OECD den Finansal İşlemlerin Transfer Fiyatlandırması Açısından Analizinde Önemli Adım

Transkript

1 PwC Türkiye Transfer Fiyatlandırması Bülteni Bankacılık ve Sermaye Piyasaları Bülteni Tarih: OECD den Finansal İşlemlerin Transfer Fiyatlandırması Açısından Analizinde Önemli Adım 23 Temmuz 2018 OECD, BEPS Aksiyon Planı nın beklenen son eksik parçalarından biri olan finansal işlemlere ilişkin transfer fiyatlaması raporuna ilişkin ilk Taslağı ( Taslak ) 3 Temmuz 2o18 de yayınlandı. I. Giriş BEPS Aksiyon Planı nın önemli bir parçası olan transfer fiyatlandırmasına (Aksiyon 8-10) ilişkin olarak OECD tarafından geçmiş dönemlerde birçok rapor taslağı yayınlanmış, bunlardan bir kısmı nihai hale gelerek OECD Transfer Fiyatlandırması Rehberi ne ( OECD Rehberi ) dahil edilmişti. Ancak, yayımlanan taslaklar içerisinde finansal işlemlerin transfer durumu ile ilgili açıklamalar yer almıyordu. Finansal işlemlerin karmaşıklığı ve ülkeler bazında farklı yaklaşımların olması nedeniyle bu konuya özel bir rapor taslağının yayımlanması tarihi OECD tarafından birkaç kez ötelenmişti. Nihayet, OECD tarafından 7 Eylül 2018 tarihine kadar paydaşların değerlendirmeleri alınmak üzere ilk rapor taslağı yayınlandı. Taslak incelendiğinde yapılabilecek ilk tespit finansal işlemlerdeki çeşitlilik nedeniyle Taslak ın bazı ana finansal işlemlere ve özellikli konulara (örn. kredi notu metodolojisinin kullanılması, piyasadaki emsal verilerin nasıl bulunabileceği, nakit havuzu uygulamaları, vb.) ilişkin değerlendirmelerle sınırlı olduğu. Taslak, grup içi finansal işlemlerdeki önemli hususlara ilişkin açıklamalar içeriyor, gibi hususlara değiniyor. Bu bültenimizde, Taslak ta ele alınan hususlar arasından özellikle Türkiye de daha sık kullanılan finansal işlemlere ilişkin kısa bir özet hazırladık. II. Türkiye açısından Taslak ın etkisi Her ne kadar hali hazırdaki OECD Rehberi nde finansal işlemlerin transfer değerlendirilmesine ilişkin olarak kredi notu metodolojisinin kullanılması ve emsal analizlerinde dikkat edilmesi gereken bazı hususlara değinilmiş olsa da, Türk yerel transfer fiyatlandırması mevzuatında bu konulara özel olarak yer verilmemiş olup, yakın geçmişe kadar bu işlemler vergi incelemelerinde de özel bir yer edinmemişti. Ancak, son birkaç yılda özellikle garantörlükler ve köprü kredilerin transfer fiyatlandırmasına ilişkin vergi incelemelerinde finansal işlemlerin eleştiri konusu yapıldığı gözlemlenmekteydi. OECD tarafından yayınlanan söz konusu Taslak ile birlikte finansal işlemlerin transfer analizine ilişkin olarak daha kapsamlı açıklamalar yapılmış, finansal işlem özelinde dikkat edilmesi gereken hususlara değinilmiş ve net olmayan bazı noktalara ilişkin belirlemeler ve değerlendirmeler yapılmıştır. Bu bağlamda, Taslak ın finansal işlemlerin mevcut yerel transfer fiyatlandırması mevzuatı hükümleri ile karşılaştırılmasının faydalı olacağı düşünülmektedir. 1/5

2 III. Taslak ın Kapsadığı Finansal İşlemler Taslak, toplam 4 ana bölümden oluşuyor: (a) OECD TF Yönergesi ile Karşılaştırma (b) Hazine Fonksiyonları (i) Grup içi borçlanmalar (ii) Nakit havuzu (iii) Hedging işlemleri (c) Garantörlükler (d) Grup içi sigortalar IV. Detaylarda Taslak A. İşlemin doğru bir şekilde tanımlanması Taslak, OECD Rehberi paralelinde, ilişkili taraf finansal işlemlerinin, mükelleflerce oluşturulan politikalar ve stratejiler ile bir bütün olarak ele alınması gerekliliğinin altını çizerek başlıyor. Türkiye de mükelleflerin genellikle yazılı transfer fiyatlandırması politikalarının bulunmadığı düşünüldüğünde Taslak taki bu vurgunun politikaların hazırlanmasını daha da önemli kıldığını söyleyebiliriz. İşlemin doğru bir şekilde tanımlanması sürecinde, ilişkili taraflar arasında gerçekleşen fonlama işlemlerinin ekonomik açıdan borçlanma (kredi) olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceği hususunda bir çerçeve sunuluyor. Buna göre; borçlunun kredibilitesinin değerlendirilmesi, belirli şart ve koşullar, fonlamanın amacı, geri ödeme kabiliyeti gibi unsurların analiz edilmesi gerekiyor. Hiç kuşkusuz ürün yelpazesinin ülkemize kıyasen çok daha geniş olduğu uluslararası piyasalarda, yaygın olarak kullanılan hibrid ya da yapılandırılmış finansal ürünlerde işlemin gerçek mahiyetini tespit etmek daha çok önem arz ediyor. Zira şekli olarak borç olarak gözüken bir finansal işlemin özü itibariyle borçlanmadan çok sermaye gibi değerlendirildiği veya bunun tam tersi durumlar ortaya çıkabiliyor. Ayrıca, OECD Rehberi nde dile getirilen karşılaştırılabilirlik analizinin, finansal işlemler kapsamında nasıl uygulanacağı konusunda bazı açıklamalar getirilmiş. Taslak, finansman işlemlerinde faiz oranının yanı sıra, kredinin tüm şart ve koşulların ve işlem hacminin emsal fiyat prensibine göre analiz edilmesinin altını da çiziyor. B. Hazine Fonksiyonu Taslak işletmelerin hazine fonksiyonlarını işletmenin ait olduğu grup (Holding şirket veya gruba bağlı herhangi bir şirket) bünyesinde merkezileştirilmiş ve merkezileştirilmemiş oluşuna göre karşılaştırmakta, bu noktada grup şirketlerinin finansal/likidite kararlarındaki bağımsızlık seviyelerinin ölçülmesini ana unsur olarak dikkate almaktadır. Akabinde, hazine politikalarının aslen grubun stratejisinin bir parçası olarak gerçekleştiğinden hareketle, grubun hazine stratejisinin bulunduğunun kabul edilmesi gerektiğini belirtiyor. Taslak, grup içerisinde gerçekleştirilen hazine fonksiyonlarını analiz ederek, işlemlerin fiyatlandırılması, boyutu, hizmet bedelinin belirlenmesi gibi hususları ortaya koyarak, fiyatlandırma aşamasında uygulanabilecek transfer fiyatlandırması yöntemleri değerlendiriyor. i. Grup İçi Borçlanmalar Taslak, borç alan ve verenin, işleme girme anındaki ihtiyaçlarının arasındaki farkların önemini vurgulayarak, uygulanan grup politikalarını ve borçlu açısından alternatifleri (özellikle teminat yapıları gibi) analiz ederken aşağıdaki başlıklarda kapsamlı açıklamalar getiriyor. Kredibilite analizinin kullanımı Borç veren açısından, borçlunun kredibilitesi, diğer bir deyişle kredi riski (ya da kredi notu) finansman sağlanmasında ve finansman koşullarının belirlenmesinde önemli bir etken olduğundan Taslak mevcut piyasa koşullarının da (sektörel farklar, güncel ekonomik koşulları gibi) kredi riskinin belirlenmesinde göz önünde bulundurulmasını öneriyor. Ülkemizdeki yaygın uygulamadan farklı olarak uluslararası uygulamalarda her finansal işlem özelindeki emsal analizlerinde ilk adım olarak borçlunun kredibilitesini ölçmek için bağımsız kredi notu tespit ediliyor. Dolayısıyla Taslak ta açıkça belirtilen ve detaylı olarak etkilerine yer verilen bu hususun, hem uluslararası uygulamalara hem de OECD Rehberi ne uyum açısından Türkiye deki mükellefler açısından önemli 2/5

3 bir yol gösterici olacağını düşünüyoruz. Taslak, borçlanma işlemlerinde borçlunun bağımsız kredi notunun belirlenmesinin önemini vurguluyor. Grup şirketlerinin etkisi Taslak, grup içindeki bir şirketin kredibilitesinin belirlenmesinde, grubun diğer üyelerinin de kredibilitesinin etkisinin önemini vurguluyor. Dolayısıyla şirketin tek başına bağımsız kredi notu düşük olsa da, eğer bağlı bulunduğu grubun genel kredibilitesi daha yüksek ise, bunun borçlunun kredi notuna yansıtılması gerektiğini dile getiriyor. Taslak, bu bağlamda bağımsız kredi derecelendirme kuruluşların kullandığı kriterler ile paralellik gösteren bazı kriterler saptıyor. Örneğin, hem niteliksel hem de nicel faktörlerin dikkate alınması gerektiğini, borçlu şirketin mevcut finansal rasyolarının yanı sıra geçmişteki borç ödeme kabiliyetinin de dikkate alınmasının gerektiğini, borçlunun bulunduğu sektörün durumunun ve sektördeki yasal düzenlemelerin de dikkate alınması gerektiğini belirtiyor. Sözleşme Hükümleri Taslak, ilişkili kişiler arasında yapılan kredi sözleşmelerinde, ilişkisiz kişiler arasında yapılan sözleşmelere kıyasen farklı hükümler olması halinde bu hükümlerin işlemin fiyatının belirlenmesinde etki edip etmediğinin analiz edilmesi gerektiğini belirtiyor. Örneğin, ilişkisiz kişi kurumlar ile yapılan kredi sözleşmelerinde borç veren tarafından katlanılan çeşitli maliyetlerin (örn. dokümantasyon ve teminatlara ilişkin yükümlülüklerin yerine getirilmesine ilişkin) borç alana yansıtılması gibi hususların grup şirketleri arasında yapılan sözleşmelerde yer almaması halinde faiz oranlarının karşılaştırılabilirlik analizinde bu ek maliyetlerin ayrıştırılması gerekiyor. Garantörlük hizmeti Borçlunun temerrüde düşmesi riskine karşı borç veren garanti talep edebildiğinden kredi işlemlerindeki karşılaştırılabilirlik analizinde test edilen işlem ile ilişkisiz kişi işlemlerinin garantörlük açısından karşılaştırılmasının önem arz ettiği Taslak ta Öte yandan bilindiği üzere grup içi borçlanmalarda ise, aynı grubun üyesi olmanın doğal bir sonucu olarak teminat ya da üçüncü kişi garantörlüğü talep edilmesi olağan bir durum değildir. İşte bu nedenle, Taslak ta ilişkili kişiden alınan borcun emsal analizinde ilişkisiz kişiler arası borçlanmalardaki teminat ve/veya garantörlük faktörlerinin faiz oranına etkisinin analiz edilerek bu etkinin giderilmesi gerektiği ifade ediliyor. Fiyatlandırma yöntemleri Taslak ta grup içi kredi işlemi ile ilişkisiz kişilerin gerçekleştirdiği kredi işlemlerinin emsal analizinde kullanılan üç farklı yöntem irdeleniyor: a. Karşılaştırılabilir Fiyatlama Yöntemi ( KFY ): Taslak ta öncelikle karşılaştırılabilirliği etkileyen başlıca hususların tanımlanması gerektiği belirtilerek, OECD Rehberi nde yer aldığı üzere karşılaştırılabirliğin 5 adımda analiz edilmesine vurgu yapılıyor. Bu analizleri takiben, test edilen işlem ile karşılaştırılabilir ilişkisiz kişi işlemleri arasındaki farklılıkların giderilmesi (örneğin vade farkı, faiz yapısı vb.) gerektiği belirtiliyor. Aksi halde, test edilen işlem ile bu işlemlerin karşılaştırılabilir olmayacağı b. Borç verenin fonlama maliyetinin kullanılması: Taslak, kredi fiyatlamasında alternatif bir yöntem olarak borç verenin fonlama maliyetinin analizini ele alıyor. Bu bağlamda, borç veren için doğrudan fonlama maliyetinin yanı sıra, finansman hizmeti maliyetlerinin de dikkate alınarak bir kar marjı uygulanması öngörülüyor. Ancak, fonlama maliyeti metodolojisinin uygulanması halinde, üçüncü kişiler tarafından sağlanan finansman ile karşılaştırılabilirlik noktasında fonlama maliyetine dahil edilen unsurların benzer olmasının önemini vurguluyor. Bilindiği gibi ilişkisiz kişiler arasındaki borçlanmalarda ekseriyetle borç veren kurumlar bankalar veyahut kredi vermeye yetkili finansal kuruluşları olup ve bu tip kuruluşların kendilerini fonlamasında katlandıkları maliyetler hem birbirlerinden hem de finansal olmayan 3/5

4 kurumlardan çok ciddi farklılık gösterebiliyor. Bu bağlamda, fonlama maliyeti metodunun kullanılması önünde pratik zorluklar bulunduğunu söyleyebiliriz. Banka tekliflerinin kullanılması: Taslak, bankalardan alınan teklif mektuplarının ya da fiyat görüşlerinin, bağlayıcı olmadıklarını ve emsal olarak dikkate alınamayacağını vurguluyor. Önemli Not: Taslak ın bankalardan alınan teklif mektupların ya da fiyat görüşlerinin, aslen bağlayıcı olmadığından hareketle emsal olarak dikkate alınamayacağı vurgulaması, Türkiye özelinde ilişkili kişi kredi işlemlerinde emsal analizlerindeki bu mevcut uygulamanın değişmesine yol açacaktır. ii. Nakit Havuzu Taslak ta farklı nakit havuz yapıları irdelendikten sonra nakit havuzunun yapısının nasıl analiz edileceği ve risklerin nasıl tespit edileceği (örneğin, nakit havuzu liderinin fonksiyonları, yatırılan tutarların ne kadar vadede havuzda kalacağı gibi hususlar) açıklanıyor. Ayrıca, nakit havuzu işlemlerinde asli unsurun grup sinerjisi olduğu belirtilerek, detaylı değerlendirmeler için OECD Rehberi nin Grup Sinerjisi bölümüne atıfta bulunuluyor. Dolayısıyla, aynı grubun parçası olmanın bir sonucu olarak teminata gerek duyulmaması, sözleşme hükümlerinin nispeten yalınlığı gibi yukarıda i. Grup İçi Borçlanmalar bölümünde de belirtilen hususların dikkate alınması gerekliliği Taslak, nakit havuzundaki farklı yapıları hem üyelerin hem de nakit havuzu liderinin üstlendiği fonksiyonlara göre örnekler ile açıklıyor ve nakit havuzu fiyatlaması için işlem özelinde yapılacak analizler sonucunda üç ana yöntemin uygulanabilir olduğu belirtiliyor: 1. Faiz Oranının Farklılaştırılması: Grup şirketleri içerisinde ekseriyetle nakit fazlası bulunan ve nakit havuzuna finansman sağlayan şirketlerin tespit edilerek, bu şirketlerce elde edilecek faizlerin diğer grup şirketlerinden farklılaştırılması 2. Aynı Faiz Oranının Uygulanması: Hem borç veren hem de borç alanlar için farklılaştırma yapılmadan aynı faiz oranının kullanılması 3. Fonlama Sağlayanların Farklılaştırılması: İlk iki yöntemin bir karması olarak, fonlama sağlayan grup şirketlerinin borçlanan grup şirketinin temerrüt riskine karşı, havuzdan ek bir pay alması iii. Hedging Pek çok çeşidi bulunan hedging işlemlerinde her bir işlem özelinde fiyatlama unsurları farklılık gösterebildiğinden, Taslak ta her bir ürün ve işlem özelinde ve ilgili faktörlerin tespit edilmesi suretiyle analiz edilmesi gerektiği C. Garantörlük Taslak, hukuki olarak bağlayıcılığı bulunan garantörlük işlemlerinde garantör kurum tarafından bir garantörlük hizmet bedeli alınması gerektiğini açıklayarak, garantörlüğün niteliğine göre iki şekilde ortaya çıkabileceğinin altını çiziyor: - Zımni garantörlük (pasif destek) - Filli garantörlük (açık destek) Özellikle son 10 yıllık süreçte grup şirketleri tarafından bankalardan kullanılan kredilerde fiilen (açık) bir garantörlük olmadığı durumlarda dahi şirketin bir grubun parçası olması nedeniyle o grubun finansal gücünün yarattığı sinerjiden faydalandığı kabul görmekteydi. Uluslararası literatüre zımni garanti kavramının girmesinde Kanada daki bir vergi mahkemesi kararı etkili olmuştu. İlgili mahkeme kararında, fiilen yani açık olarak verilen bir garantörlükte dahi garantörlük bedeli tespit edilirken zımni grup garantisinin de dikkate alınması gerektiği karara bağlanmıştı. Bu noktada Taslak, zımni garantörlükte aslen bir faydadan söz edilemeyeceği, yani bir garantörlük ücreti alınmasına gerek bulunmadığını vurguluyor. Fiili garantörlükte ise, borçluya sağlanan fayda olduğundan bu faydanın değerinin tespitinde borçlunun ilişkisiz kişilerden yaptığı borçlanmaların analiz edilmesi gerektiğini belirtiyor. 4/5

5 Çapraz teminatların yer alması halinde ise, bu teminatlardaki karışık yapılardan kaynaklanabilecek değer kayıplarının tahsil edilecek olan garantörlük ücret bedelini azaltabileceğini belirtiyor. Fiili garantörlük bulunması halinde transfer aşağıdaki metotların uygulanabileceğini vurguluyor: (a) KYF Yöntemi: Uluslararası piyasalarda ilişkisiz kişilere garantörlük sağlayan kurumların sağladığı garantiler ile grup şirketlerinin sağladığı garantilerin karşılaştırılabilir olduğu durumlara sık rastlanmadığına değiniliyor. Türkiye de yakın geçmişte yapılan vergi incelemelerinde Kredi Garanti Fonu tarafından KOBİ lerin bankalardan kullanmış olduğu kredilere ilişkin sağlanan garantörlüklerdeki garanti ücretleri emsal olarak nitelendirilip emsal olarak dikkate alınmıştı. Oysa OECD tarafından KFY nin kullanılabilmesi için tüm karşılaştırılabilirlik unsurlarının göz önünde bulundurulması gerektiği belirtiliyor. (b) Getiri Yaklaşımı: Garanti verilen grup şirketine sağlanan menfaatin tespitinde borçlu şirketin elde ettiği faiz oranı tasarrufuna ilişkin olarak zımni garantörlüğün de dikkate alınmasıyla bir üst sınır belirlenmesi gerektiğini belirtiyor. Diğer bir deyişle, kredi kullanan kurumun bağımsız kredi notu tespit edilerek, eğer garantörlük olmasaydı, bu kredi notuna karşılık olarak hangi orandan borçlanabileceğinin tespit edilmesi, akabinde ise mevcut borçlanma ile bu tespit edilen oran arasındaki farkın, sağlanan menfaat (getiri) olarak değerlendirmesi yapılıyor. Bu noktada da aradaki fark doğrudan garantörlük ücreti olarak dikkate alınmıyor, garantörlük olmasa dahi grup şirketi olması nedeniyle sağladığı zımni garantörlük değerinin tespit edilerek, bu farktan çıkartılması sonucunda bulunacak oran garantörlük ücreti olarak uygulanıyor. (c) Maliyet Yaklaşımı: Garantörün, garanti nedeniyle üstlendiği olası risklerin getireceği olası maliyetlerin tespit edilmesi de bir yöntem olarak sunuluyor. (d) Beklenen Kayıp Yaklaşımı: Garantörlükten doğabilecek olası kaybın değerlendirilmesinde, piyasadaki mevcut temerrüt faiz oranlarının ve temerrüde düşme oranlarının dikkate alınmasın da uygulanabilir olduğunu (e) Sermaye Desteği Yöntemi: Garantörün, garantörlük sağlamak yerine, borçlunun garantörlük ile elde ettiği faiz oranı faydasına denk gelecek bir sermayeye ulaşması için garantör tarafından sermaye artırımı yapılması halindeki sermaye koyma maliyetinin tespit edilmesinin de uygulanabilirliğini belirtiyor. D. Grup İçi Sigortalar Taslak içerisinde analiz edilen bir diğer grup içi işlem ise sigorta işlemleri olarak göze çarpıyor. Uluslararası piyasalarda grup şirketlerinin ticari faaliyetlerine ilişkin olarak üstlendikleri riskleri sigortalamak için sadece grup içerisinde hizmet veren sigorta şirketleri kurdukları gözlemleniyor. Oysa Türkiye de hali hazırda bu yapıda işlemlere sıklıkla rastlanmıyor. Bu bülten hakkında daha fazla bilgi almak için aşağıdaki kişilerle temasa geçebilirsiniz: Umurcan Gago, Ortak Tel: +90 (212) Barış Yalçın, Direktör Tel: +90 (212) Özlem Güç Alioğlu, Ortak Tel: +90 (212) Emre Akarkarasu, Kıdemli Müdür Tel: +90 (212) PwC Türkiye. Tüm hakları saklıdır. Bu belgede PwC ifadesi, PwC ağını veya PwC ağının üyesi olan bağımsız ve farklı tüzel kişiliklerden oluşan PwC Türkiye yi ifade etmektedir. Daha detaylı bilgi için adresini ziyaret edebilirsiniz. Bu içerik sadece genel bilgi verme amacı taşır ve profesyonel danışmanlardan alınacak hizmetin yerine geçmez. 5/5