ARAS ELEKTRİK DAĞITIM A.Ş YILI RAPORU

Transkript

1 ARAS ELEKTRİK DAĞITIM A.Ş YILI RAPORU

2 Bu rapor, tarih ve 4046 sayılı Kanun ile tarih ve 6085 sayılı Kanun uyarınca düzenlenmiştir.

3 Kuruluşun adı Merkezi Bağlı olduğu kuruluş : Aras Elektrik Dağıtım A.Ş. : Erzurum : Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEDAŞ) Sermaye durumu Ortaklık Hisse adedi Taahhüt Edilen Ödenen Ödenmemiş TL % TL % TL % TEDAŞ Toplam

4 Karar organındaki unvanı Karar organı (Yönetim kurulu ) Adı ve soyadı Temsil ettiği kuruluş Kuruluştaki Görevi veya Mesleği Başlama tarihi Ayrılış tarihi 1 Başkan Fatih GÖKKAYA Özelleştirme İdaresi Başkanlığı TEDAŞ Genel Müdür Yardımcısı Devam ediyor 2 Üye Adnan TAŞKESENLİOĞLU,,,,,, Şirket Müdürü Devam ediyor 3 Üye Mustafa ÖZGÜL,,,,,, Kredi Yurtlar Kurumu Genel Müdür Yardımcısı Devam ediyor Denetim organındaki unvanı Denetçiler Adı ve soyadı Temsil ettiği kuruluş Asli görevi veya mesleği Başlama tarihi Ayrılış tarihi 1 Denetçi Mahmut SÜTÇÜ Özelleştirme İdaresi Başkanlığı Antalya Vergi Dairesi Başkanı Devam ediyor

5 İ Ç İ N D E K İ L E R Sayfa No I. TOPLU BAKIŞ I II. İDARİ BÜNYE 1 A- Mevzuat..1 B- Teşkilat..5 C- Personel durumu 9 III. MALİ BÜNYE 15 A- Mali durum..15 B- Mali sonuçlar...22 IV. İŞLETME ÇALIŞMALARI...25 A- Giderler B- Tedarik işleri...27 C- Üretim ve maliyetler D- Pazarlama 46 E- Sigorta işleri.. 52 F- İşletme sonuçları..52 G- İştirakler...60 H-Yatırımlar...60 V. BİLANÇO Aktif Pasif..88 VI. GELİR TABLOSU. 97 VII. EKLER.. 109

6 KISALTMALAR ABD : Amerika Birleşik Devletleri ABYS : Abone Bilgi Yönetim Sistemi AG : Alçak Gerilim AR-GE : Araştırma ve Geliştirme AYB : Avrupa Yatırım Bankası BTV : Belediye Tüketim Vergisi BYDK : Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu BYS : Bilgi Yönetim Sistemi CBS : Coğrafi Bilgi Sistemi DPT : Devlet Planlama Teşkilatı EDAŞ : Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi EPDK : Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu EÜAŞ : Elektrik Üretim Anonim Şirketi GPRS : Mobil iletişim üzerinden paket anahtarlamalı olarak veri iletimi sağlayan teknoloji GSMH : Gayri Safi Milli Hasıla GSYİH : Gayri Safi Yurt İçi Hasıla GWh : Giga Watt saat İHD : İşletme Hakkı Devri İMKB : İstanbul Menkul Kıymetler Borsası KAMU-İŞ : Kamu İşletmeleri İşverenler Sendikası KDV : Katma Değer Vergisi KHK KİT : Kanun Hükmünde Kararname : Kamu İktisadi Teşebbüsü KKH : Kayıp Kaçak Hedefi KÖK kv : Kesici Ölçü Kabini : kilo Volt kva kwh : kilo Volt Amper : kilo Watt saat MVA : Mega Volt Amper OG : Orta Gerilim ÖİB : Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ÖYK : Özelleştirme Yüksek Kurulu PSH : Perakende Satış Hizmeti PTT : Posta ve Telgraf Teşkilatı PMUM : Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi SGK : Sosyal Güvenlik Kurumu TEFE : Toptan Eşya Fiyat Endeksi TEDAŞ : Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi TEİAŞ TES-İŞ : Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi : Türkiye Enerji Su ve Gaz İşçileri Sendikası TETAŞ : Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Anonim Şirketi TTK : Türk Ticaret Kanunu İTİS : İşletme Toplu İş Sözleşmesi TM : Trafo Merkezi TRT : Türkiye Radyo Televizyon Kurumu TÜFE : Tüketici Fiyat Endeksi TÜİK : Türkiye İstatistik Kurumu ÜFE : Üretici Fiyat Endeksi YG : Yüksek Gerilim YPK : Yüksek Planlama Kurulu

7 I. TOPLU BAKIŞ Türkiye deki elektrik üretim, iletim, dağıtım ve ticaretine ilişkin faaliyetlerin entegre bir sistem içerisinde, bir kamu kurumu çatısı altında birleştirilmesi hedefi doğrultusunda, tarih ve 1312 sayılı Kanun ile imtiyazlı şirketlerin görev bölgeleri ve belediye sınırları dışında elektriğin üretim, iletim, dağıtım ve ticaretini yapmak amacıyla, KİT statüsünde TEK kurulmuş; daha sonra 1312 sayılı Kanuna ek ve değişiklikler getiren tarih ve 2705 sayılı Kanun hükümleri uyarınca da belediye, köyler ve bağlı birliklerinin elektrik hizmetleri, hak ve borçları ile Kuruma devredilerek kamu kesiminde hedeflenen bütünleşme sağlanmıştır yılında yürürlüğe giren 110 sayılı KHK ile 1312 sayılı TEK yasası yürürlükten kaldırılmış ve Türkiye Elektrik Kurumu Genel Müdürlüğünün hukuki bünyesi amaç ve faaliyet konuları yeniden düzenlenmiştir. 233 sayılı KİT ler Hakkında KHK nın 63. maddesi ile Kurumun kuruluşuna ilişkin 110 sayılı KHK yürürlükten kaldırılmış ve 60. maddesi uyarınca Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına bağlı KİT olarak yeniden kurulmuş ve ana statüsü tarih, sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak faaliyetlerini TEK olarak sürdürmeye devam etmiştir. Elektrik piyasasının serbestleştirilmesi ve özelleştirme hedefleri doğrultusunda tarihli, 93/4789 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile TEK; TEAŞ (üretim, iletim ve toptan satış) ve TEDAŞ (dağıtım ve perakende satış) olmak üzere önce ikiye ayrılmış; daha sonra 2001 yılına gelindiğinde dünya uygulamaları ile uyumlu bir şekilde 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu nun yürürlüğe girmesiyle TEAŞ yeniden yapılandırılarak üretim (EÜAŞ), iletim (TEİAŞ) ve ticaret (TETAŞ) faaliyetleri birbirinden yasal olarak ayrıştırılmıştır. Böylece üretim, iletim, dağıtım ve perakende satış faaliyetleri birbiriyle organik ilişkisi olmayan bağımsız kuruluşların rol aldığı alt sektörler haline gelmiş ve bu esnada doğal tekel niteliği taşıyan iletim ve dağıtım faaliyetlerinin düzenlenmesi ve yatırımcılar açısından iletim ve dağıtım şebekelerine ayrımcı olmayan bir erişim rejimini temin etmek üzere EPDK oluşturulmuştur. Bu kapsamlı düzenlemeler neticesinde, TEK in elektrik dağıtım müesseseleri TEDAŞ bünyesinde kalmış ve müesseselerin mevcut faaliyetleri, ticaret unvanları yeni duruma göre tescil edilmek suretiyle TEDAŞ yapısı içinde aynen devam etmiştir sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile elektriğin yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve çevreyle uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için, rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösterebilecek, mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir elektrik enerjisi piyasasının oluşturulması ve bu piyasada bağımsız bir düzenleme

8 ve denetimin sağlanması amaçlanmıştır. Söz konusu Kanunun 14 üncü maddesi ile TEDAŞ ve EÜAŞ ın bunların müessese, bağlı ortaklık, iştirak, işletme ve işletme birimleri ile varlıklarının özelleştirme işlemlerinin, 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun çerçevesinde ÖİB tarafından yürütüleceği hükme bağlanmıştır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının koordinatörlüğünde, DPT, Hazine Müsteşarlığı, EPDK ve ÖİB başta olmak üzere diğer ilgili taraflarca Elektrik Enerjisi Sektörünün aynı zamanda AB topluluk müktesebatına uyum hedefi çerçevesinde serbestleştirilmesi ve söz konusu sektörde yapılması planlanan reform ve özelleştirmelerle ilgili olarak sürdürülen çalışmalar neticesinde hazırlanan Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Stratejisi Belgesi (Strateji Belgesi), YPK nın tarih ve 2004/3 sayılı kararı ile onaylanmıştır. Elektrik Piyasası Kanunu na göre dağıtım sektörü, EPDK tarafından verilen dağıtım lisanslarıyla bölgesel tekeller olarak işletilecek olup; Strateji Belgesi ekinde, Türkiye nin elektrik dağıtım şebekesi coğrafi yakınlık, yönetimsel yapı, enerji talebi ve diğer teknik/mali faktörler dikkate alınarak 21 dağıtım bölgesine bölünmüştür. Görüldüğü üzere, Türkiye de elektrik dağıtım sektörü zaman içinde çeşitli yapısal aşamalardan geçmiş; 4628 sayılı Kanun un yürürlüğe girmesinden 2004 yılına kadar devam eden süreçte TEDAŞ, İstanbul İli Anadolu Yakası ndaki Koordinatörlük ve yedi bağlı ortaklık ile bu bağlı ortaklıkların dışında kalan illerde müesseseler şeklinde yapılanmış; bu dönemden sonraki süreçte elektrik dağıtım sektöründe serbest piyasa koşullarını ve rekabete dayalı bir piyasa ortamını tesis etmek amacıyla kamu mülkiyetindeki elektrik dağıtım şirketlerinin özelleştirilmesine karar verilmiştir. Strateji Belgesi nde özelleştirme uygulamalarına dağıtım bölgeleri baz alınarak kamu mülkiyetindeki elektrik işletmelerinin yeniden yapılandırılması suretiyle elektrik dağıtım ve perakende satış hizmetlerinden başlanacağı belirtilmiş; TEDAŞ bünyesinde bulunan dağıtım şebekesinin, 21 bölge olarak belirlenen dağıtım bölgelerinden, Kayseri haricindeki 20 dağıtım bölgesi eylem planına uygun olarak ÖYK nın tarih ve 2004/22 sayılı kararı ile özelleştirme kapsam ve programına alınmış ve özelleştirmenin satış, kiralama, işletme hakkı devri ve işin gereğince uygun sair hukuki tasarruf yöntemlerinden biri veya birkaçının birlikte ve/veya ayrı ayrı uygulanması suretiyle gerçekleştirilmesi öngörülmüştür. Bu çerçevede ÖİB, dağıtım varlıklarının özelleştirme yöntemini; TEDAŞ a ait dağıtım bölgelerinin birer dağıtım şirketi haline dönüştürülmesi, dağıtım faaliyeti içinde tanımlanamayacak olan duran varlıkların bu şirketlerin mülkiyetine verilmesi, Şirketlere en fazla 49 yıl süre ile dağıtım lisansı verilmesi ve Şirketlerin hisselerinin satılması şeklinde belirlemiştir.

9 Bunun üzerine, Kayseri İli dışında kalan 20 bölgede TEDAŞ ın mevcut 64 müessese ve İstanbul İli Anadolu Yakası ndaki Koordinatörlük ile 7 bağlı ortaklığı 4046 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi çerçevesinde yeniden yapılandırılarak, %100 hissesi TEDAŞ a ait anonim şirket şeklinde 20 dağıtım şirketine dönüştürülmüştür. Ağrı, Erzincan, Erzurum, Kars, Bayburt, Ardahan, Iğdır illerinde tarihinden itibaren elektrik enerjisinin dağıtımı, perakende satışı ve perakende satış hizmeti faaliyetlerinde bulunmak üzere kurulan Aras Elektrik Dağıtım A.Ş. nin Ana Sözleşmesi, Erzurum Ticaret Sicilinde tescil edilerek tarihli Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlanmıştır. Aras EDAŞ a bağlanan müesseseler tarihine kadar Şirkete bağlı olarak faaliyetlerine devam etmişler ve anılan tarih itibariyle de tüzel kişilikleri sona erdirilerek il müdürlüklerine dönüştürülmüşlerdir. ÖYK nın, 2004/22 sayılı kararı ile özelleştirme kapsam ve programına alındıktan sonra, tarih ve 2005/125 sayılı kararla da TEDAŞ ın özelleştirme stratejisi belirlenmiştir. Bu bağlamda, sermayesinin %100 ü TEDAŞ a ait olan ve elektrik dağıtım bölgelerinde dağıtım lisansı ile TEDAŞ ın uhdesinde bulunan dağıtım sisteminin işletme hakkına sahip olan veya ileride sahip olacak dağıtım şirketlerinin hisselerinin blok satış yöntemi ile özelleştirilmesine karar verilmiştir. Satış modeline göre yatırımcı, Aras Elektrik Dağıtım A.Ş. nin sorumluluğundaki Ağrı, Ardahan, Bayburt, Erzincan, Erzurum, Kars ve Iğdır illerinden oluşan dağıtım bölgesinde elektrik dağıtım lisansına sahip tek şirket olacaktır; ancak yatırımcının işletme hakkını devraldığı dağıtım tesisleri ve bu tesislerin işletilmesinde varlığı zorunlu unsurların mülkiyeti TEDAŞ uhdesinde kalmaya devam edecektir. Yatırımcı dağıtım şirketinin hisselerinin sahibi olarak, TEDAŞ ile imzalanacak olan İşletme Hakkı Devir Sözleşmesi çerçevesinde dağıtım varlıklarının işletme hakkını elde edecektir. Başka bir anlatımla Strateji Belgesindeki hususlar da dikkate alınarak tasarlanan İşletme Hakkı Devri ne dayalı Hisse Satış Modeli ne göre, aktiflerinde dağıtım varlıklarının İşletme Hakkı ile Elektrik Dağıtım Lisansı ve Perakende Satış Lisansı bulunan şirketlerin hisselerinin blok satış yoluyla özelleştirilmesi öngörülmüştür. İşletme Hakkı Devrine dayalı Hisse Satış Modeli nin amacı, yatırımcıya işler durumdaki bir dağıtım şirketini devretmektir. Dağıtım şirketinin kurulması, İşletme Hakkı Devir Sözleşmesi nin imzalanması, Dağıtım ve Perakende Satış Lisansının verilmesi ve Enerji Alım Anlaşmalarının imzalanması işlemleri, belirtilen satış

10 modelinin uygulanabilmesi için gerekli adımları oluşturmaktadır. Bu işlemler ihale ilanı öncesinde tamamlanmış durumdadır. Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. nin, Aras Elektrik Dağıtım A.Ş.deki %100 oranındaki hissesinin blok satış yöntemiyle satılması için açılan ihalede, tarihinde yapılan nihai pazarlık sonucunda en yüksek teklifi 128,5 milyon ABD Doları ile Kiler Alışveriş Hizmetleri Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. vermiştir. Daha sonra, Türkiye Enerji ve Gaz İşçileri Sendikası tarafından, İhale Komisyonu kararının iptali ve yürütmenin durdurulması istemiyle dava açılmış ve Danıştay Onüçüncü Dairesi nce, tarihinde yürütmeyi durdurma kararı verilmiştir. Danıştay Onüçüncü Dairesi nin tarih ve 2008/13541 Esas,2010/7674 Karar No lu kararı ile TEDAŞ ın ARAS EDAŞ daki %100 oranındaki hissesinin blok satış yöntemi ile özelleştirilmesi amacıyla tarihinde yapılan ihalenin ve ihale komisyonu kararının; Kanunda öngörülen pazarlık usulü koşullarının gerçekleşmemesi ve yeterli rekabetin sağlanmaması nedeniyle ihalede ve ihale komisyonu kararında kamu yararına ve kanuna uyarlılık görülmediğinden iptaline karar verilmiştir. İptal kararı tarihinde Özelleştirme İdaresi Başkanlığına tebliğ edildikten sonra, İdarece tarihinde temyiz edilmiştir. Denetim tarihinde (Haziran 2012) temyiz inceleme sonucunun çıkmadığı beyan edilmiştir. Şirketin genel durumuna ait verilerin son beş yıl üzerinden seyrini gösteren toplu bilgiler tablosu aşağıdadır.

11 Artış veya Ölçü Fark azalış Toplu bilgiler % Sermaye Bin TL Ödenmiş sermaye,, Öz kaynaklar,, ,5 Yabancı kaynaklar,, ,5 Yabancı kaynaklara sira. eden zarar (-),, Maddi duran varlıklar (Edinme değeri),, ,3 Maddi duran varl. birik. amortismanı,, (4) (80,0) Yatırımlar için yapılan nakdi ödemeler,, (9.399) (19,9) Yatırımların gerçekleş. oranı (Nakdi) % 73,8 81,2 78,2 95,3 135,5 40,2 42,2 Satın alınan enerji miktarı GWh ,6 Satın alınan enerji maliyet tutarı Bin TL ,3 Satın alınan enerji birim maliyeti Kr/kwh 10,29 12,85 14,57 15,18 14,72 (4,6) (3,0) Tüm alım tutarı Bin TL ,8 Kayıp ve kaçakların oranı % 29,40 27,20 27,70 25,62 26,42 0,80 3,1 Satılan enerji miktarı GWh ,4 Net satış tutarı Bin TL ,4 Ortalama satış fiyatı (Net) Kr/kwh 12,22 15,86 19,47 20,92 21,74 0,84 4,0 Ortalama satış maliyeti,, 21,04 17,35 19,02 19,73 26,34 6,61 33,5 Stoklar : -Malzeme Bin TL ,9 -Diğer stoklar,, (41) (22,7) Memur (ortalama) Kişi (2) (4,8) Sözleşmeli (ortalama),, (8) (2,0) İşçi (ortalama),, (71) (9,4) Personel için yapılan tüm giderler Bin TL ,1 Cari yıla ilişkin : -Memurlar için yapılan giderler Bin TL ,1 -Memur başına aylık ortalama giderler TL ,9 -Sözleşmeliler için yapılan giderler Bin TL ,8 -Sözleş. başına aylık ortalama giderler TL ,2 -İşçiler için yapılan giderler Bin TL (817) (2,0) -İşçi başına aylık ortalama giderler TL ,1 Tahakkuk eden vergiler Bin TL ,6 GSYH'ye katkı (üretici fiyatlarıyla),, (71.450) (54.100) (33.270) (18.771) (14.499) (43,6) GSYH'ye katkı (alıcı fiyatlarıyla),, (71.450) (53.632) (12.036) GSMH'ye katkı (alıcı fiyatlarıyla),, (71.450) (53.632) (12.036) Mali karlılık (Öz kaynaklar yönünden) % - 4,1 36,1 64,9 38,5 (26,4) (40,7) Ekonomik karlılık % - 0,9-11,4 6,8 (4,6) (40,4) Zararlılık % 24, Faaliyet karı veya zararı Bin TL ( ) (83.130) (18.711) (18,4) Dönem karı veya zararı,, (27.431) ,4 Bilanço karı veya zararı,, ,1

12 TEDAŞ Genel Müdürlüğünün özelleştirme kapsam ve programına alındığı 2004 yılından sonra başlayan süreçte anonim şirket şeklinde yeniden teşkilatlandırılarak Ağrı, Ardahan, Bayburt, Erzincan, Erzurum, Kars ve Iğdır illerinin bağlandığı Aras Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi, tarihinde Erzurum Ticaret Sicilinde tescil edilmiş ve tarihli Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlanmıştır. Elektrik dağıtımının özelleştirme sürecinde olması Şirkette nitelikli personel istihdamını olumsuz yönde etkilemiştir. Özelleştirme sürecinin uzaması Şirketin ana faaliyetlerinin önemli bir kısmının hizmet alımı yolu ile yürütülmesine neden olunmuştur. Yükleniciler eliyle yürütülen işlerden beklenen faydanın elde edilmesi bunların etkili şekilde denetlenmesi ile mümkün olabilmektedir. Ancak, Şirkette memur veya 399 sayılı KHK ye tabi sözleşmeli personel yetersizliği nedeniyle etkili bir denetim görevinin yerine getirilmesini zorlaştırmaktadır. Şirkette, 2011 yılsonu itibarıyla; memur, sözleşmeli ve işçi olarak toplam kişi çalışmıştır. Son üç yılda personel çıkışları girişlere göre önemli sayıda fazla olmuş, bu fazlalık özellikle işçilerde yoğunlaşmış ve çalıştırılan yüklenici işçi sayısı artmıştır yılında satın alınan yaklaşık GWh enerjiden GWh ı abonelere fatura edilmiş olduğundan, satın alınan enerjinin %26,42 si oranında yaklaşık 700 GWh kayıp, kaçak ve usulsüz elektrik kullanımı oluşmuştur. Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun, tarihli toplantısında alınmış olan 2932 sayılı kararı ile, uygulama dönemine ilişkin dağıtım şirketlerinin bölgelerinde uygulanacak kayıp kaçak hedef (KKH) oranları belirlenmiştir. Şirketin 2011 yılında gerçekleşen %26,42 kayıp kaçak oranı bu hedefin 3,50 puan üzerinde gerçekleşmiştir. Aras EDAŞ ın genelinde, 2011 yılında satılan enerjinin; %47 si mesken, %16 sı resmi daire, %14 ü ticarethane, %13 ü sanayi abonelerine ve %10 u da diğer abone gruplarına fatura edilmiştir. Elektrik bedelinin tahsilatında genelde sıkıntılar yaşanmaktadır. Bu nedenle, satışı yapılan elektrik bedelinin zamanında tahsil edilmesi için Elektrik Piyasası Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği hükümlerinin taviz verilmeden uygulanması gerekmektedir yılında miktar olarak, elektrik enerjisi satışlarında bir önceki yıla göre yaklaşık %7 oranında 135 GWh artış olmuştur. Ortalama birim alış fiyatı 2010 yılına göre 2011 yılında %3 oranında azalan elektriğin, aynı dönemde ortalama birim satış fiyatı %4 oranında artmıştır. Geçen yıla göre azalan ortalama alış fiyatına göre daha fazla oranda artan satış fiyatının olumlu etkisi dahi Şirketin işletme faaliyetlerini zarardan kurtaramamış, ancak toplam maliyete göre 2010 yılında %26,8 olan zararlılık oranını 2011 yılında %19,3 e düşürmüştür.

13 Faaliyet alanı 7 ili kapsayan şirketin yatırım projelerinin 2011 yılı ilk ödeneği yaklaşık 20 milyon TL olarak belirlenmiş ve daha sonra yapılan revize ile bu ödenek 27,9 milyon TL ye yükseltilmiştir yılı içerisinde revize ödeneğin %135 i oranında 37,8 milyon TL nakdi harcama yapılmış, %135 i oranında 37,7 milyon TL de fiziki gerçekleşme olmuştur. Yatırımların tümündeki nakdi gerçekleşme oranı ise %54 olmuştur. Üretilen elektrik enerjisinin sürekli, kaliteli ve ekonomik olarak müşteriye sunulabilmesi, uygun bir dağıtım şebekesi ve iyi bir işletmecilik yapılması ile mümkün bulunmaktadır. Bu nedenle, Şirketin işletme faaliyetlerindeki karlılık durumunun sürdürülmesi için eski şebekelerin yenilenmesi, dağıtım tesislerinin periyodik bakım ve onarımlarının zamanında yapılması, programlar hazırlanırken yatırım önceliklerinin sağlıklı belirlenmesi, kaynakların öncelikli projelere tahsis edilmesi, başlanılan yatırımların süresinde tamamlanması ile kwh enerji başına düşen dağıtım giderlerinin azaltılması için personel ve işletme verimliliğinin artırılması, kayıpların azaltılması ve kaçakların önlenmesi, tüm bu tedbirlerin yanında özellikle birikmiş enerji alacaklarının tahsili ve yeni birikimlere meydan verilmemesi için, elektriğin kesilmesi ve hukuki takip gibi etkin tedbirlerin alınması, hususları üzerinde titizlikle durulmalıdır. Öneriler : Aras Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi nin 2011 yılındaki çalışmaları üzerinde Sayıştay tarafından yapılan incelemeler sonucunda getirilen öneriler aşağıdadır. 1- Şirketin özelleştirme sürecinin fiilen tamamlandığı, devredilecek alıcının da belli olduğu ve sadece hukuki ihtilafın temyiz sürecinin sona ermesinin beklendiği ve hisse devir sözleşmelerine Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından tarihli İşletme Hakkı Devir Sözleşmelerinin devir sonrasında da geçerli olduğuna dair hüküm konulduğu da dikkate alınarak, bağlı il müdürlüklerinin tümünde işletme hakkı devir sözleşmesinin ekinde yer alan gayrimenkuller ile ilgili olarak yapılmış değişikliklerin tespitini müteakip bu fiili değişikliklere hukuki geçerlilik kazandıracak koşulların sağlanması ile bu tasarrufa konu gayrimenkullerin maddi değerlerinin Şirket bilançosuna yansıtılması (Sayfa: 6-7), 2- Aras EDAŞ Erzurum İl Müdürlüğü sorumluluk sahasında endeks okuma ve 2 nci İhbarname kesme-açma işlerini geçmişte ve halen yürütmekte olan iki yüklenicinin işten ayrılan bir kısım personeli ile ilgili olarak İcra Müdürlüğünden, Aras EDAŞ Erzurum İl Müdürlüğüne gelen ödeme emirlerine ait tediyenin öncelikle iş ilişkisi süren yüklenici istihkaklarından usulünce karşılanması ile benzer nedenlerle ileride gelebilecek olan ödemeler bakımından da, şartnamelere hüküm koymak suretiyle hizmet ihalelerine teklif verecek isteklilerin TEDAŞ Dağıtım Şirketlerine bu mahiyette borcu olmadığını gösteren belgelerin ibrazı zorunluluğu getirilmesi konusunda TEDAŞ Genel Müdürlüğü nezdinde girişimde bulunulması (Sayfa: 35-37),

14 3- Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunca, 2011 yılı için belirlenmiş hedef üzerinde gerçekleşen kayıp kaçak oranının düşürülmesini teminen; -Kaçak tüketimlerin önlenmesine yönelik gerekli tüm tedbirlerin alınması, -Enerji dağıtım tesislerinin periyodik bakımlarının yapılması ile kayıpların azaltılması, -Abone sayaçlarının muayene ve kontrollerinin zamanında ve yeterli miktarda yapılması ile kaçak kullanımların tespiti ve önlenmesi (Sayfa: 45-46), 4- Şirketin yatırım projeleri ve uygulamalarıyla ilgili olarak; -Projelerin gerçekleştirilmesi için gerekli ödeneklerin zamanında ve yeterli tutarda sağlanması, -Yıllara sari olan ihalelerin yılın ilk dokuz ayında yapılması için gerekli tedbirlerin alınması, -Yatırım projelerinin uygulanmasında ödeneklerinden fazla harcama yapılmaması (Sayfa: 67-69), 5- Elektrik Dağıtım Tesisleri Teklif Birim Fiyat Tarifleri ve Elektrik Dağıtım Şebekeleri Enerji Kabloları Montaj (Uygulama) Usul ve Esasların da, kanal kazısının makine ile yapılması durumunda ödemeye esas kanal hacim hesabında, ödemelerin şevsiz olarak yapılması, şevli olarak yapılanlar için de farkların çıkarılarak ilgililerden tahsili (Sayfa: 69-70), 6- Bayburt İl Müdürlüğünce gider yazılmış olan toplam 782,92 TL ceza ile ilgili kusurlu ve sorumlu olan personel tespit edilerek cezaların sorumlularından tahsil edilmesi (Sayfa: 105), sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun ilgili maddelerine göre, Sosyal Güvenlik Kurumu nca kesilen ve Şirketçe ödenen idari para cezalarından; Kars İl Müdürlüğüne ait 3.138,75 TL nin, Iğdır İl Müdürlüğüne ait 1.195,00 TL nin, Erzurum İl Müdürlüğüne ait 3.553,00 TL ile SGK bildirgelerinin geç gönderilmesiyle ilgili 364,50 TL nin ve Şirket Müdürlüğüne ait 1.202,25 TL nin sorumlularından tahsil edilmesi (Sayfa: ), 8- Raporun ilgili bölümlerinde bulunan ve rapor ekinde (Ek:12) listesi verilen diğer öneri ve tavsiyelerin de yerine getirilmesi. Sonuç: Aras Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi nin tarihindeki kendi genel kurulunda kabul edilen 2011 yılı bilançosu ve ,34 Türk Lirası dönem karı ile kapanan gelir tablosu genel görüşmeye sunulur.

15 II. İDARİ BÜNYE A- Mevzuat: Elektriğin yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve çevreyle uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için, rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösterebilecek, mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir elektrik enerjisi piyasasının oluşturulması amacıyla çıkarılan, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile elektrik enerjisi sektörünün serbestleşmesi ve yeniden yapılandırılmasını teminen Yüksek Planlama Kurulu nun tarih ve 2004/3 sayılı Kararı ekinde yer alan Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Strateji Belgesi çerçevesinde özelleştirmenin temel ilkelerine, özelleştirme hazırlık çalışma programına, dağıtım ve üretim özelleştirmesi eylem planına, piyasa yapısına ve geçiş dönemi uygulamalarına ilişkin bir dizi düzenlemeler yapılmıştır. Strateji belgesinde; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından 4046 sayılı Kanun çerçevesinde yapılacak özelleştirmelerin, serbestleşmiş bir piyasada perakende satış lisansı sahibi dağıtım şirketlerinin üretim faaliyeti gösteren veya gösterecek yatırımcılara güven verecek bir yapıda olması gerektiğinden özelleştirmelere dağıtım sektöründen başlanacağı belirtilmektedir. Anılan belgede, Ülkemize özgü coğrafi yapı, işletme koşulları, enerji bilançosu, teknik/mali özellikler ve mevcut sözleşmelerin varlığı ile mevcut hukuki süreç dikkate alınarak Türkiye genelinde en fazla 21 dağıtım bölgesi oluşturmak üzere gerekli düzenlemelerin yapılacağına, özelleştirme sürecine ilişkin olarak da dağıtım özelleştirmesi eylem planına yer verilmiştir. YPK nın 2004/3 sayılı kararına paralel olarak Özelleştirme Yüksek Kurulunun tarih ve 2004/22 sayılı kararı ile TEDAŞ ın tamamı özelleştirme kapsam ve programına alınmıştır. Aras Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi; Yüksek Planlama Kurulu nun tarih ve 2004/3 sayılı kararı ile kabul edilen Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Strateji Belgesi ile belirlenen 21 elektrik dağıtım bölgesinden birisi olarak 3. bölgede faaliyette bulunmak üzere Şirket Ana Sözleşmesinin tarihinde Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından onaylanması ile kurulmuştur. Onaylanan Ana Sözleşme Erzurum Ticaret Sicili nde tescil edilmiş ve tarihli Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi nde yayımlanarak kuruluşu tamamlanan şirket tüzel kişilik kazanarak faaliyetlerine başlamıştır.

16 Ağrı, Erzincan, Erzurum, Kars, Bayburt, Ardahan, Iğdır illerinde tarihinden itibaren elektrik enerjisinin dağıtımı, perakende satışı ve perakende satış hizmeti faaliyetlerinde bulunmak üzere kurulan Aras Elektrik Dağıtım A.Ş. nin (Aras EDAŞ) bölge merkezi Erzurum olarak belirlenmiş, sermayesinin tamamı TEDAŞ a aittir. Aras EDAŞ a bağlanan müesseseler tarihine kadar Şirkete bağlı olarak faaliyetlerine devam etmişler ve anılan tarih itibariyle de tüzel kişilikleri sona erdirilerek il müdürlüklerine dönüştürülmüşlerdir. Aras EDAŞ ın Ana Sözleşmesinde şirketin amacı; 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununa uygun olarak elektrik enerjisinin dağıtımı, perakende satışı ve perakende satış hizmeti faaliyetlerini kârlılık ve verimlilik ilkeleri çerçevesinde, ticari, ekonomik ve sosyal gereklere uygun bir biçimde yürütmektir şeklinde tanımlanmıştır. Şirketin başlıca faaliyet konuları, elektrik enerjisi dağıtım ve perakende satış hizmetlerini yapmak, faaliyetle ilgili etüt-proje yapmak ve gerekli tesisleri kurmak, dağıtım tesislerini işletmek, diğer gerçek ve tüzel kişiler ile işbirliği yapmak, faaliyetle ilgili her türlü mal ve hizmeti yurtiçi ve yurtdışı tedarikçilerden temin etmek, yapım, bakım ve onarım hizmetleri için gerekli tesis makine ve insan gücü kapasitelerini değerlendirmek, faaliyeti ile ilgili menkul ve gayrimenkulleri kiralamak, kiraya vermek, kamulaştırma yapmak, faaliyeti ile ilgili hizmet alımlarında bulunmak, faaliyeti ile ilgili 4628 sayılı Kanun ve diğer mevzuattan kaynaklanan görev ve yükümlülükleri yerine getirmek şeklinde sayılmıştır. Elektrik piyasasını düzenleyen 4628 sayılı Kanun ve ilgili mevzuata göre, elektrik enerjisi piyasasında faaliyette bulunacak tüm şirketler için Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ndan (EPDK) lisans alma zorunluluğu getirilmiştir. Şirket, bölgedeki faaliyetlerini, dağıtım ve perakende satış lisansları ve tarifelere ilişkin yürütülen çalışmaların sonuçlandığı tarihine kadar, tarihinden itibaren 10 yıl süreli olarak EPDK tarafından TEDAŞ`a verilen dağıtım lisansı ve perakende satış lisansı kapsamında yürütmüştür. Aras EDAŞ, daha sonra EPDK tarafından düzenlenen ve tarihinden itibaren 30 yıl süreli olan dağıtım lisansı ve perakende satış lisansı belgesini almıştır. EPDK tarafından hazırlanan ve tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 4 seri nolu; Enerji Piyasasında Faaliyet Gösteren Gerçek ve Tüzel Kişilerin Bağımsız Denetim Kuruluşlarınca Denetlenmesi Hakkında Tebliğ hükümlerine göre bağımsız denetim görmesi gereken Şirket, yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar bu yükümlülüğün dışında tutulmuştur

17 Şirketin 4046 sayılı Kanun hükümleri doğrultusunda %100 oranındaki hissesinin ÖİB tarafından blok olarak satışı amacına yönelik olarak, faaliyet alanındaki dağıtım hat ve tesisleri ile bunların işletilmesi için varlığı zorunlu diğer taşınmazların mülkiyetlerinin TEDAŞ ta bırakılarak işletme hakkının şirkete verilmesi kararlaştırılmış ve bu kapsamda, Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. İle Aras Elektrik Dağıtım A.Ş. arasındaki tarihli İşletme Hakkı Devir Sözleşmesi imzalanmıştır. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı nca, 4046 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde, Aras Elektrik Dağıtım A.Ş. deki %100 oranındaki idare hissesinin blok satış yöntemiyle özelleştirilmesi amacıyla tarihinden itibaren verilen ilanlarla ihale açılmıştır. İhalede olarak belirlenen son teklif verme tarihi e uzatılmış ve 2 teklif alınmıştır tarihinde nihai pazarlık görüşmeleri sonucunda en yüksek teklif, 128,5 milyon ABD Doları bedelle Kiler Alışveriş Hizmetleri Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından verilmiştir. Türkiye Enerji, Su ve Gaz İşçileri Sendikasınca, Aras Elektrik Dağıtım A.Ş'nin özelleştirilmesi amacıyla yapılan ihale ile İhale Komisyonu kararının iptali ve yürütmesinin durdurulması istemiyle dava açılmış, T.C. Danıştay 13. Dairesi tarihinde kanunda belirtilen pazarlık usulü koşullarının gerçekleşmediği ve yeterli rekabet sağlanamadığı dolayısıyla anılan ihalede ve ihale komisyonu kararında kamu yararına ve kanuna uyarlık görülmediği gerekçesi ile yürütmeyi durdurma kararı verilmiştir. Danıştay Onüçüncü Dairesi nin tarih ve 2008/13541 Esas, 2010/7674 Karar No lu kararı ile TEDAŞ ın ARAS EDAŞ daki %100 oranındaki hissesinin blok satış yöntemi ile özelleştirilmesi amacıyla tarihinde yapılan ihalenin ve ihale komisyonu kararının; Kanunda öngörülen pazarlık usulü koşullarının gerçekleşmemesi ve yeterli rekabetin sağlanmamsı nedeniyle ihalede ve ihale komisyonu kararında kamu yararına ve kanuna uyarlılık görülmediğinden iptaline karar verilmiştir. İptal kararı tarihinde Özelleştirme İdaresi Başkanlığına tebliğ edildikten sonra İdarece tarihinde temyiz edilmiştir. Temyiz incelemesinin denetim tarihi itibarı ile sonuçlanmadığı görülmüştür. Aras EDAŞ ve bağlı işletmelerinde çalışan personelin özlük haklarına ilişkin işlemler, 4046 sayılı Kanun, 527 sayılı KHK ve bunların ek ve değişiklikleri ile Yüksek Planlama Kurulu ve ÖİB kararlarına göre yürütülürken; işçilerin özlük ve sosyal hakları da 4857 sayılı İş Kanunu, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu, 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel

18 Sağlık Sigortası Kanunu, bunların ek ve değişiklikleri ile bu kanunlara göre düzenlenen tüzük, yönetmelik ve toplu iş sözleşmeleri hükümleri çerçevesinde yürütülmüştür sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun tarih ve sayılı Mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kanunun Diğer alacaklar ve çeşitli hükümler başlıklı 17 nci maddesinin 10 uncu fıkrasında; TEDAŞ ve hissedarı olduğu elektrik dağıtım şirketlerinin elektrik tüketiminden kaynaklanan alacaklarından vadesi tarihi itibariyle geldiği halde kanunun yayımı tarihinde ( ) itibariyle ödenmemiş olanların asıllarının tamamı ile bu alacaklara ilişkin fer iler yerine, kanunun yayımı tarihine kadar alacakların asıllarına TEFE/TÜFE aylık değişim oranları esas alınarak hesaplanacak tutarın kanunda belirtilen süre ve şekilde ödenmesi halinde fer ilerin tümünden vazgeçileceği belirtilmiştir tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 6113 sayılı Bazı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının bir kısım borç ve alacaklarının düzenlenmesine dair Kanun ile enerji alanında faaliyet gösteren bazı kamu kurum ve kuruluşlarının mali yapılarını güçlendirmek üzere bir kısım borç ve alacaklarının düzenlenmesi ve yeniden yapılandırılması amaçlanmıştır. Kanun BOTAŞ, EÜAŞ ve Bağlı Ortaklıkları, TEİAŞ ile TEDAŞ ve sermayesinin tamamı TEDAŞ a ait olan dağıtım şirketlerini kapsamaktadır. Kanunun yayımı tarihinden önceki ay sonu itibariyle (Şubat 2011) adı geçen kuruluşların birbirlerine olan ödenmemiş borç ve alacakları, TEİAŞ dengeleme ve uzlaştırma faaliyetleri ile ilgili gecikme cezaları hariç olmak üzere terkin edilerek TEDAŞ a devredilerek borç ve alacaklar netleştirilerek muhasebeleştirilecektir. Sermayesindeki kamu payı %50 nin altına düşünceye kadar 3346 sayılı Kanun, 72 sayılı KHK ya göre TBMM ve Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu nun denetimine tabi olacağı öngörülen Şirket; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 6085 sayılı Sayıştay Kanunu nun Geçici 4 üncü maddesinin 6 ncı fıkrası gereğince Sayıştay denetimine tabi olmuştur. Aras EDAŞ Yönetimi tarafından herhangi bir iç mevzuat düzenlemesi yapılmamış olup, TEDAŞ Genel Müdürlüğünce yayımlanan yönetmelik, yönerge ve benzeri iç talimatlar uygulanmaktadır.

19 B- Teşkilat: Merkezi Erzurum da bulunan Aras EDAŞ a, Ağrı, Erzincan, Erzurum, Kars, Bayburt, Ardahan, Iğdır İl müdürlükleri bağlanmıştır. Öngörülen teşkilatlanma, sözü geçen illerde hizmet veren mevcut müesseselerin şirkete fiilen bağlanması suretiyle yapılmıştır. TEDAŞ Yönetim Kurulu nun tarih ve 9/85 sayılı kararı ile bağlı şirketler ile il ve ilçe teşkilatlanmalarına ilişkin yeni bir TEDAŞ Türkiye Elektrik Dağıtım A. Ş. Genel Müdürlüğü Dağıtım Şirketleri Görev, Yetki ve Sorumluluklar Yönergesi kabul edilerek mevcut organizasyon değiştirilmiştir. Birinci maddesinde amacı Dağıtım Şirketlerinin ekli organizasyon şemalarına esas görevlerinin; kanun, kanun hükmünde kararname, tüzük, yönetmelik, ilgili mevzuat, Yönetim Kurulu ve TEDAŞ kararlarına uygun olarak, kuruluş yapısı ve çalışma düzeni çerçevesinde yerine getirilmesini sağlamak şeklinde tanımlanmıştır. Yine Yönergenin kapsam başlıklı üçüncü maddesinde; yönergenin Genel Müdürlük düzeyinde teşkilatlandırılmış Anonim Şirketlerin haricindeki, dağıtım şirketlerini ve bağlı il müdürlükleri ile birimlerin görev, yetki ve sorumluluklarını, iş ve işlemlerin yürütülmesinde izlenecek yol ve kuralları kapsayacağı belirtilmesi nedeniyle yönerge yeni kurulan 15 şirkette uygulanacaktır. Dağıtım Şirketleri ve İl Müdürlükleri ile birimlerinde hizmetin sürekliliği ve mevcut kadroların değerlendirilmesi açısından illerdeki mevcut yapılar dikkate alınarak büyük şehir kapsamındaki iller için ayrı diğer iller için ayrı organizasyon şemaları kabul edilmiştir. Şirket karar organı yönetim kurulu, yürütme organı ise şirket müdürlüğüdür. Şirketin yönetim ve denetim kurulunda görev alanlar raporun baş tarafındaki çizelgede gösterilmiştir. Ana sözleşmenin geçici maddelerinde, şirket sermayesindeki kamu payı %50 nin altına düşünceye kadar, 4046 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanacağı, yönetim kurulu üyeleri ve denetçinin ücret ve diğer özlük haklarının YPK nın belirlediği esaslara göre genel kurul tarafından tespit edileceği hususuna yer verilmiştir. Ana Sözleşmeye göre Şirket Genel Kurulu pay sahibi ortaklardan oluşmaktadır. Ayrıca, ARAS EDAŞ Ana Sözleşmesinin Genel Kurul ile ilgili olan maddeleri TTK paralelinde düzenlenmiştir. Ancak uygulamada, 4046 sayılı Kanunun 20/C maddesindeki Özelleştirme programında bulunan ve sermayesinin tamamı Devlete ait olan anonim şirket statüsündeki kuruluşlarda, Türk Ticaret Kanununun genel kurul

20 toplantılarına ilişkin hükümleri uygulanamaz hükmü gereğince, ÖİB tarafından bu kapsamdaki kuruluşlarda genel kurul yapılmaması şeklinde bir uygulama benimsenmiş olup, şirketlerin tümü için ÖİB tarafından yazılan bir yazı ile ilgili yıl bilanço ve gelir tabloları ile yönetim ve denetim kurullarının ibra edilmelerine karar verildiği hususu bildirilmektedir yılı için bu hususun yerine getirildiği, ÖİB nin tarih ve 4655 sayılı yazısı ile TEDAŞ Genel Müdürlüğüne bildirildiği tespit edilmiştir. Aras EDAŞ Yönetim Kurulu, 2011 yılı içerisinde yaptığı 18 toplantıda toplam 62 adet karar almıştır. TEDAŞ Genel Müdürlüğü Performans Yönetimi Dairesi Başkanlığının, Elektrik Piyasası İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığına yazdığı tarih ve 2114 sayılı yazıda; elektrik dağıtım şirketlerinin, kamu kurumlarının ve özel kuruluşların ihtiyaç duyduğu elektrik dağıtım sistemiyle ilgili teknik eğitimlerin Başkanlıklarına bağlı Gölbaşı, Işıklar, Tuzla, Erzincan ve Erzurum eğitim merkezlerinde gerçekleştirildiği, bunlardan Erzincan Eğitim Merkezinde Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu nun bir bölümü ve Doğu Karadeniz bölgelerindeki kurum ve kuruluşların ihtiyacı olan teknik eğitimlerin verildiği, bu nedenle Erzincan İl Müdürlüğü tarafından kullanılmakta olan ve yazı ekinde yer alan gayrimenkullerin Başkanlıklarına bağlı Erzincan Eğitim Merkezi Müdürlüğünün kullanımına tahsisi için gereği istenmiştir. Bu yazıya ilgi tutularak, TEDAŞ Genel Müdürlüğü Elektrik Piyasası İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığınca Aras EDAŞ a yazılan tarih ve 1128 sayılı yazıda tarihli İşletme Hakkı Devir Sözleşmesi nin gayrimenkullerle ilgili olan Tablo-5 inde güncelleme yapılarak Şirket Yönetim Kurulu onayına müteakip Genel Müdürlüğümüz Elektrik Piyasası İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığına gönderilmesi ve gerekli işlemlerin yerine getirilmesi hususunda bilgileri ve gereği istenmiştir. Aras EDAŞ Yönetim Kurulu nun tarih ve 5/25 sayılı Kararı ile de sözü edilen ve 34 parçadan müteşekkil olan gayrimenkuller İşletme Hakkı Devir Sözleşmesinin eki olan 5.4 sayılı tablodan çıkarılmıştır tarihini taşıyan İşletme Hakkı Devir Sözleşmesi sadece Aras EDAŞ ile TEDAŞ Genel Müdürlüğü arasında imzalanmış olmayıp, işletme hakkı devir bedelleri tutarı dışında tip sözleşme niteliğindeki bu metin TEDAŞ Genel Müdürlüğü ile bağlı bütün dağıtım şirketleri arasında imzalanmıştır. Belirtilen niteliği nedeni ile de özelleştirme sürecinin kritik unsuru olup, değerleme ve fiyat oluşumunun da temel göstergesi durumundaki ve ayrıca hisse devir sözleşmelerine devir sonrasında da geçerli olduğuna dair hüküm konulan bu sözleşme ve ekleri ile ilgili herhangi bir

21 değişikliğin hukuken ve fiilen geçerli olabilmesi için, aynı surette, yani TEDAŞ Genel Müdürlüğü ile ilgili dağıtım şirketinden oluşan taraflar arasında değiştirilmiş şekliyle ya da asıl anlaşmanın eki mahiyetinde zeyilname gibi ilave bir metin düzenlenerek karşılıklı imza altına alınması zorunludur. Ayrıca yapılan incelemelerde, İşletme Hakkı Devir Sözleşmesi kapsamındaki gayrimenkullerle ilgili ekleme ve/veya çıkarma şeklindeki değişikliklerin sadece Erzincan daki sözü geçen gayrimenkullerle sınırlı olmadığı, Erzurum, Kars ve Ağrı gibi il müdürlüklerinin de Sözleşme eki listelere çok sayıda gayrimenkul eklediği ve/veya çıkardığı tespit edilmiştir. Bu açıklamalar sorunun hukuki geçerliliğine ilişkin boyutunu teşkil etmektedir. Bir diğer önemli boyutu da değişikliğe konu gayrimenkullerin maddi değerlerine ilişkin olanıdır. Çünkü İşletme Hakkı Devir Sözleşmelerinde belirtilen toplam devir bedelleri içerisinde bu gayrimenkullerin değerleri de yer almakta ve buna göre de itfa edilmekte olduğundan, Şirket bilançosunda (maddi olmayan duran varlıklar kalemi ile ilgili olarak) mali nitelikte bir düzeltmeye de gidilmesi gerekmektedir. Mevcut değişikliğin Aras EDAŞ bakımından özel bir önem taşımasına neden olan asıl gelişme ise, yapılan ve sonuçlanan ihalenin yargıya intikal etmiş olması ve temyiz sürecinin ihaleyi alan firma lehine sonuçlanması halinde, TEDAŞ Genel Müdürlüğüne yeniden devri söz konusu olan Sözleşme eki gayrimenkullerin bedelinin kendilerince ödenmiş olduğuna dair haklı itirazın öne sürülebilmesi olasılığıdır ki, bu da yeni bir hukuki ihtilafın başlangıcı anlamına gelmektedir. Şirketin özelleştirme sürecinin fiilen tamamlandığı, devredilecek alıcının da belli olduğu ve sadece hukuki ihtilafın temyiz sürecinin sona ermesinin beklendiği ve hisse devir sözleşmelerine Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından tarihli İşletme Hakkı Devir Sözleşmelerinin devir sonrasında da geçerli olduğuna dair hüküm konulduğu da dikkate alınarak, bağlı il müdürlüklerinin tümünde işletme hakkı devir sözleşmesinin ekinde yer alan gayrimenkuller ile ilgili olarak yapılmış değişikliklerin tespitini müteakip bu fiili değişikliklere hukuki geçerlilik kazandıracak koşulların sağlanması ile bu tasarrufa konu gayrimenkullerin maddi değerlerinin Şirket bilançosuna yansıtılması önerilir. Raporun ilgili bölümlerinde yer verilmeyen servisler ve faaliyetlerine aşağıda kısaca değinilmiştir. - Hukuk servisi: Şirket merkez ve bağlı il müdürlüklerinde hukuk işleri, yürürlükteki TEDAŞ Hukuk Müşavirliği Yönetmeliği esaslarına göre yürütülmektedir. Şirkete bağlı Erzurum İl Müdürlüğünde 4857 sayılı Yasaya tabi bir avukat, bir raportör ve iki memur; Ardahan İl Müdürlüğünde bir avukat; Bayburt İl

22 Müdürlüğünde bir avukat ve bir memur; Ağrı İl Müdürlüğünde bir memur; Erzincan İl Müdürlüğünde bir raportör; Kars İl Müdürlüğünde bir memur ve Iğdır İl Müdürlüğünde de yine bir memur hukuk iş ve işlemlerinin yürütülmesinde görev almıştır yılından devreden 433 hukuk davası, 2 icra dosyası ve 19 idari davaya, 2011 yılı içerisinde açılan 166 hukuk davası, icra dosyası, 5 idari dava, bir vergi davası, kaçak elektrik davası ve 11 adet diğer davaların eklenmesine karşılık; yıl içerisinde bazı dava ve icra dosyalarının sonuçlanması nedeniyle 2012 yılına 665 hukuk davası, icra dosyası, 13 idari dava, kaçak elektrik davası ve 20 adet de diğer dava dosyası ile yine yıl içerisinde yapılan adet ihbarla birlikte adet de kaçak suç ihbarı devretmiştir. Devreden dosyaların müddeabihi kuruma karşı açılan davalarda bin TL, kurumun açtığı davalarda da bin TL dir yılından devreden dava ve dosya sayısının 2010 Yılı Sayıştay Raporunda yer alan sayılardan farklı ve yıl içerisinde açılmış dava ve dosya sayısının çok yüksek olmasının nedeni, il müdürlükleri ile özellikle vekalet sözleşmesi ile çalışan avukatlardaki dava ve dosya sayılarının tespitine yönelik çalışma sonucunda gerçek dava ve dosya sayısının ortaya çıkarılmış, yani fiili bir dosya envanter çalışması yapılmış olmasıdır. Ayrıca Ağrı İl Müdürlüğünde 6, Ardahan İl Müdürlüğünde bir, Erzincan İl Müdürlüğünde 2, Erzurum İl Müdürlüğünde 8, Iğdır İl Müdürlüğünde 3 ve Kars İl Müdürlüğünde de 3 olmak üzere Şirket genelinde 22 adet avukattan vekalet sözleşmesi düzenlenmek suretiyle hizmet satın alınmaktadır. - Bilgi işlem servisi: Şirketin merkez teşkilatında görünen bilgi işlem müdürlüğünde, Erzurum İl Müdürlüğü personeli arasından görevlendirilen 1 kişi ile TEDAŞ Genel Müdürlüğü personeli arasından geçici görevlendirme ile çalışan 1 kişi olmak üzere 2 kişi çalışmaktadır. İl müdürlüklerinde ise bilgi işlem işleri tahakkuk servisleri ile birlikte yürütülmekte, Şirket merkezinde ayrı bir bilgi işlem ünitesi bulunmamaktadır. Bilgi işlem birimlerinin yeterli sayı ve nitelikte personel ile takviye edilmesi gerekmektedir. - Denetim Grubu: 2008 yılına kadar uygulanan Dağıtım Şirketleri Yönergesinin 5 inci maddesinde İç denetim ve kalite yönetim grubu olarak tanımlanan ve denetim görevi icra edecek olan birim, TEDAŞ Yönetim Kurulu nun tarih ve 9-85 sayılı kararı ile kabul edilen TEDAŞ Türkiye Elektrik Dağıtım A. Ş. Genel Müdürlüğü Dağıtım Şirketleri Görev, Yetki ve Sorumluluklar Yönergesi nde Denetim Grubu olarak yeniden tanımlanmış ve görev ve sorumlulukları Şirket faaliyetleri ile ilgili inceleme

23 ve soruşturma yaparak Şirket Müdürüne rapor sunmak, mali denetim yapmak mali ve insan kaynaklarının etkili ekonomik ve verimli bir şekilde kullanılmasını sağlamak, Şirkete kurumsal yönetim uygulaması ile ilgili hizmet vermek, yol göstermek, yardımcı olmak, Şirket Müdürünce verilen diğer görevleri yapmak şeklinde belirlenmiştir. Ancak Şirket bünyesinde teftiş, denetim ve soruşturma işlerini yürütecek personel olmadığından bu işlemler TEDAŞ Genel Müdürlüğü Teftiş Kurulu Başkanlığı aracılığı ile yürütülmektedir. C- Personel durumu: 1- Personel kadroları ve personele ilişkin işlemler: Şirketin 2011 yılı personel kadroları ile yılsonu ve ortalama çalışan kişi sayıları, geçen yıl rakamları ile birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir Çalışan Norm Program Çalışan Personel Yıl Ortalama Yıl sonu kadro kadro Ortalama sonu kişi kişi kişi kişi kişi kişi A- Memurlar: 1- Genel idare hizmetleri Teknik hizmetler Yardımcı hizmetler Toplam (A) B- Sözleşmeliler: Sayılı KHK'ye göre Çalışanlar Toplam (B) Toplam (A+B) C İşçiler: - Sürekli işçiler Toplam (C) Genel Toplam (A+B+C) Yüklenici işçileri Şirketin merkez teşkilatı organizasyon şeması Özelleştirme İdaresi Başkanlığı nın tarih, 1735 sayılı oluru ile kabul edilerek, 4857 sayılı İş Kanununa tabi kapsam dışı statüde bir Şirket Müdürü (Koordinatör) ve iki Şirket Müdür Yardımcısı (Koordinatör Yardımcısı) kadrosu ihdas edilmiştir yılsonu itibarıyla Şirkette; 40 ı memur, 374 ü sözleşmeli personel ve 657 si de işçi statüsünde olmak üzere toplam personel çalışmaktadır. Ayrıca, 2011 yılsonu itibarı ile ihale yoluyla hizmet alımı yapılan işlerde çalışan yüklenici işçisi bulunmaktadır.

24 Şirketin satış ihalesinin yapıldığı 2008 yılı sonunda 467 kişi olan memur ve sözleşmeli personel sayısı 2011 yılsonu itibarı ile 414 kişiye; 887 kişi olan kadrolu işçi sayısı da 657 ye düşmüştür. Personelin servislere dağılımını gösteren ek çizelgeden de görülebileceği gibi, toplam 13 olan şirket merkez teşkilatı personel sayısının 4 ü müdür ve müdür yardımcılarından oluşmakta, kalan 9 personel ile de Şirket işleri yürütülmeye çalışılmaktadır. İnsan Kaynakları Müdürlüğünde bir, Muhasebe ve Finansman Müdürlüğünde iki, Sistem İşletme ve Tesis Müdürlüğünde iki personel bulunmakta; dolayısıyla Şirket merkezindeki işlerin yürütülmesinde insan kaynağı anlamında fiziki sınırlara ulaşılmış bulunulmaktadır. Özelleştirme sürecinin, ihalede oluşan rekabet eksikliği gerekçesiyle dava konusu edilmesi nedeniyle kesintiye uğraması ve bu sürecin belirsiz hale gelmesi kadrolu personel desteği bakımından bir engel teşkil etse dahi, illerden geçici görevlendirme yapmak suretiyle sağlanacak personel ile Şirket hizmetlerinin kesintisiz olarak sürdürülmesi mümkün hale gelecektir. Personel eksikliği nedeniyle Şirketçe yürütülmekte olan bazı işlere ilişkin birimlerin kapanma noktasına geldiği ve işin fiziki sınırlarına ulaşılmış durumdaki personel ihtiyacının bir an önce giderilmesini temin bakımından il müdürlüklerinden geçici personel görevlendirmesi yapılması önerilir. Şirket personelinin servislere dağılımı ile yıl içindeki hareketlerine rapor eki çizelgelerde (Ek: 2, 3) yer verilmiştir. 2- Personele yapılan harcamalar: 2011 yılında personele yapılan harcamalar, önceki yıl değerleri ile mukayeseli olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

25 Harcama Harcama Kişi Ödeneğin Cari Geçmiş yılla Kişi Toplam başına son Esas Ek Sosyal yıl ilgili ödeme Toplam başına ayda ve geri ayda Personele yapılan harcamalar harcama düşen durumu ücretler ödemeler giderler toplamı alışlar harcama düşen Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL TL A- Yönetim kurulu üyeleri ve denetçiler (kuruluş dışı) B- Memurlar C- Sözleşmeliler D- İşçiler Genel toplam (A+B+C+D) Geçen Yıl Toplamı Fark (2.074) (1.398) 80

26 Şirketin personel harcamaları toplamı önceki yıla göre % 1,7 oranında azalarak bin lira tutarında gerçekleşmiştir. Bu tutarın %75,2 oranında bin lirası işçi personele ilişkin giderlerden oluşmaktadır. Kişi başına düşen aylık ortalama gider, memurlar için TL, sözleşmeliler için TL, işçiler için de TL olarak gerçekleşmiştir. Özlük hakları bakımından memur ve sözleşmeli olarak nitelenen nakle tabi personelin aylık ve ücretleri 657 sayılı Kanun, yıllık bütçe kanunları, 527 sayılı KHK, Bakanlar Kurulu Kararları ve Yüksek Planlama Kurulu Kararları çerçevesinde belirlenmektedir. İşçi personelin ücret ve diğer sosyal haklarına ilişkin ödemeler, İşletme Toplu İş Sözleşmesinde (İTİS) bağıtlanan usul ve esaslara göre yapılmaktadır. TES-İŞ Sendikası ile KAMU-İŞ Sendikası arasında tarihinde imzalanarak uygulamaya konulan 13. Dönem sözleşme geçerlilik süresi tarihinde sona ermiş ve ilgili taraflarca yapılan görüşmelerden sonra 14. Dönem İşletme Toplu İş Sözleşmesi tarihinde imzalanarak yürürlüğe girmiştir. 3- Sosyal konular ve giderleri: 2011 yılı sosyal giderleri önceki yıl değerleriyle birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

27 Memurlar Sözleşmeliler İşçiler Toplam Fark Sosyal Giderler Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL A- Cari yılla ilgili: 1. Aile ve çocuk yardımı Evlenme ve doğum yardımı (1) 3. Sosyal yardım zammı Barındırma giderleri Yedirme yardımı (7) 6. Giydirme gideri (9) 7. Taşıma giderleri T.C.Emekli San.Kurum karşılığı ve ek karşılığı Emekli ikr. işten ay. tazm Sos. Sig. primi işv. Payı (71) 11. İşsizlik sigortası işveren payı (4) 12. Sağlık giderleri (1.200) 13. Eğitim giderleri (10) 16. Per. der. ve vak. yard Ayni ve nakdi başka. sos. gid Toplam (A) B- Geçmiş yıllarla ilgili: 1. Em. ikr., işten ayr. Tazminatı (1.568) 2. Diğer ödemeler Toplam (B) (1.398) Genel toplam (A+B) (795)

28 Şirketin 2011 yılı sosyal giderleri 13,5 milyon lira olup, bir önceki yıla göre artış oranı %4,6 dır. Geçmiş yıllarla ilgili ödemelerle birlikte 18 milyon liraya ulaşan toplam sosyal giderlerde ise, geçmiş yıllara ilişkin ödemelerin azalması nedeniyle %4,2 oranında düşüş görülmektedir. Ayni ve nakdi başkaca sosyal giderler toplamının memurlara ait 93 lirası ile sözleşmelilere ait 697 lirası genel sağlık sigortası kurum iştirak paylarına; sözleşmelilere ait 42 lirası sendika yardımına; işçilere ait 280 lirası da İTİS gereğince ödenen cereyan yardımı ile pozisyon gereği araç kullanım bedellerine ilişkindir. Geçmiş yıllarla ilgili giderlerin tamamına yakını emekli ikramiyesi ve kıdem tazminatı ödemeleri ile emekliler için ödenen sosyal yardım zammından oluşmaktadır. Diğer ödemeler satırındaki 2 bin TL emekli olduktan sonra ilgili personelin vefatı üzerine ödenen ölüm yardımı; 174 bin emeklilerle ilgili olarak ödenen kıdem aylıkları farklarına aittir.

29 III. MALİ BÜNYE A- Mali durum: Aras EDAŞ ın sadeleştirilerek mali bünye incelemesine uygun hale getirilen 2011 yılı bilançosu bir önceki yıl değerleri ile birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Varlıklar (Aktif) : 1-Dönen varlıklar : Mali durum Fark Bin TL % Bin TL % Bin TL a)hazır değerler , ,2 (5.624) b)kısa sürede paraya çevrilebilir değerler , , Toplam (1) , , Duran varlıklar : a)uzun sürede paraya çevrilebilir değerler b)bağlı değerler , , Toplam (2) , , Varlıklar toplamı , , Kaynaklar (Pasif) : 1-Yabancı kaynaklar : a) Kısa süreli , , b) Uzun süreli , ,6 ( ) Toplam (1) , , Öz kaynaklar , , Kaynaklar toplamı , , Bilançonun sadeleştirilmesi için, önce borç ve alacaklar mahiyetlerine göre gruplandırılmış, daha sonra oluşan yeni duruma göre Şirketin bilançosunda TEDAŞ Genel Müdürlüğünden alacak olarak görülen bin TL, bilançonun pasifinde aynı mahiyetteki bin TL Şirketin borçlarından düşülmüş ve kalan bin TL nin ana teşekküle kısa sürede ödenemeyeceği hususu da göz önüne alınarak uzun süreli kaynaklara alınmıştır. Yine aynı şekilde Şirketin TEDAŞ topluluğu elektrik dağıtım şirketlerinden alacağı olarak bilançoda yer alan bin TL bilançonun pasifindeki aynı mahiyetteki TL borçlardan düşülmüş ve kalan bin TL kısa süreli kaynaklarda yer almıştır. Bilançonun varlık ve kaynaklarının ayrıntısına raporun ekleri arasında yer verilmiştir. Şirket, 2011 yılsonu itibarıyla, %63,3 ü dönen, %36,7 si duran değerlerden

30 oluşan bin TL tutarındaki varlıklarının finansmanını; %86,8 oranındaki yabancı kaynakları ve %13,2 oranındaki öz kaynaklarıyla sağlamıştır yılında pazarlama, satış ve dağıtım giderleri ile genel yönetim giderlerinin etkisiyle Şirketin işletme faaliyetleri 83,1 milyon TL zararla sonuçlanmıştır. Ancak, 117,3 milyon TL fiyat eşitlemesinden dolayı destekleme geliri ile 6113 Sayılı Kanun gereğince Şirketin enerji borç ve alacaklarının mahsuplaşması sonunda oluşan 321,8 milyon TL farkın, diğer olağan dışı gelir olarak hesaplara intikal etmesi nedeniyle, Şirketin 2011 dönemi karla sonuçlanmış ise de, 6113 sayılı Kanunun 2 nci maddesinin c)/7 nci fıkrasında Bu kanun kapsamında yapılacak borç ve alacak netleştirmeleri takas ve mahsup işlemleri ile terkin işlemleri sonucunda oluşacak gelir ve giderler dağıtılabilir ticari karın kurum kazancının tespitinde dikkate alınmaz denildiğinden ve mahsuplaşma ile gelirlere yansıyan kardan yedek ayrılmadığından, ayrıca mahsuplaşma geliri 321,8 milyon TL ertesi yıl TEDAŞ Genel Müdürlüğüne devredileceğinden dönem karından bu tutar düşülerek reel dönem karı hesap edilmiştir. Şirketin mali durumuna ilişkin 2011 yılı bilanço ve gelir tablosu verilerine göre yapılan finansal inceleme ve analizler aşağıda belirtilmiştir. 1- Mali yapı : a) Mali kaldıraç : Yabancı kaynaklar x x 100 = Varlıklar toplamı % % = 86,8 86,2 Oran, şirketin varlıklarında bulunan değerlerin %86,8 sının borçlanılarak edildiğini ifade etmektedir. Şirketin yabancı kaynakları içerisinde, herhangi bir kredi kuruluşundan sağlanmış faize tabi mali borcu bulunmamaktadır. Yabancı kaynakların %62,4 ü oranında 516,9 milyon TL si TETAŞ, EÜAŞ ve portföy şirketleri ile TEİAŞ a elektrik enerjisi alımı ve sistem kullanım bedelinden borçlar ile dönem karından ve diğer işlemlerden ana teşekkül TEDAŞ a olan borçlardan oluşmuştur. Elektrik enerjisi alımı ve sistem kullanımı borçlarına, ilgili şirketlerle yapılan anlaşmalar gereği gecikme zammı uygulanmamaktadır. Tutarı fazla olan Şirketin borçları genellikle enerji üreten ve ileten şirketler ile ana teşekküle ait olması ve faiz uygulanmaması nedeniyle mali risk taşımamaktadır.

31 b) Mali yeterlilik (Finansman) : Öz kaynaklar x x 100 = Yabancı kaynaklar % % = 15,2 15, yılında Şirketin öz kaynakları yabancı kaynaklarının %15,2 sini karşılayabilecek durumdadır. Bu oran, 2010 yılına göre 0,7 puan düşmüştür yılından itibaren dönemleri karla sonuçlanan Şirketin her yılın karı TEDAŞ Genel Müdürlüğüne devredilmesi nedeniyle öz kaynak birikimini olumsuz yönde etkilemiş ve öz kaynakların bilanço içerisindeki oransal payını azaltmıştır. Ancak, enerji tedarikçileri ile Şirket arasında imzalanan enerji satış anlaşmalarında Şirket hisselerinin üçüncü kişilere devrine kadar borç tutarlarına ilişkin gecikme faizinin %0 (sıfır) olarak uygulanması, benzer şekilde Şirketin TEDAŞ a olan borçlarına da faiz uygulanmaması Şirketi olası mali baskılardan korumaktadır. İlgili fon akım ve nakit akım tabloları Şirket tarafından hazırlanmadığından bu tablolara rapor ekinde yer verilmemiştir. c) Oto finansman (iç kaynaklar): Şirketin 2011 yılı bilançosunda bin TL geçmiş yıllar zararları ile 2010 yılından devreden bin TL kar yedekleri bulunmaktadır. Ayrıca, 2011 yılı karından bin TL yedek akçe ayrılması öngörülmüş ve 11 bin TL de sermaye yedekleri bilançoda yer almıştır. Buna göre; % % Yedekler X X100 = = Ödenmiş sermaye ,2 33,8 Şirketin bilançosunda bulunan sermaye düzeltmesi olumlu ve olumsuz farkları da dikkate alındığında; % % Yedekler X X100 = = Ödenmiş sermaye ,6 27,2 Birinci göstergede, yedekler toplamı ödenmiş sermayenin %49,2 sine, bilançoda fiktif bir değer olarak yer alan ve sermayeye ilave edilmemiş olan sermaye düzeltmesi olumlu ve olumsuz farklarının da sermayeye etkileri dikkate alındığında ikinci göstergede %39,6 sına isabet etmiştir. Şirketin faaliyette bulunduğu sürenin fazla uzun olmadığı dikkate alındığında, daha fazla yedek biriminin olması için gelecekte karla kapanan dönemlerin

32 gerçekleşmesine ihtiyaç bulunmaktadır. d) Bağlı değerlerin finansmanında kullanılan kaynaklar ve bu değerlerin kaynaklar içindeki yeri: Bağlı değerler x x100 = Öz kaynaklar % % = 277,6 261,5 Bağlı değerler x x100 = Varlıklar toplamı % % = 36,7 36,0 Yukarıdaki ilk göstergede, geçen yıla göre öz kaynaklarda meydana gelen %3,5 oranındaki artışa karşılık, bağlı değerlerin %9,9 oranında artması ilk göstergeyi 16,1 puan artırmıştır. Buna göre, Şirketin bağlı değerleri öz kaynaklarının tamamını aşmıştır. Diğer bir ifade ile, bağlı değerlerin finansmanı için öz kaynakların tamamı kullanıldığı gibi, öz kaynakları aşan %177,6 sının finansmanı da yabancı kaynaklardan karşılanmıştır. Gösterge rakamı geçen yıla göre 0,7 puan artan ikinci göstergede ise, tamamını yatırımların tutarı ile işletme hakkı kullanma bedellerinin oluşturduğu maddi duran varlıkların net tutarı Şirketin varlıklarının %36,7 sini teşkil etmiştir. Her iki oran birlikte değerlendirildiğinde, Şirket öz kaynaklarının tamamı bağlı değerlere tahsis edildiği, varlıklar toplamına göre durumun biraz daha iyi olduğu görülmekte ise de, varlıklar içinde tahsili gecikmiş veya imkansız durum almış alacakların Şirkete mali sıkıntı yarattığı ve Şirketin öz kaynak birikimine daha fazla ihtiyacının olduğu görülmektedir. Burada ve bağlı değerlerle ilgili olarak bundan sonra yapılacak olan diğer değerlendirmelerde; Şirketin bilançosundan da görüleceği üzere, geçmiş yıllarda maddi duran varlıkların tamamının ana teşekkül TEDAŞ a devredilmiş olmasından dolayı yatırımlar dışında net maddi duran varlığın bulunmadığı ve bağlı değerlerin %28,4 ünün elektrik lisans hakları ile tamamlanan yatırımların özel maliyetlerine ait olduğu hususları da göz ardı edilmemelidir. e) Paraya çevrilebilir ve hazır değerlerin varlıklar içindeki yeri: % % Paraya çevrilebilir ve hazır değerler x x 100 = Varlıklar toplamı = 63,3 63,9

33 Şirket varlıklarının %63,3 ü paraya çevrilebilir ve hazır değerlerden oluşmuş ve gösterge puanı yaklaşık geçen yılın seviyesinde gerçekleşmiştir. Elektrik bedelinden kaynaklanan ticari alacakların tahsilinde yaşanan sıkıntılar nedeniyle şirketin mali durumu olumsuz etkilenmekte ve yatırımlarını ana teşekküle borçlanılarak sürdürmektedir. 2- Likidite oranları: Cari oran: Dönen varlıklar x x100 = Kısa vadeli yabancı kay Likidite oranı: Dönen varlıklar-stoklar x x100 = Kısa vadeli yabancı kay % % 83,0 124, % % = 79,9 122,3 Nakit oranı: Hazır değerler + Çok kısa % % sürede paraya çevrilebilir x100 değerler x 100 = = 2,9 5,8 Kısa vadeli yabancı kaynaklar Geçen yıla göre her üç gösterge rakamları fazla oranda düşmüştür. Bu duruma, 2010 yılına göre kısa vadeli yabancı kaynakların 2011 yılında %60,2 oranında artmış olmasına karşılık ilk iki göstergenin payında yer alan değerlere karşılık gelen rakamların geçen yıla göre çok az oranda artmış, üçüncü göstergenin payında bulunan hazır değerlerin ise geçen yıla göre %21,3 oranında düşmüş olmasından kaynaklanmıştır. Cari yılda kısa vadeli borçların yüksek oranda artmasına, kısa vadeli borçların yaklaşık yarısına isabet eden dönem karından ana teşekkül TEDAŞ Genel Müdürlüğüne aktarılacak olan 361,5 milyon TL nin 2012 yılında ortaya çıkan kar dağıtım esaslarına göre Ek:6 numaralı kaynakların ayrıntısı çizelgesinde yukarıda belirtilen tutarın dönem karından ortaklara ödenecek kar payı olarak düzenlenmiş olunması neden olmuştur. Diğer taraftan, yukarıdaki ilk iki göstergeye etkisi olan dönen varlıkların içerisindeki alacakların zamanında tahsil edilme durumları borçların ödenmesinde etkili olmaktadır. Raporun ilgili bölümlerinde açıklandığı üzere, dönen varlıklar içinde

34 yer alan satılan enerji bedelinden Şirket alacaklarının zamanında tahsil edilmesinde sorun yaşanması nedenleriyle borçların ödenmesini olumsuz yönde etkilemektedir. Dolayısıyla mali göstergelerin gerçek durumu yansıtması için yukarıda belirtilen hususların da göz ardı edilmemesi gerekmektedir. Bu nedenle, iki oran birlikte değerlendirildiğinde şirketin likidite durumunun iyi olmadığı görülmektedir. 3- Varlık kullanım oranları : Alacak devir Hızı a) Alacak devir hızı : : Net satışlar = Ortalama ticari alacaklar = 0,85 0,87 Şirketin dönem başı ve dönem sonu ticari alacakları tutarının aritmetik ortalaması, ortalama ticari alacaklar olarak hesaplanmıştır. Buna göre, ortalama ticari alacakların devir hızı geçen yıla göre düşerek 0,87 olmuştur. Yani yılda bir kez dahi devir olmamıştır. Diğer bir ifade ile, Şirket alacakları 2010 yılında 420 günde bir devretmiş iken 2011 yılında bu süre 429 güne çıkmıştır. Elektrik piyasasında esas itibariyle abonelere ilişkin 30 günde bir faturalama ve tebligat gününden itibaren 15 gün içinde tahsilat öngörüldüğünden, söz konusu alacak devir hızına göre ticari alacakların tahsilinde önemli darboğazların bulunduğuna işaret etmektedir. b) Stok devir hızı : Enerji sektöründe mamul stokları bulunmadığından, stok devir hızı hesaplanmamıştır. c) Dönen varlık devir hızı : Net satışlar tutarı = Dönen varlıklar = 0,71 0,67 Şirketin dönen varlıklarını kullanma verimliliği yaklaşık geçen yılın seviyesinde olmuş ve dönen varlıklar 2011 yılında yaklaşık 17 ayda bir devretmiştir. Şirketin toplam dönen varlıkları içinde ticari alacaklarının payı %86 olduğu dikkate alındığında, yılda bir kez dahi devir etmemiş dönen varlıkları olumsuz yönde etkileyen en önemli faktörün enerji bedelinden alacakların tahsilinde yaşanan gecikmelerdir. d) Maddi duran varlık devir hızı : Şirketin taşıt araç ve gereçleri dışında kalan tüm maddi duran varlıkları

35 ve tarihleri itibarıyla TEDAŞ Genel Müdürlüğüne devredilmiştir yılı Şirket bilançosunda net değeri bulunmayan taşıt araç ve gereçlerin dışındaki maddi duran varlıkların tümü yapılmakta olan yatırımlardan oluşmuştur. Bu nedenle, sağlıklı bir değerlendirme olamayacağından duran varlıkların devir hızı göstergeleri hesap edilmemiştir. e) Duran varlık devir hızı: Net satışlar tutarı = Duran varlıklar (net) = 1,23 1,19 Duran varlıkların devir hızı yaklaşık geçen yılın seviyesinde 1,23 olarak gerçekleşmiştir. f) Aktif devir hızı : Net satışlar tutarı = Varlıklar Toplamı = 0,45 0, yılında Şirketin aktif devir hızı geçen yılın seviyesinde 0,45 olarak gerçekleşmiştir. Bu oran, Şirketin sahip olduğu tüm varlıkların verimliliğini göstermektedir yılında Şirketin her 100 TL lik aktife karşılık elde edilen 45 TL lik net satış hasılatı çok düşük ve yetersiz kalmaktadır. g) Net işletme sermayesi devir hızı : Şirketin kısa süreli yabancı kaynakları dönen varlıklarını aştığından net işletme sermayesi devir hızı hesaplamamıştır. h) Öz kaynak devir hızı : Net satışlar = Öz kaynaklar = 3,47 3,21 Oranın paydasında ortalama öz kaynaklar, Dönem başı + dönem sonu / 2 formülü ile bulunan değer alınmıştır. Şirketin öz kaynak devir hızı yaklaşık olarak geçen yılın seviyesinde 3,47 olarak gerçekleşmiştir. Buna göre, Şirket her 100 TL öz kaynağa karşılık 347 TL net satış hasılatı sağlamıştır. Diğer bir ifade ile, 2011 yılında Şirketin öz kaynakları yaklaşık 105 günde bir devir yapmıştır.

36 B- Mali sonuçlar : 2011 dönemini karla kapatan Şirketin; bu döneme ait mali sonuçlarının işletmeye tahsis edilen sermaye, öz kaynaklar ve kullanılan sermaye ile olan ilişkisi çeşitli yönlerden aşağıda incelenmiştir. 1-Karlılık (Rantabilite) : Şirketçe 2011 yılında elde ettiği faaliyet ve dönem karıyla, öz kaynakları arasındaki ilişki aşağıdaki oranlar yardımıyla incelenmiştir. a) Mali karlılık (mali rantabilite): Dönem karı x x 100 = Ödenmiş sermaye % % = 173,3 278,4 Dönem karı x x 100 = Öz kaynaklar = 38,5 64, yılında ödenmiş sermayeye göre %173,3, öz kaynaklara göre de %38,5 oranında dönem karı oluşmuştur. Ancak, raporun Gelir Tablosu bölümünde açıklandığı üzere; Şirkete, 2011 yılında 6113 sayılı Kanunun uygulanmasından dolayı enerji borç-alacak mahsuplaşma farkı olarak Şirketin lehine 321,8 milyon TL gelir kaydedilmiş ve bu gelir 2012 yılında TEDAŞ Genel Müdürlüğüne devredileceğinden dolayı Şirketin faaliyetleriyle bir ilgisi bulunmamaktadır. Bu nedenle, bilançoda yer alan 369,6 milyon TL dönem karından 321,8 milyon TL düşülerek reel dönem karı hesap edilmiştir. b) Ekonomik karlılık (ekonomik rantabilite): Şirketçe kullanılan sermayenin tamamının öz kaynak olduğu düşünüldüğü takdirde, başka bir deyişle Şirketin faaliyetinde yararlandığı öteki yabancı kaynaklar da öz kaynak varsayıldığında, ne oranda kâr sağlanabileceğini gösteren ekonomik rantabilite rasyosu aşağıda incelenmiştir. Dönem karı + (Finans giderleri Yatırım maliyetine verilen faizler)100 Kullanılan sermaye İşletmeye açılmayan yatırımlarda kullanılan sermaye = x % % = 6,8 11,4 Şirketin borçlandığı tutarlarla ilgili olarak katlanılan ve netice hesaplarına gider yazılan faiz, komisyon ve kur farkı türünden finansman gideri bulunmadığından

37 göstergenin payına dönem karı olduğu gibi alınmış; kullanılan kaynaklar toplamından yapılmakta olan yatırımların tutarı düşülerek göstergenin paydasına alınmıştır. Şirketin ekonomik rantabilite göstergesi geçen yıla göre fazla oranda artarak %11,4 den %6,8 e düşmüştür. Geçen yıla göre meydana gelen bu azalmaya, 6113 sayılı Kanunun 2011 yılında uygulanmasından dolayı enerji borç-alacak mahsuplaşma farkı olarak Şirketin lehine 321,8 milyon TL nin gelir kaydedilmesi ve bu gelirin de TEDAŞ Genel Müdürlüğüne devredileceği dikkate alınarak dönem karından düşülerek yabancı kaynaklara ilave edilmesi neden olmuştur. Göstergenin daha anlamlı ifade edilebilmesi için, 6113 sayılı kanunun uygulanmasından kara etkisi dikkate alınmayan tutarın yanında borçlara, alacaklara dolayısıyla kaynaklar toplamına etkilerinin de dikkate alınması gerekmektedir. 2- Zararlılık (irrantabilite) : Şirketin 2011 dönemi karla kapandığından zararlılıkla ilgili değerlendirme yapılmamıştır. 3) Mali sonucu ilgilendiren etkenler : a) Finansman yükü giderleri: Şirket faize tabi yabancı kaynak kullanmadığından ve 2011 yılında faiz gideri de bulunmadığından, finansman yükü giderleriyle ilgili değerlendirme yapılmamıştır. Şirketin zamanında ödeyemediği enerji tedarikçilerine olan ticari borçlarıyla ilgili olarak; TETAŞ ve EÜAŞ / Portföy şirketleri ile Şirket arasında imzalanan Enerji Satış Anlaşması uyarınca Şirket hisselerinin üçüncü kişilere devrine kadar zamanında ödenemeyen ticari borçlara uygulanan gecikme faizi oranı %0 (Sıfır) dır. b) Net satışlara göre karlılık oranları: Dönem sonucunun oluşumunda başlıca etkenlerden biri olan net satışlar üzerindeki inceleme ve analizler, ilgili rasyolar yardımıyla aşağıda değerlendirilmiştir % % Net satışlar x 100 Kullanılan sermaye İşletmeye açılmayan yatır. kul. kaynaklar = x = 61,2 56,4 Dönem karı oranı = Dönem karı x 100 = x 100 Net satışlar = 11,1 20,3

38 Net satışların, işletmeye açılmayan yatırımlarda kullanılan kaynaklar düşüldükten sonraki kullanılan kaynaklara oranı, önceki yıla göre 4,8 puan artarak %61,2 olmuştur. Gösterge rakamı, şirketin kullandığı her 100 lira karşılığında 61,20 TL net satış hasılatı sağladığını göstermektedir. Dönem karı oranı ise geçen yıla göre 9,2 puan düşmüştür. Diğer taraftan, raporun bilanço bölümünde açıklandığı üzere, elektrik dağıtım sektörü ile ilgili özelleştirme çalışmalarının sağlıklı gerçekleştirilmesi bakımından tarihi itibarıyla Şirketin varlık ve kaynakları içerisinden bazı değerleri TEDAŞ Genel Müdürlüğüne devredilmiştir. Bu işlem, kullanılan sermaye tutarını azalttığından, yukarıdaki gösterge rakamlarının gerçek durumundan daha yüksek çıkmasına neden olmuştur. Mali bünye incelemesinden çıkan sonuçlar toplu olarak değerlendirildiğinde Şirketin; - Dönen varlıklar toplamı dahi kısa süreli yabancı kaynaklarını karşılamamakta, dönen varlıklar içerisinde yer alan ve tahsilinde sıkıntı bulunan ticari alacakların oranının yüksek olduğu hususu da dikkate alınarak alacakların tahsilinde daha ciddi önlemlerin alınması, - Şirkete 2011 yılında 117,3 milyon TL fiyat eşitlemeden dolayı destekleme geliri verildiği, bu gelirin ise Şirketin faaliyetleriyle ilgisinin bulunmadığı, yine aynı şekilde 6113 sayılı Kanunun 2011 yılında uygulanmasından dolayı enerji borç-alacak mahsuplaşma farkı olarak Şirketin lehine 321,8 milyon TL nin gelir kaydedildiği, bu gelirin de yine Şirketin faaliyetleriyle bir ilgisinin bulunmadığı, bu nedenlerle de gerçekte zararlı durumda olan 2011 dönemine ilişkin Şirket bilançosunun sistem ve mevzuattan dolayı karlı duruma geçtiği, - Şirket bilançosunun sistem ve mevzuattan dolayı karlı duruma geçtiği, hususu da dikkate alınarak işletme faaliyetlerinden öz kaynak yaratılmasını teminen, giderlerinin azaltılması ile karlılık ve verimlilik yönünde gerekli tedbirlerin alınması, gerekmektedir.

39 IV. İŞLETME ÇALIŞMALARI Aras EDAŞ ın 2011 yılı bütçesi, Şirket Yönetim Kurulunun tarih ve 18/103 sayılı kararı ile kabul edilmiştir yılı İşletme Bütçesi nde; personel çalıştırılacağı; bin TL enerji, bin TL de malzeme bedeli olmak üzere, toplam bin TL alım yapılacağı; alınan MWh elektriğin %26,10 oranında kayıpla MWh nın satılması suretiyle bin TL net satış hasılatı sağlanacağı; bin TL gider yapılacağı; bin TL tutarında stok bulundurulacağı ve 2011 yılı faaliyetlerinden bin TL tutarında da dönem karı elde edileceği öngörülmüştür. EPDK nın RAG tablolarına göre işletme bütçesinin revize edilmesini istemesi üzerine ilkin Aras EDAŞ Yönetim Kurulu nun tarih ve 11/41 sayılı kararı ile bir revize yapılmış, ardından da Şirket Yönetim Kurulunun tarih ve 17/60 sayılı kararı ile İşletme Bütçesi tekrar revize edilmiştir. Revize bütçede, personel sayısı kişiye indirilmiş, satılacak enerji miktarı MWh, net satış hasılatı da bin TL tutarında artırılmış, aynı şekilde toplam alımlar tutarı bin TL, giderler de bin TL artırılmış, stok tutarı bin TL yükseltilmiş ve sonuçta faaliyet döneminin bin TL tutarında dönem zararı ile kapanacağı öngörülmüştür. Revize bütçenin Şirket Yönetim Kurulunca kabul edildiği tarih dikkate alındığında, bütçe öngörülerinin gerçekleşme rakamlarından sapmalarının Şirket yönetimince makul olduğu düşünülen sınırlar içerisine çekilmesi amacıyla revize işleminin yapıldığı anlaşılmaktadır. Bütçe harcama kalemlerinin dayanağı olan iş ve işlemlere ilişkin detaylı değerlendirmeler raporun ilgili bölümlerinde yapılmıştır. A Giderler: Şirketin 2011 yılı giderlerinin ayrıntısı, program ve geçen yıl değerleri ile birlikte olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

40 Ödenek Ödeneğin Ödeneğe göre sapma Giderler Gerçekleşme İlk durum Son durum Gerçekleşme son durumuna İlk duruma Son duruma göre fark Göre göre Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL % % 0- İlk madde ve malz. giderleri (1.124) 43,4 (11,2) 1- İşçi ücret ve giderleri ,8 27,6 2- Memur ve söz. pers. gid (583) 125,3 (5,8) 3- Dışarıdan sağl. fayda ve hiz (88) 269,5 (0,9) 4- Çeşitli giderler (406) 45,4 (4,1) 5- Vergi resim ve harçlar (16) 10,9 (0,2) 6- Amortisman ve tük. payları (287) 64,6 (2,9) 7- Finansman giderleri Toplam ,9 2,5 - Satın alınan enerji bedeli ,6 61,8 - Sistem kullanım bedeli ,0 21,2 Enerji toplamı ,6 83,1 Genel toplam ,6 85,6

41 Görüldüğü gibi, ilk bütçe değerlerine göre yüksek oranlı sapmaların azaltılması bakımından yılsonunda yapılan bütçe revize işlemi ile ödenek-harcama eşitliğinin sağlanması ve/veya ödeneği yetersiz olan harcama kalemlerine de diğer harcama kalemlerinden ödenek aktarılması veya ilave ödenek tahsisi amaçlanmaktadır. Bütçe ya da harcama kalemleri arasında ödenek aktarılması veya ilave ödenek tahsisi yerine, öncelikle harcama kalemleri bazında tasarrufa gidilerek, dikkatli ve özenli bir harcama politikası izlenmesi, zorunluluk olmadıkça ilave ödenek ayrılmasından kaçınılması gerekmektedir yılı giderler toplamının, %75,9 unu (sistem kullanım bedeli hariç %71,9) satın alınan enerji bedeli teşkil etmekte, bu büyük harcama kalemini, gerçekte büyük bölümü işçilik gideri olan dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler ile yine aynı mahiyetteki personel ücretleri tutarı izlemektedir. Raporun Hizmet alımları bahsinde de görülebileceği gibi, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmet giderlerinin en büyük bölümü de işçilik giderlerinden oluşmaktadır yılına göre %32,7 oranında bin lira artarak bin lira olan çeşitli giderlerin en büyük bölümü bin lira ile dava ve icra giderlerine ilişkindir. Bu harcamayı da 704 bin lira ile posta ve telefon giderleri izlemektedir. Personel giderleri, enerji alım giderleri, hizmet alımlarına ait giderler ile amortisman ve tükenme paylarına ilişkin ayrıntılı bilgiye raporun ilgili bölümlerinde yer verilmiştir. B Tedarik işleri: Şirketin tedarik işleri, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve istisna kapsamındaki işler ve tutarlarıyla sınırlı olmak üzere TEDAŞ ın İhale ve Satınalma Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda Malzeme Yönetimi ve Satınalma Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir. Kamu İhale Kurumu nca, ana faaliyet konusundaki sözleşme bedeli 2006 yılı için 4,4 milyon TL yi aşmayan; muhtelif, trafo, pano modüler hücre, kesici, parafudr, sigorta, ayırıcı, iletken, direk ve elektrik dağıtımı ile ilgili diğer tüm AG/OG malzemeleri, telsiz, sekonder, röle ve harici tip fider yönetim sistemi alımı ile kiralık araç çalıştırma, trafo tamiratı, harita, plan, CBS hizmetleri, elektrik dağıtım şebekesinin bakım ve onarımı, AG/OG kablo arıza yeri tespit cihazı bakım ve onarımı ile her türlü etüt ve proje hizmet alımları 4734 sayılı Kanunun 3/g maddesi gereği istisna kapsamında mal ve hizmetler olarak sayılmıştır sayılı Kamu İhale Kanununun 3 (g) maddesi gereğince, TEDAŞ ın 2006 yılı istisna kapsamındaki mal ve hizmet alımları, bir süre için, tarihli ve

42 25934 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. Genel Müdürlüğü (TEDAŞ) İstisna Kapsamındaki Mal ve Hizmet Alımları İçin Satınalma ve İhale Yönetmeliği çerçevesinde temin edilmiş ve daha sonra yeniden düzenlenerek, tarih ve sayılı Resmi Gazete de Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. Genel Müdürlüğünün 4734 sayılı Kamu İhale Kanunun 3 üncü Maddesinin (g) bendi Kapsamında Yapacağı Mal ve Hizmet Alımları Hakkında Yönetmelik adıyla yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Yönetmelik muhtelif tarihlerde değitirilmiş ve bu değişiklikler Resmi Gazete de yayımlanmıştır. 1- Alımlar: a) İlk madde, malzeme ve enerji alımları: Şirketin 2011 yılında yaptığı alımlar aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir Ödeneğin 2010 Program ödeneği İlk durumuna Son Gerçekleşme İlk durum durum Gerçekleşme göre sapma A l ı m l a r Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL % 1-İlk maddeler: -İç Dış Toplam (1) Yardımcı işletme ilk maddeleri: -İç Dış Toplam (2) İşletme malzemesi ve yedekler: -İç ,4 -Dış Toplam (3) ,4 4-Emtia (Satın alınan elektrik): -İç ,5 -Dış Toplam (4) ,5 5-Diğer -İç ,7 -Dış Toplam (5) ,7 İç alımlar toplamı ,6 Dış alımlar toplamı Genel toplam ,6 Verilen sipariş avansları Şirketin toplam alım tutarı 2010 yılına göre %5,2 oranında 20,1 milyon TL

43 artarak 401,2 milyon TL olmuştur. Toplam alımların %97,2 si sistem kullanım bedeli dahil elektrik enerjisi bedellerinden oluşmaktadır. İşletme malzemesi alımlarının büyük kısmı madeni malzeme ile kablo ve tel alımlarına ilişkindir. Şirket Program Bütçesinde, alım kalemlerinin malzeme sınıfları bazında ayrıntısına sadece stok programında yer verilmesi nedeniyle, aynı detay seviyesinde alım ödenek tefriki yapılmamakta, dolayısıyla, ilk ve son durum program ödeneği rakamlarına ilişkin ayrıntı da bulunmamaktadır. Bu nedenle, madeni malzeme, kablo ve teller, inşaat malzemesi vb. alımlardan oluşan işletme malzemesi alımları çizelgede tek alım kalemi olarak gösterilmiştir. Şirketin 2011 yılında aldığı enerji miktarı, tutarı, ortalama alım fiyatı ve alınan enerjinin toplam içindeki payları aşağıdaki çizelgededir Enerji satın alınan Enerji Birim Tutar Enerji Birim Tutar kuruluş miktarı (%) fiyatı miktarı (%) fiyatı MWh Kr/kWh Bin TL MWh Kr/kWh Bin TL TETAŞ ,8 14, ,4 13, EÜAŞ ,5 12, ,5 11, Yeniköy A.Ş ,0 18, ,0 12, Hamitabat A.Ş ,3 18, ,8 24, Soma A.Ş ,1 20, ,6 16, Kemerköy A.Ş ,3 15, ,2 15, PMUM ,0 13, ,5 14, Enerji Toplamı ,0 14, ,0 13, Sistem Kullanım Bedeli Genel toplam ,0 15, ,0 14, yılı içerisinde Hamitabat ve Kemerköy santralleri ile PMUM dan sağlanan enerjinin birim alış fiyatları yükselmiş olmasına rağmen, özellikle EÜAŞ santralleri ile TETAŞ tan sağlanan enerjinin birim alış fiyatlarındaki küçük tutarlı düşüşler, bu iki kaynaktan sağlanan enerjinin toplam enerji alımları içerisindeki oransal payının (%67,9) yüksekliğine bağlı olarak, 2011 yılı ortalama birim enerji alım fiyatı cüzi bir oranda da olsa düşmüştür. Aras EDAŞ ve Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş (TETAŞ) arasında tarihinde 5 yıl süresince geçerli olacak Elektrik Enerjisi Satış Anlaşması imzalanmıştır. Anlaşmanın süresine ilişkin 3. maddesinde tarafların anlaşma şartları ve süre uzatımında mutabık kalması halinde, bu mutabakatın bir ek protokol ile düzenleneceği öngörülmüştür. Aynı tarihte Aras EDAŞ ile 1, 3 ve 6 numaralı portföy üretim şirketleri adına Elektrik Üretim A.Ş (EÜAŞ) arasında her biri için ayrı birer Elektrik Enerjisi Satış Anlaşması akdedilmiştir. Anlaşmanın süresine ilişkin maddesi Aras EDAŞ ın TETAŞ

44 ile yaptığı anlaşma paralelinde düzenlenmiş olup, anlaşma tadilinin aynı şekilde yapılacağı öngörülmüştür. Bu çerçevede tarihli (12) nolu ek protokol ile Aras EDAŞ ın TETAŞ ile yaptığı Anlaşmanın 3. maddesinin birinci bendi Anlaşma yürürlük tarihinden itibaren 7 (yedi) yıl süre ile geçerli olacak belirlenen tarihi saat 24:00 e kadar olan sürenin hitamında herhangi bir bildirime gerek kalmaksızın sona ermiş sayılacaktır şeklinde yeniden düzenlenmiş ve böylece mevcut ESA 2 yıl daha uzatılmıştır. Aynı şekilde düzenlenen ek protokoller ile EÜAŞ ve portföy şirketleri ile yapılmış olan ESA da tarihine kadar uzatılmıştır. Anlaşmalar ile öngörülen elektrik enerjisi alım miktarlarının mevcut talebi karşılamaması durumunda, alınacak ilave miktarlar ile fiyatları, 4628 sayılı Kanunun 15/b maddesinde işlevi kısaca, Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi bünyesinde yer alan Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi, Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi tarafından hazırlanan ve Kurulca onaylanan Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda, gerçekleşen alım-satımlar ile sözleşmeye bağlanmış miktarlar arasındaki farkları esas alarak, piyasada faaliyet gösteren tüzel kişilerin borçlu ya da alacaklı oldukları tutarları hesaplamak suretiyle, mali uzlaştırma sistemini çalıştırır. Tüzel kişiler, Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezinin piyasada faaliyet gösteren tüzel kişilerin, Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği uyarınca borçlu ya da alacaklı oldukları tutarları belirleyebilmesi için, gerekli tüm verileri Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezine vermekle yükümlüdür Şeklinde tanımlanan ve düzenlenen Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi aracılığı ile temin ve tayin edilmektedir sayılı Kanuna dayanılarak yayımlanan ve aktif elektrik enerjisi arz ve talebinin gerçek zamanlı dengelenmesi ve uzlaştırmanın gerçekleştirilmesine ilişkin usul ve esasların belirlenmesi amacını taşıyan Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği, dengeleme ve uzlaştırma sisteminin taraflarının görev, yetki ve sorumlulukları ile aktif elektrik enerjisi arz ve talebinin gerçek zamanlı olarak dengelenmesine ve lisans sahibi tüzel kişilerin dengeleme ve uzlaştırma sistemine katılımları sonucu oluşan alacak ve borçlarının mali açıdan uzlaştırılmasına ilişkin usul ve esasları kapsamaktadır. Buna göre, sistemde Piyasa işletmecisi, Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi (PMUM); Sistem işletmecisi de, Milli Yük Tevzi Merkezi (MYTM) dir.

45 Dengeleme mekanizması ve uzlaştırmaya ilişkin işlemlerin yürütülmesi amacıyla, PMUM, MYTM, (dengeleme sistemine katılmalarından dolayı ve/veya enerji açıkları ve/veya fazlaları nedeniyle, sisteme elektrik enerjisi veren ve/veya sistemden elektrik enerjisi çeken; Üretim lisansı sahibi, Otoprodüktör lisansı sahibi, Otoprodüktör grubu lisansı sahibi, Toptan satış lisansı sahibi, Perakende satış lisansı sahibi) piyasa katılımcıları ve sayaçların okunmasından sorumlu iletim ve dağıtım lisansı sahibi tüzel kişilerin kullanımına sunulan ve TEİAŞ ın resmi internet sitesi aracılığıyla erişilebilen internet tabanlı uygulama yazılımını ifade eden Piyasa Yönetim Sistemi (PYS) dengeleme ve uzlaştırma işlemlerinin genel çerçevesini oluşturmaktadır. PMUM, bu sistem içerisinde; Kanun uyarınca TEİAŞ bünyesinde yer alarak ilgili mevzuat çerçevesinde, MYTM tarafından elektrik enerjisi arz ve talebinin gerçek zamanlı olarak dengelenmesi sonucu oluşan enerji açık ve/veya fazlalarına ilişkin olarak tüzel kişilerin borçlu ya da alacaklı oldukları tutarları hesaplamak suretiyle dengeleme ve uzlaştırma sisteminin uzlaştırma tarafını çalıştırmakla görevli olduğu Kanunda belirtilen birimi teşkil etmektedir. Rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösterecek, mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir elektrik enerjisi piyasasının oluşturulması amacına hizmet etmesi öngörülen uzlaştırma ise, piyasa katılımcılarının; a) Kabul edilen yük alma ve yük atma teklifleri, b) İkili anlaşma bildirimleri, c) Sisteme verdikleri ve/veya sistemden çektikleri uzlaştırmaya esas elektrik enerjisi miktarları dikkate alınarak belirlenen enerji açık ve/veya enerji fazlalarına ilişkin olarak alacaklı ve/veya borçlu oldukları tutarların belirlenmesi ve ilgili mali işlemlerin gerçekleştirilmesi amacıyla, PMUM tarafından yürütülen faaliyetleri ve bu faaliyetler için gerekli idari işlemleri içermektedir. Dolayısıyla, sektörde elektrik arz ve talebinin belirlediği koşullara göre, tedarik edeceği toplam enerji miktarının, TEDAŞ ve bağlı şirketleri için anlaşmalarla belirlenen enerji miktarları üzerindeki kısmı bakımından, spot alım olarak da nitelenebilecek bir biçimde, değişken ve genellikle yüksek fiyatların söz konusu olduğu piyasa koşullarına tabi olmaktadır. Sözü edilen alım koşulları ve yerine getirilmeyen yükümlülüklere dair yaptırımlar da TEİAŞ ile Aras EDAŞ arasında tarihinde imzalanan Piyasa Katılım Anlaşması ile düzenlenmiştir. Şirket ile TETAŞ arasında 2006 yılında yapılmış olan Geçiş Dönemi Sözleşmelerinin eki niteliğini taşıyan ve tarihinde imzalanıp, tarihinde yürürlüğe giren (10) nolu protokolde Aras EDAŞ ın TETAŞ tan alacağı enerji MWh olarak öngörülmüştür. Ancak taraflar arasında

46 tarihinde imzalanan (12) nolu protokol ile söz konusu enerji alım miktarı %9,1 oranında MWh düşürülerek MWh e indirilmiştir. PMUM dan sağlanan enerjinin ortalama birim alış fiyatında görülen yükselme (%1,3) küçük oranlı olsa da 2010 yılına göre bu kaynaktan enerji alımının %103,3 oranında MWh artış göstermiş olması, Şirketi ciddi bir maliyet baskısı altına sokmaktadır. Yüksek Planlama Kurulunca tarih 2004/3 sayılı karara bağlanan Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Strateji Belgesi IV ve VI maddeleri gereğince TETAŞ ın dağıtım bölgelerindeki toplam talebin %85 inin Geçiş Dönemi Sözleşmeleri ile karşılama yükümlülüğü bulunmaktadır. Bu husus, her ne kadar, YPK nın tarih ve 2009/11 sayılı Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesi kapsamında yer almıyor ise de, tarih 2004/3 sayılı Karar yürürlükte olup, yeni Strateji Belgesine ilişkin Karar ile iptal edilmemiştir. PMUM aracılığı ile spot enerji alımlarının azaltılması amacıyla TETAŞ ın Yüksek Planlama Kurulunun tarih 2004/3 sayılı Kararı ile öngördüğü sınırlar içerisinde elektrik enerjisi sağlama yükümlülüğünü yerine getirmesi için girişimlerde bulunulması önerilir. b) Hizmet alımları: Şirketin 2011 yılı faaliyet dönemine ilişkin hizmet alımları aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir Gerçekleşme İlk durum Ödenek Son durum Hizmet alım türü Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL % 1- Temizlik Giderleri ,0 2- Araç Kirası ,9 3- Endeks Okuma ,1 4- Cereyan Kesme Açma ,0 5- Sayaç Sökme Takma ,0 6- Hat Trafo Bakım Onar ,4 7- Arıza Bakım Onarım ,0 8- Personel Taşıma ,0 9- Numaralandırma (78,8) 2011 Gerçekleşme Ödeneğin ilk durumuna göre sapma Toplam ,6 Hizmet alımları tutarı 2010 yılına göre %25,1 oranında 7,7 milyon TL artış göstererek 38,3 milyon TL olmuştur. Geçmiş yıllarda hizmet ihalelerinin bir kısmı Şirket, diğer bir kısmı da il müdürlükleri tarafından yapılmakta iken, 2011 yılında hizmet ihalelerinin tamamına yakını Şirket eliyle yapılmıştır. Söz konusu uygulama,

47 Aras EDAŞ Yönetim Kurulunun tarih ve 5/24 sayılı, yapılan değerlendirmeler sonucunda ihale ve satınalma işlemlerinin Şirket merkezinde yürütülmesinin işlerin daha sağlıklı ve birliktelik içerisinde yürütülmesi açısından uygun olacağı kanaatine varılmıştır. İl Müdürlükleri için belirlenen ihale ve satınalma yetkilerinin İPTAL edilerek (Doğrudan temin yetkileri hariç) tüm satınalma ve ihale işlemlerinin Şirket Müdürlüğü tarafından yürütülmesi Hususunu öngören kararı ile başlamış ve yaklaşık 6 ay sonra yine Şirket Yönetim Kurulunun tarih ve 14/55 sayılı, bu işlerin yürütülmesi esnasında gerek personel gerekse zaman yetersizliğinden ve de ihalelerin yoğunluğundan dolayı birtakım olumsuzluklar meydana gelmektedir. Bu hususlar dikkate alınarak Malzeme Alımları, Memur-İşçi Giyim Alımları, Yakıt Alımları, Araç Kiralama, Personel Taşıma Servis Aracı Kiralama, Sayaç Sökme- Takma, Köy Küçük Ek Tesisleri, Şehir Küçük Ek Tesisleri, Diğer Belediyeler, Ekonomik Ömrünü Doldurmuş Araç Satışları, İhtiyaç Fazlası Ölü Stok Malzeme Satışları ve Hat Bakım-Onarım (Şirket Müdürlüğünden Olur Almak Şartıyla) İşlerinin, Şirket Yönetim Kurulunun tarih ve 2/11 sayılı kararıyla belirlenen Yetki Limitleri çerçevesinde yeniden İl Müdürlüklerince yapılması Şeklindeki kararıyla sona erdirilmiştir. Şirket merkezinde sözü edilen uygulama kapsamında yapılan ihale dosyaları üzerindeki incelemelerden, geçmiş yıllar BYDK ve Sayıştay Raporlarında yer verilen ihale uygulama sorunlarının büyük ölçüde giderildiği, ihale sürecinin genel olarak doğru yönetildiği, işin gereği olan ve aşağıda yer verilen bazı hatalara rağmen, uygulama birliğinin sağlandığı ve daha önce üzerinde durulan ihale uygulama hatalarının esasen bir yönetim sorunundan kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Şirketin yıl içerisinde yaptığı hizmet ve mal alım ihale dosyaları ile ilgili incelemelerde; - Şirket Müdürlüğünde; ihale sonrasında işin verildiği yüklenicilerle imzalanan sözleşme metinlerinin TEDAŞ Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanarak gönderilen ve ilgili personelin yararlanabileceği ve bazı uygulama detayları için ilgili personelin dikkatine sunulan iç yazışma niteliğindeki dipnotları içeren biçimiyle ve bazı alımlar için de sözleşme taslağı olarak imzalandığı, aynı uygulama ile diğer iller satın alma dosyalarındaki sözleşme örneklerinde de karşılaşıldığı; hizmet alım ihalelerinde yapım işlerinde olduğu gibi sınır değer tespitini müteakip aşırı düşük teklif sorgulaması yapıldığı ve bu suretle aslında düşük olmayan tekliflerin sorgulanmak zorunda kalındığı, bu aşamada elde edilen bilgilerin ihale kaybeden firmalar tarafından şikayet

48 vb. amaçlarla kullanıldığı; sözgelimi 2011/ sayılı dosyada mevcut üç geçerli tekliften birinin nasıl değerlendirildiği ve hakkında ne karar verildiğinin belli edilmemiş olması gibi, ihale karar metinlerinin ihale sürecini tam olarak yansıtmadığı; iki ihale dosyasında (2011/102774, 2011/148492) sözleşme safhasında istenen savcılık belgelerinin bulunmadığı; iki ihalenin (2011/179190, 2011/180472), ihale süreci tamamlandıktan sonra ödeneğinin %10 dan daha düşük olduğunun tespitini müteakip iptal edildiği, - Erzincan İl Müdürlüğünde; ihale komisyon kararlarının teklif edilen fiyatlar ile uygun görülen fiyatların dökümünden ibaret olduğu ve ihale sürecine ilişkin işlemlerin karar metinlerine yeterince yansıtılmadığı; temizlik ihalesinde yüklenicinin kullanacağı temizlik araç-gereçlerine ilişkin firma kayıtlarının ibrazında teklif belge standardının sağlanamadığı, - Kars İl Müdürlüğünde; yatırım programında olup, proje numarası almış çok sayıda yatırım işleminin doğrudan temin yoluyla alıma konu edildiği ve genellikle aynı 3 firma teklifleri alınmak suretiyle gerçekleştirilen teminlerin 3 adedinde birer firma teklifinde aritmetik hata olduğu halde geçerli teklif olarak kabul edilerek değerlendirildiği, bu üç doğrudan teminin (2011/36/12, 13, 14) kapsamının aynı iş olduğu ve bölünerek verildiği; bazı ihalelerde alınan vergi ve prim borcu yoktur yazılarının sorgulamalarının ihale tarihinden sonraki tarihleri içerdiği görülmüştür. Mal ve hizmet alımlarına ilişkin ihale sürecinde ortaya çıkan hizmet ihalelerinde sınır değer tespiti, ihale karar metinlerinin muğlak biçimde yazılması, ödenek-harcama ilişkisinin sağlıklı kurulamaması, istenen belgelerde bir standardizasyonun olmaması, yatırım niteliği taşıyan ve yatırım programında yer alan yapım işlerinin doğrudan temine konu edilmesi, aritmetik hataların değerlendirilmemesi, işin kısımlara bölünmesi, bazı vergi ve prim borcu yoktur yazılarının ihale tarihinden sonraki sorgulama tarihlerini taşıması gibi uygulama sorunlarının giderilmesini teminen gerekli tedbirlerin alınması önerilir. Kars İl Müdürlüğünün 2011/38243 sayılı dosya numarası ile izlenen tarihli Kiralık Araç Hizmet Alımı İhalesi kapsamında alınan 12 adet teklifin değerlendirilmesi sırasında bir teklif sahibinin verdiği ve grubunda tek olan teklifte aritmetik hata olduğu tespit edilmiş, resen düzeltilen bu teklif için sahibinin onayı da alınarak ihalenin bir kısmı ilgiliye verilmiştir. TEDAŞ Genel Müdürlüğünün hazırladığı tip şartnamelerden Araç İdari Şartnamesi nin maddesi, 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununun 37 nci maddesine aykırılık teşkil eden bu uygulamanın dayanağı olarak gösterilmiştir. Bu çerçevede teklif edilen fiyatları gösteren teklif mektubu eki cetvellerde çarpım ve toplamlarda aritmetik hata bulunması halinde aritmetik hata bulunan

49 teklifler değerlendirme dışı bırakılır. Ancak, en az bir teklifin temin edilememiş olduğu durumlarda ve komisyon uygun gördüğü takdirde, isteklilerce teklif edilen birim fiyatlar esas alınmak kaydıyla, aritmetik hatalar ihale komisyonu tarafından resen düzeltilir. Yapılan bu düzeltme sonucu bulunan teklif, isteklinin esas teklifi olarak kabul edilir ve bu durum hemen istekliye yazı ile bildirilir. İhale Komisyonu tarafından resen düzeltilen teklifin istekli tarafından kabul edilmesine bağlı olarak isteklinin sunmuş olduğu geçici teminat tutarının teklif bedelinin %3 ünün altına düşmesi halinde teminat tutarının, düzeltilmiş teklif bedeline uygun olarak bu orana tamamlattırılması ve gerektiği takdirde düzeltilmiş teklife uygun olarak teklif edilen bedele bağlı belgelerin yenilenmesi halinde teklifin değerlendirilmesi mümkün bulunmaktadır Şeklinde ifade edilen sözü geçen TEDAŞ Genel Müdürlüğü dokümanının içerdiği düzenleme, mevcut şekliyle, herhangi bir istisnai uygulamanın söz konusu olmadığı Kamu İhale Kanununun 37 nci maddesi hükmüne açık biçimde aykırıdır. TEDAŞ Genel Müdürlüğünce hazırlanan Araç İdari Şartnamesi nin, Kamu İhale Kanununun 37 nci maddesi hükmüne aykırılık içeren düzenlemelerinin iptalini teminen TEDAŞ Genel Müdürlüğü nezdinde girişimde bulunulması önerilir. Ayrıca, TEDAŞ Genel Müdürlüğünce hazırlanan Hizmet Alımı Yoluyla Çalıştırılacak Araçlara Ait Teknik Şartname nin Araçlarda Aranacak Şartlar başlığı altındaki 2. Maddesinde İsteklinin teklif ettiği araçların %30 (yüzde otuz) oranında öz malı olması şartı sözleşme aşamasında aranacaktır. hususu öngörülmüştür. Dolayısıyla istekli teklif ettiği ve sözleşmesi yapılacak olan araçların toplamının %30 u oranında sahibi bulunduğu araçların noter onaylı ruhsat fotokopilerini sözleşme imzalamadan önce ibraz etmektedir. Ancak uygulamada, isteklinin mevcut araçları toplamda bu oranı karşılıyor olsa dahi, araç gruplarına göre verdiği teklifler sonrasında, değişik nitelikteki bu araçların kendi aralarında değerlendirilmesi sonucunda oluşan yeni gruplamalarda söz konusu %30 luk öz malı olma şartı ortadan kalkabilmektedir. Nitekim 2011/ sayılı dosya kapsamındaki Erzincan İl Müdürlüğünde Çalıştırılmak Üzere Sürücüsü İle Birlikte Servis Aracı Temini Hizmet Alım İşinde böyle bir durumla karşılaşılmış ve tereddüt giderilinceye kadar yapılan yazışmalar işi aksatmış ve sonuçta iş daha yüksek bir fiyattan ikinci teklif sahibine verilmiştir. Benzer şekilde, Hizmet Alımları Teknik Şartnamesinin 5.2 maddesinde Yüklenici fiilen işe başladığı tarihte, yüklenicinin taşıt kira sözleşmesi ile birlikte çalıştırdığı tüm araçlara ve sürücülere ilişkin bir dosya oluşturacak ve bu dosyada; aracın ruhsat fotokopisi, kasko poliçe fotokopisi ile çalışan her bir şoföre/operatöre ait İş Kanunu ve SSK hükümleri gereği tanzim edilecek belgeler sabıka kaydı, sağlık raporu, ehliyet/iş makinesi operatörlük belgesi fotokopisi, ticari taşıt kullanma belgesi

50 vs. belgeler İdareye bir ön yazı ile verilecektir hususuna yer verilmiştir. Yine 2011/82439 Dosya numaralı Erzincan İl Müdürlüğü ve Bağlı İlçe İşletmelerinde Çalıştırılmak Üzere Sürücüsü İle Birlikte 6 (altı) Adet Hidrolik Platformlu Hizmet Aracı Temini Hizmet Alım İşinde işin teslimi ya da fiilen işe başlama safhasında platformlu araçları kullanacak personelin operatörlük belgelerinin ibraz ya da teslim edilememesi nedeniyle işin yürütülmesinde aksamalar olmuş, tarihinde onaylanan ve tarihinde sözleşmesi imzalanan işe ilgili firma eksikliklerin giderilmesini takiben tarihinde başlayabilmiştir. TEDAŞ Genel Müdürlüğünce hazırlanan Hizmet Alımı Yoluyla Çalıştırılacak Araçlara Ait Teknik Şartname nin Araçlarda Aranacak Şartlar başlığı altında düzenlenen 2 nci Maddesindeki İsteklinin teklif ettiği araçların %30 (yüzde otuz) oranında öz malı olması şartı sözleşme aşamasında aranacaktır hususunun yeniden değerlendirilerek, ihalede tanımı yapılan araç grupları bazında ve ihale öncesinde aranan bir şart olarak değiştirilmesi ve Hizmet Alımları Teknik Şartnamesinin 5.2 maddesinde yüklenicinin fiilen işe başladığı tarihte ibraz edeceği ehliyet/iş makinesi operatörlük belgesi gibi belgelerin de aynı kapsamda değerlendirilmesi için TEDAŞ Genel Müdürlüğü nezdinde girişimde bulunulması önerilir. Esası personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımlarının TEDAŞ Genel Müdürlüğü ve bağlı şirketleri genelinde yaygınlık kazanarak, bu istihdam şekline ilişkin sürelerin, çalışma parçalı ve muhtelif yükleniciler ile de olsa, artık ihbar ve kıdem tazminatı, fazla çalışma vb. bakımlardan hak iddialarını içerecek ölçüde uzun vadelere tekabül etmesi, bu çalışma ilişkisinden doğan hukuki sorunların da somutlaşmasını beraberinde getirmektedir. Nitekim Aras EDAŞ Erzurum İl Müdürlüğü sorumluluk sahasında endeks okuma ve 2. İhbarname kesme-açma işlerini geçmişte ve halen yürütmekte olan iki yüklenicinin işten ayrılan bir kısım (12 kişi) personeli ile ilgili olarak Erzurum 2. İcra Müdürlüğünden, Aras EDAŞ Erzurum İl Müdürlüğüne toplam ,48 TL tutarında ödeme emri gelmiştir. Bir kısmı ihbar ve kıdem tazminatlarından oluşan tutarın büyük bölümü fazla çalışma ve ulusal bayram genel tatil ücret alacaklarına ilişkindir. Yüklenici ile iş ilişkileri bitecek olan personel bakımından da devam edeceği anlaşılan bu alacaklar ile ilgili olarak birtakım idari tedbirlere ihtiyaç olduğu açıktır. Aras EDAŞ Erzurum İl Müdürlüğü sorumluluk sahasında endeks okuma ve 2 nci İhbarname kesme-açma işlerini geçmişte ve halen yürütmekte olan iki yüklenicinin işten ayrılan bir kısım personeli ile ilgili olarak İcra Müdürlüğünden, Aras EDAŞ Erzurum İl Müdürlüğüne gelen ödeme emirlerine ait tediyenin öncelikle iş ilişkisi süren yüklenici istihkaklarından usulünce karşılanması ile benzer nedenlerle ileride gelebilecek olan ödemeler bakımından da, şartnamelere hüküm koymak suretiyle hizmet ihalelerine teklif verecek isteklilerin TEDAŞ Dağıtım Şirketlerine bu mahiyette

51 borcu olmadığını gösteren belgelerin ibrazı zorunluluğu getirilmesi konusunda TEDAŞ Genel Müdürlüğü nezdinde girişimde bulunulması önerilir. Erzurum İl Müdürlüğü 2. İhbarname kesme-açma işlemlerinin 2010, 2011 yılları ile 2012 yılı ilk iki ayına ilişkin olarak yapılan hak ediş dosyaları ile ilgili incelemelerde, 2. ihbarname dağıtım işlem sayısının 2010 ve 2011 yıllarında ile (2011 yılı Kasım ayına ilişkin adet hariç) arasında değiştiği görülmektedir. Ancak bu sayılar 2012 yılı Ocak ayında , Şubat ayında da olmuştur. Kesme sayıları genel olarak 2. ihbarname sayılarının ¼ ü ile 1/3 ü oranında ile adet arasında değişmektedir. Açma sayılarının da doğal olarak kesme sayısı civarında olması beklenir. Aylar itibarı ile bazen kesme sayılarının altında, bazen de üstünde seyrettiği; 2010 yılı sonunda kesme sayısının açma sayısından adet fazla, 2011 yılı sonunda da 373 adet fazla olduğu görülmektedir. Bu fark makul bir fazlalığa işaret etmektedir. Ancak 2010 yılının Ağustos ayında (2. ihbarname sayısı iken) kesme sayısının 97, açma sayısının da 1.350, aynı şekilde 2011 yılının Ağustos ayında da (2. ihbarname sayısı iken) kesme sayısının O, açma sayısının da olduğu dikkati çekmektedir. Keza 2012 yılının Ocak ayında (2. ihbarname dağıtım sayısı gibi çok yüksek bir rakama ulaşmış iken) kesme sayısı ve açma sayısı da adet; Şubat ayında da (2. ihbarname sayısı gibi en düşük rakamda gerçekleşmiş) kesme sayısı 0 ve açma sayısı da 654 adet olmuştur yılının ilk iki ayına ait kesme ve açma rakamları 2011 yılı devir rakamı ile birlikte ele alınıp, 2011 yılının devir eden kesme sayısı 373 ile 2012 yılı Ocak ayının olan kesme sayısı toplandığında olan toplam kesme sayısının, 2012 yılının Ocak ve Şubat ayları açma sayıları ve 654 rakamlarının olan toplamında daha az olduğu görülmektedir. Bir diğer ifadeyle açma sayıları kesme sayılarından daha fazla olmuş ya da kesilmemiş elektrik açılma işlemine tabi tutulmuştur. Yüklenicinin 2011 yılı işini ihbarname dağıtımında 1,311 (2010 da 0,720), kesmede 2,622 (2010 da 1,800) ve açmada da 4,807 (2010 da 4,680) lira birim fiyatlarla üstlendiği göz önüne alındığında, daha fazla kazanç saikiyle kesme-açma sayılarını artırma eğilimine gireceği ya da en azından böyle isteyeceği açıktır. Sözü edilen örneklerin de bu nitelikteki kar girişimleri olduğu ve tersinden ifade edildiğinde de bir kontrol ve denetim sorununun bulunduğu anlaşılmaktadır. 2- İlk madde ve malzeme stokları: Şirketin 2011 yılı faaliyet dönemine ilişkin ilk madde ve malzeme stok hareketi aşağıda gösterilmiştir.

52 Stoklar 2010'dan devir Alımlar Ambara iade edilen G i r e n Avanstan gelen Düzeltme ve mahsup Giren toplam İşletmede kullanılan Yatırıma verilen İmalata verilen Ç ı k a n Satılan Düzeltme ve mahsup Diğer Çıkışlar Çıkan toplam 2012 yılına devir Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL A-İlk madde ve malzeme : 1-Nakliye malzemesi : -Nakil vas. yakıtları Diğer Toplam (1) Isıtmaya yönelik yakıt Toplam (2) 3-Diğer malzeme : -Madeni malzeme Kablo ve teller Alet.edav. takım teçh İnşaat malzemesi Sosyal malzeme -Muhtelif malzeme Toplam (3) Toplam (A) B-Diğer stoklar : -Elden çık.stok ve hurd Yoldaki mal.ve ted.gid Öd. ve imalt.ver.malz Ambardaki emtia Toplam (B) Sipariş avansları Genel toplam

53 Şirket ilk madde ve malzeme stoklarının en büyük kalemi 11,6 milyon TL tutarı ile trafo, direk vb. madeni malzemelere ait olup, toplam stokların %51,2 sini oluşturmaktadır. Stoklar ve ambardaki malzemelerin izlenmesi Bilgi Yönetim Sistemi-BYS ye bağlanmış ve ambardan çıkışı yapılan malzemenin muhasebe kayıtları da eşanlı olarak tutulmaktadır. C Üretim ve maliyetler: 1 Üretim: Doğrudan bir üretim faaliyeti bulunmayan şirket, EPDK mevzuatları çerçevesinde satın aldığı elektrik enerjisinin yine EPDK mevzuatları çerçevesinde dağıtımını yaparak faaliyet sahasındaki abonelere satış hizmeti vermektedir. Ana Sözleşme Madde 3'de belirtildiği üzere Şirketin amacı; tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununa uygun olarak Erzurum, Ağrı, Ardahan, Bayburt, Erzincan, Iğdır, Kars il sınırları dahilinde elektrik enerjisinin dağıtımı, perakende satış hizmeti faaliyetlerini karlılık ve verimlilik ilkesi çerçevesinde, ticari ekonomik ve sosyal gereklere uygun biçimde yürütmektir. Şirket bu amacı gerçekleştirmek üzere; hizmet alanında, elektrik enerjisi dağıtımı, perakende satışı ve perakende satış hizmeti yapmak, faaliyet konulan ile ilgili etüt, planlama ve projeleri yapmak, buna bağlı olarak gerekli tesislerin ve sistemlerin kurulmasını sağlamak, elektrik dağıtım tesislerini kurmak, işletmek, faaliyet konulan ile ilgili diğer gerçek ve tüzel kişilerle işbirliği yapmak, faaliyet konularını gerçekleştirmek üzere diğer gerçek ve tüzel kişilerle işbirliği yapmak, faaliyet konuları ile ilgili her türlü mal ve hizmetleri yurt içinden ve yurt dışından tedarik etmek, kendi, yapım, bakım ve onarım ihtiyacı için gerekli tesis ve makineleri bulundurmak, bu maksatla kurulmuş tesis ve makineler ile insan gücü kapasitelerini değerlendirmek, araştırma geliştirme çalışmaları yapmak, ilgili mevzuat ile verilen görevleri yapmak ve yükümlülükleri yerine getirmek gibi faaliyet konuları bulunan Şirketin doğrudan bir üretim faaliyeti bulunmamaktadır. Dolayısıyla bu bölümde, elektrik enerjisi dağıtım ve satış faaliyetleri değerlendirilmiştir. Şirkete ait enerji hatları detaylı incelendiğinde; 1.302,2 km OG yeraltı hattı, ,7 km OG havai hattı, 1.449,4 km AG yeraltı hattı, ,9 km AG havai hattı, üçüncü şahıslara ait km OG havai hattı, 62,8 km OG yer altı hattı, 1.101,1 km AG havai hattı ve 20,5 km AG yer altı hattı bulunmaktadır. Şirket ve 3. şahıslar birlikte değerlendirildiğinde toplam OG hattı 25.11,70 km, toplam AG hattı ise ,90 km ye ulaşmıştır. Şirket, 3. şahıslar dahil olmak üzere toplam (OG ve AG

54 dahil) ,60 km dağıtım hattı ile adet aboneye (2011 rakamlarıyla) hizmet sunmaktadır. Yeraltı kablo şebekesinin havai hatlara göre işletim kolaylığı, güvenilirliği ve şehirlere çağdaş bir görünüm kazandırma özelliğinin bulunması yanında kayıp ve kaçakların önlenmesinde önemli bir etken olup maliyeti havai hat maliyetinden 2,5-3 kat daha fazla olabilmektedir. Dolayısıyla, bu uygulamanın getireceği maliyet göz önünde tutularak, yeraltı kablolu şebeke yapılacak bölgelerin projelendirilmesinde, havai hattın teknik ömrünü tamamlayıp tamamlamadığı, nüfus, enerji tüketimi, trafik yoğunluğu, güvenlik, kayıp ve kaçak enerji miktarları, imar, su ve kanalizasyon, ulaşım gibi kentsel alt yapı ve çevresel görüntü gibi hususların dikkate alınarak belirlenmesi uygun olmaktadır. Şirketin verimliliğini etkileyen önemli etkenlerden biri de faaliyet döneminde ortaya çıkan arızalardır. Verimliliğin arttırılması bakımından arızaların azaltılması gerekmektedir. Arıza halinde enerji kesinti süresini en aza indirmek, arızayı dar alanda tutabilmek, müşteriye devamlı ve kaliteli enerji sunabilmek için gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir. Arızanın kapsadığı alan ve süresi uzadıkça satılamayan enerji şirketin satış hâsılatını dolayısıyla verimliliğini olumsuz etkilemektedir. Aras EDAŞ ve il müdürlüklerindeki 2011 yılı arıza ve kesintileri aşağıdaki tabloda verilmiştir yılı OG Arızaları 2011 yılı AG arızaları Aras EDAŞ Programlı kesinti Programsız kesinti Toplam kesinti Toplam kesinti Adet Saat Adet Saat Adet Saat Adet Saat Erzurum Erzincan Ağrı Kars Ardahan Iğdır Bayburt Toplam Şirket faaliyet alanındaki il müdürlükleri bazında OG (orta gerilim) ve AG (alçak gerilim) arıza istatistikleri incelendiğinde; 2011 yılında toplam OG arıza sayısı adet ve buna karşılık toplam kesinti süresi ise saat olarak, toplam AG arıza sayısı adet ve buna karşılık toplam kesinti süresi ise saat olarak gerçekleşmiştir. Adet bazında en çok OG arıza sırasıyla Erzurum, Ağrı ve Erzincan illerinde, en çok AG arıza ise sırasıyla Erzurum, Ardahan ve Iğdır illerinde meydana gelmiştir. Kesinti süresi bazında en çok OG arıza sırasıyla Erzurum ve Erzincan illerinde, en çok AG arıza ise sırasıyla Erzurum, Ardahan ve Bayburt illerinde meydana gelmiştir.

55 Aras EDAŞ ve il müdürlüklerindeki 2010 ve 2011 yılı toplam arıza ve kesintileri miktar ve oransal olarak aşağıdaki tabloda karşılaştırılmıştır. Toplam kesinti (programlı+programsız) Geçen yıla göre artış/azalış Miktar % Aras EDAŞ Adet Saat Adet Saat Adet Saat Adet Saat Erzurum (227) (3.823) (1,1) (12,1) Erzincan (4.115) (5.316) (35,2) (35,0) Ağrı ,5 164,9 Kars (1.660) (116) (54,6) (27,3) Ardahan (3.089) (28,1) 260,4 Iğdır (79) 34,1 (9,7) Bayburt (503) (3.618) (25,2) (34,7) Toplam (4.333) (5.925) (7,5) (9,7) Tabloya göre 2011 yılında meydana gelen toplam arıza, geçen yıla göre Aras EDAŞ toplamında miktar olarak %7,5 oranında, kesinti süresi olarak da %9,7 oranında azalmıştır. Önceki yıla göre miktar olarak en büyük artış; %67,5 oranı ile Ağrı da, %34,1 oranı ile Iğdır da gerçekleşirken, en büyük azalma ise %54,6 oranıyla Kars da, %35,2 ile Erzincan da, %28,1 ile Ardahan da gerçekleşmiştir. Şirkete bağlı 7 il müdürlüğü içerisinde toplam arıza miktarı ile en fazla Erzurum da gerçekleşmiştir. Bunu adet ile Erzincan ve adet ile Ardahan illeri izlemiştir. Şirket, sorumluluk alanındaki illerde, arıza bakım ve onarım işlerini hizmet alım yoluyla ihale etmek suretiyle, 3. Şahıslar aracılığıyla yaptırmaktadır. TEDAŞ Yönetim kurulunun tarih ve sayılı kararı ile onaylanmış, TEDAŞ AG-YG (OG) elektrik dağıtım şebekelerinde arıza onarım ve bakım işleri özel şartnamesinin bakım-onarım başlıklı maddesinde; Kodlu bakım talimatında malzemelerin belirlenen periyotta ve diğer mevzuatta belirlenen sürelere uygun olarak elektrik dağıtım tesislerinin periyodik bakım ve onarımı hazırlanacak iş programı içerisinde yapılacaktır denilmiştir. Periyodik bakım ve arıza onarım işleri ile ilgili gerekli detaylı bilgiler ve bakımı yapılacak her bir teçhizat grubu için bakım zaman periyotları, ihale dokümanın da eki olan Elektrik dağıtım tesisleri teknik bakım talimatı dokümanında yer almaktadır. Denetim kapsamındaki incelemeler neticesinde söz konusu bakımların, arıza yoğunluğu nedeniyle yükleniciler tarafından yapılamadığı ya da bir kısım yerlerde kısmen yapıldığı veya yapılan yerlerde de süreklilik arz etmediği görülmüştür. Bakımların yapılamamasına sebep olarak gösterilen arıza yoğunluğunun nedenleri arasında bakımların zamanında ve yeterli düzeyde yapılamamasının da etkili olduğu düşünüldüğünde, birbiriyle ilişkili bu iki konunun bütün olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Arızaların azaltılması ve abonelere enerji arzının daha sürekli sağlanması bakımından yerine getirilmesi gereken önemli hususlardan biri de koruyucu bakım

56 onarım çalışmalarının zamanında gerçekleştirilmesidir. Elektrik Dağıtım Tesisleri Teknik Bakım Talimatı gereği sistemdeki trafo, pano, direk, ayırıcı, parafudr, topraklama tesisatı ile kablo ve başlıkların 6 ayda bir kontrol ve yılda bir bakımdan geçirilmeleri gerekirken, çeşitli nedenlerle özellikle de personel yetersizliği nedeniyle bu bakımlar yapılamamakta ve açığın kısmen hizmet alımı yolu ile giderilmesine çalışılmaktadır. Bunun sonucu olarak, her yıl bu bakımlarla önlenebilecek arızalar meydana gelmekte, hem işgücü hem de trafoların maliyeti ile satılamayan enerji yönünden de maddi kayıplar meydana gelebilmektedir. Arızaların azaltılarak abonelere enerji verilmesi hizmetinde sürekliliğin temini, böylece müşteri şikayetlerinin azaltılması, arıza giderme/onarım maliyetlerinin düşürülmesi, kesintilerin azaltılması ile satılan enerjinin artacağı hususu da dikkate alınarak tesislerdeki periyodik bakımların zamanında yapılması önerilir. İmar, doğal gaz, haberleşme ve su şebekesi gibi kazı gerektiren altyapı çalışmaları için ilgili kuruluş bütçelerinde eş zamanlı olarak ödenek ayrılamaması neticesinde altyapı çalışmalarında tam bir koordinasyon sağlanamaması ve daha önceden yapılan çalışmaların detaylı planlarının mevcut olmaması nedeniyle farklı kuruluşlar tarafından farklı zamanlarda yapılan kazı çalışmaları esnasında kablo şebekelerinde hasarlar oluşabilmektedir. Bunun sonucunda ise tüketicilere enerji sağlanmasında sorunlar yaşanmakta ve beklenmeyen işgücü ve malzeme maliyetlerinde artışlar meydana gelebilmektedir. Bu nedenle, yeraltı kablo şebekesi yatırımlarından beklenen faydanın sağlanmasını teminen; yatırım önceliklerinin belirlenmesinde bölgedeki imar, doğal gaz, haberleşme ve su şebekesi gibi tüm altyapı çalışmalarının bir bütün olarak ele alınması hususunda ilgili kuruluş ve belediyelerle koordinasyon sağlanması fayda sağlayacaktır. Aşağıdaki çizelgede Aras EDAŞ ve il müdürlüklerindeki trafo kapasite kullanım oranları ve trafo arızaları (özel trafolar hariç) il müdürlükleri bazında geçen yıl ile karşılaştırmalı olarak verilmiştir. Aras EDAŞ Trafo sayısı (Adet) Kurulu gücü (MW) Yanan trafo sayısı (Adet) Toplam Kapasite kurulu Puant kullanım güç gücü oranı Kurum 3. Kurum 3. Değ.oranı Resmi Şahıs +Resmi Şahıs (%) (MW) (MW) (%) Erzurum (9,1) ,8 Erzincan (58,3) ,4 Ağrı (22,7) ,9 Kars , ,8 Ardahan (39,1) ,4 Iğdır , ,1 Bayburt , ,7 Toplam (12,0) ,2

57 Şirketin elektrik dağıtım bölgesi Erzurum, Erzincan, Ağrı, Kars, Ardahan, Iğdır ve Bayburt illeri olup dağıtım sistemi; 2011 yılsonu itibariyle adedi Aras EDAŞ, adedi üçüncü şahısların olmak üzere toplam adet trafo ile MW kurulu güç kapasitesine sahiptir. Şirket faaliyet alanında kullanılan toplam (3. şahıs, kurum ve resmi) adet trafonun 2011 yılındaki puant yüke göre kapasite kullanım oranları incelendiğinde; bu oranın büyükten küçüğe sıralanmak üzere, Ağrı da %67,9, Erzurum da %28,8, Iğdır da %28,1, Ardahan da %20,4, Kars ta %19,8, Erzincan da %18,4 ve Bayburt ta ise %13,7 olduğu görülmektedir. Bugün itibariyle bu durum, iller bazında trafo kapasitelerinin bölgesel talep ile uyumlu olmadığını ifade etmektedir. Aras EDAŞ faaliyet alanındaki trafo arıza sayısı 2010 yılında 343 olup, 2011 yılında %12 oranında azalarak 302 ye düşmüştür. Trafo arızalanmalarında periyodik bakımların yapılamamasının yanında özellikle şarjlı ve yüksek bölgelerde parafudr montajlarındaki eksiklik ve yanlışlıklar, termik şalter arızaları, aşırı yüklenme, çeşitli nedenlerle oluşan kısa devreler ve iklim koşullarının da önemli rol oynamaktadır. Esasen bir trafonun zati koruma, aşırı akım koruması, parafudr vb. gibi birkaç çeşit koruma sistemi bulunmaktadır. Bu koruyucu sistemlerin doğru seçilmesi ve çalışır halde tutulması halinde trafoların hasar görmeden devreden çıkarak arızalanması engellenebilmektedir. Ayrıca, her trafo postasının yükleri kontrol edilerek bunların çok aşırı yük ile çok düşük güçte çalışması engellenerek (normalde bu yükler trafo kurulu gücünün %70-80 i civarındadır) ve trafo yükleri fazlar arasında dengeli dağıtılarak uygun çalışma ortamı sağlanmaktadır. Trafoların kapasitelerine uygun yükte çalıştırılmamaları halinde trafo kayıpları artacağından, trafoların ekonomik yükte çalıştırılmalarını teminen gerekli önlemlerin alınması fayda sağlayacaktır. 2- Maliyetler: Şirket, satın aldığı elektrik enerjisinin dağıtım ve satışını yaptığından, doğrudan bir üretim faaliyetinde bulunmamaktadır. Satışların maliyetini ise, elektrik enerjisinin satın alma ve sistem kullanma bedeli ile dağıtım ve satışına ilişkin giderler oluşturmaktadır yılında alınan enerjinin maliyeti, satışların maliyeti ile program ve gerçekleşme tutarları geçen yılın değerleriyle birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

58 Yılı Gerçekleşme Program (revize) Gerçekleşme Maliyetler Bin TL Tümünde oran % Kr/kWh Bin TL Tümünde oran % Kr/kWh Bin TL Tümünde oran % Kr/kWh Prog.göre gerçekleş. oranı A-Satın alınan enerjinin maliyeti -Enerji satın alma bedeli ,1 14, ,9 14, ,9 13,70 101,7 -Sistem kullanım bedeli (iletim) ,9 0, ,7 0, ,1 0,71 111,3 Toplam (A) ,0 15, ,6 15, ,0 14,41 102,2 B-Diğer maliyet unsurları 0-İlk madde ve malzeme Giderleri ,2 0, ,4 0, ,1 0,26 83,9 1- Işçi ücret ve giderleri ,5 1, ,3 1, ,8 1,40 107,4 2- Memur ve söz.personel ücret gid ,1 0, ,5 0, ,4 0,67 96,7 3- Dışardan sağlanan fayda ve hizmetler ,4 1, ,8 1, ,6 1,67 99,8 4- Çeşitli giderler ,9 0, ,3 0, ,2 0,24 93,6 5- Vergi resim ve harçlar 584 0,1 0, ,3 0, ,2 0,05 98,8 6- Amortisman ve tükenme payları ,9 0, ,8 0, ,8 0,35 96,9 7-Finasman giderleri 0 0,00 1 0,00 Toplam (B) ,0 4, ,4 4, ,0 4,65 100,2 Genel toplam (A+B) , , ,06 101,7

59 Aras EDAŞ ın 2011 yılı bütçesi, Şirket Yönetim Kurulunun tarih ve 18/103 sayılı kararı ile onaylanmıştır. Bundan sonra Yönetim Kurulunun tarih ve 11/41 sayılı kararı ile birinci kez, ardından da tarih ve 17/60 sayılı kararı ile İşletme Bütçesi ikinci kez revize edilmiştir. Yılın bitimine 1 hafta kala yapılan son revize bütçe incelendiğinde revize bütçe rakamlarının fiili durum rakamlarına çok yakın düzeyde alınması ile oluşturulduğu görülmektedir. Bu nedenledir ki bütçeye göre gerçekleşme yüzdeleri her bir kalem için %100 e çok yakın olmuştur. Bütçe rakamlarının yıl içerisinde bir çok kez revize edilmesi ve revize edilirken de neredeyse fiili durumun bütçe rakamları olarak alınması şeklindeki bir uygulama, hazırlanmış bütçelerde öngörülen hedeflerin fiili gerçekleşmeler ile karşılaştırılarak şirket durumu hakkında gerçekçi bir değerlendirme imkanı vermemektedir. Bu nedenle yukarıdaki tablo değerlendirilirken, program değerleri ve gerçekleşmeler kıyaslanmamıştır. Bütçelerin yıl içerisinde ve hatta yıl sonuna yakın, fiili rakamlara çok yakın değerler kullanılmak üzere revize edilmesi ve bu suretle bütçe ve fiili rakamların karşılaştırılmaları sonucu, programa göre %100 ve buna yakın oranlarda gerçekleşme sağlanarak, hedeflenen rakamlara ulaşılmış gibi bir olguya sebep olunması, program ve fiili rakamların mukayese edilerek şirket hakkındaki objektif değerlendirmelerin yapılabilmesini engellemektedir. Bütçe ödeneklerinin yıl içerisinde ve özellikle yılın sonlarında gerçekleşen rakamlar kullanılmak suretiyle ödeneklerin revize edilmesi uygulamasına gidilmemesi ve zorunlu hallerde ek ödenek alma veya ödenek aktarma işleminin harcama yapılmadan önce yerine getirilmesi önerilir yılı toplam maliyet giderlerinin %76 sı enerji bedeline, %11,1 i personel giderlerine, %8,6 sı dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetlere, %1,1 i ilk madde ve malzeme giderlerine ve %3,2 si de çeşitli giderler, vergi, resim, harçlar ve amortisman ve tükenme paylarına ait bulunmaktadır yılında 19,73 kuruş olan 1 kwh enerji maliyeti, 2011 yılında 19,06 kuruş olarak gerçekleşmiştir. Birim maliyet geçen yıla göre %3,4 oranında azalma göstermiştir. Kayıp kaçak oranı 2010 yılında %25,62 iken 2011 yılında artarak %26,42 oranında gerçekleşmiştir. Ancak, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun, tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan tarih ve 2932 sayılı kararı ile, uygulama dönemine ilişkin belirlenen dağıtım faaliyeti kayıp kaçak hedefi oranları içerisinde Aras EDAŞ için 2011 yılı rakamı %22,92 olmuştur. Buna göre 2011 yılı gerçekleşen kayıp kaçak değeri olan %26,42 oranı, bu hedefin 3,5 puan kadar üzerinde gerçekleşmiştir.

60 Dağıtım ve perakende satış lisansına sahip olan şirketin enerji piyasasında oluşacak rekabet şartlarına uyum göstermesi, varlığını sürdürebilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Rekabet şartlarını belirleyen unsurların başında maliyetlerin geldiği hususu göz önüne alınarak değerlendirme yapıldığında, elektrik dağıtımında toplam kayıplarda sağlanacak her bir puanlık düşüşün satış miktarını ve dolayısıyla satış hasılatını artıracağı, satış miktarının artması ile birim satış maliyetinin düşeceği ve böylece şirketin karlılık ve verimliliğinin artacağı göz önünde bulundurulmalıdır. Bunu gerçekleştirebilmek üzere, etkili mücadele ile kaçak kullanımların önlenmesi, dağıtım şebekelerinin bakım ve onarımlarının programlı olarak sürdürülerek teknik kayıpların önüne geçilmesi, abone tüketimlerinin zamanında ve doğru olarak ölçülmesi için gereken tedbirlerin alınması fayda sağlayacaktır. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunca, 2011 yılı için belirlenmiş hedef üzerinde gerçekleşen kayıp kaçak oranının düşürülmesini teminen; -Kaçak tüketimlerin önlenmesine yönelik gerekli tüm tedbirlerin alınması, -Enerji dağıtım tesislerinin periyodik bakımlarının yapılması ile kayıpların azaltılması, -Abone sayaçlarının muayene ve kontrollerinin zamanında ve yeterli miktarda yapılması ile kaçak kullanımların tespiti ve önlenmesi, önerilir. B- Pazarlama: Şirketin pazarlama faaliyetleri, satın alınan elektrik enerjisinin alım noktalarından tüketim mahallerine ulaştırılması, abonelere bağlantı yapılması, sayaç kontrolü, endeks okunması ile faturalama ve tahsilat gibi işlemlerden oluşmaktadır. TEDAŞ Yönetim Kurulu nun tarih ve 9-85 sayılı kararı ile kabul edilen TEDAŞ Türkiye Elektrik Dağıtım A. Ş. Genel Müdürlüğü Dağıtım Şirketleri Görev, Yetki ve Sorumluluklar Yönergesi ile öngörülen gerek şirket, gerekse il müdürlüklerine ilişkin yeni organizasyon şemasında, - EPDK ile olan ilişkileri yürütmek ve ilgili mevzuatı takip etmek, abone, faturalama işlemleri ve müşteri ilişkilerinin yürütülmesini sağlamak, - Müşteri ilişkileri yönetimini sağlamak, müşteri ihtiyaçlarının analizini yapmak, müşteriye ait bilgilerin kayıt altına alınmasını ve güncel tutulmasını sağlamak, - Sayaçların ve ölçü devrelerinin test edilmesi, sayaç okuma, bağlantı, sistem kullanım ve perakende satış anlaşmaları, açma/kesme işlemleri dahil olmak üzere, sayaç ve ölçü devreleri ilgili tüm aktivitelerin yürütülmesini sağlamak,

61 - Kaçak enerji kullanımının denetimini ve kontrolünü sağlamak, - Talep tahminleri ve maliyet tabanlı tarifeye ilişkin işlemlerin yürütülmesini sağlamak, - Verimliliği artırıcı ürün ve hizmetleri geliştirmek, pazar araştırması gibi faaliyetlerin yürütülmesini sağlamak, - Risk yönetimi kapsamında rekabetçi yapı altında kritik önem kazanacak olan enerji alım-satım stratejisinin pazar araştırması ile birlikte oluşturulmasını sağlamak, gibi görevleri bulunan Elektrik Piyasası ve Müşteri Hizmetleri Müdürü ve Elektrik Piyasası Başmühendisi ile Müşteri Hizmetleri Başmühendisi, dağıtım ve perakende sorumluluğu olan şirket ve/veya il müdür yardımcısına bağlı olarak satış iş ve işlemlerini yürütmekte ve/veya sevk ve idare etmektedir. 1- Satışlar: Şirketin 2011 yılı faaliyet döneminde gerçekleştirdiği elektrik enerjisi satışları, önceki yıl değerleri ile birlikte, abone grupları bazında aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

62 G e r ç e k l e ş m e P r o g r a m G e r ç e k l e ş m e Miktar Değer Miktar Değer Miktarı Değer Müşteri grupları MWh % Bin TL Kr/kWh MWh % Bin TL Kr/kWh MWh % Bin TL Kr/kWh Resmi daireler , , , , , ,86 Belediyeler , , , , , ,19 İçme Suyu , , , , , ,37 KİT' ler , , , , , ,56 Sanayi , , , , , ,19 Ticarethane , , , , , ,20 Mesken , , , , , ,71 Şantiye , , , , , ,51 Hayır kur. ve ibadethane , , , , , ,02 Tarımsal sulama , , , , , ,53 Genel aydınlatma , , , , , ,59 Muhtelif abone , ,09-0, , ,80 T o p l a m , , , , , ,74

63 2010 yılına göre satılan enerji miktarı %7,4 oranında MWh fazla olup, bu artış net satış hasılatında bin TL tutarında ve %11,6 oranında bir hasılat artışına da yol açmıştır yılında Şirket genelinde %25,62 olan kayıp-kaçak oranı cüzi bir oranda artarak 2011 yılında %26,42 oranına yükselmiştir. Müşteri grupları içerisinde, hayır kurumları ve tarımsal sulama dışında bütün abone gruplarının 2011 yılı toplam tüketimi içindeki oransal payının arttığı görülmektedir. Yıl içerisinde yapılan tarife artışları nedeniyle satış hasılatı 2010 yılına göre %11,6 oranında artmıştır. Bu artışa paralel biçimde kümülatif (geçmiş yılları da içeren şekilde) tahakkuk tutarları da %7,9 oranında TL artmış ve (geçmiş yılları da içeren şekilde) kümülatif tahsilat artış oranı %11,1 olarak gerçekleşmiştir. Kümülatif tahakkuk ve tahsilat rakamlarına göre hesaplanan tahsilat oranı 2010 yılında %82,75 ve 2011 yılında da %85,21 dir. Tahakkuk tutarı bir önceki yıla göre %7,9 oranında artarken, tahsilat oranının daha yüksek bir artış göstermesi 2011 yılının kümülatif tahsilat oranını da artırmıştır. Ancak yıla ilişkin tahsilatın dikkate alınması halinde tahsilat oranı önemli ölçüde değişmektedir. Şirketin 2011 yılı içerisinde yaptığı geçmiş yılları da içeren kümülatif tahsilat ile yıla ilişkin tahsilatı ve tahsilat oranını gösteren çizelge aşağıdadır. Abone Grupları 2011 Tahsilat Kümülatif Tahsilat oranı Geçmiş yıllara tahsilat Tahakkuk ilişkin Cari yıl (IV/II) TL TL TL TL (I) (II) (III) (IV) % Resmi daireler ,0 Belediyeler ,5 İçme Suyu ,3 KİT' ler ,9 Sanayiler ,7 Ticarethaneler ,4 Meskenler ,6 Şantiyeler ,3 Hayır Kurumları ,7 Tarımsal sulama ,1 Kaçak Tahakkuku ,3 Genel aydınlatma ,9 İbadethane ,1 Diğer ,8 T o p l a m ,0

64 Şirketin 2011 yılı içerisinde yapmış olduğu tahsilatın lirası geçmiş yıllar ile ilgilidir. Faaliyet döneminin değerlendirilmesine ilişkin yazı ve raporlarda yer alan kümülatif tahsilatın tutarı ile bir önceki yıldan devreden alacakları da içeren tahakkuk tutarından vadesi gelmemiş alacaklar tutarının çıkarıldığı toplamlar birbirine oranlandığından Şirket kayıtlarında 2011 yılında %85,2 olarak hesaplanan tahsilat oranı, cari yıla ilişkin tahakkuk ve tahsilat tutarları dikkate alındığında %68,0 e inmektedir. Ancak söz konusu oranın 2009 yılında %59,9 olduğu dikkate alındığında, arasında kayda değer bir artışın gerçekleştiği gözlenmektedir. TEDAŞ bağlı şirketleri genelinde kayıp-kaçak oranlarının düşürülmesi ile bu çalışmalar kapsamında tespit edilen kaçakların tahakkuka bağlanması önem arz etmekte ve bu hususta kat edilen mesafe de bir satış başarısı olarak değerlendirilmekte ya da tanımlanmaktadır. Gerek şirket sevk ve idaresine ilişkin yönetim anlayışı, gerekse uygulanan tarifenin tek tip ya da homojen olma niteliği, bölgesel sosyo-ekonomik farklılıkların gözden kaçırılmasına neden olmaktadır. Oysa bölgesel özelliklere göre bu farklılıkların şirket bilançolarına maliyet avantajları ya da dezavantajları olarak yansıdığı açıktır. Maliyetlerin genellikle yüksek gerçekleştiği dağıtım bölgelerinde maliyet farklılıklarının bir neden değil sonuç olduğu görülmektedir. Gelir dağılımı gibi iktisadi bir başka sebebe bağlı olan bu sonuçlardan bir diğeri de sözü edilen yüksek maliyetli bölgelerdeki yine yüksek olan kayıp-kaçak oranlarıdır. Kaynaklandığı sebeplere ilişkin köklü ve kalıcı tedbirler alınmadığı sürece karşılaşılacak bu sorunun çözümü, mevcut durumda yerleşik bir hal almış olan bu yüksek kayıp-kaçak oranlarındaki nispi gerilemelerin tahakkuka bağlanması değil, içerisinde bu hususta alınacak olan tedbirler de dahil olmak üzere giderek düşmekte olan tahsilat oranlarının artırılmaya çalışılmasıdır. Kayıp-kaçak oranlarının tahakkuka bağlanarak sıfırlandığı ya da tamamen ortadan kaldırıldığı varsayılsa dahi, kayıp-kaçak oranlarının azaltılmasından kaynaklanan tahakkuk artışının tahsil kabiliyeti yok ise, ilgili dağıtım şirketleri ya da TEDAŞ Genel Müdürlüğü lehine ticari/iktisadi yarar sağlanamıyor demektir. Kaldı ki, bu kadar açık maliyet farklılıklarının bulunduğu bir piyasada maliyet bazlı fiyatlandırma mekanizmasının, tarife artışlarının belirli bir noktasından sonra mevcut kayıp-kaçak oranlarını artırabilme ihtimalinin de her zaman mevcut olduğu dikkate alınmalıdır. Dolayısıyla satış başarısının stratejik unsuru, tahsilat oranlarının artırılmasına yönelik önlemlerin içerisinde aranmalı ve sadece bağlı şirketlerin tekil mali başarıları değil, enerji sektöründe yer alan BOTAŞ, TKİ, EÜAŞ, TEİAŞ ve TETAŞ gibi

65 kuruluşların da, ilgili dağıtım şirketlerinin yapacakları tahsilattan, enerji üretim ve dağıtımında sağladığı kaynakların bedelini geri alabileceği finansal ortamın yaratılmasıdır. Ancak 6113 sayılı Yasa ile bu kapsamda yapılan düzenleme sonucunda, enerji sektöründe yer alan kurum ve kuruluşların birbirleri ile olan borç ve alacaklarının mahsup edilmesiyle artakalan borçların tümü TEDAŞ Genel Müdürlüğü tarafından üstlenilmiş ve dağıtım şirketlerine yansıtılıp yansıtılmayacağı denetim tarihi (Mart 2012) itibarı ile belli olmayan yaklaşık 11 milyar TL olan bu borç tutarının, bağlı dağıtım şirketlerine dağıtılması halinde doğaldır ki sözü edilen finansal ortamın sağlanma imkanı ortadan kalkacaktır. Şirketin 2010 ve 2011 yılı enerji satışları aylar itibarı ile incelendiğinde Erzurum ve Erzincan İl Müdürlükleri 2010 ve 2011 yılı Haziran ayı enerji satışlarının bir önceki aya göre %69 ile %108 oranında artması yanında, yine o ay (Haziran) için satılan enerji miktarının satın alınan enerji miktarından fazla olduğu ve örneğin 2011 yılı Temmuz, Eylül ve Ekim aylarında Erzurum, yine 2011 yılının Eylül ve Aralık aylarında da Erzincan İl Müdürlüklerinde aylara göre yıl içerisindeki dağılımdan farklılaşan çok miktarda tahakkuk iptallerinin yapıldığı görülmektedir. Dolayısıyla her iki yılın da Haziran ayı Şirket bazında satın alınandan fazla elektrik enerjisinin satıldığı tek ay olmaktadır. Keza Ağrı İl Müdürlüğünün 2010 yılı Aralık ayı satışları yılın 11 ayı ortalamasına göre çok yükselirken, 2011 yılının Ocak ayında yine yıllık ortalama ya da aylara göre dağılımdan yüksek düzeyde sapan tahakkuk iptalleri bulunmaktadır. Aynı eğilim Erzincan İl Müdürlüğünde de bulunmakta aynı nitelikteki tahakkuk iptali izleyen yılın Mart ayında yapılmaktadır. Erzurum dışında kalan bütün il müdürlüklerinin 2010 yılı Aralık ayı satışlarının yüksek olduğu ve 2011 yılı Ocak ayında normal seyrine indiği dikkati çekmektedir. Şirketin abonelerinden aldığı güvence bedeli, bağlantı bedelleri ile kesmebağlama bedellerine ilişkin tarifeler EPDK tarafından belirlenmektedir. Şirketin müşterilere uyguladığı nihai satış fiyatları, şirketin onaylanan perakende satış tarifesindeki fiyatlara, bölgeye ait dağıtım sistem kullanım bedeli, iletim sistem kullanım bedeli payı ve fon payı ilave edilmek suretiyle TEDAŞ tarafından belirlenerek bağlı şirketlere bildirilmektedir. KDV ve Belediye Tüketim Vergisi (BTV) elektrik enerjisi faturalarına ayrıca ilave edilmektedir. Elektrik Piyasası Müşteri Hizmetleri Yönetmeliğinin 24. maddesi ile borcunu zamanında ödemeyen abonelerden alınacak gecikme faizi, 6183 sayılı Kanunda ön görülen gecikme zammını aşamayacağı hükme bağlandığından, tarihinden bu yana günlük %2 olarak uygulanmaktadır.

66 2- Mamul, yarı mamul ve ticari mallar stokları: Şirkette mamul ve yarı mamul stoku bulunmamaktadır. E- Sigorta işleri: Şirket sigorta işleri TEDAŞ Genel Müdürlüğü Sigorta Yönetmeliği çerçevesinde, malzeme yönetimi ve satın alma müdürlüğünce yürütülmektedir. İl müdürlüklerince muhtelif sigorta şirketlerine yaptırılan zorunlu mali mesuliyet sigorta primlerinden oluşan toplam prim ödemeleri tutarı TL dir. F- İşletme sonuçları: 1- Satışların zararlılığı: Şirketin 2011 yılında sağladığı satış hasılatı ile satış maliyetleri ve net satış zararı aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Satış Brüt Satış Net Satışların Faaliyet Satış maliyet Net satış Maliyete Sonuçları Satışlar indirimleri satışlar maliyeti Giderleri tutarı zararı göre zarar Esas ürün satışları: Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL (%) Elekt. enerjisi satışı (83.130) (16,2) Program (26.802) (12,8) Programa göre fark (4.335) - Önceki dönem ( ) (21,2) Satış hasılatı 2010 yılına göre %13,3 oranında bin TL artarak, bin TL ye yükselmiştir. Satış maliyetleri tutarının daha az oranda (%5,3) artması ve faaliyet giderlerinin de aynı eğilimle (%11,2) artış göstermesi net satış zararını bir önceki yıla göre %5 oranında azaltmıştır. Şirket in 2011 yılı faaliyet sonuçlarını yansıtan göstergelere aşağıda yer verilmiştir Göstergeler Gerçekleşme Program Gerçekleşme % % % 1-Maliyet giderleri göstergesi: Satın alınan enerji bedeli x ,5 95,1 90,6 Net satışlar 2-Faaliyet giderleri göstergesi: Faaliyet giderleri x ,3 19,5 28,7 Net satışlar 3-Satış göstergesi: Satışların maliyet toplamı x ,8 114,6 119,3 Net satışlar 4-Faaliyet sonucu göstergesi: Faaliyet karı x 100 (26,8) (14,6) (19,3) Net satışlar

67 Şirket 2011 yılındaki her 100 TL tutarındaki net satış hasılatına karşılık, toplam 136,5 TL tutarında bir satış maliyetine katlandığından 19,3 TL zarar etmiştir. Fiyatların maliyet artış oranları ölçüsünde değiştirilemediği ya da sabit tutulduğu koşullarda enerji alım fiyatlarının Şirket faaliyet sonucunu belirleyen en önemli maliyet etkeni olduğu görülmektedir. Şirket faaliyet sonuçları zararlı olmasına rağmen, gerek fiyat eşitleme uygulaması kapsamında diğer şirketler gelirlerinden transfer edilen 117,3 milyon lira, gerekse 6113 sayılı Yasa uygulaması ile Şirket 120 ve 320 hesaplarında kayıtlı alacak ve borçların mahsubu ve TEDAŞ Genel Müdürlüğüne çekilmesi ile doğan 321,8 milyon lira tutarındaki gelirin hesaplara intikali sonucunda Şirket kayda değer ölçüde karlı hale getirilmiştir. a) Bünye içi faktörler: - Verimlilik: Raporun üretim kısmında açıklandığı üzere verimlilik oranı, satılan (tüketicisine fatura edilen) enerjinin alınan enerji miktarına bölünmesiyle hesaplanmıştır. Buna göre Şirketin son iki yıl itibarı ile verimlilik oranı aşağıdaki gibidir % 2010 % Verimlilik : Satılan enerji (MWh ) = Satın alınan enerji (MWh) = 73,6 74, yılı içerisinde kayıp-kaçak oranında görülen nispi artışa paralel olarak, Şirketin verimlilik oranında da önceki döneme göre 0,8 puanlık bir düşüş gerçekleşmiştir. - İktisadilik: İktisadilik : Net satışlar = Satışların maliyeti = 83,8 77,6 Net satış tutarının, bu satışlara ilişkin maliyetlerin altında olması nedeniyle oluşan brüt satış karı ( TL) faaliyet giderlerinin negatif etkisiyle faaliyet zararına yol açmakta ( TL), faaliyet dışı gelir ve giderlerin etkisi ile gerçekte zarar etmek durumunda olan Şirketin kendi faaliyetleri ile doğrudan bağlantısı olmayan ve karlı dağıtım şirketlerinden, Aras EDAŞ ta olduğu gibi maliyetleri yüksek dağıtım bölgelerine yapılan ve bir transfer niteliği taşıyan TL tutarındaki gelirin (fiyat eşitleme) aktarılması sonucunda Şirket karlı duruma getirilmektedir.

68 - Maliyetler: Şirketin asli ticari faaliyetine ilişkin maliyetler, yıl içerisinde tahakkuk eden, satın alınan enerji bedelleri, personel, amortisman vb. toplam giderlerden oluşmaktadır. Buna göre en önemli maliyet unsuru satın alınan elektrik enerjisi bedeli olmaktadır yılı satın alınan enerji gideri toplam giderler içerisinde %71,9 oranında (sistem kullanım bedeli hariç) bir pay teşkil etmekte; iletim gideri ile birlikte ele alındığında da bu pay yaklaşık %75,9 a ulaşmaktadır. b) Bünye dışı faktörler: - Piyasa payı: Faaliyet alanını oluşturan Erzurum, Ardahan, Kars, Iğdır, Ağrı, Erzincan ve Bayburt il sınırları dahilinde elektrik dağıtım lisansı ve perakende satış lisansı bulunan Şirket tekel durumundadır. - Fiyatlar: 4628 sayılı Enerji Piyasası Kanunu gereğince, elektrik enerjisi satış fiyatlarını düzenleyen tarifeler, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Enerji Piyasası Tarifeler Yönetmeliği ve EPDK tarafından düzenlenen ikincil mevzuat çerçevesinde lisans sahibi şirketler tarafından hazırlanmakta ve EPDK tarafından onaylanmaktadır. Elektrik piyasasının serbestleştirilmesi amacına dönük bir düzenleme olarak yürürlüğe giren 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve ilgili mevzuat kamunun özellikle dağıtımdan çekilmesi sonrasında, sadece piyasanın kendi dinamiklerine göre ve fiyatların otomatik olarak teşekkül edeceği bir işleyişin sağlanması bakımından müdahil olacağı bir sistem ya da piyasa yapısı öngörmektedir. Bu düzenlemelerle, elektrik dağıtım bölgelerindeki dağıtım sistemi ve diğer hususlarla ilgili mevcut bilgilerin il ve bölge bazında bir veri tabanında hazırlanarak, yük profilleri, talep tahminleri, kayıp-kaçak oranları, verimlilik parametreleri, enerji alım fiyatları, işletme giderleri, yatırım gereksinim ve harcamaları, gelir gereksinimi, brüt kâr marjı tavanı gibi çeşitli verilerden hareketle her bölge için maliyet tabanlı tarifelerin oluşturulması amaçlanmıştır. Kendiliğinden işleyeceği öngörülen piyasa yapısı önünde engel niteliğindeki bazı sorunlar nedeniyle bir geçiş dönemi uygulaması düşünülmüştür. Bölgeler arası maliyet farklılığı olarak da ifade edilen ve esas itibarı ile tüketilen elektrik enerjisi bedelini ödememe alışkanlığının yaygın olduğu tüketim ya da dağıtım bölgelerindeki

69 gerçeklerden hareketle, tarih ve 5496 sayılı Kanunun 6 ncı maddesi ile 4628 sayılı Kanuna aşağıdaki geçici 9 uncu madde eklenmiştir. Düzenlemeye tabi tarifeler üzerinden elektrik enerjisi satın alan tüketicileri, dağıtım bölgeleri arası maliyet farklılıkları nedeniyle var olan fiyat farklılıklarından kısmen veya tamamen koruyacak şekilde tesis edilmiş geçici bir Fiyat Eşitleme Mekanizması uygulanır. Fiyat Eşitleme Mekanizmasına ilişkin usul ve esaslar ile Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Anonim Şirketi ve perakende satış lisansı sahibi dağıtım şirketlerinin bu uygulamaya ilişkin görev ve yükümlülükleri, Bakanlık ile Hazine Müsteşarlığının görüşleri alınmak suretiyle Kurul tarafından altmış gün içerisinde çıkarılacak tebliğ ile düzenlenir. Fiyat Eşitleme Mekanizmasının uygulanacağı geçiş dönemi 31 Aralık 2010 tarihinde sona erer. Bu tarihte sona eren ilk uygulama dönemi için, TEDAŞ tarafından yapılan tarife tekliflerinde, ulusal tarife uygulamasının gerekleri esas alınır ve teklif edildiği şekliyle Kurulca onaylanır. Bu dönem süresince abone grupları arasında çapraz sübvansiyon uygulanır. Bu kapsamda, TEDAŞ tarafından ilk uygulama dönemini kapsayacak şekilde Kuruma yapılan tarife teklifinde abone grupları için uygulanacak çapraz sübvansiyona da yer verilir. Kurul onaylı bu tarifeler ile çapraz sübvansiyon, ancak Bakanlar Kurulu kararı çerçevesinde yapılacak öneri ile değiştirilebilir. Geçiş dönemi süresince tüm hesaplar 4628 sayılı Kanun ve ilgili mevzuatına uygun şekilde ayrıştırılarak tutulur. Bu madde hükmüne göre, 5 yıllık ( ) dönem bazında 20 bölge için ayrı ayrı hazırlanan TEDAŞ genelindeki ortalama tarifeler EPDK ya iletilmiş ve bu tarife parametreleri tarih ve 875, sayılı Kurul kararları ile onaylanmış ve dağıtım ve perakende satış tarifeleriyle ilgili usul ve esaslar tek başlık altında Tarife Uygulama Usul ve Esasları olarak belirlenmiştir tarih ve 5784 sayılı Yasa ile 4628 sayılı Yasanın bazı maddeleri ile yukarıda yer verilen maddesi değiştirilmiş, geçiş dönemine ilişkin takvim de 2012 yılına uzatılarak, fiyat eşitleme mekanizmasının işleyiş ve uygulama alanı yeniden belirlenmiştir. 31/12/2012 tarihinde sona erecek geçiş döneminde düzenlemeye tâbi tarifeler üzerinden elektrik enerjisi satın alan tüketicileri, dağıtım bölgeleri arası maliyet farklılıkları nedeniyle var olan fiyat farklılıklarından kısmen veya tamamen koruyacak şekilde tesis edilmiş ve uygulamaya ilişkin hususları tebliğle düzenlenmiş olan fiyat eşitleme mekanizması uygulanır. Tüm kamu ve özel dağıtım şirketleri fiyat eşitleme mekanizması içerisinde yer alır. Geçiş dönemi süresince ulusal tarife uygulamasının gerekleri esas alınır ve ulusal tarifede çapraz sübvansiyon uygulanır. Ulusal tarife Kurumca hazırlanır ve

70 Kurul onayıyla yürürlüğe girer. Kurul onaylı çapraz sübvansiyon ancak Bakanlar Kurulu kararı ile değiştirilebilir. Geçiş dönemi süresince tüm hesaplar ilgili mevzuata göre ayrıştırılarak tutulur. Ayrıca, elde edilen verilere göre, 20 Dağıtım Şirketi İçin Gelir Gereksinimi Hesaplaması ve Tarife Metodolojisi ilkeleri belirlenerek, 20 dağıtım bölgesi için maliyet tabanlı tarifeler oluşturulmuştur. İlk dönem uygulaması 2010 yılında sona eren RAG tabloları yerine, yine EPDK tarafından aynı unsurları içeren 5 yıllık tahmini değerlerin yer aldığı benzer veri ve tablolar oluşturulmuştur. Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu nun tarih ve 2994 sayılı karar metni ile söz konusu veriler aşağıdadır. Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun 28/12/2010 tarihli toplantısında; Aras EDAŞ ın; 1) Ekte yer alan Elektrik Piyasasında Gelir ve Tarife Düzenlenmesi Kapsamında Düzenlemeye Tabi Unsurlar ve Raporlamaya İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ eki Tablolarının onaylanmasına, 2) Elektrik Piyasasında Gelir ve Tarife Düzenlenmesi Kapsamında Düzenlemeye Tabi Unsurlar ve Raporlamaya İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ tablolarındaki değerlere istinaden Dağıtım ve Perakende Satış Lisanslarına aşağıdaki parametrelerin 31/12/2015 tarihinde sona erecek ikinci uygulama döneminin her yılı için derç edilmesine, DAĞITIM SİSTEMİ GELİR GEREKSİNİMİ (TL) EPE0 (Kasım 2010 TÜFE Değeri) 182,40 X 0,67% 1,68% 3,91% 3,91% 3,91% A (Sabit) B (Değişken) KKH (%) 22,92% 19,04% ,62% 16,30% 15,08% Uygulama Dönemi 1/1/ /12/ PERAKENDE SATIŞ HİZMETİ GELİR GEREKSİNİMİ (TL) EPE0 (Kasım 2010 TÜFE Değeri) 182,40 Uygulama Dönemi BKMT 2,33% 1/1/ /12/2015 2,33% Dağıtım faaliyeti için verimlilik faktörü (X) uygulanmıştır. Şirket Kontrolünde Olmayan İlave İşletme Giderleri dahil edilmiştir. AR-GE Giderleri dahil edilmiştir. 3) Dağıtım ve PSH faaliyetine ilişkin Şirket Kontrolünde Olmayan İlave İşletme Giderleri toplamı olarak Gelir Gereksiniminde yer alan ve aşağıda listelenen gider unsurlarının, toplamdaki gerçekleşmeler esas alınarak her yıl ilgili faaliyet bazında düzeltmeye tabi tutulmasına,

71 a) Kıdem Tazminatı Ödemesi Giderleri b) TEİAŞ Sistem Kullanım Anlaşmasına İlişkin Teminat Mektubu Giderleri c) İHD ye İlişkin Varlık Tabanı Üzerinden Teminat Giderleri d) Varlık Tabanına İlişkin Sigorta Prim Giderleri e) Mali Mesuliyet İş Kazaları Sigorta Giderleri f) Orman Arazisi Kullanımı ile İlgili Giderler g) 5188 Sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun Kapsamındaki Giderler DAĞITIM FAALİYETİ PERAKENDE SATIŞ HİZMETİ FAALİYETİ EDAŞ KONTROLÜNDE OLMAYAN İLAVE İŞLETME GİDERLERİ EPE0 (Kasım 2010 TÜFE Değeri) 182,40 Uygulama Dönemi 1/1/ /12/2015 4) Dağıtım faaliyetine ilişkin AR-GE giderleri toplamı olarak Gelir Gereksiniminde yer alan ve aşağıda listelenen gider unsurlarının, toplamdaki gerçekleşmeler esas alınarak, ilgili yılda aşağıdaki tutarın altında gerçekleşmesi durumunda her yıl düzeltmeye tabi tutulmasına, a) Belgelendirme giderleri b) Eğitim giderleri c) Araştırma-geliştirme çalışmaları giderleri AR-GE GİDERLERİ ) Dağıtım Faaliyeti kapsamındaki Düzenlemeye Esas Net Yatırım Harcamalarına ilişkin, itfa süresi ve amortisman süresi arasındaki farktan kaynaklanan vergi farkı tutarlarının aşağıdaki şekilde dikkate alınmasına ve yatırım farkı düzeltmesi kapsamında vergi farkı tutarlarının da düzeltilmesine,

72 Yatırım Amortisman İtfa Vergi Farkı Toplam ) PSH Faaliyeti kapsamındaki Düzenlemeye Esas Net Yatırım Harcamalarına ilişkin itfa süresi ve amortisman süresi arasındaki farktan kaynaklanan vergi farkı tutarlarının aşağıdaki şekilde dikkate alınmasına ve yatırım farkı düzeltmesi kapsamında vergi farkı tutarlarının da düzeltilmesine,

73 Yatırım Amortisman İtfa Vergi Farkı Toplam Karar verilmiştir Gelir düzeltmesi ve çapraz sübvansiyon uygulamasının bir sonucu olarak tarihinden itibaren EPDK tarafından onaylanmış olan maliyet tabanlı dağıtım şirketi tarifeleri ile TEDAŞ Geneli tarifesi arasındaki artı (+), eksi (-) farklar dağıtım şirketleri tarafından TETAŞ a ödenmeye başlamıştır. 20 dağıtım bölgesi için oluşturularak ilan edilen ve gerek yapılacak yatırım tutarları, gerekse öngörülen kayıp-kaçak oranlarının tarifeden geri alındığı maliyet tabanlı tarifeler uygulaması 2010 yılında sona ermiş; 2010 yılı sonunda güncelleştirilerek 2015 yılına kadar uygulanmak üzere hazırlanan tablolar Şirketlere gönderilmiştir sayılı Elektrik Piyasası Kanunu Geçici 9 uncu maddesine istinaden geçiş dönemi ile ilgili olarak EPDK tarafından çıkartılan fiyat eşitleme mekanizması ile dağıtım şirketlerinin gelir düzenlemesi hakkındaki tebliğler ve Aras EDAŞ hakkında yukarıda açıklanan Kurul kararı çerçevesinde; şirketin maliyet tabanlı tarifesi ile uygulamaya konulan ve TEDAŞ genelinde uygulanan ulusal tarife arasındaki fark tutarı hesaplanmıştır.

74 Dolayısıyla, tarife düzeyinde sağlanamayan piyasa düzeni, bu kez gelir transferleri yoluyla sağlanmaya çalışılmış ve serbest piyasa kabul ve işleyişlerine uygun olmayan çapraz subvansiyon esaslı bir kaynak tahsis mekanizması işletilmeye başlanmıştır. 2- Milli ekonomiye katkı: a) Gayri safi yurtiçi hasılaya katkı: Şirket in 2011 yılı faaliyet döneminde gayri safi yurtiçi hasılaya katkısı üretici fiyatlarıyla katkısı olmamış (18,8 milyon TL olumsuz etki vermiş), alıcı fiyatlarıyla gayri safi yurtiçi hasılaya ve gayri safi milli hasılaya katkısı ise yaklaşık 5,5 milyon TL olarak hesaplanmıştır. Kuruluşun GSMH ya katkı çizelgesine raporun ekleri arasında yer verilmiştir. b) Hazine ile ilişkiler: 2011 yılı içerisinde Şirketin gerek sorumlu ve yükümlüsü olarak tahakkuk eden, gerekse önceki yıldan devreden toplam 30,2 milyon TL tutarındaki verginin, 24,1 milyon TL si yıl içerisinde ödemiş ve/veya mahsup edilmiş, 6,1 milyon TL si de 2012 yılına devretmiştir. Vergiler ile ilgili ayrıntılı bilgiyi gösteren çizelgeye raporun ekleri arasında yer verilmiştir. G- İştirakler: Şirket in herhangi bir iştirak ilişkisi bulunmamaktadır. H- Yatırımlar: Yüksek Planlama Kurulunun (YPK) tarihli ve 2010/29 sayılı Raporu ile Bakanlar Kurulu na sunulan 2011 Yılı Programı ile 2011 Yılı Programının Uygulanması, Koordinasyonu ve İzlenmesine Dair Karar ın kabulü; 540 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 28 inci maddesine göre, Bakanlar Kurulu nca tarihinde kararlaştırılmış ve söz konusu karar tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve bağlı ortaklıklarının, 2011 yılına ait Genel Yatırım ve Finansman Programı tespiti Bakanlar Kurulu nca tarihinde kararlaştırılmış ve söz konusu karar tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır.

75 2011 Yılı Programının Uygulanması, Koordinasyonu ve İzlenmesine Dair 2010/966 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı Eki 2011 Yılı Yatırım Programı, tarih ve (mükerrer) sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Söz konusu Bakanlar Kurulu Kararı na göre TEDAŞ tarafından hazırlanan detay programlar, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (ÖİB) nın gün ve 1365 sayılı yazısında belirtildiği üzere Bakanlık Makamının tarih ve 39 sayılı olurları ile onaylanarak yürürlüğe girmiştir. TEDAŞ ve bağlı şirketlerin 2011 yılı Yatırım Programı tavan ödeneği 300 milyon TL olarak belirlenmiştir. TEDAŞ ın ÖİB ye tarih ve 1075 sayılı yazısı ile 49 milyon TL ek ödenek talebinde bulunulmuştur. ÖİB tarih ve 3565 sayılı yazısı eki Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) nn tarih ve 2136 sayılı yazısı ile 49 milyon TL ek ödenek talebi uygun görmüştür. Böylece TEDAŞ ve bağlı şirketlerin 2011 yılı Yatırım Programı tavan ödeneği 349 milyon TL olarak revize edilmiştir. TEDAŞ ın ÖİB ye tarih ve 1809 sayılı yazısı ile daha önce 1 kez revize edilerek 349 milyon TL olarak belirlenen yatırım programı tavan ödeneğine ilaveten 49 milyon TL daha ek ödenek talebinde bulunulmuştur. ÖİB tarih ve 5625 sayılı yazısı eki DPT nin tarih ve 3354 sayılı yazısı ile 49 milyon TL yerine 60 milyon TL ek ödenek verilmesi uygun görmüş ve ödeneğin son durumu 409 milyon TL ye yükseltilmiştir. Bu kapsamda, Aras Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi için 19,9 milyon TL olarak onaylanan 2011 yılı ilk ödenek de revize sonrası 27,9 milyon TL olarak belirlenmiştir. Şirketin 2011 yılı yatırım projeleri, proje süresi ile tutarları, yılsonu itibarıyla yapılan harcamalar, ödenekleri ve ana projeleri itibarıyla nakdi ve fiziki gerçekleşme durumları aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

76 Projeler Yıllar itibarı ile süresi Projenin Başlangıçtan 2011 yılı sonuna kadar harcama 2011 yılı ödeneği 2011 Yılında Nakdi Bin TL Gerçekleşme (%) Son tutarı Nakdi ödeme Fiziki yatırım İlk tutarı Son tutarı Nakdi ödeme Fiziki yatırım Tümünde Yılında Tümünde Yılında A ) Etüd - proje işleri a) Biten b) Devam Eden ,8 42,8 42,8 42,8 c) Yeni Projeler Toplam(A) ,8 42,8 42,8 42,8 B) Devam eden projeler a) 2011 Yılında Bitenler - Kırsal Dağıtım Tesisleri Şehir Şebekeleri Köy Şebekeleri ,6 98,6 98,6 98,6 - İşletmeler Grubu Yatırımları Makina ve Teçhizat Yatırımları Taşıt Yatırımları b) 2011 Yılından Sonraya Kalanlar - Kırsal Dağıtım Tesisleri ,9 97,9 19,9 97,9 - Şehir Şebekeleri ,3 199,7 66,3 199,9 - Köy Şebekeleri İşletmeler Grubu Yatırımları Makina ve Teçhizat Yatırımları Taşıt Yatırımları Toplam(B) ,2 169,4 62,2 169,6 Fiziki

77 Tablonun devamı Projeler Yıllar itibarı ile süresi Projenin Son tutarı Başlangıçtan 2011 yılı sonuna kadar harcama Nakdi ödeme (TL) Fiziki yatırım (TL) 2011 yılı ödeneği 2011 Yılında İlk tutarı (TL) Son tutarı (TL) Nakdi ödeme (TL) Fiziki yatırım (TL) Bin TL Gerçekleşme (%) Nakdi Fiziki Tümünde Yılında Tümünde Yılında C) Yeni projeler a) 2011 Yılında Bitenler - Kırsal Dağıtım Tesisleri Şehir Şebekeleri ,7 89,7 89,3 89,3 - Köy Şebekeleri ,6 94,6 92,7 92,7 - İşletmeler Grubu Yatırımları Makina ve Teçhizat Yatırımları ,0 96,0 96,0 96,0 - Taşıt Yatırımları b) 2011 Yılından Sonraya Kalanlar - Kırsal Dağıtım Tesisleri Şehir Şebekeleri ,7 98,2 7,7 98,2 - Köy Şebekeleri İşletmeler Grubu Yatırımları Makina ve Teçhizat Yatırımları Taşıt Yatırımları Toplam(C) ,4 93,3 24,1 92,4 Toplam(A+B+C) ,8 135,5 53,7 135,1 D) Ödeneksiz yapılan yatırım harcamaları Toplam(A+B+C+D) ,8 135,5 53,7 135,1 E) Yatırım programında ödenek ayrılması gerekmeyen harcamalar a) Hazır bina - tesis b) Kamulaştırma bedeli ,5-85,5 c) Kesin hesap farkları ,0-30,0 Toplam(E) ,7-61,7 Genel toplam(a+b+c+d+e) ,8 131,1 53,7 130,8

78 Aras Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi ne ait 2011 yılı itibarıyla tüm projelerin son tutarlarının toplamı 207,6 milyon TL dir. Başlangıcından 2011 yılı sonuna kadar projelerin tümünde %53,8 oranında 111,6 milyon TL nakdi harcama ve %53,7 oranında 111,5 milyon TL de fiziki gerçekleşme olmuştur. Aras EDAŞ ın 2011 yılı yatırım ödeneği 19,9 milyon TL iken yıl içinde revize edilerek 27,9 milyon TL ye yükseltilmiştir. Ancak, 2011 yılında kur farkları dahil toplam nakdi ödeme 37,7 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Nakdi ödeme, ödeneğin son durumuna göre %35,5 fazla gerçekleşerek 9,9 milyon TL ödenekten fazla harcama olmuştur. Bu harcamaya dahil edilmiş olan kur farkları düşülse dahi, %4,2 oranında 1,1 milyon TL fazla harcama gerçekleşmiştir. TEDAŞ topluluğunda yatırım ödeneklerinin kullanılmasında uyulacak esaslar, Genel Müdürlüğünün tarih ve 603 sayılı Genelgesiyle (2011/9) belirlenmiştir. Genelgede, Yatırım Programı; 2010/966 sayılı "2011 Yılı Programının Uygulanması, Koordinasyonu ve İzlenmesine Dair" Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlükteki Başbakanlığın tarih sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2007/3 sayılı Tasarruf Tedbirleri Genelgesinde yer alan esaslar ve aşağıda belirtilen hususlar çerçevesinde yürütülecektir. denilmiştir. Söz konusu genelgenin ödenek değişiklikleri başlığında, 1. Proje ödenekleri revize edilmeden, mevcut ödenekler aşılacak şekilde harcama yapılmayacaktır. Bunun için projelerin ilerleme durumları ve harcamalar, ödenekler çerçevesinde dikkatle izlenecek ve ödenek değişiklikleri taleplerinin zamanında yapılması sağlanacaktır. ifadesi yer almıştır. Diğer taraftan, yıllık programlar ile programın uygulanması, koordinasyonu ve izlenmesine dair Bakanlar Kurulu kararları çerçevesinde, Yıllık yatırım programlarında yapılması zorunlu değişiklikler ve ek ödenek istenmesi veya ödenek aktarması gibi ortaya çıkan zorunlu değişiklikler, ilgili mevzuat ve yıllık programları uygulamaya koyan kararnamelerde öngörülen hükümler çerçevesinde yapılabilmektedir. Yıllık yatırım programları eki listelerdeki projeler ile programı yürürlüğe koyan kararname esaslarına uygun olarak yıl içinde programa alınan projelere ve bunlara ait tutarlar ile ödeneklere ve yıl içinde kesinleşen revize yatırım programı da nazara alınarak yatırım ödeneklerinden fazla harcama yapılmaması, ödeneklerin kullanılması ile ilgili mevzuat hükümlerine uyulması gerekmektedir. Aras EDAŞ 2011 yılı yatırım programını oluşturan ana proje grupları itibarı ile harcamalar ve açıklamalar aşağıda verilmiştir.

79 a) Etüd - proje işleri: Bu gruptaki projeler ile şehir ve köy şebekelerinin eskiyen, yetersiz kalan ve yeni gelişen bölgelerin etüt ettirilmesi ve elde edilen verilere göre yeni şebeke projeleri hazırlatılması amaçlanmaktadır. Etüt-proje işleri kapsamında biten ve yeni projeler bulunmamaktadır. Devam eden projeler kapsamında 2011 yılı başlangıç ve bitiş yılı olarak gösterilen işler için 223,4 bin TL ödenek öngörülmüş ancak 2011 yılında %42,8 oranında 95,6 bin TL nakdi ve fiziki gerçekleşme sağlanmıştır. b) Kırsal dağıtım tesisleri: Bu gruptaki projeler ile il, ilçe, kasaba ve köy gibi yerleşim birimlerini besleyen dağıtım hatlarından elektrik talebinin artması nedeni ile sorunlar yaşanan bölgelerde yeni dağıtım hatlarının yapılması ve bu hatlardan tüketicilere daha sürekli enerji verilebilmesi için bağlantı noktalarında dağıtım merkezleri yapılması amaçlanmaktadır yılında şirketin bu gruptaki 2,1 milyon TL ödeneğinin %97,5 i oranında 2 milyon TL nakdi harcama gerçekleşmiştir. c) Şehir şebekeleri: Bu gruptaki projeler ile şehir şebekelerinden ekonomik ömrünü dolduran ve kapasite bakımından yetersiz durumda kalanların yenilenmesi veya yeniden tesis edilmesi, tüm büyük şehir şebekelerinin master planlamasının yapılması ve dağıtım sisteminin daha etkili yönetimi ve yönlendirilmesini sağlayan dağıtım otomasyon sistemlerinin uygulamaya geçirilmesi amaçlanmaktadır. Şehir şebekeleri proje gurubu için 2011 yılında 17,9 milyon TL ödenek ayrılmasına karşın %157,9 oranında 28,3 milyon TL nakdi harcama yapılmıştır. Bu durumda 10,4 milyon TL ödenek aşımı gerçekleşmiştir. d) Köy şebekeleri; Bu gruptaki projeler ile köy şebekelerinin yenilenmesi, gelişen bölgelere yeni şebeke yapılması, kapasitesi yetersiz olan köyleri besleyen hatlar yerine yeni hatlar yapılması ve ana dağıtım hatlarına bağlanmış olan köy hatlarının başına Kesici Ölçü Kabini (KÖK) yapılması amaçlanmaktadır yılında 7,6 milyon TL ödenek ayrılmasına karşın %96 oranında 7,3 milyon TL nakdi harcama yapılmıştır. e) İşletmeler grubu yatırımları: Bu grupta, çoğunluğu inşaat projesi olmak üzere mevcut merkezlerde yapılacak tadilatlar ile sabit kıymet niteliğindeki demirbaş malzeme yatırımları yer almaktadır yılında şirket bu grup için bir ödenek ayırmamıştır.

80 f) Makine ve teçhizat yatırımları: Bu grupta güvenlik cihazları, test ölçü cihazları, haberleşme cihazları yatırımları bulunmaktadır yılında şirket bu gruptaki 77 bin TL ödeneğe karşılık %96 oranında 73,9 bin TL nakdi harcama yapılmıştır. TEDAŞ Genel Müdürlüğü, Aras EDAŞ ile bağlı iller olan Erzurum, Erzincan, Kars, Ardahan, Bayburt, Ağrı ve Iğdır da ihale edilip kontrollüğü İl Müdürlüklerince yürütülen projelere ait inceleme ve tespitlere raporun bu bölümünde yer verilmiştir. Denetim esnasında yapılan incelemelerde bir kısım yatırım projelerinin ihalelerinin yılın ilk dokuz ayından sonra yapıldığı görülmüştür. Söz konusu işler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. İller İşin Adı Proje no İhale tarihi Sözleşmeye göre işin Başlama tarihi Bitiş tarihi Ağrı Doğubeyazıt TM/Çetenli KÖK EN hattı 11D050040/99/ Ardahan Göle 10D050751/03/ Ardahan Küçük ek tesisler 11D050750/98/ Bayburt Bayburt TM/Demirözü ENH 09D040020/085/ Erzincan Küçük ek tesisler haktan 11D050240/98/ Erzincan Çayırlı 11D050240/99/ Erzincan Küçük ek tesisler oluşum 11D061910/C1/24/II/001/ Erzincan İliç II 11D051241/05/ Erzincan Kemah II 11D051241/06/ Erzincan Refahiye II 11D051241/03/ Erzincan Harmantepe KÖK 10D061910/B1/24/III/001/ Erzurum Ilıca 06D051250/01/ Erzurum Oltu III 09D059250/04/ Iğdır Diğer belediyeler (MOD 5B trafo binası ve gerilim dönüşümü) 11D050760/99/ Iğdır Iğdır IV 09D059760/01/ sayılı Kamu İhale Kanunu nun, İdarelerce uyulması gereken diğer kurallar başlığı altında 62 nci maddenin (a) ve (b) fıkraları aşağıdaki gibidir:

81 a)yatırım projelerinin plânlanan sürede tamamlanarak ekonomiye kazandırılabilmesi amacıyla, birden fazla yılı kapsayan işlerde ihaleye çıkılabilmesi için, işin süresine uygun olarak yıllar itibariyle ödeneğin bütçelerinde bulunmasını sağlamak üzere programlamanın yapılmış olması zorunludur. İlk yıl için öngörülen ödenek proje maliyetinin % 10 undan az olamaz ve başlangıçta daha sonraki yıllar için programlanmış olan ödenek dilimleri sonraki yıllarda azaltılamaz. b)öngörülen ödeneklerin kullanılmasına imkan verecek süre dikkate alınarak, idarelerce ihalelerin zamanında yapılması, birden fazla yılı kapsayan ve yatırım niteliği olan işlerde (doğal afetler nedeniyle yapılması gerekenler hariç) ise yılın ilk dokuz ayında ihalenin sonuçlandırılması esastır. Ancak ertesi malî yılda gerçekleştirilecek süreklilik arz eden mal ve hizmet alımları için bir önceki malî yıl sona ermeden ihaleye çıkılabilir. Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği nin, ihalelerde uyulması zorunlu hususlar başlığı altındaki 5 inci maddesinin (a) fıkrasında Birden fazla yılı kapsayan işlerde ihaleye çıkılabilmesi için, işin süresine uygun olarak yıllar itibarıyla öngörülen ödeneğin bütçelerinde bulunmasını sağlamak üzere programlamanın yapılmış olması zorunludur. İlk yıl için öngörülen ödenek proje maliyetinin %10 undan az olamaz ve başlangıçta daha sonraki yıllar için programlanmış olan ödenek dilimleri sonraki yıllarda azaltılamaz. (b) fıkrasında Öngörülen ödeneklerin kullanılmasına imkan verecek süre dikkate alınarak, idarelerce ihalelerin zamanında yapılması, birden fazla yılı kapsayan ve yatırım niteliği olan işlerde (doğal afetler ile ihalenin ivedi olarak yapılmasını gerektiren haller hariç) ise yılın ilk dokuz ayında ihalenin sonuçlandırılması esastır. denilmiştir sayılı Kamu İhale Kanunu nun, İdarelerce uyulması gereken diğer kurallar başlığı altında 62 nci maddenin (c) fıkrasında; yapım işleri için ihaleye çıkılmadan önce uyulması gereken hususlar arasında, uygulama projeleri yapılmadan ihaleye çıkılamayacağı, ihale konusu yapım işinin özgün nitelikte ve karmaşık olması nedeniyle teknik ve malî özelliklerinin gerekli olan netlikte belirlenemediği durumlarda ön veya kesin proje üzerinden ihaleye çıkılabileceği ifadeleri yer almaktadır. Ancak tüm ihalelerin ön proje üzerinden birim fiyat usulü ile yapıldığı ve uygulama projelerinin ise yer tesliminden sonra hazırlandığı görülmüştür. Yatırımların zamanında gerçekleştirilememesine neden olan olumsuz etkenlerin başında, işle ilgili projesinin olmaması veya master proje üzerinde hazırlanan ihale keşiflerinin sağlıksız olması, ödenek yetersizliği ve ihalelere zamanında çıkılamaması, uygulama projeleri olmadan ihalelere çıkılması gibi sebepler gelmektedir.

82 Nitekim yukarıda belirtilen olumsuzluklar nedeniyle aşağıda listelenen işler için ilave iş verildiği görülmüştür. İlave işin oranı %17 nin atındaki işler tabloya dahil edilmemiştir. Sözleşmeye göre işin İlave iş İller Proje no İşin adı Başlama Bitiş tarihi tarihi % Ardahan 10D061910/B1/75/IV/002/01 Uğurtaşı/Günorta Enh ,0 Ardahan 10D061910/B1/75/I/006/01 Nebioğlu yaylaları ,0 Ardahan 10D061910/B1/75/I/001/01 Eşmepınar yaylaları ,0 Ardahan 10D050751/02/01 Çıldır ,0 Ardahan 10D061910/B1/75/I/002/01 Canbazlar yaylaları ,0 Ardahan 10D050751/01/01 Ardahan ,0 Ardahan 10D061910/B1/75/I/007/01 Yalnızçam yaylaları ,0 Ardahan 10D050751/03/01 Göle ,0 Kars 07D057360/02/02 Kars Merkez III ,0 Ardahan 10D061910/B1/75/IV/004/01 Yaylacık/B.Sütlüce ENH ,0 Ardahan 10D061910/B1/75/I/003/01 A.Şenlik yaylaları ,0 Ardahan 10D061910/B1/75/IV/001/01 Çıldır/ Beyrahatun ENH ,0 Ardahan 10D061910/B1/75/I/005/01 Göle köy yaylaları ,0 Ardahan 10D061910/B1/75/I/004/01 Seyitören yaylaları ,0 Ardahan 10D040020/056/01 Ardahan TM/Balıkçılar ve ,0 Ardahan TM/Posof/Çıldır Hattında VA Erzincan 11D061910/C1/24/II/001/01 Küçük ek tesisler ,0 Ağrı 10D050041/01/01 Patnos II ,0 Ağrı 07D057040/03/01 Patnos merkez ,9 Erzincan 11D050240/99/01 Çayırlı ,8 Iğdır 11D061910/C1/76/II/011/01 Küçük ek tesisler ,0 Erzincan 11D050240/98/01 Küçük ek tesisler Haktan ,2 Iğdır 11D050760/98/01 Küçük ek tesisler ,1 Sözleşme kapsamında yaptırılabilecek ilave işler hususunda 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun 24 üncü maddesinde, Mal ve hizmet alımlarıyla yapım sözleşmelerinde, öngörülemeyen durumlar nedeniyle bir iş artışının zorunlu olması halinde, artışa konu olan iş; a) Sözleşmeye esas proje içinde kalması, b) İdareyi külfete sokmaksızın asıl işten ayrılmasının teknik veya ekonomik olarak mümkün olmaması, Şartlarıyla, anahtar teslimi götürü bedel ihale edilen yapım işlerinde sözleşme bedelinin %10'una, birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilen mal ve hizmet alımlarıyla yapım işleri sözleşmelerinde ise %20 'sine kadar oran dahilinde, süre hariç sözleşme ve ihale dokümanındaki hükümler çerçevesinde aynı yükleniciye yaptırılabilir denilmiştir. Benzer hükümler, yapım işleri genel şartnamesinin 21 inci maddesinde de yer almaktadır. Her ne kadar ilave iş artışı belli şartlarda uygun görülse de, uygulama sürekli hale gelmiştir. Yukarıda tabloda yer alan ilave iş artışları incelendiğinde, bazı ihalelerin yılın son üç ayında gerçekleştiği dikkat çekici bulunmuştur. İş artışına sebep olan, ihale için hazırlıkların yeterli ve zamanında olamaması nedenleri yanında söz konusu işlerin yılın son üç ayına sığdırılmasına çalışılması mevcut durumu daha da

83 güçleştirmekte, yatırımların ekonomiye kazandırılmasında aksama ve gecikmelere neden olabilmektedir. Denetim esnasında yapılan incelemelerde özetle: -Yukarıdaki tabloda yer alan yatırım projesi ihalelerinin yılın son üç ayında yapıldığı, -Yine bu işlerden süre uzatımı yapılan işlerden bazılarında süre uzatımı gerekçelerinde yeterli ödeneklerinin bulunmamasının neden gösterildiği, -Aras EDAŞ 2011 yılı toplam yatırım ödeneği 19,9 milyon TL iken revize edilerek 27,9 milyon TL olduğu, 2011 yılında toplam nakdi ödemenin 37,8 milyon TL olarak gerçekleştiği, nakdi ödemenin, ödeneğe göre %35,5 oranında fazla gerçekleşerek 9,9 milyon TL ödenek aşımı meydana geldiği, kur farkları haricinde ödenek aşımının %4,2 oranında 1,1 milyon TL olduğu, -Uygulama projeleri olmaksızın ihaleye çıkıldığı, birçok proje için %17-%20 aralığında ilave işlerin yaptırıldığı, görülmüştür. Şirketin yatırım projeleri ve uygulamalarıyla ilgili olarak; -Projelerin gerçekleştirilmesi için gerekli ödeneklerin zamanında ve yeterli tutarda sağlanması, -Yıllara sari olan ihalelerin yılın ilk dokuz ayında yapılması için gerekli tedbirlerin alınması, -Yatırım projelerinin uygulanmasında ödeneklerinden fazla harcama yapılmaması, önerilir. TEDAŞ ihale dokümanlarında, örneğin Mayıs 2009 tarihli Türkiye elektrik dağıtım şebekesi iyileştirme projesi (2. safha) ihale dokümanları, TEDNRP-WB-02 no lu ihale dokümanında, Teknik şartnameler ve çizimler başlıklı Bölüm VI da, 1 no lu Teknik şartnameler başlığı altında, Elektrik Dağıtım Şebekeleri Enerji Kabloları Montaj (Uygulama) Usul ve Esasları ve Elektrik Dağıtım Tesisleri Teklif Birim Fiyat Tarifleri Kitabı yer almaktadır. TEDAŞ Genel Müdürlüğü, Proje ve Tesis Dairesi Başkanlığı nın hazırlaması sonucu, TEDAŞ Yönetim Kurulunun tarih ve sayılı oluru ile onayladığı, Eylül 2008 de yayımlanan, Elektrik Dağıtım Şebekeleri Enerji Kabloları Montaj (Uygulama) Usul ve Esasların da, güzergâhların ve kanal boyutlarının tespiti ve özellikleri başlıklı 2 nci maddenin b) fıkrasında; Gerekli emniyet tedbirlerinin

84 alınması, kazı çalışmasının makine ile yapılması veya zeminin uygun olması durumlarında ağız genişliği dip genişliği ile aynı (şevsiz) olabilir. denilmektedir. TEDAŞ Genel Müdürlüğü, Proje ve Tesis Dairesi Başkanlığı nın hazırlaması sonucu, TEDAŞ Yönetim Kurulunun tarih ve sayılı oluru ile onayladığı, Eylül 2008 de yayımlanan, ayrıca değişiklik yapılarak TEDAŞ Yönetim Kurulunun tarih ve sayılı oluru ile onayladığı, Ocak 2011 de yayımlanan, Elektrik Dağıtım Tesisleri Teklif Birim Fiyat Tarifleri Kitabında, kablo kanalı yapılması başlıklı nci maddesinin b fıkrasında; Gerekli emniyet tedbirleri alınması, kazı çalışmasının makine ile yapılması veya zeminin uygun olması hallerinde kablo kanalının şevsiz yapılması durumunda (standart kanal için 40cmx40cmx80cm) kanal taban genişliği hesabı, kablo montaj usul esaslarındaki hesap yöntemiyle tespit edilir. Ödemede bu hesap sonucu bulunacak kanal hacmi [taban genişliği X kanal derinliği X kanal boyu = m3] esas alınır. Kaplama cinsinin kanal üzerindeki genişliği, açılması gereken kanal ağız genişliğinden fazla olması durumunda ilave bedel ödenmez denilmektedir. Aras EDAŞ ve bağlı il müdürlükleri dosyalarında (hakediş, kanal ve kablo metraj cetvelleri gibi) yapılan incelemelerde, bazı yapım işlerinde kanalların kazı makineleri ile açıldığı yerler (asfalt, parke gibi kaplamalı zeminler gibi) için hakediş ödemelerinin, standart kanallarda 40cmx60cmx80cm ölçülerinde ve daha geniş kanallar için de şevli (kanal üst kenarının alt kenardan daha geniş olması) olarak yapıldığı görülmüştür. Bu tür uygulamalara örnek olarak 09D059250/04 proje nolu Oltu III, 10D040020/019 nolu Hınıs, 10D040020/022 proje nolu Tortum-Pehlivanlı işleri tespit edilmiştir. Elektrik Dağıtım Tesisleri Teklif Birim Fiyat Tarifleri ve Elektrik Dağıtım Şebekeleri Enerji Kabloları Montaj (Uygulama) Usul ve Esasların da, kanal kazısının makine ile yapılması durumunda ödemeye esas kanal hacim hesabında, ödemelerin şevsiz olarak yapılması, şevli olarak yapılanlar için de farkların çıkarılarak ilgililerden tahsili önerilir. Denetimler sırasında (Temmuz 2012) yapılan incelemelerde, yatırım kapsamındaki bazı işlerde, süre uzatımı veya iş artışından biri ya da her ikisi de gerçekleşmiş olup, bu işlere ait all risk sigorta süre ve bedellerinin zeyilname ile yenilenmediği, yine benzer işlerde all risk sigorta başlangıç ve bitiş tarihlerinin, işin yer teslimi ve bitiş tarihleriyle bire bir örtüşmediği, bir kısım işlerin de all risk sigortalarının hiç yapılmadığı görülmüştür. Bu durumlara örnek teşkil eden işler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

85 Sözleşmeye göre işin Süre uzatımlı işin bitiş tarihi Başlama Yer teslim Başlangıç Bitiş İller İşin adı Proje no tarihi Bitiş tarihi tarihi tarihi tarihi Uğurtaşı/Günorta 10D061910/B1/75/IV/ Ardahan ENH 002/ /09/ ,32 450, ,32 Yaylacık/B.Sütlüce 10D061910/B1/75/IV/ Ardahan ENH 004/ ,75 561, ,75 Ardahan Sözleşme Bedeli (TL) İş artışlı yeni sözleşme bedeli All-risk sigorta Ardahan TM/Balıkçılar ve Ardahan TM/Posof/Çıldır hattında VA 10D040020/056/ ,81 520, ,81 Ardahan A.Şenlik Yaylaları 10D061910/B1/75/I/0 03/ ,96 247,15 İl'deki dosyada görülemedi Ardahan Göle 10D050751/03/ /10/ ,43 719, ,43 Bayburt Bayburt TM/Demirözü ENH 09D040020/085/ , ,20 Bayburt Bayburt(merkez)IV 07D057690/01/ , ,44 Bayburt(merkez) Bayburt V.kısım 07D057690/01/ , ,43 Erzincan Kemah II 11D051241/06/ , ,90 Erzincan TercanII-Akyazı II 11D051241/04/ , Sigorta bedeli (TL) ,80 Erzincan Refahiye II 11D051241/03/ , ,34 Erzincan Çukurkuyu-Ulalar 10D050241/02/ , ,70 Erzurum Tekman II 09D059250/01/ /11/ ,03 427, ,03 Erzurum Küçük EK tesisler 11D061910/C1/25/II/0 24/ , ,84 Kars Kars II 03D051100/01/ ,88 yok Kars Bayraktar/BY.Aküz üm ENH 10D061910/B1/36/IV/ 002/ ,61 - yok Kars Bağlı ilçelerdeki muh.köyler AG- YG(OG) küçük ek tesis yapım işi 11D061910/C1/36/II/ ,34 - yok Kars Bağlı yaylalar elk.tes. Yapım işi 11D061910/C1/36/I/ yok

86 4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununa göre sözleşmeye bağlanan yapım işlerinin yürütülmesinde uygulanacak genel esasları içeren, yapım işleri genel şartnamesinin, İş ve işyerlerinin korunması ve sigortalanması başlığı altında yer alan 9 uncu maddesinin (2) nolu fıkrası aşağıdaki gibidir: (1) Yüklenici, işyerindeki her türlü araç, malzeme, ihzarat, iş ve hizmet makineleri, taşıtlar, tesisler ile sözleşme konusu yapım işinin korunmasından 43 üncü madde hükümleri dikkate alınmak şartı ile işe başlama tarihinden kesin kabul tarihine kadar sorumludur. Bu sebeple yüklenici, 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun 9 uncu maddesi hükümleri dahilinde; işyerlerindeki her türlü araç, malzeme, ihzarat, iş ve hizmet makineleri, taşıtlar, tesisler ile sözleşme konusu iş için, işin özellik ve niteliğine göre ihale dokümanında belirtilen şekilde, işe başlama tarihinden geçici kabul tarihine kadar geçen süre içinde oluşabilecek deprem, su baskını, toprak kayması, fırtına, yangın gibi doğal afetler ile hırsızlık, sabotaj gibi risklere karşı inşaat sigortası (bütün riskler), geçici kabul tarihinden kesin kabul tarihine kadar geçecek süreye ilişkin ise yürürlükteki İnşaat Sigortası (Bütün Riskler) Genel Şartları çerçevesinde kapsamı ihale dokümanında belirtilen genişletilmiş bakım devresi teminatını içeren sigorta yaptırmak zorundadır. (2) Sigortaya esas alınacak bedeller, işin kendisi için sözleşme bedeli, her türlü araç, malzeme, ihzarat, iş ve hizmet makineleri, taşıtlar, tesisler ve benzeri için ise piyasa rayiçlerine göre hesaplanan bedellerdir. Ödenen toplam hakediş tahakkuk tutarının (fiyat farkları dahil) poliçedeki sigorta bedelini aşması ve/veya poliçede öngörülen sigorta bitiş tarihinin süre uzatımı veya cezalı çalışma sebebiyle aşılması hallerinde, zeyilname ile sigorta bedelinin artırılması ve/veya sigorta süresinin uzatılması zorunludur. İhale edilerek yaptırılan yapım işlerinde, yapım işleri genel şartnamesine göre, all risk sigorta başlangıç-bitiş tarihleri ile sözleşmenin başlangıç-bitiş tarihleri, işe başlama ve yer teslimi tarihleri arasında gerekli uyumun sağlanması, ilave olarak verilen süre uzatımı ve iş artış tutarlarına karşın zeyilname ile sigorta bedelinin artırılması ve/veya sigorta süresinin uzatılması önerilir. Denetim esnasında yatırım kapsamındaki yapım işleri dosyalarının incelenmesi sonucu; -Teknik eleman bildiriminin, yer teslim tarihinden itibaren 5 gün içinde yapılması gerektiği halde; Bayburt, ihale tarihli ve 07D057690/01/05 proje no lu iş için 7 gün, Ardahan, ihale tarihli ve 10D050751/02/01 proje no lu iş için 15 gün geç yapıldığı, -Ardahan, ihale tarihli ve 10D061910/B1/75/IV/003/01 proje no lu iş için teknik eleman bildirimine ait belgelerden sadece diploma olup bunun dışında taahhütname ve diğer belgelerin dosyasında bulunmadığı, -İşlerin çoğunda teknik eleman için benzer iş deneyim belgesinin bulunmadığı,

87 tespit edilmiştir. TEDAŞ Yönetim Kurulunca onaylı Temmuz-2009 yapım işleri sözleşmesinin; 23.1, maddesinde Yüklenici, maddesi uyarınca, bildirdiği teknik personelin onayladığının kendisine bildirildiği tarihten itibaren aşağıda adet ve unvanları belirtilen teknik personeli iş yerinde devamlı olarak bulundurmak zorundadır. denilmektedir. Tabloda, işin sözleşme bedelinin, yaklaşık maliyet eşik değerine göre alacağı farklı değerler için, aranacak meslek ve benzer iş deneyimi şartları yer almaktadır maddesinde Yüklenici, yukarıda belirtilen teknik personelin isimleri ile belgelerini (diploma, meslek odası kayıt belgesi, noterden alınan taahhütname) teknik personel bildirimi ile birlikte yer tesliminin yapıldığı tarihten itibaren beş gün içerisinde idareye bildirmek zorundadır. İdare, bu personel hakkında gerekli incelemeyi yaptıktan sonra kabul edip etmediğini on gün içinde yükleniciye bildirir. İdare tarafından bu süre içerisinde herhangi bir bildirim yapılmadığı takdirde teknik personel bildirimindeki teknik personel kabul edilmiş sayılır. denilmektedir tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 19 uncu maddesinde; Yüklenici, sözleşmesine göre işyerinde bulundurulması istenen teknik personelin isimleri ile belgelerini (diploma, meslek odası kayıt belgesi, noterden alınan taahhütname) Teknik Personel Bildirimi ile birlikte yer tesliminin yapıldığı tarihten itibaren beş gün içerisinde İdareye bildirmek zorundadır. İdare, bu personel hakkında gerekli incelemeyi yaptıktan sonra kabul edip etmediğini on gün içinde Yükleniciye bildirir. İdare tarafından bu süre içerisinde herhangi bir bildirim yapılmadığı takdirde Teknik Personel Bildirimindeki teknik personel kabul edilmiş sayılır. Yüklenici tarafından bildirilen teknik personelin İdare tarafından kabul edilmemesi halinde, kabul edilmeyen teknik personel yerine yeni bir teknik personel bildirilmesi için Yükleniciye beş gün süre verilir. Yüklenici, verilen süre içerisinde Yüklenici yeni bir teknik personel bildirmeye mecburdur. Aksi halde, teknik personel için sözleşmesinde öngörülen günlük cezalar uygulanır denilmektedir. İhale edilen işlerde, yüklenicilerin mevzuata göre idareye vermesi gereken teknik eleman bildirimleri ve bunlara ait belgeler, sonrasında idarenin inceleyerek bildirilen personeli kabul edip etmemesi ve etmediği takdirde yükleniciye bildirmesi, yüklenicinin idarece onaylanan bu personeli işin başında bulundurmadığı takdirde ceza kesilmesi ve bunun gibi hususlar, işlerin sağlıklı yürütülmesi için önemli olup, bu işlemlerin sıralı ve normal işleyebilmesi için teknik personel bildiriminin zamanında yapılması gerekmektedir. İhale edilen işlerde, sözleşme ve şartnamelerde yer alan teknik eleman bildiriminin zamanında yapılarak, ilgili belgelerin eksiksiz olarak idareye verilmesinin sağlanması önerilir.

88 V. BİLANÇO Faaliyet bölgesi Ağrı, Ardahan, Bayburt, Erzincan, Erzurum, Iğdır ve Kars illerinden oluşan Aras Elektrik Dağıtım A.Ş. de Maliye Bakanlığı nca yapılan düzenlemeler sonucu hazırlanarak yürürlüğe konulan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde yer alan Tekdüzen Hesap Planı uygulanmaktadır. Maliye Bakanlığı nın Tekdüzen Muhasebe Sistemi uygulama genel tebliğleri gereğince düzenlenen tarihli Şirketin bilânçosu ve 2011 yılı gelir tablosu, Şirket Yönetim Kurulunun tarih ve 6-25 sayılı kararı ile kabul edilmiştir. İncelemeler, belirtilen Tekdüzen Muhasebe Sistemi Uygulama Tebliği ile ek ve değişikliklerine göre düzenlenen ve yönetim kurulunca onaylanan bilanço üzerinden yapılmıştır. Şirketin özelleştirme öncesi mali yapısının yeniden düzenlenmesi kapsamında, 2006 ve 2007 yılsonları itibarıyla bazı aktif ve pasif değerler TEDAŞ Genel Müdürlüğü bünyesine çekilmiş, bazı borç ve alacaklar aktif ve pasif hesaplardan çıkartılmadan hesaplar arası aktarma yoluyla, TEDAŞ Genel Müdürlüğü hesabına yazılmak suretiyle bilançoda ortaklardan alacaklar ve ortaklara borçlar hesaplarına devri yapılmıştır. Bu kapsamda belirtilen yıllarda Şirketin sermayesi yeniden belirlenmiştir tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanan 6113 sayılı Bazı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Bir Kısım Borç ve Alacaklarının Düzenlenmesine dair kanunun 2 nci maddesinin c)/7 nci fıkrasında Bu kanun kapsamında yapılacak borç ve alacak netleştirmeleri takas ve mahsup işlemleri ile terkin işlemleri sonucunda oluşacak gelir ve giderler dağıtılabilir ticari karın kurum kazancının tespitinde dikkate alınmaz denilmektedir. TEDAŞ Genel Müdürlüğünce Şirkete gönderilen tarih ve 7102 sayılı yazıda, 6113 sayılı kanunun 7 nci maddesinden bahisle gerekli mahsup işlemlerinin sonuçlandırılması ve kar/zarar kaydıyla dengelenerek kurum kazancının tespitinde matraha ilave-tenzil edilmesi ayrıca kanun kapsamında yapılacak tasfiye işlemlerinden Belediye Tüketim Vergisi, Fer i ve Katma Değer Vergisi tahakkuk ettirilmemesi hususlarına yer verilmiştir sayılı Kanun kapsamında; Şirket bilançosunun aktifinde kayıtlı toplam ,16 TL alacak ile bilançonun pasifinde kayıtlı toplam ,35 TL borcun mahsup işlemi yapılmış, borçlar ile alacaklar arasındaki ,19 TL farkın da mahsuplaşma farkı gelirleri hesabına kaydedilmiş olduğu, tespit edilmiştir. Alacak hesaplarındaki ,16 TL mahsuplaşmanın, ,76 TL sinin tarihinde TEDAŞ Genel Müdürlüğüne devredilen resmi daire, ibadethane ve genel aydınlatma elektrik bedelinden, ,40 TL sinin de

89 tarihi itibarıyla tahakkuk etmiş ve tahsil edilememiş resmi dairelerden, köy içme suları enerji bedeli ile İl Özel İdare, belediye ve ibadethane aydınlatma enerji alacaklarından mahsuplaşmaya esas Şirketin alacaklarından oluştuğu, Borçlar hesaplarındaki ,35 TL mahsuplaşmanın ise ,69 TL sinin tarihinde TEDAŞ Genel Müdürlüğüne devredilen TETAŞ ve EÜAŞ a enerji borçlarından, ,66 TL sinin de tarihi itibarıyla TEİAŞ ye sistem kullanım bedeli, EÜAŞ ve TETAŞ a tahakkuk etmiş ve ödenememiş mahsuplaşmaya esas Şirketin enerji borçlarından oluştuğu, kayıtlardan görülmüştür. Aktif : Aras Elektrik Dağıtım A.Ş. nin 2011 Yılı bilançosunun aktifini oluşturan hesaplar, önceki dönemin tutarları ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Aktif Önceki dönem Cari dönem Fark TL % TL % TL I. Dönen varlıklar : A-Hazır değerler , ,1 ( ) B-Menkul değerler C-Ticari alacaklar , , D-Diğer alacaklar , ,5 ( ) E-Stoklar , , F-Yıllara yayg. İnşaat ve onarım mal. G-Gelecek aylara ait gid. ve gelir tah , , H-Diğer dönen varlıklar , (3.750) Toplam (1) , , II. Duran varlıklar : A-Ticari alacaklar B-Diğer alacaklar C-Mali duran varlıklar D-Maddi duran varlıklar , , E-Maddi olmayan duran varlıklar , ,0 ( ) F-Özel tükenmeye tabi varlıklar G-Gelecek yıllara ait gid. ve gelir tah. H-Diğer duran varlıklar Toplam (2) , , Genel toplam ( 1+2 ) , , Nazım hesaplar yılı aktif değerlerin %64,8 i dönen, %35,2 si de duran varlıklardan oluşan Şirket bilançosunun aktif toplamı, önceki döneme göre %4,4 oranında artmıştır. Aktif hesapların ayrıntısı aşağıda incelenmiştir.

90 I. Dönen varlıklar : Dönen varlıklar toplamı olarak görülen TL yi oluşturan hesapların ayrıntısı aşağıda incelenmiştir. A- Hazır değerler : Geçen yıla göre %21,3 oranında azalarak yıl sonu bakiyesi TL olan hazır değerlerin; TL si kasa tutarına, TL si bankalardaki mevduata, TL si de diğer hazır değerlere aittir. Diğer hazır değerlerin tamamı, yoldaki paralar hesabında izlenen tutar olup, müteakip ayda ilgili hesaplara intikal etmiştir. Mevduatın bankalar itibarıyla dağılımı aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Bankanın unvanı Önceki dönem Cari dönem Fark TL TL TL a) Kamu bankaları : - T.C.Ziraat Bankası ( ) - Halk Bankası ( ) - Vakıflar Bankası ( ) Toplam (a) ( ) b) Özel bankalar : -İş Bankası Yapı Kredi Bankası ING Bank ( ) - Akbank Garanti Bankası ( ) - Şekerbank ( ) - Finansbank HSBC Bank Fortis Bank 52 - (52) - Ekonomi Bankası ( ) - Denizbank Bank Asya Türkiye Finans Katılım Bankası Albaraka Türk Katılım Bankası (1.968) - Kuveyt Türk Katılım Bankası İMKB Takas ve Saklama Bankası Toplam (b) Genel toplam (a + b) ( ) Şirketin bankalardaki mevduatı geçen yıla göre %21,5 oranında azalmıştır. Yılsonu itibarıyla mevcut TL tutarındaki mevduatın %72,1 i oranında TL si kamu, kalan %27,9 u oranında TL si de özel bankalardadır. İMKB Takas ve Saklama Bankasında bulunan tutarın, gün öncesi piyasasından alınan enerji için ilgili bankada bloke edilen enerji bedeli karşılığı tutarı ifade

91 etmektedir. Şirketin elektrik bedeli tahsilatını kendi tahsilat birimlerinde veya bankalar aracılığı ile gerçekleştirmektedir. Enerji bedeli ayrıca, fatura başına belirlenmiş bir bedel üzerinden PTT aracılığı ile de tahsil edilmekte ve tahsilatın ertesi günü yapılan mutabakat sonrasında Şirketin banka hesaplarına yatırılmaktadır. PTT ye ödenen fatura başına KDV hariç 78 kuruş olan komisyon ücretinin düşürülmesine yönelik olarak, TEDAŞ Genel Müdürlüğü nün tarih ve sayılı yönetim kurulu kararı ile belirlenen protokolün TEDAŞ Şirketleri ile PTT Bölge Müdürlükleri arasında imzalanarak uygulamaya konulması kararlaştırılmıştır. Protokolde, tarihine kadarki dönemde fatura başına KDV dahil 50 kuruş komisyon verileceği, dönemine ilişkin komisyonun ise TÜİK in ilan ettiği oniki aylık TÜFE+ÜFE değişim oranlarının ikiye bölünmesi suretiyle bulunacak rakama ve her yıl bir protokol düzenlenmesine gerek duyulmaksızın hizmet komisyonunun bu şekilde artırılacağı, protokolün uygulanmadığının tespiti durumunda veya süre bitim tarihinden önce her zaman taraflardan birinin yazılı ihbarı üzerine tek taraflı olarak feshedileceği, hükümlerine yer verilmiştir. İl müdürlüklerinde akşama kadar elde edilen tahsilat, TEDAŞ Genel Müdürlüğünce belirli esaslara bağlanmış olan, Dağıtım Şirketlerinin Nakit Akışı ve Fon Yönetimi esasları çerçevesinde yürütülmektedir. Fon yönetiminin esaslarından bazıları; Şirketler, ay içerisindeki haftaları ayrı ayrı gösterecek biçimde verilen örneğe göre Aylık Nakit Akım Tablosunu hazırlayacakları, cari harcamalarını yaparken öncelikle yasal yükümlülüklerini yerine getirecekleri, daha sonra TEDAŞ Genel Müdürlüğünün finansman talebi varsa bu talebi karşılayacakları, finansman durumlarının uygun olması halinde enerji faturalarını ilgili şirketlerin banka hesaplarına ödeyebilecekleri olarak belirtilmiştir. TEDAŞ Genel Müdürlüğü ile bankalar arasında uygulamaya konulan protokole göre iki türlü tahsilat modeli belirlenmiş olup, bunlardan birisinin uygulanmasının seçimini yapan bankalar verecekleri hizmetin mukabilinde günlük tahsil ettikleri fatura tutarlarını protokolde belirlenen süreyle bloke edip, müteakip günlerde Şirketin belirlemiş olduğu temerküz banka hesaplarına aktarmaktadırlar. Kamu Haznedarlığı Genel Tebliğine tabi olan Şirketin uygulamadan doğan zorunlulukları nedeniyle özel kanunların ve belirtilen tebliğ hükümlerinin verdiği izin çerçevesinde diğer bankalardan bankacılık hizmeti alabilmektedir. Yılsonu itibarıyla kasa sayımları yapılarak tutanak düzenlendiği görülmüştür. Bankalardaki mevduatın yılsonu bakiyeleri, il müdürlükleri ve şirket müdürlüğü

92 bazında banka ekstreleri ile ayrıca banka şubeleri ile yazışma yapılarak hesap mutabakatlarının sağlandığı kayıtlardan görülmüştür. B- Menkul değerler: Bu hesap yıl içinde işlem görmüş olup yılsonunda bakiye vermemiştir. C- Ticari alacaklar: Bu hesap grubunda yer alan alacakların ayrıntısı, önceki dönemin değerleriyle karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Ticari alacaklar Ca) Alıcılar Şirketin toplam ticari alacakları geçen yıla göre yaklaşık %6 oranında artmıştır. Ticari alacakların toplam varlıklar içindeki payı da geçen yıla göre 0,8 puan artarak %51,4 den %52,2 ye yükselmiştir. Ticari alacakların ayrıntısı aşağıda açıklanmıştır. Ca) Alıcılar : Önceki dönem Cari dönem Fark TL TL TL Cb) Verilen depozito ve teminatlar Cc) Diğer ticari alacaklar (Gecikme zammı) Cd) Şüpheli ticari alacaklar ( ) Toplam Ce) Şüpheli ticari alacaklar karşılığı (-) Ticari alacaklar net toplamı Elektrik enerjisi satış bedellerinden doğan alacaklardan oluşan alıcılar hesabının ayrıntısı aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Alıcılar Önceki dönem Cari dönem Fark TL TL TL -Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinden ( ) -Mahalli idarelerden ( ) -Kamu iktisadi teşebbüslerinden Gerçek ve tüzel kişilerden Diğer ( ) Toplam Dönem sonu bakiyesi TL olarak gerçekleşen alıcılar hesabının ayrıntısı, alıcı gruplarına göre aşağıda açıklanmıştır. -Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinden alacaklar : Cari yıl sonu bakiyesi TL nin tamamı elektrik bedelinden alacak olup, TL si genel aydınlatma bedeli olarak İl Özel İdarelerinden,

93 TL si de merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin kullandığı elektrik bedelinden Şirketin alacaklarına aittir tarih ve 5784 sayılı Kanunla 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununa eklenen Geçici 17 nci madde ile genel aydınlatma giderlerinin 2009 yılı başından 2015 yılı sonuna kadar Hazine Müsteşarlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanarak ödenmesi öngörülmüştür. Düzenlenmeye göre dağıtım şirketleri, dağıtım bölgesinde ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde otoyollar hariç, kamunun genel kullanımına yönelik cadde ve sokak aydınlatmasında ve bunlara ait gerekli ölçüm sistemlerinin tesis edilmesi ve işletilmesinden sorumlu olup, bu tür aydınlatmaya ve trafik sinyalizasyonlarına ait tüketim giderleri dönemi için Hazine Müsteşarlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanacaktır. Yukarıda belirtilen düzenlemede, Hazinenin karşılamadığı park, bahçe, tarihi ve ören yerleri gibi halka açık yerler ile reklam ve benzeri amaçlı panoların aydınlatmalarına ilişkin giderleri, ilgisine göre belediye veya il özel idaresince karşılanacağı, belediye tarafından ödenmeyen bu kapsamdaki genel aydınlatma ve tüketim giderlerinin Elektrik ve Hava Gazı Tüketim Vergisi ile genel bütçe vergi gelirlerinden belediyelere aktarılan paylardan kesinti yapmak suretiyle tahsil edilmesi yönünde hüküm bulunmaktadır. İlgili mevzuat hükümleri çerçevesinde Hazine Müsteşarlığı nca yapılacak ödemelerle ilgili olarak düzenlenen Aydınlatma Bedellerinin Dağıtım Şirketlerine Ödenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Genelgesi tarihinde TEDAŞ Genel Müdürlüğüne gönderilmiştir. - Mahalli idarelerden alacaklar : Bu hesapta görülen TL nin, TL sini mahalli idarelerin kendi kullandıkları elektriğin bedeli, TL sini de genel aydınlatmanın bedeli oluşturmuştur. -Kamu İktisadi teşebbüslerinden alacaklar : Hesapta görünen TL nin tamamı, şirketin hizmet bölgesini oluşturan illerinde faaliyet gösteren kamu iktisadi teşebbüsü ve kuruluşlarının enerji bedelinden borçlarına aittir. -Gerçek ve tüzel kişilerden alacaklar : Yıl sonu bakiyesi TL olan gerçek ve tüzel kişilerden alacakların tamamı kullanılan enerji bedeli ile sistem kullanım bedellerinden dolayı abonelerden

94 alacaklarla ilgilidir. Hesabın müşteri gruplarına göre dağılımı aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Abone grupları Önceki dönem TL Cari dönem TL Fark TL - Sanayi Ticarethane Mesken Şantiye Hayır kurumları (17.591) - Tarımsal, İçme ve kullanma sulama Usulsüz ve kaçak kullanım Diğer Toplam Gerçek ve tüzel kişilerin enerji bedelinden Şirkete olan borçları geçen yılın aynı dönemine göre %13,5 oranında artmıştır. Enerji bedelinden alacakların incelenmesinde, bu grupta yer alan bazı alacakların geçmiş yıllardan gelen alacaklar olduğu, bir çoğunun birikmiş çok sayıda faturadan kaynaklandığı, özellikle geçmiş dönemlerden gelen alacakların önemli bir bölümünün abonenin taşınması, binanın yıkılmış olması, abonenin bulunamaması ve benzeri nedenlerle hukuki takibinden olumlu sonuç alınamadığı, dağıtım birimlerinin abone sayısının fazla olması ve bunlara belirli periyotlarda fatura çıkarılması nedeniyle işlem sayısının çok olduğu, ancak çeşitli nedenlerle abone bazında tahsilat kontrolünün tam olarak sağlanamadığı, ödeme yapmayanların cereyanlarının zamanında kesilemediği, dolayısıyla sağlıklı bir alacak yönetiminin kurulamadığı görülmüştür. Satılan enerji bedellerinin tahsilinde yaşanan sorunların temel nedeninin, yaptırımların ve alacakların takibinin gereği gibi yapılamaması olarak görülmektedir tarih ve sayılı (1.Mükerrer) Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 17 nci maddesinin 10 uncu bendinde; Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketinin (TEDAŞ) veya bu Şirketin hissedarı olduğu elektrik dağıtım şirketlerinin elektrik tüketiminden kaynaklanan alacaklarından ve 4/12/1984 tarihli ve 3096 sayılı Türkiye Elektrik Kurumu dışındaki kuruluşların elektrik üretimi, iletimi, dağıtımı ve ticareti ile görevlendirilmesi Hakkında Kanun kapsamında mevcut sözleşmeleri uyarınca faaliyet göstermekte olan dağıtım şirketlerinin Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan lisans almadan önceki

95 faaliyet dönemlerine ilişkin elektrik tüketiminden kaynaklanan alacaklarından, vadesi 31/12/2010 tarihi itibarıyla geldiği halde bu Kanunun yayımlandığı tarih itibarıyla ödenmemiş olanların asıllarının tamamı ile bu alacaklara ilişkin fer iler yerine, bu Kanunun yayımlandığı tarihe kadar söz konusu alacakların asıllarına TEFE/ÜFE aylık değişim oranları esas alınarak hesaplanacak tutarın; bu Kanunun yayımlandığı tarihi izleyen ikinci ayın sonuna kadar abonesi bulunulan dağıtım şirketine başvuruda bulunulması ve ödenmesi gereken tutarın, ilk taksit bu Kanunun yayımlandığı tarihi izleyen üçüncü aydan başlamak üzere bu Kanunda öngörülen süre ve şekilde ödenmesi şartıyla fer ilerin tamamının tahsilinden vazgeçilir. denilmektedir. TEDAŞ Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulunun tarih ve 9-67 sayılı kararı ile onaylanarak yürürlüğe giren TEDAŞ ve Hissedarı olduğu Elektrik Dağıtım Şirketlerinin Elektrik Tüketiminden Kaynaklanan Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Usul ve Esaslar kapsamında, Şirkete bağlı Ağrı, Erzincan, Erzurum, Kars, Bayburt, Ardahan ve Iğdır illerinde ve bağlı işletmelerinde tarihinden itibaren müracaatlar alınarak abonelerin borçları yeniden yapılandırılmıştır sayılı Kanunda yer alan bazı başvuru ve ilk taksit ödeme sürelerinin 1 (bir) ay uzatılmasına ilişkin Bakanlar Kurulu Kararı tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş, daha sonra da tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6322 sayılı Kanunun 42 nci maddesi ile şartlı olarak dört ay daha uzatılmıştır tarihi itibarıyla Şirkette abonenin 218,2 milyon TL anapara borçları yeniden yapılandırılmış ve aynı tarih itibarıyla 654,7 bin TL tahsilat sağlanmıştır. 2012/Temmuz Ayı itibarıyla Abone-Net kayıtlarından alınan bilgilere göre, yeniden yapılandırma yapan abonenin çeşitli nedenlerle, Kanundan gelen haklarını kaybettikleri ve toplam 37,8 milyon TL anapara alacakların tekrar takibe alındığı tespit edilmiştir. Şirketin ticari alacaklarından yeterli tahsilat sağlanamayan, tahsilat güçlüğü çekilen ve 6111 sayılı kanun uyarınca yapılandırılarak taksitler halinde tahsilatı öngörülen alacakların titizlikle takip edilerek süresinde tahsilinin sağlanması, ayrıca Elektrik Piyasası Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği hükümlerinin zamanında uygulanması için idari, teknik ve hukuki her türlü önlemin zamanında alınması önerilir. Diğer taraftan Şirket; 6113 sayılı kanun kapsamında; Şirket bilançosunun aktifinde kayıtlı toplam ,16 TL alacak ile bilançonun pasifinde kayıtlı toplam ,35 TL borcun mahsup işlemi yapılmış, borçlar ile alacaklar arasındaki ,19 TL farkın da mahsuplaşma farkı gelirleri hesabına kaydedilmiş olduğu, tespit edilmiştir.

96 Alacak hesaplarındaki ,16 TL mahsuplaşmanın, ,76 TL sinin tarihinde TEDAŞ Genel Müdürlüğüne devredilen resmi daire, ibadethane ve genel aydınlatma elektrik bedelinden, ,40 TL sinin de tarihi itibarıyla tahakkuk etmiş ve tahsil edilememiş resmi dairelerden, köy içme suları enerji bedeli ile İl Özel İdare, belediye ve ibadethane aydınlatma enerji alacaklarından mahsuplaşmaya esas Şirketin alacaklarından oluştuğu kayıtlardan görülmüştür. TEDAŞ ve bağlı şirketlerde, 2006 yılına kadar, abone takip, tahakkuk ve tahsilat işlerinde Abone Bilgi Yönetim Sistemi ABYS programı kullanılmakta iken TEDAŞ Genel Müdürlüğü tarafından geliştirilen Abone-Net programına geçilmiştir. Program değişikliği aşamasında, ABYS de kayıtlı veriler Abone-Net programına aktarılmıştır. Bağlı şirketlerde yapılan incelemede, şirketlerin yılsonu itibarıyla muhasebe hesaplarında yer alan enerji alacakları ile Abone-Net programında yer alan enerji alacaklarının karşılaştırılmasında; TEDAŞ a devredilen alacakların sağlıklı takibinin yapılamaması, muhasebe programında yer alan abone kodlamaları ile Abone- Net programında yer alan abone kodlamalarında farklılıklar bulunması vb. bazı nedenlerden dolayı enerji alacaklarının toplamında muhasebe kayıtları arasında devamlı farklılıklar bulunmaktadır tarihi itibarıyla elektrik satışından alacakların; Abone-Net ve muhasebedeki ilgili hesap bakiyeleri geçen yılın rakamlarıyla birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Muhasebe bakiyesi TL 2010 yılsonu 2011 yılsonu Abone-Net Muhasebe Abone-Net bakiyesi bakiyesi bakiyesi TL TL TL Abone grupları itibarıyla alacaklar Fark TL Resmi Daireler Belediyeler KİT'ler ( ) Sanayiler ( ) Ticarethaneler ( ) Meskenler ( ) Şantiyeler ( ) Hayır Kurumları Tarımsal Sulamalar Kaçak tahakkuku Genel aydınlatma İbadethane Diğer Toplam

97 Şirketin geçen yılki Sayıştay denetim raporunda, muhasebe kayıtlarının izlendiği Abone Bilgi Yönetim Sistemi ABYS programı ile entegre çalışması öngörülen Abone-Net programında kayıtlı veriler arasındaki mutabakatsızlıkların giderilmesi önerilmiş, TEDAŞ Genel Müdürlüğünce öneriye verilen cevapta sorunların giderildiği ifade edilmiştir. Denetim tarihinde (Haziran 2012) yapılan incelemelerde, yukarıdaki çizelgeden de görüleceği üzere, Abone-Net programı ile muhasebe kayıtları arasında farkların giderilemediği tespit edilmiştir. TEDAŞ tarafından geliştirilen ve Şirketin muhasebe kayıtlarının izlendiği Abone Bilgi Yönetim Sistemi ABYS programı ile entegre çalışması öngörülen Abone-Net programında kayıtlı veriler arasındaki mutabakatsızlığın en kısa sürede giderilmesi önerilir. -Diğer alacaklar: TL diğer alacakların; TL si ibadethanelerden, TL si de iç tüketim tahakkuku olarak Şirket bünyesinden alacaklara aittir. Cb) Verilen depozito ve teminatlar : Hesap bakiyesi TL nin, TL si resmi kuruluşlara verilmiş depozito ve teminatlara, TL si de tüp, doğalgaz, şişe, su vb. hizmetlerin temini için muhtelif gerçek ve tüzel kişilere verilen depozito ve teminatlara aittir. Cc) Diğer ticari alacaklar: Hesapta görülen TL nin tamamı, 5904 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun geçici 2 nci maddesi gereğince bazı elektrik abonelerine tahakkuk ettirilen gecikme zamları ve KDV tutarlarından oluşmaktadır. Söz konusu Kanunu nun Geçici 2 nci maddesinde; Elektrik dağıtım şirketlerinden tarihi itibarıyla hisselerinin tamamı kamuya ait olanların söz konusu tarihten önceki vergilendirme dönemlerine ilişkin olup, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihe kadar elektrik satışından doğan ve süresinde tahsil edilmemesi nedeniyle hesaplanan gecikme faizi ve/veya gecikme zammı alacaklarının tahsili beklenmeksizin dönem sonlarında tahakkuk ettirilmesi suretiyle yapılan her türlü vergi tarhiyatı ve buna ilişkin vergi cezaları ile gecikme faizleri ve gecikme zamları bu konuda herhangi bir ihtilaf yaratılmamak ve yaratılmış ihtilaflardan vazgeçilmek şartıyla terkin edilir, tahsil edilmiş ise red ve iade edilmez.

98 Madde kapsamına giren dönemlere ilişkin olarak aynı gerekçeyle tarhiyat yapılmaz. düzenlemesi yer almıştır. Düzenleme kapsamında, Şirketin TEDAŞ a devredilmiş abone alacakları ile genel aydınlatma ve ibadethane abonelerinden alacaklar hariç diğer abone gruplarından cari döneme ilişkin gecikme zammı ve KDV si Aralık ayında tahakkuku yapılarak beyan edilmek üzere muhasebe kayıtlarına alınmakta, bu tutar takip eden yılın Ocak ayında verilen KDV beyannamesiyle, gecikme zammına ilişkin geçici vergi ise Şubat ayındaki Geçici Vergi döneminde beyan edilmektedir. Cd) Şüpheli ticari alacaklar : Hesapta görülen TL nin tamamı, vadesi geçen ve yasal yollardan tahsil işlemleri başlatılan ticari alacakların tutarına aittir. Cari yılda şüpheli alacaklar hesabına aktarılan tahsili gecikmiş yeni alacaklara rağmen, 2011 yılında 6111 sayılı Kanunun uygulamaya girmesi ile dava veya icra konusu olmuş bazı abonelerin borçlarını yeniden yapılandırmaları nedeniyle, bunların tutarının şüpheli alacaklar ve karşılığı hesaplarından tasfiye edilerek normal alacaklar hesabına aktarılmasından dolayı, şüpheli ticari alacaklar hesabının bakiyesi geçen yıla göre TL azalmıştır. Yukarıda ayrıntısı kayıtlı kanuni takibe intikal etmiş ticari alacakların tahsiline ilişkin dava ve icra takipleri Şirketin Hukuk Müşavirliği tarafından izlenmektedir. Ce) Şüpheli ticari alacaklar karşılığı ( - ) : Hesabın bakiyesi TL nin tamamı, kanuni takipteki ticari alacaklar için ayrılan karşılıklara aittir. D- Diğer alacaklar: Enerji satışı dışındaki işlemlerden kaynaklanan alacakların izlendiği diğer alacaklar grubundaki TL nin ; TL sini TEDAŞ a devredilen alacaklar, ,, Topluluğa dahil elektrik dağıtım şirketlerinden, ,, Personelden alacaklar, ,, de çeşitli alacaklar, oluşturmuştur TL tutarındaki topluluğa dahil elektrik dağıtım şirketlerinden alacağın; TL si Avrupa Yatırım Bankasından alınan krediye, TL si de diğer işlemlere ilişkin alacaklara ait bulunmaktadır. TEDAŞ Genel Müdürlüğü tarafından Şirketin yatırımlarının finansmanında kullandırılan AYB kredisiyle ilgili harcamalar ve bu harcamaların KDV si ile kur farkları Şirkete dekont

99 edilmektedir. Söz konusu kredilerle ilgili bilançonun pasif bölümünde de Şirketin TEDAŞ ve dağıtım şirketlerine toplam TL borcunun bulunduğu görülmektedir TL çeşitli alacakların; TL si merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinden, TL si mahalli idarelerden, TL si KİT lerden, TL si de gerçek ve tüzel kişilerden alacaklara aittir. E- Stoklar : Dönem sonu itibarıyla bakiyesi TL olan stokların; TL si Madeni malzemelere, ,, Kablo ve tellere, ,, Muhtelif ilk madde ve malzemeye, ,, Elden çıkarılacak stok ve hurdaya, ,, İnşaat malzemesine, ,, Alet, edevat ve techizata, ,, Yoldaki mallar tedarik giderleri, ,, Ambardaki yemekhane malzemesine, ,, Ödünç ve imalata verilen malzemeye, ,, Verilen sipariş avanslarına, ait bulunmaktadır TL tutarındaki muhtelif ilk madde ve malzemenin; TL si il müdürlüklerinin stoklarında bulunan ağaç ve demir direk, sigorta, kablo, buşon, izalatör, ampül vb. çeşitli malzemelerin toplam tutarına, TL si sosyal malzemeye, TL si kayda tabi malzemeye, TL si kırtasiye ve bilgisayar donanım sarf malzemesine, TL si de temizlik, giyim ve diğer malzemeye aittir TL tutarındaki verilen sipariş avanslarının tamamını, İletim sisteminin işletme güvenliğini korumak için dengeleme sistemi katılımcılarına acil durum talimatının uygulanmasından dolayı gün öncesi piyasası gereği TEİAŞ a enerji bedeline karşılık ödenen avansın tutarı oluşturmuştur. Söz konusu avans, TEİAŞ- PMUM un Ocak 2012 ayındaki dengesizlik faturalarından mahsup edildiği tespit olunmuştur. Şirketin yukarıda ayrıntısı kayıtlı stoklarına ilişkin inceleme ve değerlendirmeler raporun İşletme Çalışmaları bölümünde yer almaktadır. F- Yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetleri: Geçen yıldan bakiye devretmeyen bu hesap, cari yılda da işlem görmemiştir. G- Gelecek aylara ait giderler ve gelir tahakkukları:

100 Cari dönemde ortaya çıkan, ancak gelecek dönemlere ait giderler ile cari döneme ait olup, kesin borç kaydı hesap döneminden sonra yapılacak gelirlerden oluşan bu hesap grubunun yılsonu bakiyesi TL nin; TL si memur ve sözleşmeli personelin 2012/Ocak Ayına ait peşin ödenmiş istihkak tutarlarına, TL si de belediyelerin cadde ve sokak aydınlatmalarına ait elektrik bedeli tahakkukundan Hazine den tahsil edilecek tutara ait bulunmaktadır. H- Diğer dönen varlıklar: Yılsonu itibariyle bu hesapta kayıtlı TL nin tamamı personel avanslarına ait olup 6 TL si istihkak, TL si harcırah, 229 TL si de iş avanslarının bakiyesini göstermektedir. II- Duran varlıklar: Şirketin duran varlıkları 2010 yılına göre 2011 yılında %9,9 oranında artmıştır. Varlıklar toplamının %35,2 sini oluşturan ve yılsonu itibarıyla bakiye vermiş olan duran varlık hesapları aşağıda incelenmiştir. A- Ticari alacaklar : Bu hesapta görülen TL nin tamamı verilen teminatların tutarına ait olup, TL si KİT lere, TL si de bankalara ödenmiştir. B- Diğer alacaklar : C- Mali duran varlıklar : Geçen yıldan bakiyesi bulunmayan bu hesaplar yıl içinde işlem görmemiştir. D- Maddi duran varlıklar: Geçmiş yıllarda, Özelleştirme İdaresi Başkanlığınca TEDAŞ a devri öngörülen bazı alacak, borç ve varlıkların devredilmesiyle bilanço kapsamında sadece taşıtlar ile yapılmakta olan yatırımlar kalmıştır. Amortismanların tümü de taşıtlara aittir. Maddi duran varlıklar hesabında yer alan liranın tamamı yapılmakta olan yatırımları göstermektedir. Yine bu hesapta 800 lira edinme değerindeki taşıtların tamamı amorti edilmiş olduğundan net değeri bulunmamaktadır. Maddi duran varlıkların geçen yıldan devreden, cari dönemde giren-çıkan ve gelecek yıla devreden edinme değerleri ile birikmiş amortismanları ve net değerleri aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

101 2010 dan 2011 yılında 2012 ye Maddi duran varlıklar devir Giren Çıkan devir TL TL TL TL Arazi ve arsalar Yeraltı ve yer üstü düzenleri Binalar Tesisler makinalar cihazlar Taşıt araç ve gereçleri Demirbaşlar Diğer maddi duran varlıklar Toplam (Brüt) Birikmiş amortismanlar (-) Toplam (Net) Yapılmakta olan yatırımlar Yatırım avansları Yatırım toplamı Genel toplam TL bakiye ile geçen yıldan devreden yapılmakta olan yatırımlar hesabına yıl içinde TL giriş, TL de çıkış olmuş ve 2012 yılına TL devretmiştir. Yıl içinde yapılan girişlerin; TL si nakdi yatırım harcamasına, TL si ödenen kamulaştırma tutarına, TL si kesin hesap farkı ödemelerine, TL si hesaplar arasındaki tashih/düzeltme tutarına, TL si de hesaplar arası giriş-çıkışların tutarına aittir. Yıl içinde yapılan çıkışların; TL si özel maliyet bedeli olarak sabit kıymetlere alınan tutara, TL si hesaplar arasındaki tashih/düzeltme tutarına, TL si de hesaplar arası giriş-çıkışların tutarına ait bulunmaktadır. Yatırımlarla ilgili daha ayrıntılı açıklamalara raporun İşletme Çalışmaları bölümünde yer verilmiştir. E- Maddi olmayan duran varlıklar: Herhangi fiziksel varlığı bulunmayan ve Şirketin belli bir şekilde yararlandığı veya yararlanmayı beklediği aktifleştirilen giderler ile belli koşullar altında hukuken himaye gören haklar ve şerefiyelerin izlendiği bu hesap grubunun yılsonu brüt bakiyesi TL, birikmiş amortismanları TL, net bakiyesi de TL dir. Maddi olmayan duran varlıklar (brüt) toplamı TL nin; TL si Şirket ile TEDAŞ arasında imzalanan İşletme Hakkı Devir Sözleşmesi nde kayıtlı işletme hakkı devir bedeline ve TL si İşletme Hakkı Devir Sözleşmesi kapsamında 30 yıl süre ile mevcut dağıtım tesislerinin

102 geliştirilmesi veya ekonomik değerinin sürekli olarak artırılması amacıyla yapılan giderler ile gerçekleşen yatırımlardan devir süresinin sonunda kamuya bırakılacak varlıklara ilişkin özel maliyet bedellerine ait bulunmaktadır. Maddi olmayan duran varlıklar birikmiş amortisman tutarı TL nin, TL si işletme hakkı devir bedeli (haklar) amortismanlarına, TL si de özel maliyet bedeli amortismanlarına ait bulunmaktadır. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı nın gün, 577 sayılı yazıları ve TEDAŞ Yönetim Kurulu nun tarih ve 18/356 sayılı kararı uyarınca, tarihinde Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi ile Şirket arasında imzalanan işletme hakkı devir sözleşmesi ile TEDAŞ uhdesinde bulunan dağıtım tesisleri ve dağıtım tesislerinin işletilmesinde kullanılması gerekli diğer ilave unsurlar, üzerindeki işletme hakkı dağıtım lisansı süresi sonuna kadar geçerli olmak kaydıyla Şirket tarafından devir alınmıştır. F- Özel tükenmeye tabi varlıklar : G- Gelecek yıllara ait giderler ve gelir tahakkukları : H-Diğer duran varlıklar : Bu hesaplar yıl içinde işlem görmemiş ve bakiye vermemiştir. Nazım hesaplar : Şirketin cari yıl bilançosuna kayıtlı nazım hesaplarının tutarı TL olup ayrıntısı raporun pasif bölümünde verilmiştir. Pasif : Aras Elektrik Dağıtım A.Ş. nin 2011 Yılı bilançosunun pasifini oluşturan hesaplar, önceki dönemin tutarları ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

103 Pasif Önceki dönem Cari dönem Fark TL % TL % TL I Kısa vadeli yabancı kaynaklar : A- Mali borçlar B- Ticari borçlar , ,4 ( ) C- Diğer borçlar , ,3 ( ) D- Alınan avanslar , ( ) E- Yıllara yayg. inş.ve on.haked. F- Ödenecek vergi ve diğ. yükm , , G- Borç ve gider karşılıkları , , H- Gelec. ayl. Ait gel. ve gid. tah , , I- Diğer kısa vadeli yab.kaynaklar Toplam ( I ) , ,6 ( ) II Uzun vadeli yabancı kaynaklar : A- Mali borçlar B- Ticari borçlar , , C- Diğer borçlar D- Alınan avanslar E- Borç ve gider karşılıkları F- Gelec. Yıll. ait gel. ve gid. tah. G- Diğer uzun vad.yab. kaynaklar Toplam ( II ) , , Toplam ( I + II ) , ,1 ( ) III Öz kaynaklar : A- Ödenmiş sermaye , ,8 0 Sermaye düzeltmesi olumlu farkı , ,8 0 Sermaye düzelt. olumsuz farkı(-) ( ) (0,2) ( ) (0,2) 0 B- Sermaye yedekleri C- Kar yedekleri , , D- Geçmiş yıllar karları , ,9 0 E- Geçmiş yıllar zararları (-) ( ) (1,1) ( ) (1,1) 0 F- Dönem net karı , , Toplam ( III ) , , Genel toplam ( I + II + III ) , , Nazım hesaplar yılı pasif değerlerin %51,1 i yabancı kaynaklardan, %48,9 u da öz kaynaklardan oluşan Şirket bilançosunun pasif toplamı önceki döneme göre %4,4 oranında artmıştır. Pasif hesapların ayrıntısı aşağıda incelenmiştir. I- Kısa vadeli yabancı kaynaklar : A- Mali borçlar : Bu hesap grubu bakiye vermemiştir. B- Ticari borçlar : Ticari borçlar hesabının ayrıntısı aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

104 Ticari borçlar Pasif değerlerin %17,4 ünü oluşturan ticari borçlar hesabının ayrıntısı aşağıda incelenmiştir. Ba) Satıcılar : Ticari borçların %99 unu satıcılara borçlar teşkil etmiş olup ayrıntısı aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Önceki dönem Cari dönem Fark Satıcılar TL TL TL -Mahalli idareler Kamu İktisadi teşebbüsleri ( ) -Gerçek ve tüzel kişiler ( ) Toplam ( ) - Mahalli idarelere borçlar : Bu hesapta görülen 684 TL nin tamamı, Şirketin belediyelerle ilgili çeşitli işlemler sonucu kalan borcunun bakiyesidir. Bu borç Ağrı İl Müdürlüğünün kayıtlarında yer almaktadır. Geçmiş yıllarda Ağrı Belediyesinden kiralanan yerin kiralama süresi tamamlanmadan evvel boşaltılması nedeniyle ödemesi yapılmayan son döneme ait kira bedeli olup, yaklaşık üç yıldan beri hesapta takip edildiği anlaşılmıştır. Bu borcun mevzuatına ve usulüne uygun olacak şekilde tasfiye edilmesi gerekmektedir. - Kamu iktisadi teşebbüslerine borçlar : Hesap bakiyesi TL nin; TL si Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş ye, Elektrik Üretim A.Ş. ye ,, TEİAŞ ye (Sistem kullanım bedeli), Yeniköy Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. ye, Hamitabat Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. ye, Soma Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. ye, Kemerköy Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. ye Aittir. Önceki dönem Cari dönem Fark TL TL TL Ba)Satıcılar ( ) Bb)Alınan depozito ve teminatlar Toplam ( )

105 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6113 sayılı Bazı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Bir Kısım Borç ve Alacaklarının Düzenlenmesine Dair Kanun ile enerji alanında faaliyet gösteren bazı kamu kurum ve kuruluşlarının mali yapılarını güçlendirmek amacıyla bir kısım borç ve alacaklar yeniden yapılandırılmıştır. Buna göre Şirketin borçlarından; tarihinde TEDAŞ Genel Müdürlüğüne devredilen TETAŞ ve EÜAŞ a enerji borçlarından ,69 TL, tarihi itibarıyla da TEİAŞ ye sistem kullanım bedeli, EÜAŞ ve TETAŞ a ödenememiş enerji borçlarından ,66 TL olmak üzere toplam ,35 TL mahsuplaşmasının yapıldığı kayıtlardan görülmüştür yılsonu itibarıyla görülen bakiye, mahsuplaşma sonrası birikmiş borçlardan oluşmuştur. - Gerçek ve tüzel kişilere borçlar : Gerçek ve tüzel kişilere borçlar hesabında görülen TL nin; TL si üçüncü kişilerden alınan mal ve hizmet bedeline, TL si yapım işleriyle ilgili müteahhitlerin hak edişlerine, TL si nakliye işlerinden üçüncü kişilere, 888 TL si de sağlık hizmetlerinden dolayı hastanelere aittir. Bb) Alınan depozito ve teminatlar : Hesap bakiyesi TL nin; TL si taahhüt işlerinden alınan geçici teminatlara, TL si kesin teminatlara, TL si ceza, nefaset için alınan teminatlara, TL si tesis teminatlarına, TL si yüklenicilerden yapılan bloke kesintilerine, TL si de diğer teminatlara ait bulunmaktadır. C-Diğer borçlar : Bu hesap grubunun yılsonu bakiyesi TL olup, ayrıntısı önceki dönemin rakamlarıyla karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Diğer borçlar Önceki dönem TL Cari dönem TL Ca) Ortaklara borçlar ( ) Cb) TEDAŞ a ve EDAŞ lara borçlar Cc) Personele borçlar Cd) Diğer çeşitli borçlar ( ) Fark TL Toplam ( ) Şirketin diğer borçlarını oluşturan hesapların ayrıntısı aşağıda incelenmiştir.

106 Ca) Ortaklara borçlar: Ortaklara borçlar hesabında görülen TL nin tamamı, TEDAŞ ın özelleştirme kapsam ve programa alınmasına bağlı olarak yeniden yapılanma çalışmaları sırasında Şirketin tarihli kısmi bölünmesi nedeniyle TEDAŞ Genel Müdürlüğü ne devredilen hesaplara aittir Daha önce belirtildiği üzere, 6113 sayılı kanun kapsamında tarihinde TEDAŞ Genel Müdürlüğüne devredilen TETAŞ ve EÜAŞ a enerji borçlarından TL mahsuplaşmaya tabi tutulduğundan, ortaklara borçlar geçen yıla göre bu tutar kadar azalmıştır. Cb)TEDAŞ ve elektrik dağıtım şirketlerine borçlar: Yılsonu itibariyle bu hesapta kayıtlı TL nin; TL si Şirketin TEDAŞ Genel Müdürlüğü nezdindeki cari hesap bakiyesine, ,, AYB kredisi kapsamında Şirket adına yapılan yatırımlara ilişkin yatırım bedelleri ve KDV den TEDAŞ a olan borçlara, ,, AYB kredisi kapsamında TEDAŞ tarafından Şirket adına yapılan Yatırım harcamalarına ilişkin tahakkuk eden faiz ve kur farklarından TEDAŞ a ödenecek borçlara, ait bulunmaktadır. Cc) Personele borçlar: Yılsonu itibarıyla bu hesapta yer alan TL nin tamamı personele ödenecek istihkak, yolluk, vb. Şirketin borçları olup bunun; TL si işçilere, TL si sözleşmelilere ve TL si de memura aittir. Cd) Diğer çeşitli borçlar: Yılsonu itibariyle bu hesapta kayıtlı TL nin; TL si Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerine, ,, İcradan yapılan kısmi tahsilatlara, ,, Tesis devri ve lisans yönetmeliğinin 38 inci maddesi kapsamında, üçüncü şahıslar tarafından yaptırılan trafo vb. tesislerin Şirkete devri sonucu tahakkuk eden gerçek ve tüzel kişilere borçlara, ,, Ödenecek avukatlık vekalet ücretlerine, ,, Borcundan fazla ödeme yapan abone ödemelerine, ,, Yapılan mükerrer tahsilatlara, ,, Özel şahıslara olan muhtelif borçlara, ait bulunmaktadır.

107 D- Alınan avanslar: Abonelere verilen hizmet veya yapılan işlerle ilgili olarak alınan avansların yılsonu bakiyesi TL olup bunun; TL si resmi dairelerden, TL si de gerçek ve tüzel kişilerden alınmıştır. E- Yıllara yaygın inşaat ve onarım hak edişleri : Geçen yıldan bakiye vermeyen bu hesap cari yılda işlem görmemiştir. F- Ödenecek vergi ve diğer yükümlülükler: Şirketin mükellef veya sorumlu sıfatıyla kendisine, personeline ve üçüncü kişilere ilişkin olarak ödemesi gereken veya ödenen vergi, resim, harç, fon ve diğer kesintilerden doğan borçları bu hesapta izlenmektedir. Bu hesapta görülen TL nin ; TL si Sosyal güvenlik kesintilerine, ,, Üçüncü kişilerden stopaj edilen tüketim vergisine, ,, Personele ait gelir ve damga vergisine, ,, Elektrik faturaları üzerinden hesaplanan TRT payına, ,, Enerji Fonu kesintisine, ,, Ödenecek kurumlar vergisine, ,, Şirkete ait ödenecek Katma Değer Vergisine, ,, Üçüncü kişilere ait gelir ve damga vergisine, ,,,,,,,, Katma Değer Vergisine, ,,,, kişilerden kesilen ve ilgili yerlere ödenecek diğer kesintilere, ,, Personelden kesilen ve ilgili yerlere ödenecek diğer kesintilere, Ait Bulunmaktadır. Şirketin yükümlü ve sorumlu olduğu vergiler çizelgesine raporun ekleri arasında yer verilmiştir. G- Borç ve gider karşılıkları : Hesap grubunun dönem sonu bakiyesi TL olup tamamı, eğitim, misafirhane ve lokal gelirlerinden oluşan fonun gelecekte bu yerlerin bakım ve onarım giderlerinin karşılanması gerekçesiyle bu hesaba alınan tutara aittir. H- Gelecek aylara ait gelirler ve gider tahakkukları: Hesap bakiyesi TL nin; TL si gelecek aylara ait gelirlere, TL si de gider tahakkuklarına aittir. Gelecek aylara ait gelirlerin; TL sini vadesi geçmiş alacakların gecikme zamları, TL sini özelleştirilen EDAŞ lerden gelen işçilerin kıdem tazminatları, gider tahakkuklarının ise; TL sini PMUM dan alınan enerjinin 2012/Ocak Ayında gelen faturanın dönemi itibarıyla 2011/Aralık ayına ait

108 kısmının tahakkuku, TL sini geçmiş yıllarda TEDAŞ Genel Müdürlüğüne devredilen alacaklardan yapılan tahsilat tutarı, TL sini de işçilerin 2012/Ocak ayına ait ücret tahakkuku oluşturmuştur. I- Diğer kısa vadeli yabancı kaynaklar: Bu hesap grubu bakiye vermemiştir. II- Uzun vadeli yabancı kaynaklar: Şirketin uzun vadeli yabancı kaynaklar grubundaki hesaplarından ticari borçlar dışındaki hesaplar bakiye vermemiştir. Şirketin bir yıldan fazla süreli ticari borçları tutarı TL nin ayrıntısı hesap grupları itibariyle aşağıda incelenmiştir. A- Mali borçlar: Bu hesap işlem görmemiştir. B- Ticari borçlar: Yılsonu itibariyle bu hesapta görülen TL nin tamamı Şirket abonelerinden alınan depozito ve teminat tutarlarına ait olup, bunun; TL si merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinden, TL si mahalli idarelerden, TL si KİT lerden, TL si de mesken, sanayi, ticarethane, şantiye, hayır kurumları, tarımsal sulama vb. muhtelif gerçek ve tüzel kişi abonelerden alınmıştır. Bu hesapta yer almakla birlikte, çeşitli nedenlerle aboneliği sona erdiği veya aboneliği kapatıldığı tarihte ilgilisine ödenmemiş olanların bu hesaptan çıkartılarak kısa vadeli borçlarda takip edilmesi, bu tür tasfiye edilmemiş abonelik teminatlarından uzun süre geçtikten sonra yapılmış olan tüm ödemelerin ilgililerine gerçekten ödenipödenmediği hususunda gerekli takip ve titizliğin gösterilmesi gerekmektedir. TEDAŞ ile Şirket arasında imzalanan işletme hakkı devir sözleşmesi gereği, tarihinden sonra alınan depozito ve teminatlar bu hesaba kaydedilmekte ve bu tarihten sonra aboneliğin sona ermesi durumunda depozito olarak alınan tutar güncellenerek ilgililere iade edilmektedir. C- Diğer borçlar: D- Alınan avanslar: E- Borç ve gider karşılıkları: F- Gelecek yıllara ait gelirler ve gider tahakkukları: G- Diğer uzun vadeli yabancı kaynaklar: Uzun vadeli bu hesaplar yıl içinde işlem görmemiştir. III- Öz kaynaklar : Yılsonu itibarıyla TL olan öz kaynak hesaplarının ayrıntısı önceki dönemin değerleriyle karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

109 Şirketin öz kaynakları toplam kaynakların %48,9 unu teşkil etmiş ve ayrıntısı aşağıda incelenmiştir. A- Ödenmiş sermaye : Şirketin sermayesi TL olup, tamamı ödenmiştir. Sermayenin tümü TEDAŞ Genel Müdürlüğüne ait olmakla birlikte, 4046 sayılı kanun uyarınca pay sahipliği hakkını Özelleştirme İdaresi Başkanlığı kullanmaktadır. Yukarıdaki çizelgede görülen TL sermaye olumlu farkı ile TL sermaye olumsuz farkı, enflasyon düzelme işlemleri sırasında Şirketin tarihli bilançosundan gelmektedir. Şirketin sermaye durumunu gösteren çizelgeye raporun baş kısmında yer verilmiştir. B- Sermaye yedekleri : Bu hesapta görülen TL nin tamamı, 2006 ve 2007 yıllarında TEDAŞ Genel Müdürlüğüne devredilen alacaklardan, 2011 yılında tahsil edilenlerle birlikte tüketicilerden alınan Belediye Tüketim Vergilerine (BTV) aittir yılında tahsil edilen BTV ler, Genel Müdürlüğün talimatı ile sermaye yedekleri hesabına kaydedilmiştir. C- Kar yedekleri: Önceki dönem TL Cari dönem TL Öz kaynaklar a) Ödenmiş Sermaye : -Sermaye Ödenmemiş sermaye Sermaye düzeltmesi olumlu farkı Sermaye düzeltmesi olumsuz farkı(-) ( ) ( ) - Toplam(a) b) Sermaye yedekleri : -Hisse senedi ihraç primi -Hisse senedi iptal karları -Diğer sermaye yedekleri Toplam (b) c) Kar yedekleri : - Yasal yedekler Statü yedekleri - Olağanüstü yedekler - Diğer kar yedekleri - Özel fonlar Toplam (c) d) Kar veya zarar : - Geçmiş yıllar karı Geçmiş yıllar zararı(-) ( ) ( ) - - Dönem net karı/zararı Toplam (d) Genel Toplam Kar yedekleri hesabındaki TL nin; TL si önceki dönemlerin karlarından ayrılan I. tertip, TL si II. tertip yasal yedeklere, Fark TL

110 TL si de bu yedek akçelerle ilgili enflasyon düzeltmesi olumlu farkına ait bulunmaktadır. D- Geçmiş yıllar karları : Şirketin 2011 yılı bilançosunda bulunan TL nin tamamı geçmiş yıllar karlarının enflasyon düzeltmesi olumlu farkına ait bulunmaktadır. E- Geçmiş yıllar zararları (-) : Şirketin 2011 yılı bilançosunda görülen TL geçmiş yıllar zararlarının tamamını enflasyon düzeltmesi olumsuz farkı oluşturmuştur. F- Dönem net karı veya zararı: Şirketin 2011 dönemi TL net karla kapanmış bulunmaktadır. Karın oluşumu, raporun Gelir Tablosu bölümünde ayrıntılı olarak incelenmiştir. -Nazım hesaplar : Dönem sonu itibariyle tutarı TL olan nazım hesapların; TL si TEDAŞ a, pasif hesap devrinin yılsonu değerine, ,, TEDAŞ a, aktif hesap devrinin yıl sonu değerine, ,, Yüklenicilerden alınan teminat mektupları tutarına, ,, Abonelerden alınan depozito ve teminat tutarına, ,, Verilen teminat mektubu tutarına, ,, İz bedelle takip edilen abone sözleşmelerine, ,, İhale sözleşme dosyasına, ,, Alınan senetlerin bedellerine, ,, Hazine görev zararı takip kaydına, ,, Kayda tabi malzemelere, 8.500,, Çek koçanları iz bedeline, 1.743,, İz bedelli tapulara, 318,, İz bedelle devir alınan tesislere, Aittir. 82,, Kasa yedek anahtarlarına, 64,, İz bedelle takip edilen diğer sözleşmelere, İşletme hakkının devri suretiyle özelleştirilecek olan Şirket, 2006 yılı içerisinde TEDAŞ ile yaptığı devir sözleşmesiyle kamu alacakları, kamu borçları ve sabit kıymetlerini (taşıtlar hariç) ana teşekküle devretmiştir.

111 VI. GELİR TABLOSU Aras Elektrik Dağıtım A.Ş. nin bağlı il müdürlükleriyle füzyon edilmiş olan 2011 yılı Gelir Tablosu, Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğine göre hazırlanmış olup, Şirket Yönetim Kurulunun tarih ve 6-25 sayılı kararı ile kabul edilmiştir. Buna göre, 2011 yılında, Aras Elektrik Dağıtım A.Ş. nin faaliyet bölgesini oluşturan Ağrı, Ardahan, Bayburt, Erzincan, Erzurum, Iğdır ve Kars illerinde tamamı yurt içi enerji satışlarından olmak üzere toplam TL net satış hasılatı elde edilmesine karşılık, TL satışların maliyeti, TL de faaliyet giderleri olmak üzere toplam TL işletme faaliyet gideri yapılması sonucunda, TL faaliyet zararı gerçekleşmiştir. Faaliyet zararı üzerine, TL diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar, TL olağan dışı gider ve zararlar ile 432 TL finansman giderlerinin ilavesi, TL diğer faaliyetlerle ilgili olağan gelir ve karlar ile TL olağan dışı gelir ve karların tenzili sonucu cari dönem TL karla sonuçlanmıştır yılı İşletme faaliyetleri zararla sonuçlanan Şirketin, cari döneminin yüksek tutarda karla sonuçlanmasına, 6113 sayılı yasa gereğince Hazine Müsteşarlığı ile yapılan enerji borç ve alacakların mahsuplaşması sonucu TL nin gelir kaydedilmesinin önemli etkisi olmuştur. Raporun ekleri arasında da bulunan (Ek:9) Şirketin 2011 yılı Gelir Tablosu, geçen yılın rakamlarıyla karşılaştırmalı olarak aşağıda gösterilmiş ve gelir-gider hesapları incelenmiştir.

112 Önceki dönem Cari dönem Ayrıntı Toplam Ayrıntı Toplam Fark Gelir ve giderler TL TL TL TL TL A Brüt satışlar : Yurt içi satışlar Yurt dışı satışlar 3 Diğer gelirler B Satış indirimleri: ( - ) 1 Satıştan iadeler ( - ) 2 Satış iskontoları ( - ) 3 - Diğer indirimler ( - ) C Net satışlar D Satışların maliyeti: ( - ) Satılan mamul.maliyeti ( - ) 2 Satılan ticari mal.maliyeti ( - ) Satılan hizmet maliyeti ( - ) 4 - Diğer satışların maliyeti (-) Brüt satış kârı veya zararı E Faaliyet giderleri: ( - ) Araştırma ve geliştirme giderleri: ( - ) 2 Pazarlama satış ve dağıtım gid. ( - ) Genel yönetim giderleri ( - ) Faaliyet karı veya zararı ( ) ( ) F Diğer faal. olağan gelir ve kârlar: İştiraklerden temettü gelirleri 2 Bağlı ortaklıklardan temettü gelirleri 3 Faiz gelirleri Komisyon gelirleri 5 Konusu kalmayan karşılıklar Menkul kıymet satış karları 7 - Kambiyo karları 8 - Reeskont faiz gelirleri 9- Enflasyon düzeltmesi karları 10 Faaliyet.ilgili diğer olağan gel. ve kâr G Diğer faal. olağan gider ve zararlar ( - ) Komisyon giderleri ( - ) 2 Karşılık giderleri ( - ) Menkul kıymet satış zararları (-) 4 - Kambiyo zararları (-) 5 - Reeskont faiz giderleri (-) 6 - Enflasyon düzeltmesi zararları (-) 7 - Diğer olağan gider ve zararlar (-) H Finansman giderleri: ( - ) 432 (432) 1 Kısa vadeli borçlanma giderleri ( - ) Uzun vadeli borçlanma giderleri ( - ) Olağan kar veya zarar ( ) ( ) I Olağan dışı gelir ve kârlar: Önceki dönem gelir ve kârları Diğer olağan dışı gelir ve kârlar J Olağan dışı gider ve zararlar: ( - ) Çalışmayan kısım gid. ve zararları ( - ) 2 Önceki dönem gider ve zararları ( - ) Diğer olağan dışı gider ve zararlar ( - ) Dönem karı veya zararı K Dönem kârı vergi ve diğer yasal yüküm. karşılıkları ( - ) Dönem net karı veya zararı Gelir Tablosundaki, diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlara kadar olan hesaplar raporun İşletme Çalışmaları bölümünde incelendiğinden burada ayrıntısı verilmemiştir.

113 A-Brüt satışlar : Ağrı, Ardahan, Bayburt, Erzincan, Erzurum, Iğdır ve Kars illerinde yapılan elektrik dağıtım ve satış faaliyetleriyle ilgili olarak 2011 yılında tamamı yurt içi satışlarından sağlanan brüt satış hasılatı TL olarak gerçekleşmiştir TL brüt satışın; TL si perakende satıştan, TL si perakende satış hizmetinden, TL si dağıtım sistem kullanımından, TL si de iletim sistem kullanımından, sağlanmıştır. B- Satış indirimleri ( - ) : 2011 yılında Şirketin brüt satışlarından indirim olmamıştır. C- Net satışlar : Satış indirimi olmadığından, brüt satış tutarı TL aynen bu hesapta yer almıştır. D- Satışların maliyeti ( - ) : Bu hesapta görülen TL nin tamamı satılan mal ve hizmetlerin maliyetine aittir sayılı Elektrik Piyasası Kanununa göre EPDK dan alınan lisanslar çerçevesinde elektrik piyasasında her bir piyasa faaliyeti için ayrı ayrı tarifeler belirlenmiştir. Bu bağlamda, dağıtım bedeli, güç ve güç aşım bedeli ve reaktif enerji bedeli gelirleri dağıtım sistem kullanım tarifesine bağlanırken; satılan enerji geliri perakende satış tarifesine, perakende satış hizmetleri geliri perakende satış hizmetleri tarifesine ve iletim sistem kullanım bedeli geliri de iletim sistem kullanım tarifesine bağlanmıştır. Dolayısıyla, şirketin sahip olduğu perakende satış ve dağıtım lisansları bazında satış hesaplarında olduğu gibi maliyet hesaplarının da ayrıştırılması gerekmektedir. Net satış tutarından satışların maliyeti düşüldüğünde, TL BRÜT SATIŞ KARI oluşmuştur. E- Faaliyet giderleri (-): Hesapta görülen TL nin tamamı elektrik enerjisi dağıtım ve satışı faaliyetiyle ilgili olarak yapılan giderler olup, TL si pazarlama satış ve dağıtım giderlerine, TL si de genel yönetim giderlerine aittir.

114 - Pazarlama, satış ve dağıtım giderleri (-): Önceki döneme göre %10,6 oranında artış kaydederek TL ye yükselen bu giderlerin; TL si İlk madde ve malzeme giderlerine, ,, İşçi ücret ve giderlerine, ,, Memur ve sözleşmeli personel ücret ve giderlerine, ,, Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmet giderlerine, ,, Çeşitli giderlere, ,, Vergi, resim ve harç giderlerine, ,, Amortisman ve tükenme paylarına, Ait bulunmaktadır. - Genel yönetim giderleri (-): Önceki döneme göre %42,6 oranında artarak TL ye yükselen genel yönetim giderlerinin; TL si Memur ve sözleşmeli personel ücret ve giderlerine, ,, Vergi, resim ve harç giderlerine, ,, Çeşitli giderlere, 5.360,, İlk madde ve malzeme giderlerine, Ait bulunmaktadır. Şirketin TL brüt satış karının, TL faaliyet giderlerinden düşülmesi sonucu TL FAALİYET ZARARI oluşmuştur. F- Diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar: Hesaptaki TL yi oluşturan gelirlerin ayrıntısı aşağıda incelenmiştir. -Faiz gelirleri : TL nin tamamını bankalardan alınan faiz gelirleri oluşturmuştur. Faiz gelirlerinin TL sinin, İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş. ye ödenen nakit teminatın gelirine ait olduğu kayıtlardan görülmüştür. -Konusu kalmayan karşılıklar : Hesaptaki TL nin tamamı, daha önce dava veya icra konusu olmuş ve karşılık ayrılmış alacaklardan, 2011 yılında şüpheli alacaklar hesabından çıkışı yapılmış olan alacakların tutarına aittir. Bu hesaba kaydedilen tutar, şüpheli alacaklar hesabından tahsilat yapılmasından ziyade, 6111 sayılı Kanunun uygulanmasına bağlı olarak dava veya icra konusu olmuş

115 bazı abonelerin borçlarını yeniden yapılandırmaları nedeniyle, bunların tutarının şüpheli alacaklar ve karşılığı hesaplarından tasfiye edilerek normal alacaklar hesabına aktarılmasından kaynaklanmıştır. Zira, 2010 yılında konusu kalmayan karşılıkların tutarı TL iken, 2011 yılında TL ye yükselmiştir. -Faaliyetle ilgili diğer olağan gelir ve kârlar : Hesapta görülen TL gelirlerin; TL sini Gecikme zammı, ,, Açma-kapama ücreti, ,, Mahkeme ve icra gelirleri, ,, Keşif, geçici kabul, sayaç bakım, bağlantı vb. gelirler, ,, Kaçak tarife geliri, TL sini Gecikme cezası geliri, ,, Diğer gelirler, Oluşturmuştur. G- Diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar (-): Bu giderlerin toplamı TL olup ayrıntısı aşağıda incelenmiştir. - Karşılık giderleri (-) : Hesapta yer alan TL nin tamamı, dava ve icra konusu olan elektrik enerji bedeli alacakları için yıl içinde ayrılan karşılıklara aittir. - Diğer olağan gider ve zararlar (-) : Bu gider ve zararların toplamı TL olup bunun ; TL sini orman arazisi hat kira bedeli, TL sini elektrik depozito ve teminat güncelleştirme bedeli, TL sini de tahsili mümkün olmayan alacaklar ile hesap küsuratlarının düzeltme giderleri oluşturmuştur. H- Finansman giderleri : Hesapta görülen 432 TL, PMUM dan alınan enerji bedeli karşılığı İMKB Takas ve Saklama Bankasına yatırılan nakit teminatla ilgili ödemeye aittir. Belirli bir sözleşme ve orana bağlı olmayan bu tür ödemelerin finansman giderleri hesabı yerine, ilgili olduğu hesaplara kaydedilmesi gerekmektedir. Şirketin, TL olarak gerçekleşen faaliyet zararına; diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararların ilavesi, diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karların da düşülmesi sonucu TL OLAĞAN ZARAR gerçekleşmiştir.

116 I- Olağandışı gelir ve karlar: Şirketin 2011 yılındaki olağandışı gelir ve karlarının tutarı TL olup bunun, TL si önceki döneme ait gelir ve kârlardan, TL si de diğer olağandışı gelir ve kârlardan oluşmuştur. - Önceki dönem gelir ve karlar : Hesapta yer alan TL nin; TL si tesise iştirak bedellerinden itfa edilen, TL si çeşitli işlemlerle ilgili olarak personelden tahsil edilen, TL si de yüklenici gerçek ve tüzel kişilerden alınan ceza, nefaset farkı ile çeşitli tahsilat tutarlarına aittir. - Diğer olağan dışı gelir ve kârlar : TL diğer olağandışı gelir ve kârların; TL si Fiyat eşitlemesinden dolayı destekleme, ,, Tabldot, lokal ve misafirhane, ,, Hurda ve ihtiyaç fazlası çeşitli malzeme satışı, ,, Lojman kirası ve yakıtı, ,, Proje tasdiki, tesis denetleme ve muayene, ,, Nefaset farkı, tazminat, ceza ve hasar, ,, İhale dosyası satışı, ,, Araç, arazi ve trafo kirası, ,, Mahkeme, dava ve icra, 300,, Kasa sayım fazlası, ,, 6113 Sayılı Kanun gereğince enerji borç ve alacaklarının mahsuplaşma farkı, ,, de diğer, Gelirlerden oluşturmuştur. Bu hesabın önemli bir kısmını oluşturan TL ile ilgili ayrıntılı açıklama raporun Bilanço bölümünde (Aktif/C-Ticari alacaklar) verildiğinden burada tekrar edilmemiştir. Yukarıda görülen, fiyat eşitlemeden dolayı destekleme geliri ise, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun Geçici 9 uncu Maddesi gereğince, tüketicilerin dağıtım bölgeleri arası maliyet farklılıkları nedeniyle var olan fiyat farklılıklarından kısmen veya tamamen korunmasını sağlamak amacıyla getirilen gelir düzeltmesi ve eşitleme mekanizmasından kaynaklanmıştır. Fiyat eşitleme uygulaması, tarih ve 5784 sayılı Kanun ile geçiş dönemi 2012 yılının sonuna uzatılmıştır. Bu uygulamanın usul ve esasları ise, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan, Elektrik Dağıtım

117 Bölgelerinde Uygulanacak Fiyat Eşitleme Mekanizması Hakkında Tebliğ ile düzenlenmiştir. Söz konusu destekleme, Şirketin bölgesindeki tüketicilere düşük tarifeden satış yapılması ve bu nedenle sübvansiyon uygulanması anlamına gelmektedir. J- Olağan dışı gider ve zararlar ( - ) : Şirketin normal faaliyetleri dışındaki işlemleri nedeniyle oluşan gider ve zararlarının tutarı; TL olup, bunun TL si önceki dönem gider ve zararlara, TL si de diğer olağandışı gider ve zararlara aittir. Bu giderlerin ayrıntısı aşağıda açıklanmıştır. - Önceki dönem gider ve zararları (-) : Hesapta yer alan TL nin ; TL si geçmiş yıllarda TEDAŞ a devredilen alacaklarla ilgili tahakkuk eden gecikme zamlarından TEDAŞ a ödemesi yapılıp gider kaydedilen tutara, TL si iptal edilen enerji tüketim bedeli faturası tutarına, TL si personelin kıdem tazminatına, TL si personel istihkaklarına, TL si de geçmiş yıllarla ilgili çeşitli gider ve zararlara aittir TL nin; TL sini iş kazası sonucu vefat eden üç kişinin yakınlarına mahkeme kararı ile ödenen maddi ve manevi tazminatın tutarı, TL sini Kars İl Müdürlüğünce hatalı tarife ve gereksiz Belediye Tüketim Vergisi tahakkuku ile ilgili iptallerden dolayı gider kaydı, TL sini bir abonenin kaçak elektrik kullandığı iddiasıyla açılan dava sonucunda iddianın asılsız olduğuna dair mahkeme kararına göre yapılan ödeme, 438 TL sini de irtifak hakkı terkininden bir kişiye yapılan ödeme tutarı oluşturmuştur. -Diğer olağan dışı gider ve zararlar (-) : Hesapta görülen TL nin ; TL sini elektrik dağıtım bölgesi gider katılım payı, TL sini TEİAŞ a ödenen veya tahakkuk ettirilen ceza gideri, TL sini muhtelif konularla ilgili olarak ödenen tazminat, hasar bedeli, ceza ve faiz giderleri, TL sini kanunen kabul edilmeyen ceza ödemeleri, TL sini tahakkuk eden veya ödenen özel iletişim vergisi, TL si tahsili mümkün olmayan bazı alacakların gider kaydı, TL sini misafirhane ile ilgili giderler, TL sini de hurda satışlarından doğan zararlar, oluşturmuştur. Şirketin enerji alımlarının tüketicilere sunulması, TEİAŞ a ait iletim hatları üzerinden yapılmakta ve karşılığında da kesilen faturalarla, genel adıyla sistem kullanım bedeli olarak TEİAŞ a ödenmektedir. Yapılan incelemede, enerji dağıtım

118 şirketlerinin TEİAŞ ile sistem kullanım ve bağlantı anlaşmaları yapmaları gerektiği, TEİAŞ ile Araslar EDAŞ arasında trafo merkezleri (TM) bazında sistem kullanım ve bağlantı anlaşması yapıldığı ve TEİAŞ Genel Müdürlüğü Oluru alınmak suretiyle yürürlüğe girdiği, diğer taraftan 2011 yılı içerisinde aylık puant ölçümleri ile sistem kullanımında belirtilen güçlerin aşılması ve fidere 00:00-24:00 saatleri arasında üç veya daha fazla arıza intikal ederek kesicinin açması nedeniyle TEİAŞ tarafından Şirkete TL ceza uygulandığı, tespit edilmiştir. İnceleme tarihinde (Haziran 2012), EPDK ca alınan tarih ve 3735/a numaralı kararında, Elektrik Piyasası Kanununun 1 inci maddesinin üçüncü fıkrasının 40 ıncı bendi ve Elektrik Piyasasında İletim ve Dağıtım Sistemlerine Bağlantı ve Sistem Kullanımı Hakkında Tebliğ çerçevesinde İletim Sistemi Sistem Kullanım Anlaşması nın onaylanmasına, TEİAŞ ve kullanıcılara halihazırda geçerli olan anlaşmaları yenilemeleri için yeni anlaşmanın yürürlüğe girmesinden itibaren 90 (doksan) gün süre verilmesine denilerek karar verildiği, bu kararın eki anlaşmada sistem kullanıcıları lehine bazı değişikliklerin yapıldığı, buna bağlı olarak eski anlaşmada fidere 00:00-24:00 saatleri arasında üç veya daha fazla arıza intikal ederek kesicinin açması halinde %1 i oranında ceza uygulamasının yeni sözleşmede dört veya daha fazla arıza olarak düzenlendiği belirlenmiştir. Sistem kullanımında arızalardan kaynaklanan güç aşımlarına bağlı olarak kesicinin açması nedeniyle, TEİAŞ tarafından uygulanan cezalara neden olan hususların üzerinde önemle durulması ve cezalı duruma düşülmesinin zamanında önlenmesi önerilir. Muhtelif konularla ilgili olarak TL tazminat, hasar bedeli, ceza ve faiz giderlerinin; TL si Ağrı İl Müdürlüğüne, TL si Şirkete bağlı Ağrı dışında kalan il müdürlüklerine ve TL si de Şirketin diğer hasar ödemelerine ait bulunmaktadır. Ağrı İl Müdürlüğüne ait olan TL nin; TL si elektrik tellerine takılıp elektrik çarpması sonucu yaralanma ve sakat kalma olaylarına bağlı olarak mahkeme kararları ile ödenen maddi ve manevi tazminatların tutarına, TL si kamulaştırmaksızın el atma davası sonucu yapılan ödemeye, TL si şebekede meydana gelen arıza nedeniyle abonelerin elektrikli cihazlarının arızalanmasına bağlı olarak cihazların bedeli veya tamiri için ödenen tutar ile canlı hayvanların elektrik akımına kapılarak telef olmalarından dolayı yapılan ödemelerin tutarı oluşturmuştur. Ağrı dışında kalan il müdürlüklerine ait olan TL nin; TL si şebekede meydana gelen arıza nedeniyle abonelerin elektrikli cihazlarının

119 arızalanmasına bağlı olarak cihazların bedeli veya tamiri için ödenen tutar ile canlı hayvanların elektrik akımına kapılarak telef olmalarından dolayı yapılan ödemelerin tutarına, TL si de Bayburt İl Müdürlüğünce ödenmiş olan cezaların tutarına aittir. Bayburt İl Müdürlüğünce; tarih ve 10 numaralı kasa tediye fişiyle yapılan 999,00 TL ödemenin, tarih ve 280 numaralı mahsup fişi ve ekinde banka dekontu ile yapılan 564,00 TL ödemenin, tarih ve 79 numaralı kasa tediye fişi ile yapılan 219,23 TL ödemenin, bildirgelerin zamanında verilmemesinden dolayı SGK ca kesilen idari para cezaları olduğu, tarih ve 336 numaralı mahsup fişi ve ekinde banka dekontu ile yapılan ,14 TL ödemenin 9.486,00 TL sinin SGK prim borç aslı, 1.079,14 TL sinin de borcun geç ödenmesinden dolayı uygulanan gecikme zammı olduğu, - Gecikme zammı ve idari para cezaları toplamı olan 2.861,37 TL nin 2.078,81 TL sinin bir personelden tahsil edildiği, kalan 782,92 TL sinin ise Şirketçe ödenmiş olduğu, tespit edilmiştir. Bayburt İl Müdürlüğünce gider yazılmış olan toplam 782,92 TL ceza ile ilgili kusurlu ve sorumlu olan personel tespit edilerek cezaların sorumlularından tahsil edilmesi önerilir. Diğer olağan dışı gider ve zararlar hesabının ayrıntısında TL kanunen kabul edilmeyen ceza ödemelerinin yer aldığı kayıtlardan görülmüştür. Bu ceza ödemeleriyle ilgili olarak yapılan incelemede; - Dağıtım Şirketleri ile TETAŞ arasında Fiyat Eşitleme Protokolü imzalanmış ve protokolde herhangi bir değer zikredilmediğinden damga vergisi tahakkuku da yapılmamıştır. Daha sonra Maliye Bakanlığı hesap uzmanları tarafından yapılan incelemede bir değer belirtilmemiş ise de, şirketin protokol kapsamında alacağı ve vereceği fiyat eşitleme miktarının belli olduğu ve bu nedenle bu değer üzerinden damga vergisi ödemeleri gerektiği gerekçesinden TETAŞ a vergi zayi cezası uygulanmıştır. Şirket ile TETAŞ arasında imzalanmış olan protokolün 7 nci maddesinde protokol kapsamında ortaya çıkabilecek vergi, resim ve harçlar dağıtım şirketlerince ödenecektir. Hükmü gereği ,79 TL nin TETAŞ a ödendiği, - Şirket Müdürlüğünce, bir yüklenici ile yapılan sözleşmenin iki nüsha düzenlenmiş olmasına rağmen bir nüshası için damga vergisi ödendiği, daha sonra Kazım Karabekir Vergi Dairesince iki nüsha olduğu durum tespiti yapılarak ikinci

120 nüshası için vergi ziyanı cezası tahakkuk ettirildiği, bu işlemle ilgili olarak, 2006 yılından itibaren geçen süreye ilişkin ,23 TL ceza ödendiği, - Erzurum Vergi Dairesi Başkanlığınca, Şirketin dönemine ait genel aydınlatma hesaplarının incelenmesi sonunda, özel usulsüzlük raporu düzenlenerek ,00 TL özel usulsüzlük cezası kesildiği, ilgili vergi dairesi başkanlığı ile uzlaşmaya gidildiği ve uzlaşma sonucunda belirtilen ceza 9.600,00 TL ye düşürülerek ödendiği, - Kars İl Müdürlüğünce, 5510 sayılı Kanunun ilgili maddesince ihale konusu işleri üstlenenlerin adreslerinin sözleşme imzalandığı tarihten itibaren on beş gün içinde SGK na bildirilmemesi nedeniyle toplam beş iş için ayrı ayrı olmak üzere (5 x 837,00) 4.185,00 TL idari para cezası kesildiği, bu cezalar süresi içerisinde %25 eksiği ile 3.138,75 TL olarak ödendiği ve ödenen bu tutarın sorumlularından tahsil edilmediği, - Iğdır İl Müdürlüğünce, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun ilgili maddesine göre, asgari işçilik uygulamasına ilişkin istenilen bilgi ve belgelerin, yazının alındığı tarihten itibaren bir ay içinde SGK na bildirilmemesi nedeniyle 1.593,00 TL idari para cezası kesildiği, bu ceza süresi içerisinde %25 eksiği ile 1.195,00 TL olarak ödendiği ve ödenen bu tutarın sorumlularından tahsil edilmediği, - Erzurum İl Müdürlüğünce, endeks okuma hizmet alımı işi ihalesi sonucu yüklenici ile imzalanan sözleşme tarihinden itibaren 15 gün içinde SGK na bildirim yapılmaması nedeniyle, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun ilgili maddesine göre, idari para cezası kesildiği, bu ceza süresi içerisinde %25 eksiği ile 570,00 TL olarak ödendiği, Aziziye İlçesi Ilıca kısmı AG-OG Elektrik tesisi işi ile Narman Şekerli beldesi AG-OG Elektrik tesisi işi için yüklenicilerle yapılan sözleşme tarihinden itibaren 15 gün içerisinde SGK na bildirim yapılmamasından dolayı toplam 1.458,00 TL idari para cezası uygulandığı ve ödendiği, SGK Erzurum Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğünün tarih ve sayılı yazısında bildirilen iki işyeri dosyasına ait yükümlülüklerin yerine getirilmediğinden bahisle 796,00 TL ve 729,00 TL olmak üzere toplam 1.525,00 TL idari para cezasının ödendiği, idari para cezaları toplamı 3.553,00 TL nin sorumlularından tahsil edilmediği, - Şirket müdürlüğünce, Mayıs 2010 ayındaki SGK bildirgelerini sistemden kaynaklanan arızalar nedeniyle bir gün geç göndermelerinden dolayı SGK nca toplam 1.202,25 TL idari para cezası tahakkuk ettirildiği ve ödendiği, yine aynı gerekçe ile Erzurum İl Müdürlüğünün Mayıs 2010 ayındaki SGK bildirgelerinin

121 incelemelerde bildirgelerin de bir gün geç gönderilmesinden dolayı SGK nca 364,50 TL idari para cezası tahakkuk ettirildiği ve ödendiği, Tespit edilmiştir. Diğer taraftan, yukarıda belirtilen idari para cezalarından bazıları Ağrı ve Ardahan il müdürlüklerine de uygulandığı, Ağrı İl Müdürlüğüne uygulanan toplam 4.658,26 TL ve Ardahan İl Müdürlüğüne uygulanan toplam 5.367,25 TL idari para cezalarının sorumlularından tahsil edilmek üzere ilgili personelin borçlandırıldığı ve taksitler halinde tahsil edildiği belirlenmiştir sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun ilgili maddelerine göre, Sosyal Güvenlik Kurumu nca kesilen ve Şirketçe ödenen idari para cezalarından; Kars İl Müdürlüğüne ait 3.138,75 TL nin, Iğdır İl Müdürlüğüne ait 1.195,00 TL nin, Erzurum İl Müdürlüğüne ait 3.553,00 TL ile SGK bildirgelerinin geç gönderilmesiyle ilgili 364,50 TL nin ve Şirket Müdürlüğüne ait 1.202,25 TL nin sorumlularından tahsil edilmesi önerilir. Gelir tablosundaki TL olağan zarardan sonraki, olağandışı gelir ve karlar ile olağandışı gider ve zararların etkileri sonucunda Şirketin 2011 DÖNEMİ TL KARLA kapanmıştır. Karın oluşumunda, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun Geçici 9 uncu Maddesi gereğince, tüketicilerin dağıtım bölgeleri arası maliyet farklılıkları nedeniyle fiyat farklılıklarından kısmen veya tamamen korunmasını sağlamak amacıyla getirilen gelir düzeltmesi ve eşitlemesi uygulamasından yansıyan 117,3 milyon TL fiyat eşitleme geliri ile 6113 sayılı kanun kapsamında Şirket bilançosunda kayıtlı alacakborç mahsup işlemi arasındaki 321,8 milyon TL mahsuplaşma farkının kar kaydedilmesi etkili olmuştur. K- Dönem karı vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları (-): 6113 sayılı kanunun uygulanmasından Şirket lehine gelir kaydedilen 321,8 milyon TL, 6113 sayılı kanunda yer alan Bu kanun kapsamında yapılacak borç ve alacak netleştirmeleri takas ve mahsup işlemleri ile terkin işlemleri sonucunda oluşacak gelir ve giderler dağıtılabilir ticari karın kurum kazancının tespitinde dikkate alınmaz hükmü nedeniyle kurumlar vergisi matrahına girmemiştir. Ticari kazancın ve kurumlar vergisi matrahının belirlenmesinde, Şirket bilançosunda 10,8 milyon TL geçmiş yıllar zararları ile kanunen kabul edilen ve edilmeyen giderler dikkate alınmış, hesaplanan TL kurumlar vergisinden, yıl içinde ödenen TL geçici vergilerin de düşülmesi sonucunda kalan TL bu hesapta yer almıştır.

122 Şirketin kurumlar vergisi beyannamesinin tarihinde ilgili vergi dairesine verildiği görülmüştür. Dönem karından, hesaplanan vergi ve diğer yasal yükümlülüklerin düşülmesi sonucu Şirketin dönemi TL NET KARLA kapanmış bulunmaktadır. Dönem karının dağıtım biçimini gösteren tabloya rapor ekleri arasında (Ek: 11) yer verilmiştir. Sonuç: Aras Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi nin tarihindeki kendi genel kurulunda kabul edilen 2011 yılı bilançosu ve ,34 Türk Lirası dönem karı ile kapanan gelir tablosu genel görüşmeye sunulur.

123 VII. EKLER 1- Organizasyon şeması 2- Personelin servislere dağılımı 3- Memur ve sözleşmeli personel hareketini gösterir çizelgeler 4- İşçi hareketini gösterir çizelgeler 5- Mali bünyedeki varlıkların ayrıntısı 6- Mali bünyedeki kaynakların ayrıntısı 7- Kuruluşun gayri safi milli hasıla (GSMH) ya katkısı 8- Vergiler Yılı Bilançosu ve dipnotları (a, b, c,d,e) Yılı Gelir tablosu ve dipnotları (a, b) 11- Şirketin Kar Dağıtım Tablosu 12- Raporun ilgili bölümlerinde yer alan diğer öneri ve tavsiyeler listesi.

124 ARAS ELEKTRİK DAĞITIM ANONİM ŞİRKETİ ORGANİZASYON ŞEMASI (Ek:1)