöntemin (Borsa Tüzüğü 8(1) maddesi doğrultusunda) kapalı zarf usulü olması rakip kabul edilen teģebbüslerin verecekleri tekliflerin bir birinden bağımsız, öngörülemez olmasını ve rekabet içerisinde bir diğerinin teklifini aģmaya çalıģarak talep ettiği süt miktarına ulaģmasına yönelik olduğu anlaģılmaktadır. Sayfa 9 / 14

10 Böylesi bir mekanizmanın gerek yasal mevzuat içerisinde yer alması, gerekse pratikte uygulanan bir yöntem olması bahse konu piyasada rekabet bulunmadığı iddiasını geçersiz kılmaktadır. Benzer Ģekilde bahse konu teģebbüslerin sadece iģlenmiģ süt ürünleri piyasasında rakip oldukları tezi yanlıģ değil ancak eksik bir iddiadır. Bahse konu teģebbüslerin iģlenmiģ süt ürünleri piyasasında rakip oldukları gibi en önemli üretim girdisi olan çiğ sütün temini noktasında da rakip oldukları ve hak ediģten elde ettikleri süt miktarı üzerinde kalan ihtiyaçlarını temin amacıyla borsaya baģvurdukları ve burada kısıtlı miktarlarda sunulan sütü elde edebilmek için hem fiyat hem de miktar yönüyle yarıģmaları gerektiği anlaģılmaktadır. Nitekim Kurul un baģlattığı soruģturma sonrasında gerçekleģen uyum sayısının soruģturma öncesi dönemlere göre belirgin Ģekilde azaldığı görülmektedir. Sözlü savunmada ileri sürülen iddialardan bir tanesi de Rekabet Yasası nın genel bir yasa olması ve SÜTEK Yasasının özel bir yasa olması ve süt piyasasını düzenlemesi nedeniyle Rekabet Yasası nın ilgili piyasayı denetleme konusunda yetkisiz olduğu iddiasıdır. 36/2009 sayılı Rekabet Yasası nın Amaç yan baģlıklı 3 üncü maddesi Yasanın amacını; ekonomik verimliliğin ve tüketici refahının artırılması için, mal ve hizmet piyasalarında rekabeti engelleyen, bozan veya kısıtlayan anlaģmaları, teģebbüs birliği kararlarını, uyumlu eylemleri ve teģebbüslerin hakim konumlarını kötüye kullanmalarını önlemek olarak belirtmektedir. Dolayısıyla KKTC mal ve hizmet piyasalarında serbest rekabet ortamına imkan tanınmıģ alanlarda rekabetin Yasa da tanımlanan yöntemlerle engellenip engellenmediğini denetlemeye SÜTEK tarafından ilgili mevzuat tahtında yönetilse de üretilen çiğ sütün yüzde yirmilik kısmına denk düģen sütün satıģa sunulduğu süt borasının rekabete açık olduğu anlaģılmakta ve Rekabet Kurulu nun Yasa tahtında denetim yapmasına imkan tanımaktadır. Sözlü savunmada ileri sürülen bir diğer iddia da sütün gerçek değerinin ne olması gerektiğini içeren bir araģtırmanın soruģturma kapsamında yapılmamıģ olması ve çiğ süt pazarında tüketici bulunmadığı iddialarıydı. Öncelikle çiğ süt pazarında tek alıcı ve tek satıcı olarak SÜTEK faaliyet gösterirken, çiğ sütün satıģı piyasasındaki alıcılar yani tüketiciler süt imalatçısı teģebbüslerdir. Tüketici kavramı perakende piyasalarda Ģahıslardan oluģabileceği gibi toptan piyasalarda alıcı veya tüketiciler genellikle teģebbüsler, tüzel kiģiler de olabilmektedir ve her iki durumda da piyasadan bahsetmek mümkündür. SoruĢturmada çiğ süt fiyatının ne olması gerektiği yönünde araģtırma bulunmadığı iddiası da kabul edilebilir bir iddia değildir çünkü rekabet hukuku kapsamında herhangi bir piyasada fiyatın hangi seviyede olması gerektiğinin hesaplanması yerine fiyat oluģum mekanizması ve dinamikleri incelenmektedir. Burada da rakiplerin hareketlerinin (fiyat, miktar, vs) öngörülemez olması temeldir. Diğer bir deyiģle, rakip kabul edilen teģebbüslerin birbirlerinden bağımsız hareket edebilmelerine imkanlarının var olup olmadığı ve teģebbüslerin bu yönde hareket edip etmediklerine bakılmakta, fiyatların seviyesi rekabetin oluģup oluģmadığına dair doğrudan bir gösterge oluģturmamaktadır. Sayfa 10 / 14

11 Sözlü savunma toplantısına gelerek savunmalarını yapan teģebbüs temsilcileri ile vekilleri aracılığıyla savunmalarını yapan teģebbüslerin de ortaya koydukları ortak iddialardan bir tanesi de genellikle fiyat tekliflerinin önceki seanslarda oluģan fiyatlar dikkate alınarak oluģturulduğu ve borsa seanslarında oluģan fiyat benzerliklerinin rastlantısal olduğu yönündedir. Daha önce de ifade edildiği üzere rekabet ortamının varlığının en önemli göstergelerinden bir tanesi rakip teģebbüslerin davranıģlarının öngörülemez olması varsayımıdır. Rekabet politikaları kapsamında yapılan değerlendirmelerde rakiplerin davranıģlarının öngörülebilir olmasının rekabet ortamını zayıflattığı ve rakiplerin birlikte davranma yoluna gittiklerini vurgulamaktadır. Yalnızca fiyat seviyesinin birlikte belirlenmesi değil, artıģ oranının, indirim oranının, farklı oranlarda olsa bile fiyat değiģim zamanının birlikte belirlenmesi dahi eylemin ihlal nitelikli bir uyum içerdiğine dair güçlü delil oluģturmakta ve bahse konu piyasalarda rekabetin ortadan kalktığını göstermektedir. Bu bağlamda sözlü ve yazılı savunmalarda ileri sürülen, borsaya teklif sunan teģebbüslerin önceki seanslarda sunulan fiyatları baz alarak fiyat teklifi hazırladığı iddiası iddialarda ortaya konulan uyumu kolaylaģtırdığı ve rekabeti artırıcı bir sonuç yaratmaktan çok rekabeti ortadan kaldırıcı yönde etki yaptığı anlaģılmaktadır. Sözlü savunma toplantısında teģebbüs temsilcilerinden birisi tarafından kullanılan ifadede borsa günleri teģebbüs temsilcilerinin teklif atmadan önce kendi aralarında konuģtukları ve SÜTEK çalıģanlarından biri ile de görüģerek ona bazı sorular sordukları ifade edilmektedir. Bu durumun varlığı da teģebbüsler arasında dolaylı da olsa bir bağlantı veya iletiģim olduğunu göstermektedir. OluĢan fiyat benzerliğinin rastlantı olduğu iddiası ise kabul edilebilir bir savunma olmaktan uzaktır. Borsaya sunulabilecek fiyat tekliflerinin en düģük ve en yüksek seviye ile sınırlanmıģ olması nedeniyle her teģebbüsün bahse konu fiyat aralığında bir teklif sunabilmektedir. Hatta herhangi bir teģebbüsün en düģük fiyat veya o seansta sunulan sütü mutlaka elde etmek istiyorsa, en yüksek fiyattan teklif sunmasına imkan tanımaktadır. Bu nedenle en düģük ve en yüksek fiyatlarda oluģan benzerliği Kurul, rastlantı olasılığı dahilinde ele almıģtır. Ancak en alt ve en üst fiyatlar haricinde oluģan fiyat benzerliğinin, üstelik birden fazla seansta ortaya çıkan benzerliklerin rastlantı ötesinde olduğunu iģaret etmektedir. Kaldı ki, bu yönde ortaya çıkan uyuma ait olasılık hesaplarına soruģturma raporunda da yer verilmiģtir. Tüm bu gerekçeler değerlendirildiği zaman teģebbüslerin aralarında belirli bir yazılı anlaģma olmaksızın, seans bazlı fiyat ve miktar uyumu yoluyla Yasa nın 4 üncü maddesini ihlal ettikleri anlaģılmaktadır. Kurul, bahse konu ihlal eyleminin tespitini yaptıktan sonra, ihlalde yer alan teģebbüslerin Yasa tahtında cezalandırılması hususunu da değerlendirmiģtir. Bu bağlamda Kurul, Yasayı ihlal eden teģebbüslerin ihlal nitelikli uyumlu eyleme katılım sıklıkları ile ihlal sonucu elde ettikleri menfaatin (yani elde edilen süt miktarının) dikkate alınarak bir ceza verilmesinin uygun bir yaklaģım olacağını benimsemiģtir. Yasa nın 31 inci maddesi ihlal sonucu verilebilecek idari para cezalarının üst sınırını teģebbüslerin bir önceki yıl cirolarının yüzde 10 unu aģmamak olarak belirlerken Yasa nın 33 üncü maddesi de idari para cezalarında dikkat edilecek hususlara değinmektedir. Yapılan değerlendirme sonucunda Kurul, toplam 144 seansta yapılan analizlere dayanarak, birebir uyumlu fiyat Sayfa 11 / 14

12 teklifi verdiği tespit edilen teģebbüslerin uyumlu olduğu tespit edilen teklif sayılarının, toplam verdikleri teklif sayısına oranı ile incelenen dönemler itibarı ile süt borsasından temin ettiği çiğ süt miktarını iliģkilendiren bir formül ile ceza miktarlarının hesaplamasının adil bir yöntem olacağı sonucuna varmıģtır. Kurul ayrıca soruģturma sürecinde basın yolu ile bilgisine gelen ve sektörde faaliyet gösteren bazı teģebbüslerin ekonomik ve finansal sıkıntılar yaģadığı bilgisine dayanarak böyle bir durumu olan teģebbüslerin Kurul a bu iddiaları destekleyici belgeler ile baģvurmaları çağrısı yapmıģtır. Bu kapsamda yapılan çağrıya iki teģebbüs uyarak baģvuruda bulunmuģtur. Kurul bu iki teģebbüs aleyhine olan idari para cezasını belirlerken iki teģebbüsün durumları ve piyasadaki güçlerini de dikkate alarak karar vermiģtir. Kurul ayrıca, borsada katıldıkları seans sayısı ve bu seanslarda tespit edilen uyum sayıları ile borsadan elde ettikleri süt miktarının çok düģük olduğu tespit edilen yedi teģebbüse idari para cezası verilmemesine ve bu safhada sadece uyarı cezası verilmesine karar vermiģtir. 8. SONUÇ Kurul, SÜTEK Çiğ Süt Borsasında iģlem yapan teģebbüsler hakkında yürütülen soruģturma süreci sonunda hazırlanan Ön AraĢtırma Raporu, SoruĢturma Raporu, ĠlerletilmiĢ SoruĢturma Raporu, taraflarca yapılan yazılı ve sözlü savunmalar ile dosya muhteviyatını değerlendiren Kurul; Süt Endüstrisi Kurumu (SÜTEK) tarafından 2011, 2012 ve 2013 yıllarında düzenlenmiģ 72 adet açık çiğ süt ve 72 adet soğuk zincir çiğ süt alım borsa iģlemlerinin incelenmesi sonucunda bahse konu borsa seanslarına muhtelif sayıda katılarak bire bir ayni alıģ fiyat ve/veya miktar teklifi sunmak Ģeklinde gerçekleģen ve ĠlerletilmiĢ SoruĢturma Raporunda belirtilen eylemlerin Yasa nın 4 üncü maddesi tahtında yasaklanmıģ olan uyumlu eylem kapsamında yer aldığına ve ilgili maddenin ihlali anlamı taģıdığına, 2. SoruĢturma kapsamında incelenen 72 adet açık çiğ süt ve 72 adet soğuk zincir çiğ süt alım seanslarında diğer teģebbüsler ile ayni fiyat ve/veya miktar teklifleri ile muhtelif sayıda borsa seanslarına katılarak uyumlu fiyat ve/veya miktar teklif ettiği tespit edilen Reha Süt Ürünleri Sanayi Ltd. (Mġ.846), Özlem Akay Süt Mamülleri Ltd. (Mġ. 3016), Avunduk Süt Ürünleri Sanayi Ltd (Mġ. 6402), Akbıçak and Özgünel Ticaret Ltd (Mġ. 7218), ġevket Seren ve KardeĢi Ticaret Ltd. (Mġ.15591), Birel Sütçülük ve Ticaret ġti. Ltd. (Mġ. 1482), Beyköy Süt Ürünleri Ltd. (Mġ. 6773), Mustafa BaĢlar Endüstri Ltd (Mġ.5800), Gülgün Süt Mamülleri Ltd. (Mġ. 5621), BaĢpınar Süt Mamülleri (T.U: 6200) (SÜTEK Kayıtları: Hatice Zengin), Yükselen Ltd. (Mġ.1622), Taylan Süt Mamülleri Ltd. (Mġ. 3229), Levent Sanayi ġti. Ltd. (Mġ:112Peka Süt Mamülleri (TU: 4347) (SÜTEK Kayıtları: Kemal ErçalıĢkan), Mustafa Kemal Dilekkaya (KK. No: ) Çağkan Garanti Süt Ürünleri (T.U: 10418), Karafelikli Ticaret Ltd. (M.ġ: 10399) (SÜTEK Kayıtları: Cemal Karafelikli), Yiğitkaya Süt ĠĢletmeciliği Ltd. (Mġ. 7061) (SÜTEK Kayıtları: Canev MenteĢoğulları), Yusuf VuruĢkan Süt Mamülleri (TU: 9695) (SÜTEK Kayıtları: Yusuf VuruĢkan), Mustafa Sayfa 12 / 14

13 Mis Ltd. (Mġ. 837),Hüseyin Köroğlu Ticaret (TU 4873) (SÜTEK Kayıtları: Hüseyin Köroğlu) ve Altay Ayrancıoğlu ünvanlı teģebbüslerin Yasa nın 4(1) maddesini ihlal ettiklerine, Ġncelenen üç yıllık borsa seanslarındaki eylemleri ile Yasa nın 4 üncü maddesini ihlal ettikleri tespit edilen teģebbüslerden borsa seanslarına katılım sayıları ile borsadan aldıkları süt miktarlarının önemli ölçülerde olduğu değerlendirilen aģağıdaki teģebbüslerin borsa yoluyla elde ettikleri süt miktarı ve ihlal oluģturan uyumlu tekliflerinin borsaya katılım sayılarına oranları dikkate alınarak Yasa nın 31 inci maddesi tahtında idari para cezası ile cezalandırılmalarına, 4. Üçüncü paragrafta yapılan tespitler sonucunda; i. Reha Süt Ürünleri Sanayi Ltd. (Mġ.846) e 29,011 TL (Yirmi dokuz bin on bir Türk Lirası), ii. Özlem Akay Süt Mamülleri Ltd. (Mġ. 3016) e 30,232TL (Otuz Bin Ġki Yüz Otuz Ġki Türk Lirası), iii. Avunduk Süt Ürünleri Sanayi Ltd (Mġ. 6402) e 29,167TL (Yirmi Dokuz Bin Yüz AltmıĢ Yedi Türk Lirası), iv. Akbıçak and Özgünel Ticaret Ltd (Mġ. 7218) e 5,944TL (BeĢ Bin Dokuz Yüz Kırk Dört Türk Lirası), v. ġevket Seren ve KardeĢi Ticaret Ltd. (Mġ.15591) e 11,997TL (On Bir Bin Dokuz Yüz Doksan Yedi Türk Lirası), vi. Birel Sütçülük ve Ticaret ġti. Ltd. (Mġ. 1482) e 6,441TL(Altı Bin Dört Yüz Kırk Bir Türk Lirası), vii. Beyköy Süt Ürünleri Ltd. (Mġ. 6773) e 11,559TL (On Bir Bin BeĢ Yüz Elli Dokuz Türk Lirası), viii. Mustafa BaĢlar Endüstri Ltd (Mġ.5800) e 10,387TL (On Bin Üç Yüz Seksen Yedi Türk Lirası), ix. Gülgün Süt Mamülleri Ltd. (Mġ. 5621) e 12,193TL (On Ġki Bin Yüz Doksan Üç Türk Lirası), x. BaĢpınar Süt Mamülleri (T.U: 6200) isimli Ticari unvan sahibi Hatice Zengin ( KKTC kimlik no) e 5,158TL (BeĢ Bin Yüz Elli Sekiz Türk Lirası), xi. Yükselen Ltd. (Mġ.1622) e 3,939TL (Üç Bin Dokuz Yüz Otuz Dokuz Türk Lirası), xii. Taylan Süt Mamülleri Ltd. (Mġ. 3229) e 2,531TL (Ġki Bin BeĢ Yüz Otuz Bir Türk Lirası), xiii. Levent Sanayi ġti. Ltd. (Mġ:112) e 3,667TL (Üç Bin Altı Yüz AltmıĢ Yedi Türk Lirası), xiv. Peka Süt Mamülleri (TU: 4347) isimli ticari unvan sahibi Kemal ErçalıĢkan ( KKTC Kimlik no) a 534TL (BeĢ Yüz Otuz Dört Türk Lirası), xv. Mustafa Kemal Dilekkaya (KK. No: ) ya 627TL (Altı Yüz Yirmi Yedi Türk Lirası) tutarında idari para cezası ile cezalandırılmalarına, Sayfa 13 / 14

14 Ġncelenen üç yıllık borsa seanslarına katılım sayıları ile borsadan aldıkları süt miktarlarının çok düģük seviyede olması ve Kurul ile yaptıkları aktif iģbirliği dikkate alınarak Çağkan Garanti Süt Ürünleri (T.U: 10418) (SÜTEK Kayıtları: Fatma Garanti), Karafelikli Ticaret Ltd. (M.ġ: 10399) (SÜTEK Kayıtları: Cemal Karafelikli), Yiğitkaya Süt ĠĢletmeciliği Ltd. (Mġ. 7061) (SÜTEK Kayıtları: Canev MenteĢoğulları), Yusuf VuruĢkan Süt Mamülleri (TU: 9695) (SÜTEK Kayıtları: Yusuf VuruĢkan), Mustafa Mis Ltd. (Mġ. 837), Hüseyin Köroğlu Ticaret (TU 4873) (SÜTEK Kayıtları: Hüseyin Köroğlu) ve Altay Ayrancıoğlu ünvanlı teģebbüslere bu aģamada idari para cezası verilmemesine ancak söz konusu ihlal içerikli davranıģları tekrarlamamaları yönünde uyarılmalarına, 6. Bahse konu idari para cezalarının en geç 29 Mayıs 2015 tarihine kadar KKTC Maliye Bakanlığı Gelir ve Vergi Dairesi veznelerine ödenmesine ve gerekçeli kararın Resmi Gazete de yayımlanmasının ardından Yüksek Ġdare Mahkemesinde dava yolu açık olmak üzere OY BĠRLĠĞĠ ile karar verilmiģtir. 530 Av. Sezi SIDAL Doç. Dr. Figen YEġĠLADA Kubilay SEPETÇĠOĞLU Üye BaĢkan Yardımcısı Üye Dr. Yenal SÜREÇ BaĢkan Sayfa 14 / 14