Tarih FASİKÜL. 213 soru Bilgi Teknolojileri Uyarlamaları PISA Tarzı Sorular ÖSYM Çıkmış Sınav Soruları Video Çözümler

Transkript

1 Tarih FASİKÜL YERLEŞME VE DEVLETLEŞME SÜRECİNDE SELÇUKLU TÜRKİYESİ BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ ( ) DEVLETLEŞME SÜRECİNDE SAVAŞÇILAR VE ASKERLER BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI MEDENİYETİ 213 soru Bilgi Teknolojileri Uyarlamaları PISA Tarzı Sorular ÖSYM Çıkmış Sınav Soruları Video Çözümler

2 Teşekkürler Değerli öğretmenlerimiz Kahraman DURMUŞ ve Aleyna SELÇUK'a katkılarından dolayı teşekkür ederiz. Bu ktitap MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI TALİM VE TERBİYE KURULU BAŞKANLIĞI nın tarih ve 36 sayılı kararı ile belirlenen ORTAÖĞRETİM TARİH DERS PROGRAMINA GÖRE HAZIRLANMIŞTIR. İLETİŞİM Bu kitabın her hakkı Çap Yayınları na aittir ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası na göre Çap Yayınları nın yazılı izni olmaksızın, kitabın tamamı veya bir kısmı herhangi bir yöntemle basılamaz, yayınlanamaz, bilgisayarda depolanamaz, çoğaltılamaz ve dağıtım yapılamaz. GENEL YAYIN YÖNETMENİ Oğuz GÜMÜŞ EDİTÖR Gülten YILDIRIM - Hazal ÖZNAR DIZGI Çap Yayınları Dizgi Birimi SAYFA TASARIM - KAPAK F. Özgür OFLAZ 1. BASKI Eylül 2018 ÇAP YAYINLARI «Ostim Mah Sokak No: 3/C D Ostim / Ankara Tel: Fax: bilgi@capyayinlari.com.tr twitter.com/capyayinlari facebook.com/capyayinlari instagram.com/capyayinlari

3 Gelecek için hazırlanan vatan evlâtlarına, hiçbir güçlük karşısında yılmayarak tam bir sabır ve metanetle çalışmalarını ve öğrenim gören çocuklarımızın ana ve babalarına da yavrularının öğreniminin tamamlanması için hiçbir fedakârlıktan çekinmemelerini tavsiye ederim.

4 Ön Söz Değerli Öğrenciler, Çap Yayınları olarak konuları en iyi şekilde kavrayabilmeniz için yeni bir anlayışla elinizdeki fasikülleri oluşturduk. Fasiküllerimiz aşağıdaki içeriklere sahiptir: Kazanım sayfası: Bir konunun hangi sırayla ve toplam kaç kazanımda anlatılacağını gösterir. Bilgi sayfası: Her alt konu ile ilgili gerekli bilgilerin ve kısa örneklerin yer aldığı sayfalardan oluşmuştur. Aktif Öğrenme: Her konuda gördüğünüz kavramları kullanarak konunun anlaşılmasını kolaylaştıracak şekilde tasarlanmıştır. Uygulama Alanı: Konu içinde öğrenilen kavramların pekiştirilmesi için hazırlanan etkinlikler ile kazanımla daha net anlaşılacaktır. PISA: Ünite bitiminde öğrencilerin okulda öğrendikleri bilgi ve becerileri günlük yaşamda kullanma, okuduğunu anlama ve yorumlama becerisini ölçmek için hazırlanmıştır. Pekiştirme Testleri: Anlatılan konuların öğrencileriniz tarafından iyice pekiştirilmesini sağlamak için biraz da farklı sorulara yer verilerek oluşturulmuştur. Acemi, Amatör, Uzman ve Şampiyon Testleri: Ünite bitiminde dört ayrı zorluk seviyesine göre oluşturulmuş TAMAMI VİDEO ÇÖZÜMLÜ olan karma sorulardan oluşmaktadır. Sizleri acemi seviyesinden alıp şampiyon seviyesine taşımak hedeflenmiştir. ÖSYM Soruları: Üniversite giriş sınavlarında sorulmuş sorular, en son yapılan sınavdan geriye doğru ve yine TAMAMI VİDEO ÇÖZÜMLÜ bir şekilde sunulmuştur. Yayınevimize ait olan akıllı telefon uygulamasını (capp) telefon ve tabletlerinize indirerek soruların video çözümlerine ulaşabilir. Hepimizin ortak amacı olan eğitimli ve vicdanlı bir toplum için daha verimli eğitim materyallerinin oluşturulmasında görüş ve önerilerinizi bizimle paylaşacağınızı düşünerek sağlıklı ve huzurlu bir öğretim yılı diliyoruz. Sedat ÇALIŞKAN

5 İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM YERLEŞME VE DEVLETLEŞME SÜRECİNDE SELÇUKLU TÜRKİYESİ... 7 Ünite Kazanımları... 8 Türkiye Tarihi... 9 Horasan'dan Anadolu'ya Kutlu Yolculuk Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasının öncüleri A. İlk Anadolu Beylikleri B. Türkiye Selçuklu Devleti Anadolu'nun Tapusu: Miryakefalon Savaşı Moğollar Anadolu'da: Kösedağ Savaşı Moğollar Sonrası Anadolu'da Mutasavvıflar Türkiye Selçuklu Beylikleri Türkiye Selçuklu Devleti'nde Kültür ve Medeniyet Aktif Öğrenme Uygulama Alanı PISA Pekiştirme Testi 1, 2, 3, 4, BÖLÜM BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ ( ) Ünite Kazanımları Osmanlı Kuruluş Dönemi Padişahları Osmanlı Devleti'nin Kuruluş Tezleri Osmanlı Devleti'nin Kısa Sürede Büyümesinin Nedenleri Osmanlı Devleti'nin Toprak Elde Etme Yolları Osmanlı Devleti'nin Kuruluş Dönemi'nde İzlediği Temel Politikalar Osmanlı Bizans İlişkileri ve Balkan Fetihleri Türk Devletleri Arasında Liderlik Mücadelesi Aktif Öğrenme Uygulama Alanı PISA İÇİNDEKİLER Pekiştirme Testi 1, 2, 3,

6 1. BÖLÜM YERLEŞME VE DEVLETLEŞME SÜRECİNDE SELÇUKLU TÜRKİYESİ 1072 Saltuklular Beyliği nin kurulması 1080 Danişmentliler Beyliği nin kurulması Mengücekliler Beyliği nin kurulması 1093 Çaka Beyliği nin yıkılması 1102 Artuklular Beyliği nin kurulması II. Haçlı Seferi 1174 Eyyubiler Devleti nin kurulması 1178 Danişmentliler Beyliği nin yıkılması 1196 Moğol İmparatorluğu nun kurulması IV. Haçlı Seferi 1228 Mengücekliler Beyliği nin yıkılması 1231 Artuklular Beyliği nin yıkılması 1243 Kösedağ Muharebesi 1260 Ayn-ı Calut Muharebesi 1277 Karamanoğlu Mehmet Bey'in Türkçeyi resmî dil ilan etmesi 1077 Türkiye Selçuklu Devleti nin kurulması 1081 Çaka Beyliği nin kurulması I. Haçlı Seferi 1141 Katvan Muharebesi 1157 Büyük Selçuklu Devleti nin yıkılması 1176 Miryokefalon Muharebesi III. Haçlı Seferi 1202 Saltuklular Beyliği nin yıkılması 1227 Moğol İmparatorluğu nun parçalanması 1230 Yassıçemen Muharebesi 1240 Bâbailer Ayaklanması 1250 Eyyubiler Devleti nin yıkılması Memlûklular Devleti nin kurulması 1270 Haçlı Seferleri nin sona ermesi 1308 Türkiye Selçuklu Devleti nin yıkılması

7 KAZANIMLAR Kazanım 1. : Türklerin Anadolu ya yerleşmeye başlaması ile Türkiye Selçuklu Devleti nin yıkılışı arasındaki süreçte meydana gelen başlıca siyasi gelişmeleri tarih şeridi ve haritalar üzerinde gösterir. Kazanım 2. : Anadolu ya yapılan Türk göçlerinin sosyokültürel etkilerini analiz eder. a) Oğuz göçleri sırasında Türklerin Anadolu da yerleşmesini kolaylaştıran nedenler üzerinde durulur. b) Dönemin Latin ve Arap kaynaklarında Anadolu nun ilk kez on ikinci yüzyılda Türkiye olarak anılmasına vurgu yapılır. Kazanım 3. : Anadolu daki ilk Türk siyasi teşekküllerinin birbirleriyle ve çevre devletlerle olan ilişkilerini uzlaşma ve çatışma bağlamında değerlendirir. a) Anadolu da kurulan ilk Türk beyliklerinin birbirleriyle ve çevre devletlerle olan ilişkilerine kısaca değinilir. b) Türkiye Selçuklu Devleti nin Bizans ile mücadeleleri çerçevesinde Miryokefalon Muharebesi ne değinilir. Kazanım 4. : Türklerin Anadolu da devletleşme sürecini etkileyen faktörleri açıklar. a) Oğuz boylarının önceki dönemlerde boy birliği ya da beylik gibi geçici siyasi çatılar altında bir araya gelmesi vurgulanır. b) Türkiye Selçuklu Devleti nin teşkilat yapısı ile sosyokültürel özellikleri kısaca ele alınır. Kazanım 5. : İslam dünyasının korunması bağlamında Türkiye Selçuklu Devleti ve Eyyubi Devleti nin Haçlılarla yaptıkları mücadelelerin sosyokültürel etkilerini analiz eder. Kazanım 6. : Moğol İstilası'nın Anadolu da meydana getirdiği siyasi ve sosyal değişimi analiz eder. a) Türkiye Selçuklu Devleti nin Moğollara karşı mücadelesinde çevresindeki diğer devlet ve beyliklerle uzlaşma arayışları ile bu çerçevede alınan tedbirler üzerinde durulur. b) Kösedağ Muharebesi nden sonra Anadolu da İkinci Beylikler Dönemi nin ortaya çıkmasının politik ve sosyolojik sebep ve sonuçları üzerinde durulur. c) Babailer İsyanı na kısaca değinilir. ç) Anadolu daki sosyal huzurun bozulması karşısında düzeni yeniden sağlanmasına yönelik gayretleri bulunan başlıca isimler (Mevlânâ, Hacı Bektaş-ı Veli ve Yunus Emre) üzerinde durulur. Bilgi ve İletişim Teknolojisi Kullanımı Bilgisayar, tablet, cep telefonu vb. cihazlarınızdan KAZANIMLAR www. kultur. gov.tr. www. ttk.gov.tr sitelerinden herhangi birine girerek, tarih konularıyla ilgili daha detaylı ve görsel bilgilere ulaşabilirsiniz. 8

8 Yerleşme ve Devletleşme Sürecinde Selçuklu Türkiyesi BİLGİ TÜRKİYE TARİHİ ( ) MALAZGİRT SAVAŞI Malazgirt Meydan Muharebesi, 26 Ağustos 1071 tarihinde, Büyük Selçuklu Hükümdarı Alparslan komutasındaki Selçuklu ordusu ile Romen Diyojen komutasındaki Bizans ordusu arasında yaşanmıştır. Alp Arslan'ın zaferi ile sonuçlanan Malazgirt Muharebesi, Türklere Anadolu'nun kapılarını açan zaferdir. Bu zaferden sonra Alparslan, komutanlarına/boy beylerine Anadolu'nun fethi emrini verdi. Bu emir doğrultusunda Anadolu ya giren Alparsan ın komtanları/boy beyleri Anadolu'yu fethe başladılar ve fethettikleri yerlerde kendi devletlerini/beyliklerini kurdular. İlk Beylikler olarak anılan bu devletler, Anadolu nun Türkleşme ve İslamlaşma sürecini başlattılar. KÖSEDAĞ SAVAŞI (1243): Türkiye Selçuklu Devleti X İlhanlılar. Türkiye Selçuklu Devleti İlhanlılara yenilerek yıkılış sürecine girdi. Kösedağ Savaşı ndan sonra Anadolu İlhanlıların egemenliğine girmiştir. Bu dönemde, Türkiye Selçuklu Devleti yıkılırken onun topraklarında yeni beylikler kurulmuştur. Bu döneme İkinci Beylikler Dönemi denir. C) İKİNCİ BEYLİKLER DÖNEMİ Bu beylikler, özellikle Alaaddin Keykubat döneminde Anadolu'ya yerleştirilen beyler tarafından kurulmuştur. A) İLK BEYLİKLER DÖNEMİ 1. Osmanoğulları 10. Karamanooğulları Bu beylikler, Büyük Selçuklu beyleri (komutanları) tarafından kurulmuştur. 1. Saltuklular 6. Tanrıvermişoğlulları 2. Artuklular 7. Çubukoğulları 3. Danişmentliler 8. Dilmaçoğulları 4. Mengücekliler 9. İnaloğulları 5. Çaka Beyliği 10. Sökmenliler Bu beylikler, Türkiye Selçuklu Devleti tarafından ortadan kaldırılmıştır. Böylece Anadolu Türk siyasi birliği ilk kez sağlanmıştır. A) TÜRKIYE SELÇUKLU DEVLETİ Malazgirt Savaşı ndan sonra Anadolu da fetihler yapan Selçuklu komutanlarından biri de Kutalmışoğlu Süleyman Şah tır. Kutalmışoğlu Süleyman Şah, İznik ve çevresinde fetihler yaparak burada kendi devletini kurmuştur. Kutalmışoğlu Süleyman Şah, Selçuklu hanedanına mensup olduğu için onun kurduğu devlete Anadolu (Türkiye) Selçuklu Devleti denir. MİRYOKEFALON SAVAŞI (1176): Türkiye Selçuklu Devleti X Bizans Devleti. 2. Karesioğulları 11. Dulkadiroğulları 3. Candaroğulları 12. Eşrefoğulları 4. Aydınooğulları 13. Tacettinoğulları 5. Menteşeoğulları 14. Sahipataoğulları 6. Hamitoğulları 15. Pervaneoğulları 7. Germiyanoğulları 16. Ahiler 8. Saruhanoğulları 17. Eretna Devleti 9. Ramazanoğulları 18. Kadı Burhanettin Devleti Bu beylikler, Osmanlı Devleti tarafından ortadan kaldırılmıştır. Böylece Anadolu Türk siyasi birliği ikinci kez sağanmıştır. D) OSMANLI DEVLETİ Osmanoğulları Beyliği kısa sürede güçlenerek diğer beylikleri ortadan kaldırmış ve bir cihan imparatorluğu haline gelmiştir. Türkiye Selçuklu Devleti, Bizans ı yendi ve Anadolu kesin Türk yurdu haline geldi. YASSIÇEMEN SAVAŞI (1230): Türkiye Selçuklu Devleti X Harzemşah Devleti. Harzemşah Devleti yıkıldı. Türkiye Selçuklu Devleti, İlhanlılarla komşu oldu. E) TÜRKİYE CUMHURİYETİ Osmanlı Devleti yıkılınca, bu devletin Anadolu'daki topraklarında Türkiye Cumhuriyeti kurulmuştur. BİLGİ 9

9 AKTİF ÖĞRENME 1 Aşağıdaki boşlukları, kutucuk içinde verilen kavramları kullanarak doldurunuz. 1. Bizans 9. Anadolu'daki en eski medreselerden olan Türkiye adı ilk kez kaynaklarında görülmüştür. Medresesi Danişmentlilere ait- Yağıbasan 2. II. Mesut Bizans tir., Türkiye Selçuklularının son Sultanıdır. Cezeri 10. Miryokefalon zaferi ile Türklerin Anadolu 3. Malazgirt Savaşı sonrasında Anadolu'da ilk Türk beylikleri ortaya çıkmıştır. Malazgirt Ermeniler hakimiyeti kesinleşmiştir. 11. Türkiye Selçuklu Devleti ilk başkenti olarak 4. Selahaddin Eyyubi, Hıttin Savaşı'nda II. Mesut İznik şehrini kullanmıştır. Haçlıları mağlup etmiştir. Danişmentname 12. Türkiye Selçukluları'nın kazandığı 5. Divan-ı Saltanat'a sultandan sonra vezir Vezir Yassıçemen savaşı ile Harzemşahlar yıkılış başkanlık etmiştir. Selahattin sürecine girmiştir. Eyyübi 6. Mezhep farkından dolayı Bizans tarafından büyük baskı ve işkenceye maruz kalan Kösedağ 13. Savaşı sonrası Türkiye Selçukluları yıkılış sürecine girmiş ve Anadolu'da Yağıbasan Ermeniler, Türk akınlarına direniş göstermemiştir. Miryokefalon Moğollar etkili olmaya başlamıştır. Moğollar melik Danişmentname 14. Şehzadeler, unvanı ile devlet işlerinde tecrübe kazanmaları için vilayetlere 7. " " adlı manzum türdeki Yassıçemen eserde, Melik Danişment Gazi'nin ülkesine Melik gönderilmiştir. yaptığı hizmetler anlatılmaktadır. Kösedağ I. Haçlı Seferi Cezeri 15. sonucunda Urfa'da ilk 8. Artuklular döneminde yaşayan, I. Haçlı Seferi Haçlı Devleti kurulmuştur. elektriğin kullanılmadığı dönemde sadece İznik su ve mekanik parçalar ile çalışan makineler yapmıştır. AKTİF ÖĞRENME 24 2 Aşağıda verilen eşleştirmeleri yapınız. 1. Türkçe eserlerle tasavvufi Türk şiirini XIV. yüzyılda zirveye ulaştıran şair 2. Türkiye Selçuklu ordusunun başkumandanı 3. Meliklerle birlikte vilayetlere gönderilen devlet adamı 4. Türkiye Selçuklularında arazi işlerinden sorumlu görevli 5. Sultanın özel hayatını sürdüğü saray bölümü 6. Mevlevilik tarikatının kurucusu 7. İznik'i alarak, başkent yapan Türkiye Selçuklu Devleti'nin kurucusu 8. Mardin merkezli olarak 1102'de kurulmuş beylik 9. Türkiye Selçuklu Devleti'ni güçsüz duruma düşüren isyan 10. Babailer ayaklanmasına öncülük etmiş kişi 11. Kösedağ Savaşı sonrasında yaşanmaya başlayan dönem 12. Anadolu'nun kapılarını Türklere açan savaş 13. Denizcilik faaliyetlerinde bulunan ilk Türk beyi 14. Türkiye Selçuklu Devleti'nde askeri, idari, mali ve hukuki işlerin karara bağlandığı en yüksek yönetim organı 15. Türkiye Selçuklu Devleti'nde başkentte hükümdara vekalet eden devlet görevlisi J A. Sultan Veled B. Artuklular C. Atabey D. Babailer Ayaklanması E. Süleyman Şah F. Divan-ı Saltanat G. Harem H. İkinci Beylikler İ. Malazgirt J. Yunus Emre K. Çaka Bey L. Naip M. Pervaneci N. Baba İlyas O. Emir'ül Ümera

10 UYGULAMA ALANI 1 Aşağıdaki ifadeleri Doğru Yanlış şeklinde eşleştiriniz Malazgirt Zaferi'nden sonra Anadolu'da ilk Türk Beylikleri'nin kurulmasıyla Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaşması hızlanmıştır 'de Pasinler Savaşı ile yaklaşık bir asır sürecek Selçuklu Bizans mücadelesi başlamıştır. 3. Danişmentliler, Mardin merkezli olarak kurulmuştur. 4. Türkiye Selçuklu Devleti'ni Arslan Yabgu kurmuştur. 5. Miryokefalon Zaferi ile Türklerin Anadolu hakimiyeti kesinleşmiştir. 6. Örfi yargı sisteminin başında bulunan yetkiliye Kadilkudat denirdi. 7. Türkiye Selçuklu Devleti'nde sultanın mutlak vekili olarak vezir görev yapmıştır. 8. Şehzadeler, melik unvanıyla tecrübe kazanmaları amacıyla vilayetlere gönderilmiştir. 9. Türkiye Selçuklu ordusunun başkumandanı Emirül Ümera unvanını taşırdı. 10. Hıttin Savaşı ile Kudüs, Haçlıların eline geçmiştir. 11. I. Alaeddin Keykubat, Moğollar'a karşı Harzemşahlara ittifak teklif etmiştir. 12. Kösedağ Savaşı ile Harzemşahlara son verilmiştir. 13. Malazgirt Savaşı sonrasında Anadolu'da ikinci Türk Beylikleri kurulmuştur. 14. Mevlevilik, Türkiye Selçuklu Devleti döneminde ortaya çıkmıştır. 15. Bizans, Katolik mezhebini Ermeni ve Süryani halka dayatmıştır. D Y 2 Aşağıdaki kavramların içinden, uygun olanları seçerek ilgiliyi kutucuğa yazınız. 8 Sultanı 1 Komutanı Yönetim merkezi 2 7 Başkenti Savaş 3 Mutasavvıfı Kurumu 6 Kurucusu 4 5 Muhyiddin Arabi, Tuğrul Bey, Miryokefelon, Malazgirt, Alp Arslan, Divan-ı Saltanat, Süleyman Şah, Danişment Gazi, Saray, Subaşı, Konya, Alaaddin Keykubat, Sebük Tigin, Nesa, İsfahan, İbni Haldun, Yeniçeri Ağası UYGULAMA ALANI 25

11 pısa 1 Yeşilırmak Havzası'na hakim olmuş olan beylik 2 3 I. Kılıç Arslan'ın öldürttüğü Türk beyi Altın parayı bastıran Türkiye Selçuklu hükümdarı 4 Türkiye Selçuklu sultanlarının kullandığı bir unvan 5 Sultanın özel hayatını sürdürdüğü saray bölümü Başkentte hükümdara vekalet eden görevli Türkiye Selçuklu Devleti'ne arazi işlerinden sorumlu kişi Türkiye Selçuklu Devleti'nde ordu kumandanına verilen isim 9 Urfa'da ilk Haçlı Devleti'nin kurulduğu savaş 10 Kudüs'ü Haçlılardan alan komutan 11 Hülâgû Han tarafından Tebriz'de kurulan devlet 12 Yassıçemen Savaşıyla yıkılış sürecine giren devlet 13 Babailerin mensup olduğu tarikat 14 Türkiye Selçuklu Devleti zamanında Konya'da teşkilatlandırılan tarikat yıları arasında Erzurum merkezli kurulan beylik 16 Divriği Ulu Camisi ve Şifahanesini yapan Türk beyliği Sarayda sultanın görüşmelerini ayarlayan görevli Şehzadelerin vilayetlere gönderilirken aldıkarı unvan Divan-ı Saltanat'ın sultandan sonra en yetkili kişisi Türkiye Selçuklu Devleti'nde en yüksek yönetim organı Aşağıdaki kavramlar arasından uygun olanları seçerek yukarıdaki boşluklara yazıp doğru eşleştirmeyi yapınız. PISA 26 Divan-ı Saltanat, Selahaddin Eyyûbi, Vezir, I. Haçlı Seferi, Melik, Subaşı, Hacibü'l Hüccab, Pervane, Mengücekler, Naib, Saltuklular, Harem, Babaîlik, II. Kılıçarslan, Mevlevilik, Çaka Bey, İlhanlılar, Danişmentliler, Altınorda, Şad, Safeviler, Karakoyunlar, Kazasker, Kut, Keykubad, Hüdâvendigâr, Harzemşahlar

12 1 Yerleşme ve Devletleşme Sürecinde Selçuklu Türkiyesi PEKİŞTİRME TESTİ 1. Moğol saldırılarından kaçan Türk ve Müslüman toplulukların Anadolu'ya sığınmaları, Anadolu'daki Türk ve Müslüman nüfusu artırmıştır. Bu durumun aşağıdakilerden hangisine neden olduğu savunulamaz? A) Anadolu'nun etnik ve dini yapısının değişmesine B) Moğolların Anadolu'da kalıcı hakimiyet kurmasına C) Anadolu'nun Türkleşmesinin hızlanmasına D) Batı yönünde yapılacak yeni fetihler için ortam oluşturmasına E) Bizans'ın etkinliğinin azalmasına 3. Türk - İslam devletlerinin çoğu sürekli iç karışıklıklar ve saltanat mücadeleleri ile karşı karşıya kaldıklarından, kısa sürede yıkılmışlardır. Türkiye Selçuklu Devleti yöneticileri bu durumu önlemek için merkezi otoriteyi güçlendirme ve ülke bütünlüğünü sağlama çalışmalarına ağırlık vermişlerdir. Aşağıdakilerden hangisinin bu çalışmalardan biri olduğu savunulabilir? A) Vakıflara önemli haklar verilmesi B) Ülkenin, hanedan üyelerinin ortak malı kabul edilmesi C) Yabancı tüccarlara ayrıcalıklar tanınması D) Melik, komutan ve atabeylerin yetkilerine sınırlamalar getirilmesi E) Fethedilen toprağın, fetheden komutana bırakılması 2. Türklerde denizcilik, XI.yüzyılda Çaka Beyliği döneminde başlamış, Türkiye Selçukluları döneminde ise büyük bir gelişme göstermiştir. Türklerde denizciliği XI.yüzyıla kadar gelişememesinin başlıca nedeni olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir? A) Halkın inançları B) Yaşanılan bölgenin coğrafi konumu C) Ülkenin yönetim şekli D) Türk devletleri arasındaki egemenlik mücadeleleri E) Cihan hakimiyeti anlayışı 4. I. Kluni tarikatına bağlı din adamlarının halkı kışkırtması II. Papalığın etkinlik alanını genişletmek istemesi III. Kudüs'ün Müslümanlardan geri alınmak istenmesi IV. Bizans'ın Avrupalı krallardan askeri yardım talep etmesi Yukarıdakilerden hangileri Haçlı Seferlerinin dini nedenleri arasında yer almaz? A) Yal nız I B) Yal nız II C) Yalnız IV D) II ve III E) III ve IV PEKİŞTİRME 27

13 2. ÜNİTE BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ ( ) 1302 Koyunhisar Muharebesi 1329 Palekanon Muharebesi 1337 İzmit in Fethi 1353 Çimpe Kalesi nin alınması 1371 Çirmen Muharebesi 1326 Bursa nın Fethi 1331 İznik in Fethi 1345 Karesi Beyliği nin alınması 1363 Edirne nin Fethi 1389 I. Kosova Muharebesi 1396 Niğbolu Muharebesi 1402 Ankara Savaşı Fetret Devri 1448 II. Kosova Muharebesi 1444 Varna Muharebesi

14 KAZANIMLAR Kazanım 1. : yılları arasındaki süreçte meydana gelen başlıca siyasi gelişmeleri tarih şeridi ve haritalar üzerinde gösterir. On üçüncü yüzyılın sonlarında Anadolu daki ve çevresindeki jeopolitik durum açıklanır. Kazanım 2. : Osmanlı Beyliği nin kuruluşu hakkında ileri sürülen çeşitli nazariyeleri analiz eder. a) Wittek, Köprülü ve İnalcık ın görüşleri karşılaştırılır. b) Bilimsel bilginin değişebilir olduğuna, ulaşılan yeni kaynaklar aracılığıyla ya da mevcut kaynakların araştırmacılar tarafından yeniden yorumlanmasıyla geçmişe dair bilgilerin yeniden inşa edilebileceğine dikkat çekilir. Kazanım 3. : Osmanlı Beyliği nin devletleşme sürecini Bizans la olan ilişkileri çerçevesinde analiz eder. a) Osmanlı - Bizans ilişkileri uzlaşma-çatışma dinamiği üzerinden ele alınır. b) Osmanlı Beyliği nin sınırlarının genişlemesinin aşamalı olarak ve farklı fetih yöntemleri izlenerek uzun sürede gerçekleştiği vurgulanır. Kazanım 4. : Rumeli deki fetihler ile iskân (şenlendirme) ve istimâlet politikalarının amaçlarını ve etkilerini analiz eder. a) Osmanlı nın Anadolu ya nispeten Rumeli de daha hızlı hâkimiyet kurmasında, Balkanlar daki yerli unsurlar arasındaki mezhebi, siyasi ve sosyal iç çekişmelerinin etkisi üzerinde durulur. b) Rumeli'deki fetihlerin kalıcı olmasında, gönüllü ve zorunlu olarak rol alan demografik güçlerin (dervişler, aşiretler, akıncı uç beyleri, Ahiyân-ı Rûm, Bâciyân-ı Rûm) ve iskân politikasının önemi vurgulanır. Kazanım 5. : Osmanlı Devleti nin Anadolu da Türk siyasi birliğini sağlamaya yönelik faaliyetlerini analiz eder. Osmanlı Devleti nin beyliklere yönelik politikalarındaki değişime değinilir. Kazanım 6. : Osmanlı Devleti ile Timur Devleti arasındaki mücadeleyi ve bu mücadelenin sonuçlarını değerlendirir. a) Türk dünyasındaki liderlik mücadelesi Yıldırım Bayezid ve Timur örneği üzerinden ele alınır. Timur Devleti nin Türk dünyası üzerindeki etkilerine kısaca değinilir. b) Fetret Devri'ne ve Osmanlı siyasi birliğinin yeniden sağlanmasına kısaca değinilir. c) Sosyal ve dinî etkileri bağlamında Şeyh Bedreddin Olayı na kısaca değinilir. Bilgi ve İletişim Teknolojisi Kullanımı Bilgisayar, tablet, cep telefonu vb. cihazlarınızdan KAZANIMLAR www. kultur. gov.tr. www. ttk.gov.tr sitelerinden herhangi birine girerek, tarih konularıyla ilgili daha detaylı ve görsel bilgilere ulaşabilirsiniz. 38

15 Beylikten Devlete Osmanlı Siyaseti ( ) BİLGİ OS MAN LI KU RU LUŞ DÖ NE Mİ PA Dİ ŞAH LA RI Bi le cik, Ka ra ca hi sar ve İne göl ün alın ma sı Koyunhisar (Bafeon) Savaşı (1302) Bursa'nın kuşatılması Osman Bey ( ) Lakabı: Fahrüddin Döneminin Önemli Özellikleri Ahi li der le rin den Şeyh Edi ba li nin kı zı Ba la Ha tun ile ev le ne rek Ahi le rin des te ği ni al mış tır. Ya pı lan fe tih le re aşi ret ten bey li ğe ge çil miş tir. Bi zans tek fur la rı ile mü ca de le edil miş tir. Ana do lu bey lik le riy le mü ca de le ye gi ril me miş tir. Döneminin en önemli bilim ve kültür adamı Şeyh Edeba li (Ahi Li de ri)'dir. İlk ba kır pa ra (man gır) bas tı rıl mış tır. Bur sa nın fet he dil me si Mal te pe (Pa le ka non) Sa va şı (1329) İz nik ve İz mit in fet he dil me si Dönemine Ait Önemli Mimari Eserler Or han Ga zi Ca mii (Bur sa) Bey Sa ra yı (Bur sa) Ni lü fer Ha tun Köp rü sü (Bur sa) Orhan Bey Süleyman Paşa Med re se si (İz nik) ( ) Ha cı Öz bek Ca mii (İz nik) Yaptığı Örgütlenme Çalışmaları Bur sa baş kent ya pıl mış tır. İlk gü müş Os man lı pa ra sı bas tı rıl mış tır. İlk Os man lı ter sa ne si açıl mış tır. İlk dü zen li or du (ya ya ve mü sel lem) ku rul muş tur. İlk Os man lı med re se si açıl mış tır. (İz nik Sü ley man Pa şa Med re se si) İlk Di van teş ki la tı oluş tu rul muş tur. San cak la ra su ba şı ve ka dı lar atan mış tır. Döneminin Önemli Özellikleri İlk ör güt len me ça lış ma la rı baş la tıl mış tır. Bey lik ten, dev le te ge çil miş tir. İlk de niz ci lik fa ali yet le ri baş la mış tır. Ana do lu Türk si ya si bir li ği ni sağ la ma yo lun da ilk adım atıl mış tır. İlk kez Bal kan la ra ge çil miş tir (Çim pe Ka le si nin alın ma sı ile). Döneminin en önemli bilim ve kültür adamları Âşık Pa şa ve Kayserili Davut (ilk müderris)'tur. Ünlü Arap seyyah İbn-i Batuta eserinde Orhan Bey'i "Türkmen beylerin en ulusu" olarak nitelendirmiştir. BİLGİ 39

16 AKTİF ÖĞRENME AKTİF ÖĞRENME 56 1 Aşağıdaki boşlukları, kutucuk içinde verilen kavramları kullanarak doldurunuz. Fetret 9. I. Mehmet (Çelebi) Devri'ne son verip, Osmanlı Devleti'ni dağılmaktan kurtardığı için devletin ikinci kurucusu olarak kabul edilir. 1. Osmanlılar, Oğuzların kayı boyuna mensuptur. 2. Koyunhisar (Bafeon) Edirne- Savaşı, Bizans ile Segedin Osmanlı Devleti arasında yapılan ilk savaştır. Kayı 3. I. Murat döneminde Edirne'nin alınması, Haçlı İttifakı ile Sırpsındığı Savaşı'nın yapılmasına neden olmuştur. Venedikliler Koyunhisar (Bafeon) 4. Osman Bey Osmanlı Devleti'nde ilk vergi zamanında alınmıştır. II. Mehmet Orhan Bey 5. I. Mehmet (Çelebi) döneminde ilk dini nitelikli isyan olan isyanı çık- Şeyh Bedrettin mıştır. II. Kosova Şeyh Bedrettin 6. I. Bayezid, İstanbul'u kuşatan ilk Osmanlı Sultan-ı İklim-i padişahıdır. Rum 7. Orhan Bey döneminde Karesioğulları I. Bayezid Beyliği'nin Osmanlı egemenliğine alınması, Anadolu Türk birliğini sağlama yolunda atılan ilk adımdır. Fetret Kaserioğulları 8. Taht kavgalarının önüne geçmek için I. Murat döneminde "ülke hanedan üyelerinin ortak malıdır" anlayışı yerine "ülke hükümdar ve oğullarının malıdır" anlayışı benimsenmiştir. 2 I. Murat Sırpsındığı Orhan Bey 1. Osmanlı Devleti'nde ilk dini nitelikli isyanı çıkartan kişi İ 2. I. Murat'ın şehit düştüğü savaş E 3. Osmanlı Devleti'ne destek veren ahi lideri A 4. İstanbul'u kuşatan I. Bayezid'in oğlu K 5. Timur Devleti ile yapılan savaş M 6. Fethedilen gayrimüslim topraklarına Türklerin yerleştirilmesi B 7. Aşağıda verilen eşleştirmeleri yapınız. Anadolu Türk birliğini ilk kez büyük ölçüde sağlayan Osmanlı padişahı 8. Rumeli'deki ilk askeri üs D 9. Bizans valilerine verilen ad C 10. Fetret Devrini sona erdiren padişah F 11. Karesioğullarından ele geçirilen yer H 12. Osmanlı tarihinde ilk yeniçeri isyanı L 13. Şeyh Edebali ile iyi ilişkiler kuran Osmanlı padişahı N 14. Osmanlıların kurulduğu tarihi bölge O 15. Bizans'ın Balkanlarla bağlantısının kesilmesine neden olan savaş J 10. Niğbolu Savaşı'nda kazandığı başarıdan dolayı I. Bayezid'a, Abbasi Halifesi tarafından unvanı verilmiş- Sultan-ı İklim-i Rum tir. II. Kosova 11. II. Murat döneminde yapılan Savaşı ile Balkanların Türk yurdu olduğu kesinleşmiştir. II. Mehmet 12., Kuruluş Dönemi'nin son, Yükselme Dönemi'nin ilk padişahıdır. 13. Osmanlı Devleti'nin ilk medresesi Orhan Bey döneminde İznik'te açılmıştır. 14. Osmanlı Devleti ilk deniz savaşını I. Mehmet (Çelebi) döneminde Venedik ile yapmıştır. 15. II. Murat, 1444 yılında Macarlarla imzalanan Antlaşması'ndan Edirne-Segedin sonra tahttan çekilerek yerine II. Mehmet'i geçirmiştir. G A. Şeyh Edebali B. İskân C. Tekfur D. Çimpe Kalesi E. I. Kosova Savaşı F. I. Mehmet G. I. Bayezid H. Balıkesir İ. Şeyh Bedreddin J. Sazlıdere Savaşı K. Musa Çelebi L. Buçuktepe M. Ankara Savaşı N. Osman Bey O. Bitinya

17 UYGULAMA ALANI 1 Aşağıdaki ifadeleri Doğru Yanlış şeklinde eşleştiriniz. 1. Osmanlılar; Oğuzların Kınık boyuna mensuptur. 2. Osmanlıların, Bizans sınırında varlığını koruması ve geliştirmesinde, kuruluşundan beri uyguladığı iskân politikası etkili olmuştur. 3. Bizans'ın siyasi yönden bölünmüşlük içinde olması, Osmanlı Devleti'nin batı yönündeki ilerleyişini kolaylaştırmıştır. 4. İznik'in fethi Osman Bey döneminde gerçekleşmiştir. 5. Bursa'nın fethi Orhan Bey döneminde gerçekleşmiştir. 6. Çimpe Kalesi'nin alınması Osmanlı'nın Rumeli'ye geçişini hızlandırmıştır. 7. Sırpsındığı Savaşı, Osmanlıların Haçlılarla yaptığı ilk savaştır. 8. Timur'la yapılan Ankara Savaşı, Osmanlı Devleti'nin Balkanlardaki toprak kaybını hızlandırmıştır. 9. I. Kosova Savaşı'nı I. Murat komuta etmiştir. 10. Anadolu Türk siyasi birliğini sağlayan padişah I. Murat'tır. 11. Ankara Savaşı Timur ile Yıldırım Bayezid arasında gerçekleşmiştir. 12. I. Murat döneminde uygulanan iskan politikası Balkanların fethini kolaylaştırmıştır. 13. Orhan Bey, ilk şehzade sancağını Bursa'da kurmuştur. 14. Çandarlı Halil Paşa ilk Osmanlı veziridir. D Y 15. Dervişler, Anadolu'da gelen nüfus kitlelerinin sevk ve iskanını organize etmiştir. 2 Aşağıdaki kavramların içinden, uygun olanları seçerek ilgiliyi kutucuğa yazınız. 8 Halefi 1 Kazandığı Savaş Fethettiği şehir 2 7 Kurduğu medrese Kaldırdığı Beylik 3 Desteklediği Bizans imparatoru 6 Yaşadığı Yüzyıl 5 Kurduğu Yönetim Organı Divan, Dulkadiroğulları, XIII. Yüzyıl, İstanbul, Bafeon, Bursa, Çirmen, İzmit, Kantakuzen, Timur, Karesioğulları, Palekonan, İznik Medresesi, Sahn Sevan Medresesi, Pençik Sistemi, Edirne, XIV. yüzyıl, Andronikos, I. Murat, I. Bayezid 4 UYGULAMA ALANI 57

18 pısa 1 Osmanlı Beyliği'nin kuruluşunu "Gaza Tezi" ile açıklayan tarihçi Bizans İmparatorluğu'nda valilik derecesindeki hizmetlerde bulunan kişilere verilen ad Kayı aşiretini beylik haline getiren padişah II. Mehmet döneminde yaşamış ve eserinde ilk kez Osmanlıların Oğuzların Kayı boyundan geldiğini tezini ortaya atan tarihçi Orhan Bey döneminde Rumeli topraklarının fethinde etkili olan komutan Ankara Savaşı'ndan sonra Osmanlı Devleti'nde başlayan dönem İlk Osmanlı medresesinin açıldığı şehir Arap seyyah İbni Battuta'nın "Türkmen beylerinin en ulusu" olarak adlandırdığı Osmanlı padişahı Osmanlılarda alınan ticaret vergisi 10 Osmanlı Beyliği'nin uyguladığı "uzlaştırıcı fetih siyaseti" için kullanılan tabir 11 Timur tarafından esir alınan Osmanlı şehzadesi 12 Osmanlı Devleti'nin ilk kez top kullandığı savaş 13 Varna Savaşı'nın yapıldığı ülke Temmuz 1302 Koyunhisar Savaşı'nı Osmanlı'nın kuruluşu olarak kabul eden tarihçi 15 Osmanlı Devleti'nin yaptığı ilk antlaşma 16 Savaş meydanında şehit düşen ilk padişah Osmanlı Devleti'ne destek veren ahi lideri İstanbul'u kuşatan ikinci Osmanlı Padişahı Edirne'nin fethedildiği savaş Osmanlıda şehzadelere verilen unvan PISA 58 Aşağıdaki kavramlar arasından uygun olanları seçerek yukarıdaki boşluklara yazıp doğru eşleştirmeyi yapınız. Çelebi, I. Mehmet, İskendername, İstimalet, II. Çirmen, Bac, Paul Wittek, Sazlıdere, Halil İnalcık, Bac, Aşıkpaşazade, Şeyh Bedreddin, II. Murat, Bulgaristan, Orhan Bey, İskan, Osman Bey, Yıldırım Bayezid, Şeyh Edebali, I. Kosova, Tekfur, I. Murat, Mustafa, Fetret Devri, Pachymeres, Koyunhisar, Ankara, Edirne-Segedin, İznik, Süleyman Paşa.

19 1 Beylikten Devlete Osmanlı Siyaseti ( ) PEKİŞTİRME TESTİ 1. Aşağıdaki devletlerden hangisi, XIII. yüzyılda Anadolu Türk siyasi birliğinin dağılmasına neden olmuştur? A) İlhanlı Devleti B) Bizans Devleti C) Harzemşah Devleti D) Türkiye Selçuklu Devleti E) Timur Devleti 4. Aşağıdakilerden hangisi I. Murat dönemindeki gelişmelerden biridir? A) Niğbolu Savaşı'nın kazanılması B) Anadolu Beylerbeyliği'nin kurulması C) Balkanların kesin Türk yurdu haline gelmesi D) İstanbul'un kuşatılması E) I. Kosova Savaşı'nın kazanılması 2. Aşağıdaki örgütlenme çalışmalarından hangisi, Orhan Bey döneminde gerçekleştirilmemiştir? A) Divan teşkilatının oluşturulması B) Devşirme sisteminin oluşturulması C) Vezirlik makamının oluşturulması D) Bursa nın başkent yapılması E) İznik te ilk medresenin kurulması 5. Osmanlı Devleti nde dini karakter taşıyan ilk isyan hareketi aşağıdakilerden hangisidir? A) Baba Zünnun İsyanı B) Şahkulu İsyanı C) Şeyh Bedrettin İsyanı D) Kalender Çelebi İsyanı E) Patrona Halil İsyanı 3. Aşağıdakilerden hangisi Sırp Sındığı Savaşı'nın sonuçlarından biridir? A) Balkanlar'da Türk ilerleyişinin hız kazanması B) Bursa nın başkent yapılması C) Edirne-Segedin Antlaşması'nın imzalanması D) Şeyh Bedrettin İsyanı'nın çıkması E) Macaristan'ın Osmanlı topraklarına katılması 6. Osmanlı Kuruluş Dönemi'nde yaşanan aşağıdaki gelişmelerden hangisi diğerlerinden sonra gerçekleşmiştir? A) Edirne-Segedin Antlaşması'nın imzalanması B) Bursa'nın başkent yapılması C) Anadoluhisarı nın yaptırılması D) Şeyh Bedrettin İsyanı nın bastırılması E) Varna Savaşı'nın kazanılması PEKİŞTİRME 59

20 3. BÖLÜM DEVLETLEŞME SÜRECİNDE SAVAŞÇILAR VE ASKERLER OSMANLI ORDU SİSTEMİ KA RA KUV VET LE Rİ Ba şın da Kap ta nı der ya bu lu nur. As ker le ri ne le vent de nir. DE NİZ KUV VET LE Rİ XVI. yüz yı lın önem li de niz ci le ri; Sa lih, Pi ri, Sey di Ali, Mu rat Re is ler le Bar ba ros Hay ret tin Pa şa dır. Kul la nı lan ge mi ler; çek ti ri, ka ra mür sel, ka li te, kadır ga ve mav na dır. KA PI KU LU AS KER LE Rİ Pen çik ve dev şir me sis te miy le oluş tu ru lur. Ön ce lik li ola rak pa di şa hın ve baş ken tin güven li ğin den so rum lu dur. Baş kent te bu lu nur. As ker le ri ne ha zi ne den ma aş (ulu fe) ve ri lir ve her pa di şah tah ta çık tı ğın da cü luş bah şi şi dağı tı lır. Askerlerinin, askerlik dı şı iş ler le uğ raşmaları ve ev len me le ri ya sak tır. Kapıkulu Piyadeleri Ace mi Oğ lan lar Oca ğı (Di ğer ocak la ra as ker ye tiş tir mek üze re ilk eği ti min ve ril di ği ocak tır.) Ye ni çe ri Oca ğı (Sa vaş ta mer kez de bu lunur ve pa di şa hı ko rur) Ce be ci Oca ğı (Si lah la rın ya pım, ba kım ve ona rı mın dan so rum lu dur.) Top çu Oca ğı (Top dö kü mün den ve top ların kul la nı mın dan so rum lu dur.) Top Ara ba cı la rı Oca ğı (Top la rın nak li için ge rek li ara ba la rı ya par.) Hum ba ra cı lar Oca ğı (Ha van to pu ve el bom ba sı ya pı mın dan ve kul la nıl ma sın dan so rum lu dur.) La ğım cı lar Oca ğı (Ka le ku şat ma la rın da tü nel ka zan, köp rü in şa eden tek nik bir sınıf tır.) Kapıkulu Süvarileri (Altı Bölük Halkı) Si pa hi ler ve Si lah tar lar (Sa vaş sı ra sın da pa di şa hın ça dı rı nı ko rurlar.) Sağ ve Sol Ulu fe ci ler (Sa vaş sı ra sın da sal ta nat san cak la rı nı korur lar.) Sağ ve Sol Ga rip ler (Sa vaş sı ra sın da sa vaş mal za me le rini ve ha zi ne yi ko rur lar.) EYA LET AS KER LE Rİ Tı mar sis te miy le oluş tu ru lur. Or du nun en ka la ba lık bö lü mü dür. Taş ra da bu lu nur, sa vaş tan sa va şa topla nır. At lı as ker ler den (ce belû) oluşur. Askerleri, toprak gelirleriyle geçi nir. Tı mar lı Si pa hi ler (Or du nun en ka la ba lık bö lü mü nü oluş turan atlı as ker ler dir.) Ya ya lar ve Mü sel lem ler (Or du nun ge ri hiz me tin de bu lu nur lar. Yolla rı açar ve köp rü le ri ta mir eder ler.) Azaplar (Bekar erkeklerden oluşurlar. Sa vaşlarda yeniçerilerin önünü açarlar.) Akın cı lar (Sı nır ve uclarda bu lu nan at lı bir lik ler dir. Ke şif sa vaş la rı ya par lar.) Gö nül lü ler (Sı nır şe hir ve ka sa ba la rı nı ko rur lar.) Beş li ler (Sı nır boy la rın da bu lu nur lar ve ka le le ri ko rur lar. Her beş ai le den bir ki şi alın dı ğı için bu is mi alır lar.) De li ler (Sı nır la rı ko ru yan ha fif sü va ri bir lik le ri dir. Ce sa ret le rin den do la yı bu adı alır lar.) Sa ka lar (Or du nun su ih ti ya cı nı kar şı lar lar) Tur na lar (Or du nun ha ber leş me iş le rin den so rumlu dur lar. Der bent çi ler (Or du nun ge çiş gü zergâhın da ki köp rü ve ge çit le ri ko ru mak la gö rev li dir ler.) YAR DIM CI KUV VET LER Sa vaş sı ra sın da Os man lı Dev leti ne bağ lı bey lik ve dev let ler den ge len as ker ler den olu şur. Bağ lı dev let ve bey lik le rin gön der di ği as ker ler (Ef lak, Boğ dan ve Kı rım beylik le ri nin gön der di ği as kerlerdir.) Yardımcı kuvvetler (Ordunun seferler sırasında ihtiyaç duyduğu hizmet alanlarında çalışı yorlardı. Ordunun silâh ve cephânesinin taşınması; yol, köprü, menzil ve benzeri yapım işleri bunların vazifeleriydi. Bu tür işleri yapan unsurların arasında başlıcaları; voynuklar, martoloslar ve cerahorlardır.) Kuruluş Dönemi Yükseliş Dönemi

21 Devletleşme Sürecinde Savaşçılar ve Askerler BİLGİ OSMANLI ORDUSU A. KARA ORDUSU Kuruluş yıllarında Osmanlı Devleti'nin düzenli askeri birlikleri yoktu. İlk düzenli birlikler Orhan Bey zamanında kuruldu. Yaya ve müsellem (atlı) denilen ve Türk gençlerinden toplanan bu kuvvetler biner kişilik birliklerden oluşuyordu. Bunlar sadece savaş zamanında ücret alırlar, barış zamanında kendi işleriyle meşgul olurlardı. Kumandanları onbaşı, yüzbaşı ve binbaşı unvanlarıyla anılan bu askerler gittikçe büyüyen bir devletin ihtiyacını karşılayamaz hale gelince daha güçlü ve daimi bir ordunun kurulması kararlaştırıldı. Bunun için savaş esirlerinden faydalanma yoluna gidildi. Bu doğrultuda düzenli bir kara ordusu için savaş esirlerinden yararlanılarak Kapıkulu Ocakları oluşturuldu. Osmanlı ordusunu oluşturan iki temel sistem vardır: Devşirme sistemi Tımar sistemi 1. KAPIKULU ASKERLERI I. Murat döneminde savaş esirlerinden faydalanmaya dönük devşirme usulüne dayalı olan Kapıkulu Ocakları kuruldu. Kapıkulu Ocakları piyadeler ve süvariler olmak üzere iki bölümden oluşmaktaydı. a. Kapıkulu Piyadeleri Acemi Ocağı Osmanlı Devleti nin Rumeli de fetihlerinin artmasına paralel olarak askere olan ihtiyaç daha da arttı. Bunun için I. Murad döneminde pençik kanunu çıkarıldı (1363). Savaş esirlerinin beşte biri vergi karşılığı yeniçeri oluyordu. Savaş esirlerinin doğrudan yeniçeri yapılmasının sakıncaları görülünce önce Anadolu'daki Türk çiftçilerinin yanına verilmeleri kararlaştırıldı. Böylece esirler hem Türkçeyi hem Türk-İslam adetlerini öğrenecekler, daha sonra askeri hizmete alınacaklardı. Ancak zamanla bunun da sakıncaları ortaya çıkınca bir süre askeri eğitim görmeleri kararlaştırıldı. Bu amaçla Gelibolu'da, İstanbul'un fethinden sonra da burada birer Acemi Ocağı kuruldu. Bir nevi askeri okul statüsündeki bu kurum sadece Yeniçeri Ocağı'nın değil diğer kapıkulu ocaklarının da nefer ihtiyacını karşılıyordu. Acemi Ocağı'nda belli bir süre eğitilen adaylar başta Yeniçeri Ocağı olmak üzere öteki kapıkulu ocaklarına dağıtılırdı. Zamanla devşirme usulüne de başvuruldu. Osmanlı tebaası hıristiyan çocuklarının belli kurallar içinde toplandıktan sonra eğitilerek başta askerlik olmak üzere devlet kadrolarında çalıştırılmalarına yönelik olan devşirme sistemi yüzyıllarca Acemi Ocağı'nın en önemli asker kaynağı oldu. Yeniçeri Ocağı Yeniçeriler, Kapıkulu Ocaklarının en temel ve en kalabalık grubuydu. I. Murat zamanında ilk önce Edirne de kuruldu. Yeniçeriler, padişahın merkezî otoritesinin temelini oluşturmuştur. Yeniçeriler sayesinde padişah, boy beylerinin nüfuz ve otoritesini dengelemiştir. Sıkı bir eğitimden geçen yeniçeriler, yaya olarak savaşırlar ve savaş sırasında merkezde, padişahın yanında bulunurlardı. Yeniçeri Ocağı nın komutanına yeniçeri ağası denirdi. Üç ayda bir ulufe denen maaş alan yeniçeriler, Kapıkulu ordusunun en itibarlı birlikleri arasındaydı. Merkezde ya da yakın kışlalarda yaşarlar, askerlik dışında başka işlerle ilgilenmezler ve emekli olana kadar da evlenmezlerdi. BİLGİ 69

22 OSMANLI DENİZCİLİK TARİHİNİN KISA ÖZETİ Osmanlı deniz tarihinde gemiciliğin gelişmesini üç ayrı dönemde incelemek gerekir: Birinci dönem, imparatorluğun kuruluşundan XVII. yüzyılın sonlarına kadar devam eden kürekli gemiler (çektiri/kadırga) dönemi,! En önemli kürekli gemi türleri şunlardır: Kadırga, baştarda, mavna.! Kadırga: Kuruluş devrinden XVII. yüzyılın sonlarına kadarki savaş gemilerinin en çok kullanılanı ve asıl vurucu gücü teşkil edeni olan kürekli gemilerdir. İkinci dönem, XIX. yüzyılın ortalarına kadar devam eden yelkenli gemiler (kalyon) dönemi,! En önemli yelkenli gemi türleri şunlardır: Kalyon, firkateyn, korvet.! Kalyon: Genel anlamda bütün yelkenli gemilere kalyon denilmekle birlikte bu isim aslında en büyük üç direkli gemiler için kullanılıyordu. Kalyonlar, XV. yüzyılın sonlarından XIX. yüzyılın ortalarına kadar kısmen taşımacılıkta ve genellikle de savaş gemisi olarak donanmada yer almıştır. Üçüncü dönem, imparatorluğun yıkılışına kadar süren buharlı gemiler (vapur) dönemidir.! En önemli buharlı gemi türleri şunlardır: Zırhlı firkateyn, zırhlı korvet, kruvazör, denizaltı. Birinci dönemin başlıca gemilerini en önemlisi kadırga olan çektiri (çektirme) tipi gemiler teşkil ediyordu. Bu döneme özellikle, Osmanlı gemi teknolojisine kendi bilgi ve becerilerini ilâve eden Barbaros Hayreddin Paşa damgasını vurmuştur. İkinci dönemin en önemli gemisi adı çeşitli denizcilik tabirlerinde yer alan kalyondu. Özellikle Girit seferleri sırasında ( ) Venediklilerin karşısında hafif kalan kadırgaların yerine kalyon yapımına ağırlık verildi. İlk başlarda kalyonlardan istenilen faydalar elde edilemedi. Bunun üzerine Sadrazam Fâzıl Ahmed Paşa tekrar kadırgaya dönülmesi emrini verdi. Fakat onun arkasından sadrazam olan Merzifonlu Kara Mustafa Paşa zamanında bu gemilerden on adedinin yapımı gerçekleştirildi ve Osmanlı bahriyesi yeniden kalyon düzenine geçti. Buharlı gemilerin (vapurların) donanmaya kazandırılmasıyla üçüncü safhayı teşkil eden yeni bir dönem başladı. Sanayi alanında önemli gelişmeler kaydeden Avrupalılar ve özellikle İngilizler buharlı gemileri icat ederek XIX. yüzyılın başlarında deniz kuvvetlerinde kullanmaya başladılar. Osmanlı Devleti bu tür ilk gemiyi 1827 de İngiltere den satın aldı. Sür at adı verilen gemiye halk buğu gemisi diyordu. II. Mahmud bu gemiyle 1829 Şubatında Tekirdağ a kadar bir seyahat yaptı Navarin yenilgisi yelkenli gemilerin âdeta son savaşı olmuştu. Tanzimat la birlikte vapurlar, yavaş yavaş yelkenlilerin yerini almaya başladı. Os man lı Dev le ti ilk do nan ma gü cü ne Or han Ga zi dö ne min de; Ka re si oğul la rı Bey li ği ne son ve re rek sa hip ol du. Yıl dı rım Ba ye zid dö ne min de, Ge li bo lu da ilk Os man lı ter sa nesi açıl dı. Fa tih Sul tan Meh met dö ne min de, İs tan bul u fet he de bil mek için do nan ma güç len di ril di. Ya pı lan fe tih ler le Ka ra de niz ve Ege De ni zi bir Türk de ni zi ha li ne gel di. II. Ba ye zid ve Ya vuz Sul tan Se lim dö nem le rin de ye ni ter sa neler ku rul du. Kanuni Sultan Süleyman döneminde, Bar ba ros Hay ret tin Pa şa nın Kap ta nı der ya lı ğa ge ti ril me siy le Türk deniz ci li ği zirveye ulaş tı. Ya pı lan fe tih ler le Ak de niz bir Türk de ni zi ha li ne ge ti ril di ve de niz aşı rı se fer ler (Hint De niz Se fer le ri) dü zen lendi. XV. yüz yı lın son la rın da Os man lı Dev le ti önem li bir de niz gü cü ha li ne gel di. Bu dö nem de Os man lı Dev le ti, bir yan dan İs panya nın Ak de niz de ki et kin li ği ni kı rar ken, di ğer yan dan Hint De ni zi ne ula şa rak Müs lü man böl ge le ri korumuş ve Kut sal Top rak la rı teh dit eden Por te kiz li ler le mü ca de le etmiştir. XVI. yüz yıl da Ku zey Af ri ka ve Kıb rıs ın fet hiy le Os man lı Devle ti nin Ak de niz de ki üs tün lü ğü pe kiş miştir. XVII. yüz yıl son la rın dan iti ba ren do nan ma nın ih mal edil me siyle Os man lı Dev le ti de niz ci lik ala nın da du ra ğan bir dö ne me gir miş tir. Os man lı Dev le ti nde de niz as ker le ri ne le vent ve ya azap; de niz kuv vet le ri (do nan ma) ko mu ta nı na kap ta nı der ya ve ya kap tan pa şa de nir di. XVI. yüz yıl dan iti ba ren ve zir rut be si ve ri len kap ta nı der ya lar, Di van-ı Hü ma yun üye si ol du lar. Os man lı do nan ma sın da ki kü rek li ge mi le re çek ti ri, ka ra mürsel, ka dır ga ve mav na; yel ken li ge mi le re ise fır ka teyn ve kal yon de nir di. Os man lı do nan ma sı na XVI. yüz yıl da al tın ça ğı nı ya şa tan ün lü Türk de niz ci le ri Bar ba ros Hay ret tin Pa şa, Pi ri Re is, Sa lih Re is, Sey di Ali Re is ve Mu rat Re is tir. BİLGİ 72 Osmanlı Kadırgası Osmanlı Kalyonları Osmanlı Kruvazörü

23 AKTİF ÖĞRENME 1 Aşağıdaki boşlukları, kutucuk içinde verilen kavramları kullanarak doldurunuz. 1. Kapıkulu ordusu içinde önemli bir unsur olan ilk kez I. Murat devrinde bin kişilik 9. Türk gençlerinden meydana getirilen ilk düzenli birliklerin atlı askerlerine bir askeri birlik olarak kuruldu. ulufe adı verilmiştir. 2. Kapıkulu Ocağının süvarilerine deliler 10. Sefere ordunun önünde giden askeri birliklere denilmiştir. denilirdi. Kapıkulu 3. Anadolu'da adıyla Ahiliğe Sipahisi denk bir kadınlar teşkilatı kurulmuştur. Alp 11. Orduda, idarede ve sarayda çalıştırılan 4., Türklerde "bahadır" diye anılan kahraman Kadı köle ve esirlere adı verilmiştir. savaşçıya denilmiştir. müsellem 12. İlk acemi ocağı zamanında 5. Yeniçeri Ocağının kurulmasından sonra öncü birlikler olarak kullanılmaya başlanmıştır. Tımarlı Sipahi I. Murad Gelibolu'da kurulmuştur. 13. Devşirmelerin Yeniçeri Ocağına veya öteki 6. Giderleri dirlik sahipleri tarafından karşılanan ve atlı birliklerden oluşan orduya denir. Yeniçeriler Abdalan-ı Rum Bacıyan-ı Rum kapıkulu ocaklarına geçişlerine denmiştir. 14. Savaşçı dervişlerin oluşturduğu teşkilata 7. Osmanlı Devleti'nde tımarların kontrolü Azebler denir. tarafından sağlanmıştır. cebelü 8. Tımarlı Sipahi tımarın büyüklüğüne göre 15. Osmanlılarda kapıkulu askerine üç ayda gulam adı verilen askeri yetiştirmekle bir verilen ücrete denmiştir. görevlendirilmiştir. bedergâh 2 Aşağıda verilen eşleştirmeleri yapınız. 1. Tımar sisteminin uygulandığı eyaletlerde yapılan sayımların olduğu defterlere verilen ad 2. Vergi verenlere konulan genel ad 3. Sarayda çalıştırılan kölelere verilen ad 4. Devşirmelerin ilk askeri eğitimlerini aldıkları yer 5. Osmanlı Devleti'nin merkez ordusu 6. Yeniçeri Ocağının başında bulunan komutana verilen ad 7. Osmanlı ordusunun ilk düzenli birlikleri 8. Gaza yapan savaşçılara verien ad 9. Kapıkulu ordusunda silahların yapımından sorumlu sınıf 10. Savaşçı dervişlerin oluşturduğu teşkilat 11. Alplerden oluşan teşkilat 12. Geliri askerlere ait toprak 13. Padişahın taşradaki temsilcileri olarak görev yapan askerlere verilen ad 14. Acemi Ocağının ilk açıldığı dönemin padişahı 15. Osmanlı ordusunda topun kullanıldığı ilk savaş H A. Yaya ve müsellemler B. Gulam C. Tımar D. Abdalan-ı Rum E. Kapıkulu Ordusu F. Gazi G. Tımarlı Sipahi H. Tahrir İ. Acemi Ocağı J. I. Murad K. I. Kosova L. Gaziyan-ı Rum M. Reaya N. Yeniçeri Ağası O. Cebeci Ocağı AKTİF ÖĞRENME 73

24 pısa 1 Atlı asker 2 3 Kapıkulu Ocaklarının en temel ve kalabalık ocağı Tımar sahiplerine verilen isim 4 Padişah ve üst derecede görev alan devlet adamlarına verilen dirlik 5 Tımar sisteminin uygulandığı eyaletlerde yapılan sayımın tutulduğu defter Savaş esirlerinin beşte birinin asker yapılmak üzere alınması sistemi Yeniçeri maaşı İlk düzenli askeri birlikler Geçimleri ve hizmetlerine ait masrafları karşılamak üzere bir kısım asker ve memura, vergi toplama yetkisinin devredilmesi sistemi Orta dereceli devlet memurlarına verilen dirlik 11 Devlet görevlilerine ve askerlere tahsis edilen gelir 12 Vergi veren şehir, kasaba ve köy ahalisi ile konar göçerlere verilen ad 13 Türklerde "bahadır" diye anılan kahraman savaşçıya verilen ad 14 Orduda, idarede ve sarayda çalıştırılan esirlere verilen ad 15 Müslümanlığı korumak ve yaymak için yapılan savaş 16 Gazaya katılmış savaşçılara verilen ad Bağlı beylik ve devletlerin gönderdiği askerler Sınır boylarında yaşayıp, sınırların güvenliğini sağlayan öncü askerler Kapıkulu Ocağının süvarilerine verilen ad Kapıkulu Ocağının piyadelerine verilen ad Aşağıdaki kavramlar arasından uygun olanları seçerek yukarıdaki boşluklara yazıp doğru eşleştirmeyi yapınız. PISA 74 Yeniçeri, Zeamet, Kapıkulu Sipahisi, Müsellem, Tımar, II. Murad, Yaya ve Müsellem, Azeb teşkilatı, Ulufe, Bacıyan-ı Rum, Gazi, Pençik, Gaza, Tahrir, Gulâm, Has, Alp, Tımarlı Sipahi, Reaya, Abdalan-ı Rum, Yeniçeri, Dirlik, Akıncılar, Ahi, Martolos, Feteyan-ı Rum, Lağımcılar, Yardımcı kuvvetler

25 1 Devletleşme Sürecinde Savaşçılar ve Askerler PEKİŞTİRME TESTİ 1.. ve gazi özdeş kelimelerdir..., Türklerde bahadır diye anılan kahraman savaşçıyı; gazi ise bu kelimenin daha çok İslami Dönem de gaza ile kaynaşmış hâlini anlatır. Yukarıdaki boşluklara aşağıdaki kavramlardan hangisi getirilmelidir? A) Alp B) Ahi C) Pir D) Şeyh E) Çeri 2. Osmanlı kuruluş yıllarında, I. Ahiyân-ı Rûm (Ahiler), II. Abdalan-ı Rûm, III. Gaziyân-ı Rûm 4. I. Murat Döneminde, oluşturulmaya başlanan tımar (dirlik) sistemi ile ülke toprakları gelirlerine göre bölümlere ayrılmış ve bu topraklara göçebe Türkmenler yerleştirilmiştir. Aynı zamanda bu toprakların kullanım hakkına sahip olan Türkmenlerden oluşan Tımarlı Sipahi adı altında bir eyalet ordusu kurulmuştur. Buna göre, aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Tımar sisteminin, iskân siyasetinin uygulanmasında kullanıldığına B) Eyalet ordusunun temelinin tımar sistemine dayandırıldığına C) Osmanlı askeri gücünün artırıldığına D) Ülke topraklarındaki devlet denetiminin güçlendirildiğine E) Merkez ordusunun kaldırılarak yerine eyalet ordusunun kurulduğuna zümrelerinden hangileri seferlere katılmıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III 3. Osmanlı Kuruluş Dönemi'nde, - Kapıkulu Ocağı oluşturulmuş, - Tımar Sistemine geçilmiş, - Devşirme Sistemi uygulanmıştır. Buna göre Osmanlı Devleti aşağıdaki alanların hangisindeki eksikliği gidermeye çalışmıştır? A) Hukuk B) Ekonomi C) Sosyal D) Yönetim E) Ordu 5. Yeniçeri Ocağı nın asker ihtiyacı, I. Pençik, II. Devşirme, III. Tımar sistemlerinden hangileriyle karşılanmıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III PEKİŞTİRME 75

26 Çalışmak bizi şu üç şeyden kurtarır: Can sıkıntısı, kötü alışkanlıklar, Yoksulluk. Voltaire 1 ACEMİ 1. Anadolu da, Kösedağ Savaşı ndan sonra kurulan II. Beyliklerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Karamanoğulları, Anadolu Selçuklu Devleti nin mirasçısı olduğu tezini ileri sürdü. B) Osmanlı Devleti ne katılan ilk beylik, Karesioğulları Beyliği oldu. C) Germiyanoğulları, topraklarının bir kısmını çeyiz olarak Osmanlı Devleti ne verdi. D) Aydınoğlu Umur Bey önemli bir Türk denizcisidir. E) Menteşeoğulları, Osmanlı Devleti'ne bağlanan son beyliktir. 3. I. Çağatay Devleti nin topraklarını ele geçirerek kendi devletini kurmuştur. II. Hükümdarlığı boyunca emir unvanını kullanmıştır. III. Altın-Orda Devleti ni yıkmış, Osmanlı Devleti ile mücadele etmiştir. IV. Bilim adamlarını ve sanatçıları sarayında himaye altına almıştır. Yukarıda faaliyetleri ve özellikleri ile ilgili bilgi verilen Türk hükümdarı aşağıdakilerden hangisidir? A) Şah İsmail B) Uzun Hasan C) Timur D) Alaeddin Tekiş E) Hüseyin Baykara yüzyıl Anadolusunda Kilikya Ermeni Krallığı, Artuklular ve Mengücekliler, bastırdıkları paralarda Türkiye Selçuklu sultanlarının isim ve unvanlarına yer vermişlerdir. Buna göre, I. Türkiye Selçukluları egemen bir devlettir. II. Artuklular tabi bir devlettir. III. Anadolu siyasi birliği sağlanmıştır. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III 4. Aşağıdaki seçeneklerde yapılan eşleştirmelerden hangisi doğru değildir? A) Ertuğrul Bey Alâeddin Keykubat tarafından Söğüt ve Domaniç yörelerine yerleştirilen Kayıların lideridir. B) Osman Bey Ahi lideri Şeyh Edebali nin kızı Bala Hatun ile evlenerek Ahilerin desteğini aldı. C) Orhan Bey Sultan unvanını kullanan ilk Osmanlı hükümdarı oldu. D) I. Murat Bursa yı başkent yaptı. E) I.Bayezit Halife tarafından Sultan-ı İklim-i Rum unvanı verildi. ACEMİ 101

27 Bilginin efendisi olmak için çalışmanın uşağı olmak gerekir. Honore de Balzac 1 AMATÖR 1. Malazgirt Savaşı'ndan sonra Anadolu'da kurulan beyliklerle kuruldukları bölgeler, aşağıdaki seçeneklerin hangisinde yanlış eşleştirilmiştir? A) Danişmentliler Sivas, Tokat ve Niksar bölgesinde B) Artuklular Diyarbakır ve Mardin çevresinde C) Saltuklular Erzurum ve çevresinde D) Çaka Beyliği İzmir yöresinde E) Mengücekler Konya ve civarında 4. Orhan Bey Dönemi, Osmanlıların beyiikten devlet durumuna geldikleri dönemdir. Orhan Bey döneminde yapılanlardan hangisi bunun kanıtlarından biri olarak gösterilemez? A) Darphanenin kurulması B) Bursa nın başkent yapılması C) Düzenli ordunun kurulması D) Divan teşkilatının oluşturulması E) Boy beylerinin fetihlere katılması 2. I. Kılıç Arslan döneminin temel politikası aşağıdakilerden hangisidir? A) Bizans'ın egemenliğine son vermek B) Haçlı ordularıyla mücadele etmek ve Anadolu Türk birliğini sağlamak C) Moğol tehditlerine karşı yeni önlemler almak D) Türklere yeni yurtlar bulmak E) Akdeniz ve Karadeniz ticaretini kontrol altına almak 5. Osmanlı Devletinde Türkler, I. askerlik, II. tarım, III. ticaret alanlarından hangileriyle daha çok uğraşırlardı? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III 3. Osmanlı Devleti XV. yüzyılda aşağıdaki devletlerden hangisiyle herhangi bir sorun yaşamamıştır? A) Safeviler B) Venedikler C) Bizans D) Sırplar E) Karamanoğulları 6. Osmanlı medreselerinde akademik kariyer basamaklarının hiyerarşik sıralamasıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi doğru verilmiştir? A) Suhte-Danişmend- Müderris B) Danişmend-Suhte -Müderris C) Danişmend- Müderris-Suhte D) Müderris-Suhte-Danişmend E) Suhte-Müderris-Danişmend AMATÖR 103

28 Başarının dört şartı; bilmek, istemek, cesaret etmek ve susmaktır. Axel Munthe 1 UZMAN 1. Osmanlı Devleti'nde, I. sancak, II. medrese, III. enderun birimlerinden hangileri eğitim kurumları arasındadır? 3. Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı toplumunda yönetici gruplar arasında değildir? A) İlmiye B) Seyfiye C) Reaya D) Kalemiye E) Hanedan üyeleri A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 4. Türk tarihinde "yurt tutan savaşı" olarak anılan savaş aşağıdakilerden hangisidir? A) Miryokefalon Savaşı B) Malazgirt Savaşı C) Pasinler Savaşı D) Yassıçemen Savaşı E) Katvan Savaşı 2. Türk - İslam tarihi incelendiğinde XI. yüzyılda başlayan Anadolu'daki Türk egemenliğinin günümüze kadar devam ettiği; bu zaman aralığında bölgenin büyük bir süratle Türkleştiği ve İslamlaştığı görülmüştür. Buna rağmen Anadolu'nun etnik ve kültürel çeşitliliğinin günümüze kadar sürmesinin temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Türk devletleri arasında egemenlik mücadelelerinin yaşanması B) İdari ve askeri kadrolarda Müslümanlara yer verilmesi C) Ermeni ve Rum Hristiyanlardan cizye vergisinin alınması D) Adaletli ve hoşgörülü bir yönetim anlayışının benimsenmesi E) I.Haçlı Seferi sonucunda Anadolu'nun bazı şehirlerinin kaybedilmesi 5. Osmanlı tarihinde Fetret Devri ne son vererek, devletin dağılmasını önleyen I. Mehmet (Çelebi), Devletin II. kurucusu olarak kabul edilir. Bu adlandırmanın yapılmasında, aşağıdakilerden hangisinin belirleyici olduğu söylenebilir? A) Osmanlı Devleti nin topraklarını genişletmeye yönelmesinin B) Venediklilerle ilk deniz savaşını yapmasının C) Tahtı ele geçirerek merkezî otoriteyi yeniden sağlamasının D) Bazı Türkmen beyliklerinin topraklarını ele geçirmesinin E) Döneminde çıkan iç isyanları bastırmasının UZMAN 105

29 Başarı kuvvetli olana gülümser, başarısızlık zayıflara çullanır. (Oscar Wilde) 1 ŞAMPİYON 1. Moğol saldırılarından kaçan Türk ve Müslüman toplulukların Anadolu'ya sığınmaları, Anadolu'daki Türk ve Müslüman nüfusunu artırmıştır. Bu durumun aşağıdakilerden hangisine neden olduğu savunulamaz? A) Anadolu'nun etnik ve dini yapısının değişmesine B) Moğolların Anadolu'da kalıcı hakimiyet kurmasına C) Anadolu'nun Türkleşmesinin hızlanmasına D) Batı yönünde yapılacak yeni fetihler için ortam oluşturmasına E) Bizans'ın etkinliğinin zayıflamasına 3. Aşağıdakilerden hangisi II. Kılıç Arslan döneminde yaşanan gelişmelerden biri değildir? A) İlk gümüş ve altın para basılmıştır. B) Anadolu daki ilk kervansaray olarak kabul edilen Alay Han yapılmıştır. C) Bizans ile Miryokefalon Savaşı yapılmıştır. D) Çaka Beyliği'ne son verilmiştir. E) Danişmet Beyliği ortadan kaldırılmıştır. 2. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlıların Balkanları Türkleştirmek için uyguladığı iskân siyasetinin özelliklerinden biri değildir? A) Balkanlara yerleşecek Türkmenlerden belli bir süre vergi alınmaması B) Balkanlardan seçilen gayrimüslim çocukların belli bir eğitimden geçirilerek asker yapılması C) Anadolu da sorun çıkaran Türkmen aşiretlerinin Balkanlara yerleştirilmesi D) Özellikle Balkan topraklarına yakın bölgelerdeki göçebe Türkmenlerin iskâna tabi tutulması E) Balkanlarlara yerleştirilen Türkmenlerin geri dönmelerini engelleyecek tedbirlerin alınması 4. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye Selçuklu Devleti nin tasavvuf hayatını etkilemiş olan mutasavvıflardan biri değildir? A) Hacı Bektaş-ı Velî B) Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî C) Muhyiddin ibn Arabî D) Sadreddin Konevî E) Hacı Bayram-ı Velî 5. Güzelcehisar da denilen Anadolu Hisarı, aşağıdaki padişahlardan hangisi tarafından yaptırılmıştır? A) Orhan Bey B) Murat Hüdâvendigâr C) Yıldırım Bayezid D) Çelebi Mehmet E) Fatih Sultan Mehmet ŞAMPİYON 107