SOSYAL GÜVENLİK REFORMU 5510 SAYILI YASA İLE GETİRİLEN DÜZENLEMELER, UYGULAMALAR, SORU VE SORUNLAR

Transkript

1 SOSYAL GÜVENLİK REFORMU 5510 SAYILI YASA İLE GETİRİLEN DÜZENLEMELER, UYGULAMALAR, SORU VE SORUNLAR Konu: Sosyal Güvenlik Reformu 5510 Sayılı Yasa ile Getirilen Düzenlemeler, Uygulamalar, Soru ve Sorunlar Oturum Başkanı: Prof. Dr. İsmail Bircan Konuşmacılar: Cüneyt Olgaç, Sosyal Güvenlik Kurulu Başkan Başdanışmanı Ali Pekten, Sosyal Güvenlik Kurumu Ankara İl Müdürü Sadık Abanuzoğlu, Ulucanlar Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürü Yer: Atılım Üniversitesi Seyhan Cengiz Turhan Konferans Salonu Tarih: Sunucu: Sayın Rektör Yardımcısı, Sayın Akademisyenler, Değerli Konuklarımız Sevgili Öğrenciler; Atılım Üniversitesi tarafından düzenlenen Sosyal Güvenlik Reformu 5510 Sayılı Yasayla Getirilen Düzenlemeler, Uygulamalar Soru ve Sorunlar konulu panele hoģ geldiniz. Sosyal Güvenlik Kurulu BaĢkan BaĢdanıĢmanı Sayın Cüneyt Olgaç, Sosyal Güvenlik Kurumu Ankara Ġl Müdürü Sayın Ali Pekten ve Ulucanlar Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürü Sayın Sadık Abanuzoğlu nun katıldıkları panele Atılım Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Sayın Ġsmail Bircan baģkanlık edeceklerdir. Paneli gerçekleģtirmek üzere değerli panelistleri yerlerine davet ediyorum. Prof. Dr. İsmail Bircan: Değerli Akademisyenler, Değerli Konuklar, Sevgili Öğrenciler; sosyal güvenlik sistemimizle ilgili yeni mevzuat uygulamalarını hep birlikte panelistlerimiz paylaģacağız. Sosyal güvenlik hepimizi ilgilendiren bir sektör, tabii bu sektörde de önemli bir geliģmeler var. ġuanda 2007 verilerine baktığınız zaman Devlet Planlama TeĢkilatı nın toplam nüfusunun %82 si sosyal güvenliği olan kesim, sosyal güvenlik Ģemsiyesi altına girmiģ. ( Kapsam bakımından böyle bir %20 ye yakın henüz sosyal güvenlik şemsiyesine girememiş bir nüfus kesimimiz var ). Giderekte bunun geliģtirilmesi %100 e ulaģması hedefleniyor. Erken emeklilik gibi uygulamalar sağlık harcamalarının artması ve sistemin bilgi teknolojileri bakımından eksiklikleri olması, sosyal güvenlik sistemimizin altyapı eksiklikleri, sosyal güvenlik harcamalarını günümüzde arttırdı ve yine sayılara baktığımız zaman Devlet Planlama TeĢkilâtı'nın gayri safi yurtiçi hâsılada 2006 yılında sosyal güvenliğe ayrılan pay 3.02 yken 2007 de bu %4 e ulaģmıģ. Dolayısıyla giderek daha fazla devlet bütçesinden sosyal güvenlik bütçesine açıklar nedeniyle gayri safi yurtiçi hasıladan aktarma söz konusu. Sosyal sigorta sisteminin de yaygınlaģtırılması, bilgi iģlem altyapısının tamamen otomasyona ulaģtırılması sosyal hizmetlerinin yurt düzeyine yaygınlaģtırılması ve teģkilât yapısının iyileģtirilmesi gerekiyor. Çünkü biliyorsunuz üç tane farklı sosyal güvenlik kuruluģumuz vardı. Emekli Sandığı kamu görevlileri içinde devlet memurları için, çalıģan iģçiler için sigortalılar için SSK ve kendi hesabına çalıģanlar için de BAĞKUR vardı. Sosyal Güvenlik Kurumu BaĢkanlığı adı altında bu üç kurum Ģimdi birleģtirildi. Dolayısıyla mali sürdürülebilirlik önemli, yani gelir gider dengesinin karģılanması önemli. Ama benim aklımda kalan rakam 1.89 gibi bir rakam, bir çalıģan yaklaģık iki emekli bakıyor, bu oldukça yüksek. Bağımlıları da yani emekli olup da bakmakla yükümlü olan ailelerdeki kiģileri de düģündüğümüz zaman bu rakam daha da artıyor. Dolayısıyla yeģil kart uygulamalarından sosyal güvenlik sisteminin etkinleģtirilmesi, yaygınlaģtırılması ve uygulamanın herkese anlatılması aksaklıkların önlenmesi açısından herkese yaygın Ģekilde etkin hizmet verilmesi önem taģıyor. Dolayısıyla bugün bu panelimizde bunları tartıģacağız. Ben ilk önce sözü Ankara Ġl Müdürü Ali Pekten Bey e vereceğim. Daha sonra Sosyal Güvenlik BaĢdanıĢmanı Cüneyt Olgaç Bey sözü alacak ve son olarak da Sadık Bey Ulucanlar Sosyal Güvenlik Müdürü Sadık Abanuzoğlu sizlerle bilgilerini paylaģacak. Sonrada 1

2 kısa bir soru cevap yapacağız. Özetle, Türkiye de ve dünyada sosyal güvenliğin önemini biraz daha kendi yaģantımızla iliģkilendirerek paylaģmıģ olacağız. Ali Pekten: Kıymetli Hocam, Değerli ArkadaĢlar, Ankara Sosyal Güvenlik Ġl Müdürlüğü nün yapısı hangi iģ ve iģlemlerle uğraģır ona değinmek istiyorum. Çünkü biz Türkiye de Sosyal Güvenlik Kurumunun yaklaģık %25 ne yakın bir yoğunluğu karģılıyoruz, gerek sigorta kapsamında gerekse sağlık kapsamında. ġimdi kıymetli hocam söyledi. Emekli Sandığı, BAĞKUR, SSK, artık tek çatı altında toplandı. Fakat bu kâğıt üzerinde mevzuat üzerinde görüldüğü gibi de kolay olamadı. Biz hala Ģuanda onun o yapılanma sürecinin, birleģme sürecinin içerisindeyiz. Tam anlamıyla birleģtik diyemeyiz. ġimdi 2006 senesinde mevzuat çıktı ve 5502 sayılı yasayla Sosyal Güvenlik Kurumu kuruldu nın Kasım ında da Kurum Yönetim Kurulu toplanarak SGK Yönetimi göreve baģladı. Bu süreç içerisinde 2007 yılında kurum merkez birimleri yani genel müdürlükleri daire baģkanlıkları ihdas edildi. Merkez birimi derken Emekli Sandığı, BAĞKUR ve SSK nın mevcut merkez birimleri tek çatı haline geldi. Üç tane sağlık dairesi varsa bir tane sağlık dairesi oldu. Üç tane primler dairesi varsa bir tane oldu in ġubat ayına gelindiğinde de artık taģra birimleri olan Ġl Müdürlükleri, -esas kurumun uygulamalarının yapıldığı bizzat vatandaşa hizmet verilen yerler olan bu birimlerbirleģti ve Ankara Ġl Müdürlüğü olarak da biz göreve baģladık. Ġlk Kurucu Müdür olarak da ben baģladım hala görevdeyim. ġimdi bu süreç içerisinde özellikle eskiden BAĞKUR luların yani esnafların hizmet aldığı BAĞKUR müdürlüklerimiz Emekli Sandığının, Sağlık Birimi Daire BaĢkanlığı Ģeklinde örgütlenmiģti, Ankara da o vardı. Ayrıca SSK nın muhtelif adlar altında oluģturulmuģ müdürlükleri vardı, Ulucanlar SSK Ġl, DıĢkapı Sigorta Müdürlüğü gibi Ġhtiyarlık Müdürlüğü gibi Hukuk Müdürlüğü, Sağlık Müdürlüğü gibi. Bütün bunlar yeni yasada reforma uygun olarak sosyal güvenlik merkezlerine dönüģtürüldü. Ankara Ġl Müdürlüğü bünyesinde bunların tabelaları değiģtirilerek Sosyal Güvenlik Merkezleri artık BAĞKUR, Emekli Sandığı ve SSK diye bir Ģey anılmayacaktı ve her yerde vatandaģ gittiği her yerde hem SSK hem BAĞKUR hem Emekli Sandığı iģlemlerini yapabilsin diye. Ne oldu? SSK Ġl Müdürlüğü dediğimiz Ulucanlardaki yerimiz Ulucanlar Sosyal Güvenlik Merkezi oldu. BAĞKUR Ġl Müdürlüğü dediğimiz yer YeniĢehir Sosyal Güvenlik Merkezi oldu. Bu suretle ayrıca reformun esas ana gayesi olan vatandaģın ayağına hizmet götürme kapsamlı, çünkü bu iki saç ayağı olan bir Ģey hatta üç ekleyelim buna. Bir tarattanda yeģil kart dediğimiz primsiz ödemeler sistemi var. ġimdi mevzuat çıkarken mevzuatı da vatandaģın ayağına götürme amaçlandı burada. Buna bağlı olarak da Ankara da 15 tane ilçemizde ayrıca sosyal güvenlik merkezleri dediğimiz yani daha anlaģılır tabirle ĢubeleĢtik oralarda da. Toplam Ankara da Ģuanda da 27 tane müdürlüğümüzde vatandaģın ayağına hizmet götürmeye çalıģıyoruz. Mesela Sincan da açacağız önümüzdeki günlerde 10 tanesi birden tamamlandı. Sincan daki vatandaģ artık DıĢkapı ya, Ulucanlara gelmeyecek. Emekli aylığı için Kızılay a gelmeyecek. Bu vatandaģlarımız Sincan a gittiğinde sosyal güvenlik kapsamında her türlü hizmetlerini alabilecek. ġimdi kıymetli hocam bahsetti. ArkadaĢlarımız hayata atıldığında dedik ama arkadaģlarımın mutlaka ailesinden annesi, babası, kardeģinin de sosyal güvenlikle iģi vardır. Biz Ģuanda 4 milyon 480 bin nüfusu olan Ankara da 100 bin kiģi sadece kapsam dıģında tamamı sosyal güvenlik kapsamında ve Ankara Ġl Müdürlüğü nden hizmet alıyor. Ayrıca bizim sağlık ödemesi dediğimiz Ģuanda hepimiz hastalandığımızda tedavi olmak üzere hastanelere gidiyoruz, özel merkezlere tıp merkezlerine. Yani tedavi veren neresi varsa, ilaç veren neresi varsa buralara da ödemelerini Sosyal Güvenlik Ġl Müdürlüğü olarak Ankara olarak biz yapıyoruz. Yani bizim vatandaģımız tedavi oluyor. Büyük maliyetli tedaviler olduğu gibi küçük tedaviler de olur. Oradan çıktıktan sonra bunu devlet ödüyor, devlet olarak da bunu ödeyen yine Sosyal Güvenlik Kurumu yani sizlerin bizlerin çalıģmalarımızdan kesilen primlerin karģılığında yapılan ödemeler bunlar. Değerli arkadaģlarımız anlatacaklar, sistem prim toplamak ve karģılığında emekli aylığı bağlama ve sağlık hizmeti verme Ģeklinde cereyan ediyor. ġimdi biz vatandaģın ayağına hizmet götürme odaklı bir Ģeye girdik. Reformun da ana kaynağıydı. Bunun dıģında Ankara Sosyal Güvenlik Ġl Müdürlüğü olarak yine burada görüldüğü üzere ayrıca bunu sağlık 2

3 alanında ve sosyal sigorta alanında da yapmaya devam ediyoruz. ĠstiĢare toplantılarına baģladık. ġimdi geçtiğimiz ay içerisinde özel hastanelere tıp merkezi, dal merkezi, diyaliz merkezi gibi buralara bizim hekimlerimiz faturaların incelenmesini yapan hekimlerimiz eğitim veriyorlar. Her ayda nasip olursa bu eğitimleri tekrarlayacağız. Ayrıca iģin sigorta boyutunda da yine bu tür giriģimlerimiz olacak. 500 iģçi ve üzerinde çalıģtıran büyük kuruluģlarımızın bunun sayısı Ankara da 80 tane kuruluģlarımızı bir araya getirip sorunlarını dinleme amaçlı toplantılarımıza da önümüzdeki ay itibariyle baģlıyoruz. Yani bu insanlar 500 kiģiyi istihdam ediyor. Mutlaka sorunları var. Biz hep mevzuat yayınlayıp daha sonra bu mevzuatın uygulamasını yapmıģız. Fakat sorunları dinleme noktasında biraz eksik kalınmıģ. Biz bu eksikliği tamamlamak üzere bir görev üstlendik. Nasip olursa kendi içimizde de Ġl Müdürlüğü bünyesinde 27 tane müdürlüğümüzün hepsinde toplantı salonları inģa ettirdik ayrıca. Amaç hem kendi personelimiz otursun istiģareler yapsın, hem de buraya gelen vatandaģlarımızla belli periyodik aralıklarla toplantılar yapalım diye. Bir de 50 ve üzerinde iģçi çalıģtıran personelimizin iģyerlerimizin Ankara da ayrı olarak borçlarını takip etmek üzere büyük iģverenler Sosyal Güvenlik Merkezi kuruyoruz. Özellikle Ģunu vurgulamak lazım, bizim Ankara Ġl Müdürlüğü olarak eski rakamla 2 katrilyon, yeni rakamla 2 milyar 40 milyon YTL prim alacağımız vardı ve bu prim alacağımızın da çok büyük bir kısmını 50 ve üzerinde iģçi çalıģtıran kesimin borçlandığını gördük. Yani buralarda son yapılan ödeme kolaylığı yapılandırılmasında çok ciddi rakamlarla da tahsilât yapıldı. Fakat elimizdeki verilere baktığımızda bu rakamların çok büyük bir kısmını 50 ve üzerinde iģçi çalıģtıran patronlardan olduğunu gördük. Bu amaçla prim tahsilâtımızı da arttırmak üzere yine ilimizde büyük iģverenler sosyal güvenlik merkezi kuracağız müdür ve müdür yardımcısı arkadaģlar bizzat kendileri bu kamu kurum kuruluģu nerede ise orada çalıģtırılan iģçilerin patronlarıyla görüģerek tahsilât yoluna gideceğiz. Yani amacımız burada bir taraftan primleri çok sağlıklı bir Ģekilde toplayabilmek bu ölçüde de vatandaģımıza gerek sağlık olsun gerek iģ kazası geçirdiğinde göreceği tedaviler onun sonucunda bağlanacak aylıklar olabilir. Bu tür iģlemleri sağlıklı bir Ģekilde yapabilmeyi amaçlıyoruz. ġuanda önümüzdeki süreç içerisinde tüm ilçelerimizde vatandaģlarımızın onu vurgulamak istiyorum özellikle vatandaģlarımız tüm ilçelerimizde %80 ilçelerimizde ve Ankara nın çok yerinde artık sosyal güvenliği en yakınındaki bir yere giderek hizmetlere alabilecek konuma getiriyoruz. Ben ayrıca sizlere eğitimlerinizde de baģarılar diliyorum. Beni dinlediğiniz için de teģekkür ediyorum. Hocama da ayrıca çok teģekkür ediyoruz. Prof. Dr. İsmail Bircan: ġimdi Cüneyt Bey bir power point sunumuyla sizlere hitap edecek. Önemli bir konu Sosyal Güvenlik Sistemi, hem öğrencilik yaģamımızda hem de çalıģma yaģamında sonrada emeklilik yaģamımızda ortaya çıkabilecek sorunları ve çözümleri üretmek adına bu paneli düzenlemiģ bulunuyoruz. Dolayısıyla önemli bir panel ben Ģimdi sözü Cüneyt Bey e vereyim. Buyurun. Cüneyt Olgaç: Sosyal Güvenlik reformu deyince Türkiye nin nüfusu, son nüfus sayımına göre kiģi. Devlet Ġstatistik Enstitüsü nün vermiģ olduğu rakamlar bu çerçeve de tüm nüfusumuzu ilgilendiren bir husus. Tabii Sosyal Güvenlik Kurumu kuruluģu iģleyiģleriyle ilgili olarak Ali üstadımız sizlere bilgi verdi. Biz merkezde değerli Ġl müdürlerimizle birlikte taģrada vatandaģlarımıza nasıl daha kaliteli hizmet edebilirizin peģinde koģuyoruz. Özellikle bizim Sosyal Güvenlik Kurumu nun iki tane temel hedefi var özellikle onu söyleyeyim. Birincisi etkin verimli Ģeffaf çalıģan bir kamu idaresi oluģturmak, ikincisi de vatandaģ odaklı mükellef memnuniyetini ön planda tutan bir anlayıģı tüm çalıģanlarımıza aģılayan bir idare oluģturmak ve kamuya örnek bir idare teģekkül ettirmek. Sosyal Güvenlik Reformu nun iģveren, iģ ve iģlemlerinde neler değiģti onun üzerinde duracağım. Sadık üstadım da kısa ve uzun vadeli sigorta kollarıyla ilgili sizlere bilgi verecek. ġimdi iģverenin yükümlülükleri neler? Bir kere iģveren iģyerindeki sigortalıları bildirecek. Bunları bildirirken prim özerk belgesi verecek. Prim özerk belgesinin dıģında iģyerinde 3

4 yapılan iģin niteliğine göre değiģiklikler meydana gelirse bunları 1 aylık sürede Sosyal Güvenlik Kurulu na bildirecek. ĠĢyerine kayıtlı belgelerini saklayacak, istenmesi durumunda ibraz edecek ve bu yapılan kayıt sisteminde hatalar var mı yok mu, denetimlerde de 2201 sayılı kanuna göre aldığı tebligata göre kayıtları on beģ günlük sürede ibraz edecek. Sunumumun ikinci bölümünde bildirimin zamanında yapılmamasına iliģkin olarak hangi müeyyideler uygulanır, iģverenlere kayıt ibraz veya geçersizliğinde hangi cezai müeyyideler var, son olarak da itiraz aģaması yargı yoluna gitmeden önce idari olarak iletilmesi, yargı süreci ne olacak onun üzerinde duracağım. Bir kere Sosyal Güvenlik Reformu nu neden hayata geçirdik? Öncelikle Ģunu ifade etmek istiyorum. Bizim 82 Anayasamızın 56. maddesinde devlet genel sağlık sigortası kurabilir diye son mısrasında bir ibare var. Bu genel sağlık sigortasını da kapsayan sosyal güvenlik reformunu 1 Ekim, özel sektör için kamu sektörü için 15 Ekim den itibaren hayata geçirdik. Sosyal Güvenlik Reformu nun bir baģka gerekçesi acil eylem planı 59. Hükümet Programı Ulusal Program Katılım Ortaklığı Belgesi ve AB Ġlerleme Raporunda biz bu taahhüdü yerine getireceğimize dair Ģerh düģmüģüz. Sosyal Güvenlik Reformu nun hayata geçirilmesi ne getirdi? Bir kere norm standart ve mevzuat farklılıklarının giderilmesi için farklı uygulamaların netleģtirilmesi amaçlandı. BütünleĢtirilmiĢ bir Sosyal Güvenlik Kurumu nun üç farklı Sosyal Güvenlik Kurumu nun yerine tek bir Sosyal Güvenlik Kurumu oluģturulması. Bunun yanında biliyorsunuz özellikle BaĢbakanlığa bağlı Sosyal YardımlaĢma ve DayanıĢma Genel Müdürlüğü var. Bunun da içini kapsayacak Ģekilde Sosyal Güvenlik Kurulu içerisinde Prim Sorunları Genel Müdürlüğü de kuruldu. Yani sizin anlayacağınız dilde, gerek 2022 sayılı kanun yaģlılık aylığının bağlanması özürlü aylığının bağlanması ile ilgili iģlemler, gerekse 3386 sayılı kanun olan yeģil kart uygulamaları da bu çerçevede iki yıl sonra bizim Sosyal Güvenlik Kuruluna geçecek. Hocamız söyledi. Sosyal Güvenlik sisteminde yapılan transferlerin gayri safi milli hâsıla içerisindeki boyutunun %4,5 leri aģması, bunun önüne geçmek. Yine temel hedeflerden bir tanesi olan gayri safi yurtiçi hâsıla içerisindeki Sosyal Güvenlik açıklarını %1 in altına düģürmek ve emeklilik sisteminde uzun vade de söz konusu açıkların -her sigorta fonunun kendine ait fonu var. Bu fonların kendine yetecek şekilde ya da minimum zarar sosyal güvenlik sisteminde kâr amaçlı bir kurum değil sosyal güvenlik kurumu. Ama şu nimet külfet dengesini oluşturmak ve bugünün açıklarını- çocuklarımıza torunlarımıza yüklememek için muhakkak bu öngörülerin yapılıp hayata geçirilmesi gerekiyordu. Sosyal Güvenlik Reformu nun dört ana bileģeni vardır. Bunlar emeklilik sigortasının tek bir sistemde oturtulması, genel sağlık sigortasının hayata geçirilmesi, primsiz ödemelerin toplulaģtırılması ve yeni kurumsal yapının hayata geçirilmesiydi. ġimdi Sosyal Güvenlik Reformu nun hayata geçirilmesinde sosyal tarafların bize önermiģ olduğu 174 adet önerisi olduğu görüldü ve bu kapsamda biz %30 nu 5510 sayılı yasaya koyduk. Yani katılımcı bir yasa oldu. Sosyal taraflarında görüģlerini aldık %63 ne tekabül eden önerinin hayata geçirildiğini görüyoruz. Genel emeklilik sisteminde özellikle bizim genç nüfusumuz var. Hocamız söyledi aktüel dengeyi bozan, aktif pasif dengesinin iki çalıģanın bir emekliliği finanse ettiği aslında var olan 24 milyonluk genç nüfusumuzun emek arzında olması durumunda iki çalıģanın bir kiģiyi finanse etmesi gerekiyor ama maalesef bugün bizim iki bile değil, 1.95 ler düzeyinde aktif-pasif dengemiz. Genel sağlık sigortasıyla ilgili olarak hayata geçirmemizde Ģu çok önemliydi, özellikle bu alanda getirilen büyük önemli değiģiklik Ģu; 18 yaģ altı bütün çocuklar anne babası çalıģsın çalıģmasın, prim borcu olsun olmasın, bundan tamamen sağlık yardımı alabilme imkânına kavuģuyorlar. Yine ülkemizde yaģayan vatansız ve sığınmacılar var, özellikle sınır illerimizde bunlar çok yüksek sayıda. Bunlarada sosyal güvenlik Ģemsiyesi altına alınıp, sağlık yardımı alabilme imkânı getirildi. Yeni dönemde özellikle bu uygulamalar tek bir numaradan; TC kimlik numarası olacak ve herkesin sosyal güvenlik sicil numarası aynı zamanda TC kimlik numarası, biliyorsunuz Kasım dan itibaren gerçek kiģilerde vergi sicil numarası aynı zamanda TC kimlik numarası oldu, bunlar bizim için çok önemli. Yabancı uyruklularında sağlık yardımı alma imkânı var, ancak bunların öncelikle bir yıl ülkemizde ikametgâh etmeleri gerekiyor. Primsiz ödemelerde farklı 4

5 ÖRGÜT ÇIKTILAR Başvuru ve Tescil Prim Toplama Gelir ve Aylık Ödeme Sağlık Hizmeti Finansmanı Primsiz Ödemeler uygulamaların önüne geçmek amacıyla primsiz ödemelerin netleģtirilme amacı güdüldü. Eski sistemde çok karıģık bir yapı vardı ve bu yapının anlaģılır olması ve hayata geçirilmesi için de yeni dönemde artık TC Kimlik numaralı bazlı bir veri tabanı oluģturmak ve bu veri tabanı üzerinde iģ ve iģyeri iģleri yürütmek gibi amacımız söz konusu ve bunun Hizmet Sunumu Genel Müdürlüğü altındaki Bilgi ĠĢlem ve Sistem Daire BaĢkanlığı tarafından altyapısı hazırlandı. Bütün verileri özellikle TC kimlik numaraları biz Nüfus ve VatandaĢlık Genel Müdürlüğü nden almak suretiyle sistemimize aktarmıģ olduk. Tek kurum oluģturmanın Ģöyle bir faydası var, özellikle hizmet sunduğumuz kesimlerin zaman ve emek kaybının önüne geçmek iģlerin daha hızlı hayata geçirilmesi vatandaģın ilgili kurumlararası dolaģmasını sağlamak açısından çok önemliydi. Özellikle finans açısından da tek çatının çok ciddi bir faydası oldu. Özellikle 2007 sonunda gayri safi milli hâsıladan daha doğrusu hazinenin bize yapmıģ olduğu transferler, 33 milyar lira yeni Türk lirası olarak VatandaĢlara Sunulan Temel Sosyal Güvenlik Hizmetleri düģünürsek 33 milyar lira 2007 sonu itibariyle geçen sene 25,2 milyar liraya düģtü 2008 sonu itibariyle. Dolayısıyla finans açısından da baktığımız zaman bunun pozitif bir etki olduğunu görüyoruz. Genel Sağlık Sigortası Hizmet Sunumu Sosyal Sigortalar Destek Hizmetleri Primsiz Ödemeler Özellikle yeni sistemde bir baģka önemli husus; devlet katkısı bugüne kadar sosyal güvenlik sisteminde sadece transfer adı altında yapılan katkının dıģında 5510 sayılı kanun seçen birinci maddesi ile artık devlet Sosyal Güvenlik Kurumu nun her ay toplamıģ olduğu uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası primlerinin dörtte birini on beģ günlük süre içerisinde bizim kurumun hesabına aktarıyor ve bu kapsamda 2008 yılı Kasım ve Aralık ta bizim Sosyal Güvenlik Kurumuna aktarılan tutar 1 milyar 719 milyon lira. Bu kapsamda Sosyal Güvenlik Kurumu na aktarılan en son Aktüel Finans Daire BaĢkanlığı ndan almıģ olduğumuz bilgi bu Ģekilde de sosyal güvenliğe Organizasyon ġeması ANA HĠZMET BĠRĠMLERĠ Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü Genel Sağlık Sigortası Genel Müdürlüğü Primsiz Ödemeler Genel Müdürlüğü Rehberlik ve TeftiĢ BaĢkanlığı SOSYAL GÜVENLĠK KURUMU BAġKANLIĞI DANIġMA VE DENETĠM BĠRĠMLERĠ Strateji GeliĢtirme BaĢkanlığı Hukuk MüĢavirliği Basın ve Halkla ĠliĢkiler MüĢavirliği YARDIMCI HĠZMET BĠRĠMLERĠ Ġnsan Kaynakları Daire BaĢkanlığı Destek Hizmetleri Daire BaĢkanlığı ĠnĢaat ve Emlak Daire BaĢkanlığı Hizmet Sunumu Ġl Sosyal Güvenlik Genel Müdürlüğü Sosyal Müdürlükleri Merkezleri Güvenlik Sosyal Merkezleri Güvenlik Sosyal Merkezleri Güvenlik Aktüerya ve Fon Yönetimi Merkezleri Daire BaĢkanlığı devlet katkısının büyük olduğunu söyleyebiliriz. Sosyal Güvenlik Kurumu nun organizasyon aģaması merkezde dört genel müdürlük bir strateji baģkanlığı genel müdürlük düzeyinde ve 32 daire baģkanlığı, taģrada 81 il ve buna bağlı merkez müdürlüklerinden oluģuyor. Yeni hizmet sunma anlayıģımız doğru standart iģ zamanında hızlı ve ekonomik hizmet sunma gerçekleģtirmek, böylelikle vatandaģlarımızın daha hızlı bir hizmet alabilme imkânını oluģturmak. Ġsmail Hocam 5

6 anlattılar, yaklaģık %81 kadarı sosyal güvenlik Ģemsiyesi altında dediler. Yeni dönemde biz yabancı uyruklularıda -vatansızlar ve sığınmacılar dâhil-, sosyal güvenlik Ģemsiyesi altına almakla birlikte aslında bu oran %90 ların üstüne çıktı. Bugün itibariyle bizim ülkemizde aktif sigortalı sayısı yaklaģık 16,3 milyon kadarı ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kiģiler yeģil kartlıları da eklediğimiz zaman, %90 ları aģan bir oranda olduğunu görüyoruz. MEVCUT KURUMLAR: SĠGORTALI VE EMEKLĠ DOSYA SAYILARI SOSYAL SİGORTA PROGRAMLARINDAKİ SİGORTALI VE EMEKLİ 1-AKTİF SİGORTALI 2-EMEKLİLER TOPLAM TOPLAM İÇİNDEKİ PAYI (%) AKTİF/PASİF ORANI (1)/(2) SSK BAĞ-KUR EMEKLİ SANDIĞI GENEL TOPLAM ,39% 20,83% 16,78% 100,00% 2,17 1,83 1,42 1, Bakın bu tablo da aktif pasif dengesi yani 1.95 kiģi çalıģıyor bir kiģiyi finanse ediyor. Dolayısıyla bu istihdam üzerindeki sosyal güvenlik prim yüklerinin yüksek olduğu iģverenler tarafından tarafımıza sürekli olarak aktarılan bir husus, bu kapsamda biliyorsunuz 5 puanlık iģveren prim payında indirim yapma, özürlü yaģ genç nüfus istihdamı, gibi birçok teģvikler var. En son 5838 sayılı yasayla daha önceden var olan teģvik uygulaması yine arttırıldı. Bu çerçevede bizim iģverenlerimizin yükünün hafifletilmesini amaçlandı. Transferlerin Boyutu Ekonomik İstikrarı Tehdit Eder Niteliktedir Sisteme aktarılan son on üç yıllık transfer faizde değerlendirilseydi ne olurdu? SSK, BK ve ES nın arası açıklarının Hazine borçlanma faizleriyle güncellenmiģ değeri Toplam iç borç stoku Toplam kamu borç stoku (brüt) GSMH (2007) 2007 sonu Milyar YTL ,3 357,7 646,9 Toplam İç Borç Stoğu ve Kamu Borç Stoğu Rakamları Hazine Kamu net borç stoğu tablosundan alınmıştır. GSMH DPT tahminidir Bakın yılları arasında sosyal güvenlik sistemine aktarılan 853 milyar lira, bu bizim 2007 yılındaki gayri safi milli hâsılanın neredeyse 1,5 katı, bu göz önünde bulundurulduğunda sürdürülebilir bir sosyal güvenlik sisteminin olmadığını muhakkak bir reforma gidilmesi gerektiğinin açık bir göstergesi. Yine aylık bağlama oranımız çok yüksek bakın diyagramda görüyoruz; Türkiye 2,7 lere kadar devlet memurlarına ilk 25 yıl için %3 biliyorsunuz çok ciddi fark var. Bize en yakın ülke Ġspanya %2,5 la takip ediyor. Bunun sürdürülebilir bir sosyal güvenlik sistemi ve hayatın olağan akıģına uygun bir hal alması için muhakkak değiģtirilmesi gereken bir faktördü. Bu tabloda da mali yapımızı görüyorsunuz bizim toplamıģ olduğumuz emekli aylığı vermiģ olduğumuz emekli aylıkları 52 milyar, topladığımız primler 44 milyar, sadece topladığımız primler ödemememiz gereken emekli aylıklarını bile karģılamıyordu. Bununla iyileģtirmek için muhakkak bir reform yeniden Ģekle sokmak gerekiyordu, Sosyal Güvenlik Sistemini. Yine gayri safi milli hâsıla içerisindeki sosyal güvenlik açıklarının %5,1 lere çıkması buna karģılık Avrupa Birliği ekonomik kriterleri olan Maastricht kriterleri ve kamu borçlarının gayri safi yurtiçi hâsıla gayri safi milli hâsıla içerisindeki olan %3 ü aģmaması gerekirken bizim sadece maalesef bunun %5,1 lere çıkması 6

7 YAŞ YAŞ YAŞ YAŞ Her hizmet yılı için hak edilen emekli aylığı bağlama oranı yüksek Türkiye İngiltere Kanada Polonya Japonya Norveç Almanya Macaristan ABD İsviçre İzlanda İsveç Kore Çekos. Belçika Finlanda Slovakya Hollanda Luksemburg Fransa Avusturya İtalya Portekiz Malta İspany a bile bizim uzun vadedeki hedeflerimizden saptığımızın bir göstergesi oluyor. Bunun yeniden bir Ģekle sokmamız reform yapmamız gerekiyordu de bakın; bu diyagramda genç nüfusun gittikçe yaģlandığını, özellikle birazdan göreceğiz; 2040 yılında 65 yaģında olan bir bayanın yaklaģık 80 yıl yaģayabileceğini göz önüne aldığımızda, nüfus artıģ hızının bu Ģekilde sabit olursa uzun vadede bizim bu nüfus yapımızda genç yaģta emekli olmak yani 44 yaģında bir bayan ve 48 yaģında bayın emekli olması sisteminin kaldırmadığının, dolayısıyla yeni bir reform gerektiğini gösteriyor sonuçlar. Yine OECD ülkelerinde dört çalıģanın bir emekli finanse ederken, bizim emek arzındaki aktif insan gücünün nüfusun yüksek olması yedi kiģinin çalıģarak, bir kiģiyi finanse etmesi gereken bu ikinin altında kadınlar 44, erkekler 48 yaģında emekli olabiliyorlar. Bir bayan yaklaģık 20 yıl çalıģıp, 30 yıl emekli aylığı alıyor. Bir bay 25 yıl çalıģıp, 21 yıl emekli aylığı alıyor. Bu takdir edersiniz ki sürdürülebilir sosyal güvenlik sistemi açısından çok ciddi sıkıntılardan bir tanesiydi. Bizim sosyal güvenlik reformuyla birlikte bu uzun dönemde hayata geçmemizle birlikte aslında emekli yaģı ve alınması gereken kaç yıl emekli aylığı alınması gerekirle ilgili olarak yapılan projeksiyonda; bir bayanın yaklaģık 20, bir bayın da yaklaģık 15 yıl emekli maaģı alacağını 2050 dan itibaren görüyoruz. Özellikle bizim sosyal güvenlik sistemimizin bir baģka çarpıklığı olan Ģahıs çalıģırken askeri ücretin netini alıyor ama emekli olduktan sonra minimum 600, geçen sene sonu itibariyle 598 liraydı. Bu sene %4,8 le arttırmak suretiyle yaklaģık %4,8 di, yanlıģ hatırlamıyorsam, 613 liraya kadar Ülke Macaristan Almanya Japonya ABD Slovakya Meksika Polonya Türkiye 0 0,5 1 1,5 2 2, Kaynak: OECD Dünyada Emeklilik Yaşları Ve Yaşam Beklentisi Emeklilik Yaşı Kadın (44) Erkek (48) Yaşam Beklentisi* Kadın 85,0 86,6 88,7 87,3 85,1 84,8 85,6 83,0 Erkek 80,8 83,2 85,8 83,8 81,1 80,9 81,5 80, *2040 yılı için, 65 yaşındaki bir kişinin yaşam beklentisidir. NÜFUS YAPISINDAKĠ DEĞĠġĠM; GENÇ BĠR NÜFUSA SAHĠBĠZ FAKAT HIZLA YAŞLANIYORUZ ERKEK ERKEK KADIN KADIN ERKEK çıktı. Yani Ģahıs fiilen çalıģırken 532 lira alıyor emekli olunca 618 lira alıyor, böyle bir çarpıklık vardı. Bunun giderilmesi açısından da önemliydi bu reform. Bakın dünya da emekli yaģları; bize en yakın olan burada Polonya. Polonya nın bayanlarda 60, baylarda 65. Türkiye de 1 Mayıs ERKEK KADIN KADIN 7

8 2008 tarihinden önce ilk defa sisteme dâhil olanlar; bayanlarda 58, baylarda 60 yaģında emekli olacaklar. Dolayısıyla 1 Mayıs 2008 ve tarihleri arasında ilk defa sigortalı olanlar bu yaģ aralığında emekli olacaklar ve 2040 yılında bir bayanın 83, bir bayın da 80 yıl yaģayacağına öngörüyoruz. EMEKLİLİK SİSTEMİ AÇIKLARI %GSYİH 7,00% 6,00% 5,00% 4,00% 3,00% 2,00% 1,00% 0,00% Reformdan sonra sosyal güvenlik sisteminin açıklarından 2050 ye doğru %1 lerin altına ineceğini diyagramda görüyoruz, yapılan projeksiyon çalıģmaları neticesinde. Bizim en büyük handikabımız kayıt dıģı istihdam, özellikle belli bir yaģtan sonra diyagramlarda görüyorsunuz. SGK 5510 SGK Mevcut , yaģları arasında hayatı tozpembe görmüģ gibi, bu diyagramlarda pembe görünüyor, bu öyle değil yani sonlara doğru da artık alarm ölüm, geliyor gibi bir Ģey olmuģ böyle değil aslında bu. Burada bizim kırmızı kesim; özellikle emekli olduktan sonra kayıt dıģı çalıģanlarımızı gösteriyor. Çok ciddi sıkıntımız, bu yaklaģık 2 milyon 135 bin Ģeklinde. Bunları ilgili olarak da biz ciddi çalıģmalar yapıyoruz ve 100 maddeleri kapsamında 16 kamu ve kuruluģları bankalarla yapmıģ olduğumuz protokoller çerçevesinde bugüne kadar 246 bin kiģiyi bu Ģekilde kayıt altına almıģ olduk ve çalıģmalar devam ediyor. Yani 1 Ekim 2008 ve 31 Aralık 2008 tarihleri arasında, biz 246 bin kiģiyi bu protokoller çerçevesinde kayıt altına almıģ olduk. ĠĢveren yükümlülükleri bir kere sosyal güvenliğin tanımı sosyal güvenlik mesleki fizyolojik ve sosyo ekonomik açıdan bireylerin uğrayabilecekleri risklerin giderilmesi amacıyla kurulmuģ bir kurumlar sistemi diyebiliriz buna. Bizim ülkemizde karģılanan riskler sadece aile yardımları yok Avrupa Birliği nde uygulananların dıģında hepsi var yaģlılık, ölüm, hastalık, analık, sağlık, iģ kazası meslek hastalığı ve iģsizlik sigortaları, bizim ülkemizde uygulanmakta sadece aile yardımları bizim ülkemizde uygulanmamaktadır. ĠĢyerinin tanımı kısaca, sigortalının iģini yapmıģ olduğu yer olarak ifade edebilirsiniz. Bir iģyerinin aracını da, o iģyerinin bir parçası ve iģyeri olarak değerlendirilmiģ, iģveren sigortalı çalıģtıran gerçek tüzel kiģi veya tüzel kiģi olmayan kurum ve kuruluģlar diye tanımlayabiliriz. Alt iģveren ise bir iģverenden iģ alıp bu kapsamda iģçi çalıģtıran gerçek ya da tüzel kiģilere ya da tüzel kiģiliği olmayan kiģileri, biz alt iģveren olarak ifade ediyoruz. ĠĢyeri Bildirgesini biz -özellikle çalıģmalarımız devam ediyor-. e-sigorta kapsamında iģyeri tescillerinde artık dijital ortamda yapacağız. Bu kapsamda yasayla ilgili olan arkadaģlarımız çok iyi biliyor. Kuruma gitmek gelmek zaman kaybı, emek kaybının önüne geçmiģ olacağız. ġirketlerin kuruluģu aģamasında eğer ki biz Ģu tarihten itibaren Ģu kadar iģçi çalıģtıracağız derlerse, bu ticaret sicil memurlukları iģyeri bildirgesini kurumumuza verecek ve biz bunlardan bize bir iģyeri bildirgesi talebinde bulunmayacağız. Adi Ģirketlerde Ģirketlere bir ortak alınırsa bu iģyeri bildirgesinin verilmesi lazım yine bunun süresi on gün. ĠĢverenin iģyerini devretmesi ya da intikal etmesi halinde on günlük süre içerisinde kurma devir bildirgesinin verilmesi inzalde biliyorsunuz. Medeni Kanun da üç aylık süre var, mirasın kabulü ve reddiyle ilgili olarak kabul edilirse iģyeri bildirgesi gerekir, reddediyorsa iģyeri 8

9 bildirgesini zaten vermesine gerek yok. Sigortalı sayılanlar baģta söyledim; Türkiye nin nüfusunun %97 sini sigortalı olarak aldık ve bu kapsamda daha önceden olmayan kimler vardı bu sisteme dâhil ettiğimiz; özellikle bu Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından belirlenen sanat kollarında çalıģan sanatkârlarımız, sigortalı olarak kabul edilmiyor ve bunların yapmıģ olduklara iģlere biz istisnai çerçevesinde esas sözleģmesi kapsamında sigortalı olarak kabul etmiyorduk. Yeni yasaya bunu eklemekle birlikte tüm sanatçılarımızın da bu sosyal güvenlik Ģemsiyesi altına alınmasını sağlamıģ olduk. 4B kapsamı dediğimiz bağımsız çalıģanlardan ise daha önceden özellikle bu at yarıģlarında jokeyler ve antrenörlerin de sosyal güvenlik Ģemsiyesi dıģında olduğunu yeni düzenlemelerde bunları da sosyal güvenlik Ģemsiyesi altına aldığımızı söyleyelim. Ceza ve infaz kurumlarında çalıģan hükümlü ve tutuklular, bunlar sadece iģ kazası, meslek hastalığı ve analık sigortasına çıraklık ve iģletmelerde meslek eğitimi görenler, bunlar meslek hastalığı ve hastalık sigortasına meslek lisesi ve yüksek okulunda zorunlu stajyer öğrencileri yine iģ kazası meslek hastalığına, Türkiye ĠĢ Kurumu tarafından meslek edinme kurslarına tâbi tutulanlar yine iģ kazası meslek hastalığı sigorta kollarına vazife mağduru aylığı alanlar ya da harp mağduru aylığı alanlar ya da 3713 sayılı terörle mücadele kanunu kapsamında aylık alanlar ya da 2330 nakdi tazminat aylığı bağlanması hakkında kanun kapsamında aylık alanlarda bunlar zorunlu olarak kısa vadeli sigorta kollarına uzun vadeli sigorta kollarına da istekleri halinde tabi tutuluyor. Sağlık sigortası primi bunlardan alınmıyor. YurtdıĢına götürülen iģçilerin sigorta mevzuatlarıyla ilgili olarak: Biliyorsunuz yurtdıģında iģ alan bizim müteahhitlerimiz var. Bunların uluslararası alanda rekabet gücünü arttırılması kapsamında bunlar daha önceden %25 oranında bir prim öderken yeni dönemde %13,5 la %19 arasında prim ödüyorlar. Bu iģçilerimizin de Ģöyle bir avantajı oldu; daha önceden yurtdıģına giden iģçilerin aileleri Türkiye de sağlık yardımı alamazken, yeni dönemde bunların aileleri de artık sağlık yardımı alabilecek. Özellikle sigortalı iradesiz baģladığınız zaman iģvereninizin sizi muhakkak bir gün önceden bildirmesi gerekiyor. Sadece istisnası var inģaat balıkçılık tam iģyerinde çalıģan sigortalıların muhakkak aynı gün, diğer sektörlerde ise bir gün önceden iģe giriģinin verilmesi gerekiyor. Yeni uygulamalarımızdan bir tanesi e-sigorta kapsamında, daha önceden sigortalı iģe giriģ bildirgesini elden iģverene veya iģveren vekili kurumca getirip vermesi gerekiyordu. Yeni dönemde biz 1 Aralık tan itibaren artık zorunlu olarak dijital ortamda iģe giriģ bildirgelerinin sosyal güvenlik kurumuna verilmesini sağladık. Bununla ilgili olarak altyapı programlarımızı hazırladık, bu iģletmeyi açtık. ġimdi daha önceden olmayan sigortalı iģten ayrılmıģ bildirgesi benim önümde var ve birden fazla kuruma verilmesi gereken ek 2 dediğimiz ya da iģçi çıkıģ bildirgesi, bunlar artık kurumumuza iģyeri çıkıģ bildirgesi verilmesiyle birlikte olur. Bunlarda zamanla verilmiģ olarak kabul edilir, bunlarda daha önceden cezai Ģart yoktu. Ancak yeni kanunla biliyorsunuz meclisten geçti. CumhurbaĢkanlığı makamında on günlük süre içerisinde iģten çıkıģ bildirgesinin verilmesi bir asgari ücret tutarında bir cezai müeyyidesi var. Uygulama da sıkça rastladığımız bir husus Ģu; Ģahıs hem sigortalı hem Ģirket ortağı olmuģ hem daha sonradan devlet memuru olmuģ. Bu üç farklı sosyal güvenlik sistemi içerisinde sigortalılık statüsü içerisinde hangi sosyal güvenlik statüsüne tâbi olacak. Özellikle devlet memurluğunda baskın sigortalılık olarak ifade edebiliriz ve bunlardan üçü çakıģırsa öncelikle devlet memurluğu geçerli daha sonradan hangisi yani bağımsız çalıģan ya da sigortalı hangisi önce baģlamıģsa o kesintiye uğrayana kadar devam eder. Özellikle yeni dönemde doğum borçlanması bizim getirdiğimiz bir baģka yenilik erkeklerde askerlik borçlanması, bayanlarda da doğum borçlanması iki çocuğu borçlanabilecek ve dört yıla kadar bu borçlanmayı yapabilecek hizmetine sayacağız. Prime esas kazançlarda asgarî ücret, asgarî ücretin 6,5 katı arasındaki matrah üzerinden primleri ödemesi lazım, 4A 4B kapsamındaki yani devlet memurları dıģındakiler için. Devlet memurlarında ise bu üst sınır aranmıyor. Sigorta primlerine tâbi olmayan ödemeler var doğum ve ölüm evlenme yardımları görev yollukları seyyar görevlilik tazminatları ve kıdem tazminatları keģif ücreti ihbar takasa tazminatları gibi tutarlar ile, her yıl bizim kurum tarafından belirlenen çocuk aile yardımları ve yemek yardımları tutarlarını aģmayan tutarlar sigorta primine tâbi değil. Yeni dönemde 9

10 özellikle iģverenlerin bireysel emekli sisteminde özel sağlık sigortasına yapmıģ oldukları veya asgari ücretin %30 nu aģmayan tutarlarda sigorta primlerine tâbi değil, bunu aģan tutarlar sigorta primlerine tâbi. Yeni dönemde sigortalının ödemesi gereken prim tutarlarında herhangi bir artıģ yok. Daha önceden %14 dü yeni dönemde de %14 olacak. Daha önceden %9 mali sigorta kolları, %5 sağlık sigortası primi ödenmekteyken, yeni dönemde yine uzun dönemde sigorta kollarında %9, genel sağlık sigortasında da %5 ödemek suretiyle ödemesi gereken sigortalı payındaki prim oranlarında herhangi bir değiģiklik yok. Özellikle ay içerisinde 30 günden az bildirime ilgili olarak muhakkakı ilgili belgenin verilmesi gereken günün sonuna kadar sosyal güvenlik kurumuna verilmesi lazım. Kurum ve alacaklarının zaman aģımı süresi primlerde 10 yıl daha önceki uygulamalarda 5 yıldı. Yeni dönemde bu da 5 yıldan 10 yıla yükseltildi. ĠĢverenler muhakkak belgelerini on yıl süreyle saklamaları lazım, özel sektördekiler tabii bu da kademeli geçiģ , ve 2013 ten itibaren 10 yıl kamu kurumlarında da 30 yıl süreyle saklamaları gerekir. Özellikle sizin için daha çok önemli olan kısa ve uzun vadeli sigorta kollarını Sadık üstadım anlatacağı için ben diğerlerini ona bırakıyorum. Gelecek sorularınıza genel sağlık sigortası olsun, iģveren muamelatı olsun, kısa ve uzun vadeli sigorta kolları olsun, bundan sorularınızı karģılıklı mülakât Ģeklinde cevaplayalım. Ben çok teģekkür ediyorum. Prof. Dr. İsmail Bircan: Cüneyt Olgaç Bey e çok teģekkür ediyoruz. Ben Ģimdi sözü Sadık Bey e vereceğim. Ama ondan önce bazı bilgileri de sizlerle paylaģmak istiyorum. Hep Ģunu söylemiģtik. Bir ülkede yaģayan toplam nüfusun refah düzeyinin arttırılması o ülkende yaģayanlar için ve yöneticiler için temel esastır. Dolayısıyla herkesin sosyal güvenlik Ģemsiyesi altında olması beklenir. Tabii sosyal güvenlik kurumumuzun sağlık sigortası sosyal güvenlik hizmetleri gibi yaptığı hizmetler dıģında da sosyal hizmetler ve çocuk esirgeme kurumu gibi kurumlarında hizmetleri sosyal güvenlik Ģemsiyesi altında. Söz gelimi 65 yaģın üstünde olan bakıma muhtaç veya herhangi bir geliri olmayan kimselere devletimiz maaģ veriyor biliyorsunuz. Her ay 80 lira veriliyor, 65 yaģın üstünde herhangi bir geliri yoksa ve yalnız yaģıyorsa veya ailesiyle yaģamasına rağmen geliri yoksa 80 lira ödeniyor. Özürlüler 160 lira her ay alıyor ve malullerde 241 lira sosyal güvenlik kapsamındaki ödemeler çerçevesinde alıyor, bunların toplamında 1.3 milyon kiģi Türkiye de. Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu nda da hizmetler üretiliyor biliyorsunuz. Özellikle annesi babası çocuğu sokağa bırakıyor. Bunu ne yapıyor devletimiz sosyal hizmetler ve çocuk esirgeme kurumu alıyor yurtlarda barındırıyor 18 yaģına girene kadar eğitimini yapıyor, bakımını yapıyor ve ondan sonra iģgücü piyasasında ona bir meslek edindirdiyse piyasaya yerleģiyor. Dolayısıyla bunların sayısı da yaklaģık 90 bin civarında bağımlılarla birlikte. Bunları da ortalama 28 bin YTL olarak yardım yapılıyor bir yılda. ġimdi baktığımız zaman kayıt dıģı istihdam önem taģıyor bu sosyal güvenlik sisteminin yerine oturtulmasında çünkü kayıt dıģı istihdam Cüneyt Bey in söylediği gibi sürdürülebilir sosyal güvenlik sistemini sınırlandırıyor. Dolayısıyla kayıt dıģı istihdamı kayıt altına alınması ve primlerin zamanında ödenmesi gerekiyor. Oradaki mevzuatı da Ģimdi biraz daha ayrıntısıyla Sadık Bey anlatacak. Buyurun. Sadık Abanuzoğlu: Hocama teģekkür ederim. Hepiniz hoģ geldiniz diyorum. Ben tabii anlatacağım son ilgili konuya geçmeden önce biliyorsunuz Ankara da daha önceden iki tane müdürlüğümüz vardı SSK anlamında bir Ulucanlar, eski adıyla Çankaya, bir tane DıĢkapı. Ben Ģuanda Ulucanlarda görev yapıyorum. Ulucanların yaptığı iģ ve iģlemler hakkında kısaca bahsetmek gerekirse: Sağlık karnesi en çok vatandaģın muhatap olduğu sorunlardan bir tanesi. ġuanda Türkiye nin neresinde olursanız olun, herhangi bir arkadaģım bir vatandaģımız kendisi Ağrı da veya Edirne den bize TC numarası söylediği takdirde biz derhal kendisinin on, on beģ saniye içinde aktivasyon iģlemlerini yapıyoruz. ġuandaki en çok karģılaģtığımız sıkıntıların baģında o vardı eskiden kalan. Sağlık karnesi diye bir uygulamamız kalmadı Ģuanda. Onun dıģında iģverenleri ilgilendiren yazılarımız var. Bunu üniversite yönetimindeki arkadaģlar çok iyi bilirler. Mesela ne alırlar, borcu yoktur yazıları vardır. Onlarla ilgili yapılan iģlemler var. Bunun dıģında bir de günlük takip ettiğimiz vatandaģın Ģikayeti, mesela vatandaģ bir iģyerinde çalıģmıģtır sigortası yapılmamıģtır. O tür 10

11 dilekçelerde bize geliyor. Bizde onları kendi iç bünyemizdeki denetim ve elemanlar arkadaģlarımıza onları iletiyoruz. ġimdi benim burada bahsedeceğim konu günlük hayatta sıkça karģılaģtığımız sosyal güvenliğin aslında nedir içinde olan vatandaģlarımızın günlük karģılaģtığı sorunlar bunlardan bahsetmeye çalıģacağım, kısa ve uzun vadeli dediğimiz konular. Cüneyt Bey aslında bazı konulardan bahsetti. ġuanda ülkemizde SSK, BAĞKUR ve Emekli Sandığı bağlamında 16 milyon küsur aktif sigortalı var. Tabii bir bu kadar da kayıt dıģı olduğu söyleniyor ama bu net bir rakam değildir aslında. Tabii sağlık anlamında yeģil kart dahil, muhatap olduğumuz kesim hak sahipleri dahil Ģuanda %90 na varmıģ durumdayız. Bu 2011 yılında %100 tamamı yani tüm Türkiye çapında %100 ne hitap etmeye baģlayacağız. ġuan ki durum itibariyle emekli ve aktif sigortalılar bazında SSK BAĞKUR ve Emekli Sandığı çalıģanları görüyorsunuz. Bunun içindeki en büyük payı Ģuan ki payı %62.30 da, SSK kurumun birleģmesiyle MEVCUT KURUMLAR: SĠGORTALI VE EMEKLĠ DOSYA SAYILARI SOSYAL SİGORTA PROGRAMLARINDAKİ SİGORTALI VE EMEKLİ 1-AKTİF SİGORTALI 2-EMEKLİLER TOPLAM TOPLAM İÇİNDEKİ PAYI (%) AKTİF/PASİF ORANI (1)/(2) SSK BAĞ-KUR EMEKLİ SANDIĞI GENEL TOPLAM ,39% 20,83% 16,78% 100,00% 2,17 1,83 1,42 1,95 3 meydana gelen yapıda %85 iģ ve iģlemler eski SSK dediğimiz Sosyal Sigorta Kurumu nun iģlemleri yapılıyor; %20 BAĞKUR, %16 küsuratta Emekli Sandığı. ġimdi kurum gelir ve giderlerine aktüel denge dediğimiz aslında çıkartılan tüm o yüksek sesler çeģitli kesimler tarafından bazı kısımlar 2007 itibariyle 33 kat trilyon eski parayla Ģuanda 33 bin milyon YTL ile kuruma hazine tarafından transferler yapılmıģ. SOSYAL GÜVENLĠK - MALĠ YAPI (2007 Yılı 12 aylık fiili nakit akım tablosuna göre) Dolayısıyla kurumun aktüel dengeler açısından ciddi bir açık verdiği gözüküyor. Gelir Fark (Milyon YTL) Prim Geliri Gider Emekli Aylıkları Sağlık Gideri Transfer SSK Bağ-Kur Emekli S TOPLAM aylıkları düģtü. Aslında bunun sebebi odur yılında demiģtik ki 33 milyar YTL transfer gelirleri yapılmıģ bütçeye SSK ya aktarılan Sosyal Güvenlik Kurumu na aktarılmıģ. ġimdi Maastricht Kriterleri içinde aslında olması gereken rakam bildiğim kadarıyla %3 tür. Açık ancak gayri safi milli hâsılanın içindeki bizim transfer giderlerimiz 5,1 aslında bu üzerine çıkmıģ durumdayız Ģuanda. Bunu da en kısa zamanda 4 Tablo da göreceğimiz gibi mavi en yukarıdaki tablo diyaframımız mesela dikkat ederseniz burada bir Ģey birbirine çok benziyor. SSK nın genel itibariyle sosyal güvenlik diyaframı arasında bir benzerlik var yılında gördüğünüz üzere bir düģme gözüküyor transferlerde. Bunun da sebebi 4447 sayılı yasa dediğimiz yasa var. Biliyorsunuz daha önceden dü SSK dan emeklilik yaģı. Bir yanda o 99 yılında çıkarılan kanunla bu kademeli geçiģ dediğimiz sürece girildi. Dolayısıyla insanlarımız emekli olma yaģı yükseldiği için kurum onda doğal olarak emekli BÜTÇE TRANSFERLERĠ (%GSMH) ARTIġ EĞĠLĠMĠNDEDĠR Sosyal Güvenlik Kurumlarına Yapılan Bütçe Transferleri 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% (GSMH %) 0,0% SSK Bağ-Kur Emekli Sandığı Toplam 5 11

12 YAŞ YAŞ YAŞ YAŞ çözmeye uğraģtığımız takdirde dengeleri bozacağı açıktır. Biliyorsunuz 2001 yılındaki krizde maaģlar ödenemez duruma gelmiģtir herkes hatırlar hatta emekli maaģları devlet memurlarının maaģı bu da o dengenin bozulmasından kaynaklanan bir Ģeydir. Bu dengenin bozulmasında biliyorsunuz 1990 lı yılların baģında olmuģtur. O tarihten bu tarihe kurum hep açık vermeye devam etmiģtir. Az önce Cüneyt Bey de bahsetti. NÜFUS YAPISINDAKĠ DEĞĠġĠM; GENÇ BĠR NÜFUSA SAHĠBĠZ FAKAT HIZLA YAŞLANIYORUZ ERKEK ERKEK Ġlimiz içindeki çalıģan nüfusun genel yapıyı görüyorsunuz. Aslında nüfusumuz Ģuandan itibariyle genç ama bu hep bu Ģekilde kalacak değil. Avrupa Birliği değerlerine baktığınız zaman hakikaten çok genç bir nüfusa sahibiz. Fakat ileri ki yıllarda nüfus oranımız hızla yaģlanmaktadır. OECD ülkelerinde dört çalıģana bir emekli düģmektedir, biz de ise altı yedi yılda çalıģana bir emekli düģüyor. Yani dengenin bozuklaģtığı açısından bunu rahatlıkla görebilirsiniz. ġuan itibariyle 1999 ve 2003 yılında yapılan değiģikliklerle hali hazırda kadın sigortalılarımız 44, erkek sigortalılarımız da 48 yaģında emekli olabilmektedirler. Tabii bu yaģ sınırı sürekli yükseliyor yani kademeli geçiģli bir Ģekilde. Yani buradan da Ģu gözüküyor; 31 bayan sigortalımız veya bir bayan emeklimiz 30 yıl yaklaģık emekli aylığı almakta erkek sigortalılar emekli ise 21 yıl emekli aylığı almaktadır. Eski 506 sayılı kanun Ģimdiki 5500 sayılı kanun yani yeni yasa iģ kazası, meslek hastalıkları, sigorta kolları hastalık sigortası, analık sigortası kısa vadeli sigorta kollarına bakıyordu. Uzun vadeliler ise malullük sigortası, yaģlılık sigortası ve ölüm sigortası diye sayılmıģtır. ġimdi kısa vadeli sigorta kolları bakımından devlet memurları bunun dıģında tutulmuģtur. Çünkü biliyorsunuz devlet memuru hastalansa veya izine çıksa dahi maaģını alabilmektedir. Ama BAĞKUR ve SSK lı sigortalı açısından böyle değildir. ÇalıĢmadığı günler için iģverenin bildirme yükümlülüğü olmadığından ortaya çıkacak mağduriyetleri önleme adına da kısa vadeli sigorta kolları onlar açısından bir hak olarak ortaya çıkmıģtır. Malullük sigortası yani uzun vadeli sigorta kollarından sağlanan yardımlar ise malullük sigortasında malullük aylığı, bunların Ģartlarından kısaca bahsedeceğiz. YaĢlılık sigortasından yaģlılık aylığı ve toptan ödeme ölüm sigortası, ölüm aylığı, ölüm toplu ödemesi, evlenme ödeneği, cenaze ödeneği, Ģeklinde sıralanmıģtır. ġimdi yaģlılık aylığını etkileyen parametreler vardır; yaģ prim ödemeleri, gün sayısı, aylık bağlama oranları ve güncelleme katsayısı. Emeklilik KoĢulları Ġlk Kurulduğunda 2000 Öncesi 2000 Sonrası Yeni Yasa ile KADIN KADIN olabilmektedir. Erkekse 48 yaģı olarak öngörülüyor. ERKEK ERKEK YaĢlılık Aylığı Alma ġartları (YaĢ, Prim Ödeme Gün Sayısı) SSK 25 Yıl Gün + 60 YaĢ Yıl Gün 25 Yıl Gün YaĢ 4/a 7200 Gün +65 YaĢ (Erkeklerde 2044 Bayanlarda 2048) 14 4/b ve 4/c 9000 Gün + 65 YaĢ (Erkeklerde 2044 Bayanlarda 2048) BK (1479) 15 Yıl Gün YaĢ Yıl Gün 25 Yıl Gün YaĢ 1 KADIN KADIN 7 ES 30 Yıl Gün + 50 YaĢ Yıl Gün 25 Yıl Gün YaĢ Ġlk kurumdaki tabloda görüyorsunuz. Aslında Ģuan ki emeklilik yaģıyla orantılı aslında daha sonraki dönemlerde 2000 yıl öncesinde 20, 25 yıl, bu 20 yıl bayanlar için, 25 yıl da erkekler için 5000 gün için standarttır. BAĞKUR da gün Emekli Sandığı zaten 9000 gün yani 25 yıl fiili çalıģmanız gerekiyor yılı sonrasında ise bu rakam kademeli olarak artmıģtır, hem yaģ anlamında, hem de gün anlamında devam etmiģtir. Bugün itibariyle bugün emekli olmak isteyen bir kiģi bayansa 44 yaģında ve diğer Ģartları da yerine getirmiģse emekli 12

13 4447 sayılı kanun dediğimiz kademeli geçiģe ilk baģlanan tarih itibariyle ilk defa iģe girenler bayanlar için 58, erkekler için 60 yaģı öngörülmüģtür. Bununla da ilgili olarak yeni kanunda da değiģiklikler olmuģtur. KADEMELĠ YAġ ARTIġI YIL Tarihinden itibaren BAYAN Emeklilik YaĢı ERKEK ġimdi kademeli yaģ artıģı ile ilgili bir tablomuz var. Kamuoyunda çok tartıģılıyor. Biliyorsunuz Mayıs 2008 öncesi çocuk sigortalılar bir sigorta müdürlüklerinde veya kurumun diğer birimlerinde kuyruklar oluģtu hepiniz görmüģsünüzdür. 30 Nisan 2008 den sonra iģe girenler için maalesef bu Ģekilde bir yaģta tablo ortaya çıkıyor. Tabii 2036 yılına kadar herhangi bir eski hak sahipleri için hak kaybı söz konusu değil. Özellikle çocuk sigortalılar dediğimiz o günkü yığılmaların asıl sebebi aslında buydu, yani bir anda altı yaģ veya beģ yaģ bir yanda geç emekli olma durumu söz konusu olacaktır ve ondan dolayı da o günlerde o yığılma oldu. ġimdi dünya da emeklilik yaģlarına baktığımız zaman az önce Cüneyt Bey de bahsetti bu konuda, Türkiye Ģuanda olarak gözüküyor yaģam beklentisi olarak ama bu 2001 yılındaki durumu gösteriyor bize. Bir tartıģmalı konu da emekli aylıkları düģecek mi söz konusuydu? Hepinizin bildiği bir konu daha doğrusu kamuoyunda televizyonlardan basından duyduğunuz, eski uygulamada SSK da mesela ilk 10 yıl 3,5 katsayı da bu ne yapar? 10 yılda yılla 25 yıl arasında çarpın 2 yle çarpılıyor etti Daha sonraki yıllar içinde 1,5 çarpılıyor. Yani aģağı yukarı aldığınız maaģın %75 oranında bir rakamla karģı karģıyaydınız. Yeni kanunda da Ģöyle bir değiģiklik olmuģtur. Ortalama olarak çalıģtığınız her yıl için 2 yle çarpılıyor. Yani 25 yıl aslında çalıģan bir kiģi 2 yle çarptığınız zaman %50 doğal olarak %75 %50 arasında bir fark kalıyor, bu da bir kayıp gibi gözüküyor. Ancak 25 yıldan fazla çalıģmalar söz konusu olduğu zaman emekli vatandaģlarımız açısından da artı hak gibi gözüküyor. Emekli Sandığı nda bu konuda fazla bir değiģiklik olmamıģtır. Ortalama 25 yılla 3 le çarptığımızda %75 Ģuandaki hali hazırdaki durumda aynı durumu yansıtmaktadır yani. Tabii bu maaģlar bağlanırken hangileri etkiliyor. TÜFE ve gayri safi milli hâsıla Ģuan ki durum itibariyle TÜFE artı, %30 gayri safi milli hâsıla orada da bir hak kaybı azalmıģ gibi gözüküyor tabii. Ölüm aylığında yapılan değiģikliklerde önemli bir hak kazanılır elde edildi. Eskiden SSK da 5 yıldan beri sigortalı olan kiģilerde 900 günde varsa emekli olabiliyordu. BAĞKUR ve de Emekli Sandığı daha doğrusu Emekli Sandığı nda 10 yıldan az hizmetiniz varsa sizin ve memurda vefat etmiģse hak sahiplerine herhangi bir maaģ bağlanmıyordu, yani 10 yılı bitirmesi gerektiğine. Bu yeni kanunda 5 yıla düģürüldü. Yani burada normal standart birliği sağlandı. Bu anlamda olumlu bir Ģey hak kazanmıģ sayılabilir. ġimdi aģağı yukarı çoğunuzun babası emekli sandığında filan alabilir. Mesela Ģuanda bildiğim kadarıyla kanun değiģikliğinden sonra 26 bin tane hak sahibi bu yasa değiģiklikten sonra Emekli aylığına hak kazanmıģtır çocuklar ve ölen sigortalının eģi. Bir de emeklilerin çalıģma sorunu var sayılı kanun önceki durumda mesela bir SSK lı emekli çalıģan, bir iģ yerinde çalıģmaya baģladığı an bunun ücretinden atıyorum 1 milyar maaģ alıyor. Bunun %30 aldığı ücret üzerinden prim kesiliyordu. Yeni uygulamada da birim oranlarında değiģiklik olmuģtur. Ne olmuģtur? Bu oran %30 la 36,5 arasında değiģmiģtir. SSK ya tâbi çalıģan bir emeklinin ücretinden böyle bir değiģiklik olmuģtur. Kamu görevlileri ile ilgili yapılan önemli bir değiģik var biliyorsunuz. Anayasa Mahkemesi nde daha önce bu kanunla ilgili değiģiklikler oldu. Ancak Anayasa Mahkemesi bu yasayı iptal etti. BAĞKUR lularda, SSK lılar açısından iptal etti. Emekli Sandığı na tâbi memurlar açısından haklarının devam etmesi yönünden karar verdi. O yüzden de Emekli Sandığı na tâbi memurlar açısından yeni yasada herhangi bir değiģiklik söz konusu değildir. Detayları olduğu için onlara fazla girmiyorum. Evet, kısa vadeli sigorta kolları bakımından sağlanan haklara geldiğimizde hiç iģ kazası ve meslek hastalığı iģ 13

14 kazası 4A dediğimiz SSK lıları da var olan bir uygulamaydı. Ancak yeni kanunla BAĞKUR lular dediğimiz kiģilere de Ģuanda iģ kazası, meslek hastalığı iģ kollarına sağlanan hakların tamamı verilmiģ durumdadır. Daha önceden bu hep eleģtirilirdi. Neden? Bir iģyeri kendi patron iģçi sağlığına mesela bir BAĞKUR tâbi kiģi iģyerinde bir kaza geçirdiği zaman bu haktan yaralanabilirdi. Bununla ilgili de bu kanunla önemli bir eksiklikte giderilmiģ ya da onlarda iģ kazası meslek hastalığına sağlanan hakların tamamı kendilerine getirilmiģtir. Bunun dıģında evlenme ödeneği dediğimiz bir ödenek var. Eskiden sadece SSK lılara verilen bir ödenekti bu. ġimdi ise BAĞKUR lulara verilen bir ödenek haline geldi. Geçici iģ göremezlik ödeneği diye bir ödenek var. ĠĢ kazası, meslek hastalığına ödenen bir ödenek. ġimdi örneğin siz sigortalısınız iģ yerinde çalıģırken hastalandınız. Bu durumda devlet diyor ki raporlu olduğunuz süre içinde ben size ayakta yapılan tedavilerde üçte ikisini, yatarak yapılan tedavilerde ise ücretinizin yarısı öderim diyor. Yani bu devlet memurlarında böyle bir Ģey söz konusu değil, maaģının tamamını ödüyor. BAĞKUR ve SSK lılar da bu ödeneğinde daha doğrusu BAĞKUR lulara bu ödenek getirilmiģ durumda. Diğer önemli bir konu ise peki kiģi hastalandığı zaman geçici iģ göremezlik ödeneği nasıl, ne zaman sigortalı daha doğrusu hastalandığı zaman geçici iģ göremezlik ödeneği hangi Ģartta alacaktır? Eski kanunda bu 120 gündü, yeni kanunda ise 90 gün. Atıyorum bugün siz hastalandınız geriye doğru sizin hizmetlerinize bakılacak. Eğer 90 gününüz varsa siz de böylelikle yararlanacaksınız, yani sigortalılar anlamında söylüyorum bunu. Bu uygulama BAĞKUR da yoktu. Yeni kanuna göre veya bu uygulama tekrar geldi. ġimdi kısa vadeli sigorta kollarından sağlanan haklar var. Yeni kanunda özellikle baģka birisinin bakımına muhtaç, daha doğrusu baģka birinin bakımına muhtaçsa sigortalı bunlar %100 veriminin arttırma oranı ortaya çıktı. Eski kanunda bu yoktu. Ġsteğe bağlı sigortalılıkla ile ilgili düzenlemeler var. Eski kanunda (1080 gün SSK anlamında konuģuyorum) 1080 gününüz yoksa isteğe bağlı sigorta olamıyordunuz. Yeni kanunda bu mevcut uygulama değiģtirildi. Yani 1080 gün bir gün dahi olsa gidiyorsunuz kurumun herhangi bir birimine isteğe bağlı olmak istediğinizi belirtiyorsunuz. Belirttiğiniz takdirde sizin 1080 gün var mı diye bakmıyorlar. Sizi isteğe bağlı sigorta koluna tâbi ediyorlar. Bir diğer husus konuyla ilgili part-time çalıģma dediğimiz kiģilerle ilgili, Ģimdi kısa çalıģma daha doğrusu kısmi kısa hizmet süresi çalıģan sigortalılarımız ayın 15 günü çalıģıyor. 15 gün ise çalıģmıyordu. ġimdi bunlarla ilgili hep Ģikayetler geldi. Biz ne zaman emekli olacağız? ġimdi kanun aslında burada önemli bir boģluğu doldurmuģ durumda. 15 gününüzü isteğe bağlı sigortalı olarak baģlamak suretiyle ay 30 gün oluyor. Bu da emeklilik açısından büyük bir avantaj olarak karģınıza çıkıyor. ġimdi kısa vadeli sigorta kollarında emzirme ödeneği, cenaze ödeneği adı altında yapılan ödemeler var. Elimize bir ödenek Ģuan ki haliyle SSK da 70 YTL dir. Doğum yapan bir kadın 70 YTL emzirme ödeneği alıyor. Bu BAĞKUR da yoktu yeni eklenen kanunda bu BAĞKUR lulara verilmiģ bir hak olarak karģımıza çıkmaktadır. Evlenme ödeneğinde ise BAĞKUR lularda bu yoktu SSK lılara 2 yıllık veriliyordu. ġimdiki normal standart adı altında herkese BAĞKUR, SSK ve Emekli Sandıklarının tamamına yetim kız çocuklarına 2 yıllık evlenme ödeneği ödenmektedir. Cenaze ödeneği yine BAĞKUR lularda bu yoktu. ġuandaki cenaze ödeneği SSK ve BAĞKUR da 289 lira Emekli Sandığında ise 1016 lira olarak karģımıza çıkmaktadır. Yani aslında burada da bir maksadı var gözüküyor öyle değil mi hocam? Yani birinde 289 lira birisinde 1 milyar 14 lira orada da bir sıkıntı var. Prof. Dr. İsmail Bircan: Ġsterseniz sorularla açabiliriz. Toparlayın. Sadık Abanuzoğlu: Ben o zaman hemen genel sağlık sigortasında kısaca bahsedeyim geçeyim. Genel Sağlık Sigortası dediğim husus tüm vatandaģlarımızın Türkiye Cumhuriyeti dâhilinde bulunan tüm vatandaģlarımızın hepsini genel sağlık sigortası kapsamına almakla ilgili bir husustur. Yani devlet sen sosyal güvenliğe tâbi değilsin, sen herhangi bir yerde çalıģmıyorsun demek suretiyle herhangi vatandaģımızın altında diye bir mazereti olamaz. Biliyorsunuz yeni kanunda 18 yaģından küçük çocukların tamamı genel sağlık sigortası kapsamına alınmıģ durumda. Bununla ilgili bir hususla Ģuanda mevcut müdürlüğümüzde düzenlenen Ģartlar konulmuģ durumunda. Asgari ücretin diyor üçte birinden az geliriniz varsa genel sağlık sigortası kapsamına alınacaksınız diyor. ġuanda 213 milyon liradan az geliriniz 14

15 varsa eğer aile içindeki geliriniz kiģi baģına düģen gelir 213 liradan aģağı ise siz de devlet tarafından sağlık primi ödenmek suretiyle genel sağlık sigortası kapsamına alınmıyorsunuz. Peki, bu iģlemi nasıl yapıyorsunuz derseniz. Bizler kaymakamlıklara yönlendiriyoruz. Kaymakamlıklarda orada genel tespit yapabilmek için o yazıları bize gönderiyorlar. 213 YTL nin altında ise biz kendilerine hiçbir ücret veya daha doğrusu hastaneden hiçbir ücret almaksızın veya prim almaksızın kendilerine bakılmaktadır. Bu çok önemli daha önceden sağlık yardımlarından yararlanması için bir kiģinin 90 günde sigortalının kendisi için de 90 günde aile fertleri için de 120 gündü, bu Ģuanda tüm BAĞKUR, Emekli Sandığı ve SSK için 30 güne düģürülmüģ durumdadır bu çok önemli bir uygulamadır. KiĢinin atıyorum 89 günü var. Ama o tedaviye de ihtiyacı var. Bundan yararlanamıyordu. Bu 30 güne düģürülmüģ durumdadır bu önemli bir uygulamadır. Sorularınız varsa onlara geçebiliriz. TeĢekkür ederim. Prof. Dr. İsmail Bircan: Sosyal Güvenlik Kurumu BaĢkanlığı nın iki değerli elemanına çok teģekkür ediyoruz. Gerçekten bir ülkenin sosyal güvenlik kurumu iyi iģliyorsa veya sosyal güvenlik hizmetleri iyi iģliyorsa o ülke hem ekonomik anlamda hem de sosyal anlamda geliģmiģ oluyor. Bir ülkenin geliģmiģliğini gösteren çok farklı göstergeler var. Bunlardan bir tanesi de kiģi baģına düģen gelir olduğu gibi, bir tanesi de o ülkedeki ücretli sayısının ya da gelir elde eden çalıģan kiģi sayısının fazlalığıyla ölçülüyor, çok farklı değiģken var 53 adet. O nedenle sosyal güvenlik öğrencilik yaģamımızda gerekli, çünkü Ģuanda öğrencilerimizde bağımlı sigortalı veya kendileri sigortalı olabiliyorlar, anneleri babaları vasıtasıyla. ÇalıĢanlar sigortalı olabiliyorlar ve emekliler emekli olduktan sonra yaģlılık aylığına hak kazanıyorlar. Dolayısıyla bu faaliyetlerin etkin bir Ģekilde sürdürülmesi esas, zaten bir ülkenin geliģmiģliğinde bu tür hizmetlerin hızlı etkin ve zamanında yapılmasıyla doğru orantılı olarak ölçebiliyoruz, o nedenle sosyal güvenlik sisteminin yaygınlaģtırılması çok önemli. Benim verdiğim rakamlar %81 söylemiģtim 2007 yılı rakamlarıydı. Cüneyt Bey %90 a çıktığını söyledi bu da sevindirici bir durum tabii Türkiye açısından. Bir de sevindirici bir durum daha var, o da hayatta kalma süresi dediğimiz yaģam ümidi yaģam beklentisi dediğimiz süre Türkiye de artıyor. Geçtiğimiz yıllarda son 15 yıllık dönemde 65 civarındaydı. YaĢam ümidi ortalama olarak yaģayan kiģi sayısının ortalama ömrü Türkiye de Ģuanda bayanlarda 71, erkeklerde 70 e yükseldi yılında da yapılan tahminlerde bunun 80 den 83 e çıkacağı varsayılıyor. Yani giderek refah düzeyi arttıkça ülkelerde gelir düzeyi arttıkça bu yaģam ümidi dediğimiz hayatta kalma süresi uzuyor. O nedenle sosyal güvenlik sisteminin çalıģma hayatında hem öğrencilik hayatında hem de emeklilik yaģamınızda yani pasif sigortalı olduğunuz dönemlerde çok önemli. Ġki nedenle önemli; bir kere gelir getirici bir aylığınız olması lazım yani bir gelire sahip olmanız lazım. Ġkincisi de sağlık hizmetini sağlamamız lazım. O nedenle sağlık hizmetlerinde ve sosyal güvenlik hizmetlerinde bu tür iyileģtirmeler gerçekleģtirildi. Bunun içinde 5510 ve 5754 sayılı yasalarda yapılan değiģiklikleri değerli uzmanlarımız bizimle paylaģtılar. Böylece de bu panelimizi tamamlamıģ olduk. ġimdi varsa sorularınızı alalım çünkü sorularda çok önemli. Mesela buradan mezun olduktan sonra, 3 yıl sonra, yani 4 yıl sonra veya seneye mezun olduktan sonra, farklı sınıflardan bölümlerden öğrenciler var aramızda. Dört konuda çalıģabiliyorsunuz ya iģveren oluyorsunuz kendi iģinizi kuruyorsunuz ya ücretli oluyorsunuz bir kurumda çalıģıyorsunuz ister kamuda ister özel sektörde ya bağımsız çalıģıyorsunuz veya ücretsiz aile iģçisi oluyorsunuz, tarımda çalıģanlar biliyorsunuz ücretsiz aile iģçisi konumunda. O halde bu tür konularda istihdam edilmeye baģladığınız andan itibaren nasıl bir sosyal güvenlikle karģılaģacaksınız bu çok önemli. Onun için belki benim ilk soruyu bu Ģekilde sorayım. Mezun olan mezunlarımız genç mezunlarımız bu dört istihdam türünde karģılaģtıkları zaman nasıl bir baģlangıç yapacaklar yani nereye baģvuracaklar? Bununla ilgili Cüneyt Bey den bilgi alalım. Cüneyt Olgaç: TeĢekkür ederim hocam. ġimdi mezun olacak arkadaģlarımız eğer ki bir banka ticaret odasında çalıģmaya baģlarsa, -bizim kanunun geçici 20. maddesi kapsamında sandıkları var- orada o bankanın ilgili insan kaynakları departmanı bunların sigortalıya iģe giriģ bildirgelerinden sosyal güvenliklerine kavuģturacak. Eğer bunlar kamu sektöründe ve 4C dediğimiz yeni dönemde devlet memuru statüsünde ya da 4B kapsamında çalıģmaya baģlarlarsa bağımsız çalıģmaları durumunda eğer ki gerçek kiģi olarak bir bağımsız bir iģ 15

16 yapmaya baģlarlarsa bunlar muhakkak öncelikle vergi dairelerine zaten vergi sicil numarası alacaklar. Bizim Gelir Dairesi BaĢkanlığı yla yapmıģ olduğumuz protokoller çerçevesinde bu arkadaģlarımızın vergi sicil numarası almasıyla birlikte bizim ekrana isim ve soyadları düģüyor, vergi sicil numaraları düģüyor, TC Kimlik numaraları düģüyor. Bunları otomatik olarak biz seçiliyoruz sosyal güvelik için. BaĢka bir bildirimde bulunmalarına gerek yok. Eğer tarımda tarımsal bir faaliyet yapmak suretiyle çalıģırlarsa, bundan tarımsal faaliyet neticesinde toplamıģ oldukları gelirlerinin giderlerinden o faaliyet için yapılan giderler düģüldükten sonra aylık gelirleri asgari ücretin altında ise bunların otomatik olarak primlerini devlet karģılıyor ve bunlar sigortalı olarak saymıyoruz, çünkü gelir yeterli değil diyoruz. Genel sağlık sigortası kapsamında devlet ödüyor. Eğer ortalama aylık gelirleri asgari ücretin üzerinde ise, bunlar gelirleri tutarında asgari ücret veya beyan edecekleri tutarlar üzerinden kendi primlerini ödeyecekler. Eğer ki devlet memuru olarak çalıģmaya baģlarlarsa bununla ilgili kamu kurum ve kuruluģlarının insan kaynaklarının bölümü sosyal güvenlik kurumuna 15 günlük süre içerisinde Ahmet, Mehmet çalıģmaya baģlamıģtır, bilgileri Ģunlardır, diye bildiriliyor ve her ay düzenli olarak hizmetlerini sosyal güvenlik kurumuna aktarıyor. Bu Ģekilde çalıģmaya baģlarlarsa bu prosedüre tâbi olacaklar. Ben arkadaģlarımıza Ģunu da söylemek istiyorum. Aslında sürekli yenilik olarak biz dediğimiz gibi yani 71 milyon 517 bin 100 kiģiyi ilgilendiren bir kurumuz gerek kendileri gerek ailevi ilgili olarak sorular sorabilirler medeni cesaretlerini arttırarak. Çünkü biz de oradaydık hatırlıyorum. Okurken yani soru sorsak mı, sormasak mı nasıl olur, sesimiz çıkar mı çıkmaz mı? Bence hiç gereği yok varsa kafamızda sorularımız lütfen bizlere iletin cevabını verelim. TeĢekkür ederim. Pınar Beyhan Schurman: Yabancılarla ilgili bir takım yeni düzenlemeler olduğundan bahsettiniz. Bu kiģiler acaba dıģarıdan prim ödeyerek isteğe bağlı sigortalı olabilirler mi? Sadık Abanuzoğlu: Yabancı uyruklularla ilgili sözleģme yaptığımız ülkelerdeki yabancı uyruklular var, bir de sözleģme yapmadığımız ülkeler var. Mesela burada sözleģme yaptığımız yaklaģık 20 tane ülke var. Bunlar ilgili yani karģılıklı esas doğrultusunda sigortalılık yapmıyor. SözleĢme yapmadığımız ülkelerle ilgili olarak mesela yabancı ülkelerin buraya bir iģ yapmak için gönderilen bir iģçi yabancı ülkedeki bir iģçi dıģarıda sigortalı olduğunu bize ispat ederse, kuruma belgelerse, biz onu tekrar sigortalı yapmıyoruz. Ancak kendisinin böyle bir sigortalı yoksa yani bağlı bulunduğu tâbi olduğu ülkeler böyle bir sigortalılığı yoksa biz onu sigorta kapsamına alıyoruz. Pınar Beyhan Schurman: Ama bir yerde çalıģıyor olması gerekiyor ülkede. Sadık Abanuzoğlu: Tabii ki. Pınar Beyhan Schurman: Amerika bu ülkeler arasında mı? Sadık Abanuzoğlu: Amerika isteğe bağlı ülkeler arasında değil. Bir de Ģöyle bir durum var. Türkiye de yabancı ülkelere bir iģ yapmak için iģçileri göndermesi mesela Kazakistan a, bunlarla sözleģmesi olmayan ülkeler eskiden bunlar uzun vadeli sigorta kolları dediğimiz topluluk sigortası kapsamındaydı. ġimdi ise bunların aileleri hep mâğdur olmuģlardır kısa vadeli iģ kazası meslek hastalığından mâğdur olmuģlardır. Bakılamıyor yani bizim hastanelere geldiğiniz zaman sağlık kurumlarına geldiği zaman bu mâğduriyeti gidermek için tam tersi yapıldı. Bunlar kısa vadeli sigorta koluna hastalık, iģ kazası, meslek hastalığı, sigorta koluna tanımlarına tâbi oldular. Uzun vadeliye de isteğe bağlı olarak kendileri müracaat ederlerse bu haktan yararlanıyorlar, onlarla ilgili de bütün boģluklar giderilmiģ durumda bu konunda. Cüneyt Olgaç: Ben üstadımın söylediklerine bir Ģey eklemek istiyorum. ġimdi üstadımın söylediği bütün sosyal güvenlik çalıģması çerçevesinde bir de kabiliyet esasına göre olanların durumu siz dediniz ki Türkiye de yaģayan bir yabancı isteğe bağlı sigortalı olabilir mi? Olabilir. O bir yıl oturmuģsa %32,5 bir yıldan daha fazla oturmuģsa %32,5 bir yıla kadar 16

17 oturmuģsa %20 ödeyecek. Çünkü kanun der ki genel sağlık sigortalısı açısından yabancıların muhakkak en az bir yıl oturması gerekiyor. Bir yıldan sonra genel sağlık sigortası olacağı için %12 oranında, %20 oranında bir yıla kadar uzun vadeli sigorta kolları primi ödemek suretiyle sigortalı olabilir ama sağlık yardımı alamaz dediğimiz hükümden dolayı. TeĢekkür ederim. Altan Atalay: ġimdi genel olarak sosyal güvenlikte iki kesim var biri iģlemi yapanlar biri de iģlemden faydalananlar. Hizmet alanlar hizmet verenler. ġimdi sosyal güvenlik kurumunun iģlemini yapanlar açısından getirmiģ olduğu çok büyük kolaylıklar var. Ancak iģlemi alanlar kısmında çoğu kiģinin bilgi eksikliği var. Sigortalılara TC Kimlik hakkaniyeti verilir diye siz söylediniz, bunu tabii çoğu bilmiyor. Kurumun buna yönelik en azından kullanım kitapçığı Ģeklinde her üründe olduğu gibi nasıl kullanılacağı Ģeklinde buna yönelik bir çalıģması var mı? Ġkinci sorum da iģverenlerle ilgili bir soru anonim Ģirkette kurucu ortak olduğunda, limitet Ģirkette müdür statüsünde olanların her herhangi bir yerde sigortalı olup BAĞKUR lu oldukları durumda bildirimler nasıl yapılacaktır? Onu soracaktım size. Sadık Abanuzoğlu: ġimdi birinci hususu ben cevaplayayım. Ġkinci hususu da Cüneyt Bey cevaplasın. ġimdi sizin söylediğiniz konu daha çok sağlık karnesiyle ilgiliydi. Ulucanlar Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürü Sadık Abanuzoğlu: Genel olarak, bunları siz duyuruyor musunuz diyorsunuz. Biz kendi internet ortamından duyurmaya yani kendi tarafımızdan duyurmaya çalıģıyoruz. Bu konuda baģarılı mıyız derseniz. Ona olumlu cevap veremeyeceğim açıkçası. Çünkü hakikaten uygulamalarımız çok iyi çok güzel uygulamalar. Ama bunları sigortalılarımıza hak sahiplerine duyurma noktasında birazcık eksiklerimiz olabilir. Ama bunu zaman içinde en kısa sürede duyurmaya çalıģacağız o anlamda. Ama dediğimiz gibi hakikaten öğrenci arkadaģlarımız sormadı ama. Her biri üniversitelerde sağlık hizmetlerinden yararlanırken bazı Ģeyleri keģfediyoruz sağlık yardımından kesilebiliyor. ġimdi biz yeni uygulamada ne yapıyoruz? ĠĢte orta öğrenim son sene yani daha doğrusu ilköğretim 18, ortaöğretimde 20, üniversite 25 yaģına kadar sağlık hizmetlerinden faydalandırıyoruz. Zaman zaman sağlık hizmetlerinden mesela kesilebiliyor. O durumda ne yapabiliyoruz? Diyoruz ki üniversiteden okuduğuna dair belge getir o belgeyi alıyoruz tekrar aktivasyon iģlemlerini yapıyoruz. Çünkü çok sık karģılaģtığımız bir durum. Zaman zaman gidiyorum sağlık kurumuna TC numarası gözükmüyor. ġuanda TC numarasını verdiğimiz zaman bir hastanede sizlerin sağlık hizmetlerinden yararlanmanız gerekir. Ama bu tür aksaklıklar oluyor, karģılaģtığımız en büyük sorunlardan bir tanesi de bu. Yani böyle bir durum olduğu zaman öğrenci arkadaģlarımızın belgesiyle beraber sosyal güvenlik kurumuna hem birimine giderse onun için bu sorun çözülür. Cüneyt Olgaç: Ben merkezde olduğum için, birazda merkezi temsil ettiğim için Altan Bey in birinci sorusuna da cevap vermek istiyorum. Biz sosyal güvenlik el kitabını hazırladık; 100 Soruda Sosyal Güvenlik Reformu diye. El broģürleri hazırladık; iģveren rehberi, sigortalı rehberi, sigortalı hak yükümlülükleri, iģveren hak yükümlülükleri, üst baģlığı, rehberlik bir de genel sağlık sigortası uygulama rehberi diye üç ayrı rehber hazırladık ve dağıttık. Bütün il müdürlerimizi de bu Ģekilde formatlarını vermek suretiyle ayrıca sigortalıya da göndermek suretiyle bunların dağıtılmasını önerdik. Yine web sayfamızda sorun cevaplayalım diye bir bölüm var adresimizde. O sorularımız yoğunluktan dolayı 15 gün içerisinde cevaplanıyor çünkü çok ciddi sorular geliyor. Onları cevaplamak için 15 gün süremiz var. Bunları yapıyoruz. Bununla bilgilendirme toplantıları da yapıyoruz. Son olarak Türk ve Odalar Borsalar Birliği 13 ilde bilgilendirme toplantısı yaptık. 19 ġubat PerĢembe günü ben gittim mesela Alman Büyükelçiliği orada Sosyal Güvenlik Reformunu anlattım tercüman vasıtasıyla. Yani bütün kamu, kurum ve kuruluģlarını biz bilgilendirme yapılan gayreti içerisindeyiz onu ifade edeyim. Ġkinci soru anonim Ģirketin veya limitet Ģirketin müdürleri bir yerde sigortalı iken yani 4A lıyken gidip baģka Ģirkette ortak olsa bunun bildirimleri nasıl olacak? Sunumda biraz ifade etmeye çalıģtım. Sigortalı niteliğinin çakıģması halinde özellikle 4A ve 4B de önce hangisi baģlıyorsa o kesintiye uğrayana kadar devam eder, diğeri baģlamaz sosyal güvenlik ilkesi gereği. 17

18 Dolayısıyla ben bir A Ģirketinde çalıģırken, B Aġ nin de ortağı olursam ya da B limitet Ģirketinin mesul müdürü olursam benim 4A lığım kesintiye uğrayana kadar 4B li olmam bildirimin yapılmaması lazım. TeĢekkür ederim. Soru: Bir iģ yerinde iģçinin istemesi durumunda o kiģiyi sigortasız çalıģtırmak mümkün müdür? Yani yasal mı bu? Cüneyt Olgaç: ġimdi sosyal güvenlik hakkı devredilemez vazgeçilemez bir hak olduğu için iģveren ve sigortalının muvazaalı bir Ģekilde karģı kullanmak suretiyle yapacakları anlaģma fiilen mümkün ama hukuken yasak cezai müeyyidesi var. Çünkü uygulama da çok geç 10 yıllık tecrübesiyle söylüyorum ben. Bu Ģekilde anlaģmıģ, benim paraya ihtiyacım var. Sigorta primlerimi bana ver. Beni sigortalı yapma ve bir yıl iki yıl sonra o sigortalı o iģçi iģvereni Ģikayet ediyor. Ben Ģu kadar çalıģtım, beni hiç bildirmedi, belgelerim de Ģunlar. Bu sefer ne yapıyoruz? Kontrol memuru arkadaģımız veya müfettiģ arkadaģımız inceliyor. Bakıyor evet gerçekten o Ģahıs orada çalıģmıģ Ģu tarihler arasında çalıģmıģ. Bir de kurum ticaret belgeleri sigortalı giriģ belgeleri çok ciddi meblağlara ulaģan cezai müeyyideler uygulanıyor. Yani para cezaları çok sakıncalı bir durum iģvereni çok ciddi sıkıntıya sokacak bir durum yapılmaması gereken bir durum yapılamaz yasa buna hiç caiz vermiyor. Sadık Abanuzoğlu: Bu hususta o uygulamaya yönelik bir Ģey söylemek isterim. ġimdi iģverenin bildirme yükümlülüğü olduğu gibi iģin kontrol anlamında da sigortalıların kendilerini kuruma bildirmeleri gerekiyor. Bu suretle iģveren bildirmese dahi bizim öyle yükümlüğümüz de var. ĠĢverene bırakmamak üzere o zaman biz kendimiz onu sigortalı yapıyoruz. Sigortalı da kontrol etmiģ oluyor yani sigortalının vereceği dilekçeyle bunu kontrol etmiģ oluyoruz formla beraber. Soru: Uzmanlarımız Türkiye yle diğer ülkelerin de emeklilik yaģlarını kıyaslamıģlar. Kendilerine bir sorum olacak. Acaba bu Türkiye nin ekonomik koģulları altında ben 60 yaģında emekli olacağım. Siz nasıl değerlendirdiniz? Yani siz muhtemelen 60 yaģınızın altında emekli olacaksınız yani 48 gibi mi? Sadık Abanuzoğlu: Ben 54 yaģında olacağım. Soru: 54 yaģında olacaksınız. Siz nasıl değerlendirdiniz bunu? Çünkü bizim ülkemizdeki yoksulluk sınırının 4 kiģilik bir aile için 2 milyar küsur olduğunu hepimiz biliyoruz. Ġnsanların büyük bir geçim sıkıntısında olduğundan dolayı emekli olduktan sonra çalıģtıklarını da biliyoruz. Siz acaba kendinizi bizim yerimize koysanız bunu nasıl değerlendirdiniz? TeĢekkür ederim. Cüneyt Olgaç: Ben teģekkür ederim. Tabii ben de 60 yaģında emekli olacağım onu söyleyeyim öncelikle aynı dönemde olmamıza rağmen farklı yaģ grubunda olmamız nedeniyle. Tabii bizim kendi Ģahsi kanaatimiz Ģu; bir kere her mesleğin bir yaģ emeklilik yaģı olması lazım. Yani bir inģaat iģçisi 65 yaģına kadar kimse çalıģtırmaz ya da düģünün Ģehirlerarası yolcu taģımacılığı yapan bir otobüs firmasının Ģoförünü 60 yaģında, refleksleri düģmüģ iģ göremez bir insan, dolayısıyla bununla ilgili olarak çalıģmalar var. Ancak bugünkü ekonomik Ģartlar altında bunun hayata geçirilmesi çok zor. Özellikle yasa yapma esnasında biliyorsunuz yaģa itiraz edilmedi sadece prim ödeme gün sayısına sendikalar itiraz etti ve Sayın Bakan ile ortak basın toplantısı yapıldı. Biz sigortalılar içinde 9000 günü yazmıģtık. Bu parametrelerimizden bir tanesiydi temel parametrelerimizden bir tanesiydi e düģüldü. Yani 5 yıl az çalıģsın ileriki yaģta emekli olsun. Tabii burada önemli olan bir husus daha var. Bakıyoruz geçmiģte sürekli 38, 43 yaģında emekli olan insanlarımız var. BarıĢ Manço nun bir Ģarkısı var; sen ye sarı çizmeli Mehmet Ağa ödesin, dolayısıyla biz diyelim ki bu uygulamayı yapmazsak ileriye doğru bizim dedelerimizden erken yaģta emekli olanlardan bize kalan maliyet bu nimet külfet dengesi maalesef geçmiģte gözetilmeden yapılmıģ bir uygulama bu sistemin düzeltilmesi lazım. Eğer kayıt dıģı istihdam kayıt altına alınırsa sizin söylediğiniz 18

19 hem o 60 yaģtan önce emekli olabilme hem de daha erken prim ödeme gün sayısında emekli olabilme imkânı var. Benim Ģahsi kanaatim öncelikle bu kayıt dıģı istihdamının kayıt altına alınması, onu takip eden durumda her meslek için bir emeklilik yaģı olması lazım. Yani dediğim gibi yani bir büroda oturan insanın çalıģmasıyla bir inģaatta çalıģan bir değil ya da düģünün kömür madenlerinde metrede kömür çıkaran iģçilerin durumu bir değil. Bunların hepsi tartıģıldı görüģüldü. En son sendikalarla yapılan anlaģma üzerine bu 2036 dan itibaren 2048 den itibaren 65 yaģ uygulaması olacak. Tabii haklısınız yani bu Ģartlar altında ülkemizde özellikle belli meslek gruplarında bu yaģlarda iģçi çalıģtırmak çok zor o konuda haklısınız yani ben onu söyleyeyim. TeĢekkür ederim. Prof. Dr. İsmail Bircan: Bir de baģka bir boyutu da var öğrenci arkadaģımızın sorduğu sorunun içinde. Dedi ki emekli olup da çalıģan sayısı da var, yani belli ölçüde çalıģan var emeklilerde. Biliyorsunuz açlık sınırı dünyada yoksulluk sınırı önemli rakamlar haline geldi. Artık Türkiye de dünyada 2 milyar insan açlık sınırında, 1000 doların altında yaģadığını biliyoruz. O nedenle yaģamını sürdürebilmesi için emekli maaģı veya ücreti aylığı yetmediği zaman ne yapıyor tekrar çalıģma yaģamına dönüyor. Ama geliģmiģ ülkelerde emeklilik aylığı pasif olduğu sürece elde ettiği gelir onun yaģamını sürdürebilir hale getiriyor. Türkiye de maalesef bu böyle olamadığı için emekli olup da çok sayıda insan hem kamuda, hem özel sektörde, hem de kendi iģini yapmaya devam eden haliyle çalıģmasını sürdürüyor. Onun için de sanıyorum gelecek dönemlerde yine sosyal güvenlik kurumumuz bu ücretlerle ilgili, yaģanabilir gelirle ilgili çalıģmalar yapması lazım, zaten sistemin de çok kısa süre içinde kendini tedavi eder hale gelmesi de bu çalıģmalara bağlı. Üç kurum birleģti SSK, BAĞKUR ve Emekli Sandığı. Gelecek dönemlerde yaģ birleģtirilmesi yapılacak da ortalama yaģ yükseltilmiģ oluyor. Diğer uygulamalar zaman içinde devreye girdi, girmeye devam edecek. Dolayısıyla bütün bunlar bizim aktüeryal dengesi dediğimiz sistemin oturmasına bağlı, arkadaģlarımız örneğini verdi 7 çalıģan bir emekliye baktığı süre içinde bu 1.95 gibi bir rakam yani 2 nin altında, dolayısıyla bu dengenin sağlanması gerekiyor. Onun içinde yüzde olarak %45 ve %55 arasında olan bir kayıt dıģı ekonomi var Türkiye de biliyorsunuz yapılan tahminler böyle. Bu %45 ve %55 arasındaki kayıt dıģı ekonominin büyük ölçüde kayda alınmasıyla sosyal güvenlik kuruluģu bu gelir kaynaklarını arttıracak. ġuanda kayıt dıģı çalıģtığı için prim ödemiyor. Prim ödemediği için o sistemden yararlananların külfeti artıyor. Arttığı için de devlet ne yapıyor; bütçesinden ona kaynak aktarmaya devam ediyor. Hâlbuki o kaynakları baģka alanlarda kullanıp, ülkenin diğer ihtiyacı olan kalkınma hedeflerine yönelik olarak diğer sektörlere yatırım yapabiliriz, eğitime yatırım yapabiliriz sağlık hizmetlerine yatırım yapabiliriz. Dolayısıyla bu tür aktüeryal dengesinin yetersizliği nedeniyle ödemeler yapıyor devlet de, çalıģanlar da oldukça pasif. BaĢka sorusu olan var mı? Soru: Hocam benim sorum hem Cüneyt Bey e hem Sadık Bey e peģ peģe gelecek. ġimdi ben Emekli Sandığı üyesiyim. Benim part-time çalıģan bir çocuğum vardı, bu çalıģma esnasında, aynı zamanda üniversite öğrencisiydi. Rahatsızlandı ve benim sağlık fiģimi kullanıyordu kendisi. Ancak hastaneye gittiğimizde sen bu sağlık fiģini kullanamazsın dediler. Ben yaģadığım için bunu size söylüyorum. Peki, ne yapacağız? Hemen sağlık fiģine el koydular. Çocuğun part-time çalıģmıģ olduğu yerden öyle veya böyle ayrıldığını varsayalım. Ġyi ayrıldığını veya kötü ayrıldığını varsayalım. ġimdi gidip oradan ben sevk kâğıdı isteyeceğim. Alacağım tekrar getireceğim hastaneye. Belki o hastane bana bakmayacak, baģka bir hastaneye yönlendirecek. O aģamada o çocukta oluģabilecek sağlık sıkıntılarını nasıl giderecektim? Ġki sağlık fiģiyle, karnesine el koydular. 6 ay sonra vereceğiz dedi Emekli Sandığı. Bize dediler ki, Ulucanlara gideceksiniz, SSK lı olduğuna dair o belgede sağlık karnesi kullanmadığına dair yazı getireceksiniz. Pekala, madem ki sosyal güvenlik kurumu durumuna gelindi, Emekli Sandığı olmuģ, SSK lı olmuģ BAĞKUR lu olmuģ, sağlık sigortasında değiģen nedir? Biraz önce siz cenaze giderleriyle ilgili bir Ģey söylediniz ve çok düģük dediniz. ġimdi büyük Ģehirde yaģayan 247 lirayla buradan KarĢıyaka Mezarlığı na bir otobüs tutamaz 247 lirayla. Emekli Sandığı 900 küsur alıyor. 919 mu? Peki, büyük Ģehirde cenazesi olanlar diğer küçük yerdeki cenazesi olanın farkı ne olacak o zaman? Sizler bunları kanun yapıcılara iletiyor musunuz, yoksa bu konuda çalıģmalarınız var mı? TeĢekkür ederim. 19

20 Soru: ÇalıĢanların çevre ve emekli paraları düģürülüyor, yaģları yükseltiliyor. Soru: Birde Ģunu söyleyeceğim. Yani milletvekilleri 2 yılda emekli oluyor. Bunun için bir çalıģma var mı aynı Ģekilde devam edecek mi? Ulucanlar Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürü Sadık Abanuzoğlu: ġimdi hocam cenaze yardımıyla ilgili olarak ben eleģtirimi ortaya koydum. Orada bir standart norm birliği yok. Fakat haksız bir uygulama var. Bu uygulamayı iptal eden Anayasa Mahkemesi ona saygı duyuyoruz, yargının verdiği karar çünkü orada bir haksızlık söz konusu yani onun giderilmesi lazım. Yani taģradakilerle Ankara Ġstanbul daki masraflar aynı olmayacaktır haliyle. Onun bir makul bir seviyeye getirilmesi gerekiyor o konuda hem fikiriz yani. Diğer hususla ilgili olarak da sizin çocuğunuz part-time çalıģıyor değil mi? Soru: ÇalıĢıyordu. Sadık Abanuzoğlu: Ayrıldı. Soru: Tabii ayrıldı. O arada rahatsızlandı. Sadık Abanuzoğlu: Sosyal güvenlik ilkeleri çerçevesinde önce kendi çalıģmasına bakılır. Eğer kendi çalıģmasından dolayı bir Ģeyi varsa ondan yararlandırılır. Part-time durumunda Ģuanda yasanın belki de en önemli değiģtirilecek noktalardan bir tanesi o olabilir. Ayın belli günlerinde çalıģıp, belli günlerinde çalıģmayan sigortalılar için yani 29 gün dahi çalıģsa 30 gün eğer genel sağlık sigortasında prim ödemezse yaralanamıyor. En çok eleģtirilen nokta o olabilir. Sizin bir çocuğunuzun tekrar sizin üzerinize sağlık yardımından faydalanabilmesi için çocuğunuz sigortalı veya kendi sigortalığından kaynaklanan çalıģmasını bitirmesi gerekir. Soru: 6 aylık süre içerisinde sağlık karnesi verilmeyeceği beyan ediliyor. 6 ay ben ne yapacağım. Bakın yeģil kartlı diyorsunuz. Sadık Abanuzoğlu: Öyle bir Ģey yok size yanlıģ bir bilgi verilmiģ olabilir Mehmet Bey: Emekli Sandığı vermedi efendim. Ben yaģadığımı anlatıyorum. Sadık Abanuzoğlu: Onu bir görüģelim. Yani Ģuan için hak ediyorsa mutlaka verilir. Çünkü bizzat ben uygulamanın içinde olduğum için biliyorum. Cüneyt Olgaç: Kaç yaģında çocuğunuz? Mehmet Bey: Üniversite son sınıfta. Sadık Abanuzoğlu: Özürlü değil demi? Soru: Hayır. Cüneyt Olgaç: YaĢı kaç? Soru: 24 Cüneyt Olgaç: Özellikle hak sahibi olan çocukların çalıģtıktan sonra anne babası tarafından sağlık yardımı alabilmesi için öncelikle gelir tespitine tâbi tutulması lazım. Onu kastetmiģ olabilirler. 20