Düflünme Stilleri. (Orijinal: Thinking Styles)

Transkript

1 Düflünme Stilleri (Orijinal: Thinking Styles) Yazar: Robert J. Sternberg Çevirmen: Esin Güngör Redaktör: Çi dem Aksoy Yay n Yönetmeni: Defne Tokay E itim Dan flman : Tülin Büyükalkan Tasar m: Ça la Turgul Dizgi: Hüseyin Vatan Bask : Acar Bas m ve Cilt San. Tic. A.fi. Orijinal Eser: Cambridge University Press Türkçe Çeviri: SEV Matbaac l k ve Yay nc l k E itim Ticaret A.fi Telif yasas gere i bu kitab n tüm Türkçe yay n haklar SEV Matbaac l k ve Yay nc l k E itim Ticaret A.fi. ne aittir. Tan t m yaz lar d fl nda, yay nc n n izni olmaks z n hiçbir biçimde kullan lamaz ve ço alt lamaz. SEV Matbaac l k ve Yay nc l k E itim Ticaret A.fi. Mahir z Cad., No.17, B Blok, Kat 2, 34662, Altunizade, Üsküdar, stanbul Telefon: Faks: Kütüphane Bilgi Kart (CIP) Sternberg, R.J., Düflünme Stilleri stanbul, SEV-YAY 2009, 173 sayfa ISBN:

2 Bana düflünme stilleri hakk nda herkesten daha yararl fleyler ö reten ve benim de kendilerine baz yararl fleyler ö retmifl olmay umdu um çocuklar m Seth ve Sara ya ithaf edilmifltir.

3 > Düflünme Stilleri Önsöz Bölüm 1: Düflünme Stillerinin Do as Düflünme Stilleri Nedir ve Neden Gereklidir? Düflünme Stillerinin fllevleri Düflünme Stillerinin Biçimleri Düflünme Stillerinin Düzeyleri, Kapsam ve E ilimleri Bölüm 2. Düflünme Stillerinin lkeleri ve Geliflimi Düflünme Stillerinin lkeleri Düflünme Stillerinin Geliflimi Bölüm 3. Okulda, Araflt rma ve Kuramlarda Düflünme Stilleri S n fta Düflünme Stilleri Stillerle lgili Kuram ve Araflt rmalar n K sa Bir Özeti Neden Zihinsel Özyönetim Kuram? Notlar Dizin Yazar Hakk nda

4 > Önsöz Befl okula gittim ve beflinden de diploma ald m: Tuscan lkokulu, Maplewood Ortaokulu, Columbia Lisesi, Yale Üniversitesi ve Stanford Üniversitesi. Her yeni okulda bir öncekinden daha baflar l oldum bazen biraz daha baflar l, bazen çok daha baflar l ama hep daha baflar l. Ayn zamanda baflkalar n n, kendi okul yaflamlar nda ilerlerken, gittikleri her yeni okulda biraz daha baflar s z olduklar n gözlemledim. Bizler ola and fl de ildik: Baz ö renciler geçtikleri her yeni okulda daha baflar s z, baz lar ysa her seferinde biraz daha baflar l, di erleriyse her okulda eflit derecede baflar l olurlar. Bu rastlant eseri midir? Hay r. Ö renciler her yeni okulda biraz daha fazla (veya az) m gayret gösterir? Hay r. Öyleyse sebep nedir? çinde bulundu umuz toplumda, insan n akl na gelen ilk aç klama, bunun büyük olas l kla yeteneklerle ilgisi oldu udur. Bizler e itim sistemini kocaman genifl bir huni gibi görürüz; ama bu özel bir hunidir çünkü içinde bir dizi filtre vard r ve bu filtreler, birbirini izleyen her aflamada, biraz daha az say da kiflinin sonraki aflamaya geçmesine izin verir. Her biri bir okulu temsil eden bu filtrelerin dokusunun s kl birbirinden farkl d r. Yüksek düzeyde seçici olan okullar yaln zca en iyi ö rencileri geçiren çok s k dokunmufl, ince filtrelerdir; biraz daha az seçici okullar yine seçilmifl ö rencileri geçiren orta s kl kta dokunmufl filtrelerdir; daha da az seçici olan okullar ise daha yeteneksiz ö rencileri de geçiren kaba eleklerdir. Yetenekler, sözünü etti- im olguyu aç klamaz. Filtreli huni örne ine göre, huni darald kça veya filtrenin dokusu s klaflt kça, neredeyse tüm ö rencilerin e itim yaflamlar n n bir sonraki aflamas nda, bir öncekine göre biraz daha baflar s z olmalar n beklememiz gerekirdi. Oysa bu tür bir aç klama, huni giderek darald kça veya filtrenin dokusu giderek s klaflt kça artan bir baflar y aç klayamaz. Ama gerçekte birçok ö renci giderek daha baflar l olmaktad r. Bu durumun baflka bir aç klamas vard r; o da düflünme stilleriyle, yani sahip oldu umuz yetenekleri nas l kullanmay tercih etti imizle ilgilidir. Çevre, insanlar n düflünme stillerine daha uygun veya daha elveriflsiz hale geldikçe, insanlar e itim veya ifl yaflam n n birbirini izleyen aflamalar nda daha baflar l veya daha baflar s z olurlar. Bu kitapta, yetenekler ne kadar genifl kapsaml tan mlan rsa tan mlans n,

5 8> DÜfiÜNME ST LLER düflünme stillerinin de yetenekler kadar, hatta belki daha da önemli oldu unu savunaca m. Dolay s yla sosyal, duygusal ve uygulamaya yönelik zekâ veya çoklu zekâ kavramlar, insanlar n neler yapabildiklerini daha iyi anlayabilmemizi; stil kavram ise insanlar n neler yapmay tercih ettiklerini, yani sahip olduklar yeteneklerden nas l yararland klar n daha iyi anlamam z sa lar. Düflünme stili profiliniz çevrenize uyuyorsa baflar l olursunuz. Uymuyorsa s k nt çekersiniz. E itimin farkl düzeylerinde ve farkl derslerde farkl stiller ödüllendirilir. Bu yüzden, okul yaflam nda (veya iflinizde, hatta iliflkilerinizde) ilerledikçe, stil profilinizin çevrenin beklentilerine ve çevrenin sizi de erlendirme flekline ne kadar uydu una ba l olarak, daha baflar l veya baflar s z hale gelebilirsiniz. Keza, farkl meslekler ve mesleki derecelerde, farkl stiller farkl yollarla ödüllendirir. Bu kitab n konusu, stiller ve stillerin farkl çevrelere uygunlu udur. Elinizdeki kitap üç ana k sma ayr lm flt r. Birinci k s m ileri sürülen stil kuram - n ele al yor ve 13 önemli düflünme stilini tan ml yor. kinci k s m, düflünme stillerinin bafll ca ilkelerini sunuyor ve bunlar n insanlarda nas l ortaya ç k p geliflti ini aç kl yor. Üçüncü k s m ise s n fta düflünme ve ö renme stillerini, alternatif kuramlar ve ileri sürülen kuram n bence avantajl olan yönlerini ele al yor. Bu kitab n haz rlanmas na birçok kiflinin çok de erli katk lar oldu. Stiller konusunda iflbirli i yapt m ilk kifli olan Marie Martin, Düflünme Stilleri Envanteri nin ilk versiyonunu gelifltirirken benimle birlikte çal flt. Richard Wagner envanteri mükemmellefltirmeme yard m etti ve bu ifl için gereken normatif verilerin baz lar n toplad. Kitab n tüm bölümlerinde stilleri aç klar ve okurlara kendilerini de erlendirmede kullanabilecekleri araçlar sunarken, büyük ölçüde bu gelifltirilmifl envanterden yararland m. Elena Grigorenko mevcut ölçümleri daha da gelifltirdi ve yeni ölçümler oluflturdu. Ayr ca bu kitapta sözü edilen araflt rmalardan birkaç nda bizimle birlikte çal flt. Kendisi 8. bölümde esas al nan araflt rmay kaleme alan kiflilerden biridir. Yale de ders verdi im y llarda dan flmanl k yapt m lisans ve lisansüstü ö rencilerim ve bu kitab adam fl oldu um kendi çocuklar m, stilleri anlamama yard mc oldular. Bana verdi i sonsuz destek için eflim Alejandra Campos a ve bu projenin tüm aflamalar nda beni destekleyen Cambridge deki editörüm Julia Hough ya minnettar m. Sai Durvasula da metni bas ma haz rlamama yard mc oldu. Bu kitab n haz rlanmas ABD E itim Araflt rma ve Gelifltirme Dairesi nin R206R50001 numaral ödene i ile desteklenmifltir. Ancak bu kitapta yer alan ifadeler, ABD E itim Araflt rma ve Gelifltirme Dairesi nin veya ABD hükümetinin görüfllerini yans tmayabilir.