IV. BÖLÜM ARGE ÝÞLEMLERÝNÝN MUHASEBELEÞTÝRÝLMESÝ

Transkript

1 IV. BÖLÜM ARGE ÝÞLEMLERÝNÝN MUHASEBELEÞTÝRÝLMESÝ

2 A. GÝRÝÞ Önceki bölümlerimizde ARGE'yi Devlet Teþviklerini ve ARGE Ýndirimini açýkladýk. ARGE'nin muhasebe iþlemlerine girmeden önce muhasebeleþtirme ve mali tablo sistemlerine göre ; nelerin Araþtýrma- Geliþtirme olduðunu, Hangi giderlerin ARGE kapsamýnda deðerlendirildiði, firmanýn yapýsýna ve hangi kanun kapsamýnda ARGE desteklerinin ne þeklide yorumlanmasý konularýný incelememiz gerekmektedir. B. ARGE ÝÞLEMLERÝNDE GENEL PRENSÝP VE DEÐERLENDÝRME ARGE iþlemlerinin uygulanmasý açýsýndan öncelikle ARGE'nin yapýlýþ amacýný ve sonuçlarýný bilmemiz gerektedir. Bu verilere göre yol haritamýzý çýkartmalý ve muhasebe kayýtlarýmýzý bu yol haritasýna göre kaydetmeliyiz. Konumuz içerisinde yer alan ve yol haritamýz içerisinde gerekli olan tanýmlar aþaðýda yer almaktadýr. Öncelikle bu tanýmlarý irdeleyelim; B.1. TANIMLAR Tanýmlarýmýz Türkiye Muhasebe Standartlarý, Uluslararasý Finansal Tablolar Raporlama Standartlarý ve Tek Düzen Hesap planý açýsýndan incelenerek hazýrlanmýþtýr. B.1.1. Gayri Maddi Hak (Maddi Olmayan Duran Varlýklar) Türkiye Muhasebe Standartlarý Kurulu ARGE harcamalarýný 38 numaralý "Maddi Olmayan Duran Varlýklar" Standardý içinde yer vermiþtir. Standartlarda yer alan tanýmlar aþaðýda yer almaktadýr. "Ýþletmeler sýklýkla kaynak tüketir veya bilimsel ya da teknik bilgi, yeni süreç veya sistemlerin tasarým ve uygulanmasý, lisans, fikri mülkiyet haklarý, piyasa bilgisi ve markalar (marka isimleri ve yayýn haklarý dahil) gibi maddi olmayan kaynaklarýn elde etme, geliþtirme, bakým veya iyileþtirilmesi sýrasýnda çeþitli borçlar yüklenirler. Bu geniþ kapsamlý baþlýklar altýndaki kalemlerin yaygýn örnekleri; bilgisayar yazýlýmý, patentler, telif haklarý, sinema filmleri, müþteri listeleri, ipotek hizmeti sunma haklarý, balýkçýlýk lisanslarý, ithalat kotalarý, isim haklarý, müþteri ve tedarikçi iliþkileri, müþteri sadakati, pazar payý ve pazarlama haklarýdýr» Tek Düzen Hesap planýnda Duran Varlýklar içerisinde yer alan Maddi olmayan Duran varlýklara iliþkin olarak açýklamada aþaðýda yer almaktadýr. "Herhangi bir fiziksel varlýðý bulunmayan ve iþletmenin belli bir þekilde yararlandýðý veya yararlanýlmayý beklediði giderler ile belli koþullar altýnda hukuken himaye gören haklar ve þerefiyelerin izlendiði hesap grubudur." Pratik uygulamalar açýsýndan TDHP ile yapýlan bu taným, daha net ve uygulanabilir bir yapý olarak karþýmýza çýkmaktadýr. B.1.2. Aktifleþtirme Ýþletmeler Bilanço yapýsýna göre iki kýsma ayrýlýr. Ýþletme varlýklarýný aktife, bu varlýklarýn saðlandýðý kaynaklar ise pasife yerleþtirilir. Aktif ise Dönen Varlýk (kýsa vadede paraya çevrilebilen varlýklar), Duran varlýklar (Uzun vadede paraya çevrilebilen varlýklar) olmak üzere iki grubu ayrýlýr. ARGE harcamalarýnýn incelenmesi için bahsedeceðiz aktifleþtirme; iþletmenin araþtýrma-geliþtirme faaliyetleri 56

3 çevresinde yapmýþ olduðu maliyetlerin gelecek dönemlerde ekonomik yarar saðlanmasý bekleniyor ise Bilanço'nun aktif kýsmýnda alarak kaydetmesidir. Maddi olmayan duran varlýktan beklenilen gelecekteki ekonomik yararlar; ürün ve hizmet satýþýndan saðlanan geliri, maliyet tasarruflarýný ya da iþletme tarafýndan varlýklarýn kullanýmýndan kaynaklanan diðer yararlarý içerebilir. Örneðin, üretim sürecinde fikri mülkiyet haklarýnýn kullanýmý gelecekteki gelirleri arttýrmak yerine gelecekteki üretim maliyetlerini düþürebilir. B.1.3. Ýtfa Etmek ; Ýtfa Etmek; Maddi olmayan duran varlýklara iliþkin maliyetlerin, ekonomik ömrü süresince ( VUK teblið; ) dönemler itibariyle, gider haline getirilmesine denir. Ýtfa: Maddi olmayan duran varlýðýn amortismana tabi tutarýnýn, yararlý ömrü boyunda sistematik olarak daðýtýlmasýný ifade eder. (yararlý Ömür; Bir varlýðýn iþletme tarafýndan kullanabilmesi beklenen süreyi veya iþletme tarafýndan varlýktan elde edilmesi beklenen üretim sayýsý veya benzeri üretim birimini ifade eder.) VUK ilgili itfa sistemi açýklanmýþtýr. Ayrýca VUK 333 nolu tebliðin ilgili kýsmýnda ARGE harcamalarýnýn 5 yýl süresince %20 olarak itfa edilmesi gerekliliði ilgili listenin 57 sýra/satýrýnda belirtilmiþtir. B.1.4. Maliyet ; Bir varlýðýn elde edilmesinde veya inþasýnda ödenen nakit veya nakit benzeri veya verilen diðer bedellerin gerçeðe uygun deðerini veya belli durumlarda ilk muhasebeleþtirme sýrasýnda varlýða atfedilen bedeli ifade eder. B.1.5. Araþtýrma: Yeni bir bilimsel ya da teknik bilgi ve anlayýþ kazanma amacýyla üstlenilen özgün ve planlý incelemedir. B.1.6. Geliþtirme: Ticari üretim ya da kullanýma baþlamadan önce, yeni veya önemli ölçüde geliþtirilmiþ malzeme, aygýt, ürün, süreç, sistem ya da hizmetlerin üretim planý veya tasarýmýnda araþtýrma sonuçlarý ya da diðer bilgilerin uygulanmasýdýr. B.2. ARGE FAALÝYETLERÝNÝN TÜRÜNE GÖRE DEÐERLENDÝRME ARGE faaliyetlerinin nasýl muhasebeleþtirilmesi gerektiði konusunda; ilk yapýlmasý gereken ARGE faaliyetlerimizin amaçlarýna iliþkin sorularý netleþtirmek olmalýdýr. Bu sorularýn cevaplarýna göre yol haritamýz belirlemiþ olacaktýr. B.2.1. FÝRMA KULLANIMI AMAÇLI ARGE ; Araþtýrma ve Geliþtirme faaliyetlerini kendi faaliyetlerimiz için yapýyoruz. Araþtýrma ve geliþtirme faaliyetlerimiz sonucunda Ortaya çýkan deðer firma faaliyetlerinde ; verimi arttýrmak, maliyetleri düþürmek vs kullanýlacak bir sistem, cihaz, yazýlým vs bir deðer olacaktýr. Bu çalýþma sonucunda ortaya maddi olmayan bir hak / deðer çýkacak ve bu hak tamamý ile firmada kullanýlacaktýr. 57

4 B.2.2. ÜRÜN AMAÇLI ARGE ;Araþtýrma ve Geliþtirme faaliyetleri sonucunda, satabilmek amaçlý ürünler ortaya çýkacaktýr. ARGE faaliyetleri sonucunda genel pazar amaçlý fikir ve ihtiyaç tespiti ürün haline getirilecek ve ihtiyaç sahiplerine satýlacaktýr. Bu çalýþma sonucunda ortaya maddi olmayan bir hak / deðer çýkacaktýr. Bu haklar; genel olarak satýþ aþamasýnda da yine firmada kalacak sadece kullaným hakký müþteriye devir edilecektir. ( Ancak istisna durumlarda ilgili satýþ deðiþik kiþi/kurumlara tüm haklarý ile birlikte yapýlabilecektir. ) Bu çalýþmanýn esaslý farký; ARGE faaliyetinin, genel ürün ve ihtiyacý karþýlamak için yapýlmasýdýr. Yani ilgili faaliyet sonucu ortaya çýkabilecek ürün çeþitli pazar ve piyasalarda birden fazla ( gene olarak) ihtiyaç sahibi müþterilere çoklu satýþ yapýlabilecektir. B.2.3. SATIÞ AMAÇLI ARGE; Araþtýrma ve Geliþtirme faaliyetleri belirli bir kiþi/kurum ihtiyacýný gidermek için yapýlmaktadýr. Bu çalýþma sonucunda ortaya maddi olmayan bir hak / deðer çýkacaktýr. Bu hak ; satýþ aþamasýnda tüm yapýsý ile birlikte müþteriye devir edilecektir. Bu çalýþmanýn esaslý farký ; ARGE faaliyetinin, genel ürün ve ihtiyaçý karþýlamak için deðil ÖZEL ihtiyaçý karþýlamak için yapýlmasýdýr. Yani ilgili faaliyet sonucu ortaya çýkabilecek ürün TEK pazar ve piyasada TEK bir ( istisna olarak birden fazla) ihtiyaç sahibi müþteriye satýþ yapýlabilecektir. B.2.4. Bu kapsamlarda ARGE faaliyet türlerimizi belirledikten sonra yol haritasý aþaðýdaki þekilde olmalýdýr; AR-GE FAALÝYET TÜRÜ KULLANILMASI GEREKEN HESAP GÝDER YÖNETÝMÝ DÖNEM PAY HAK OLUÞUMU HAKLARIN DEVRÝ FÝRMA KULLANIMI AMAÇLI AR-GE 263- Araþtýrma ve Geliþtirme Giderleri Ýfta Edilir Her Ay Dönemde oluþan faaliyet giderlerinden pay verilmez. (4691 Hariç) Hak Oluþur Devir edilemez ÜRÜN AMAÇLI AR-GE 263- Araþtýrma ve Geliþtirme Giderleri Ýfta Edilir Her Ay Dönemde oluþan faaliyet giderlerinden pay verilmez. Hak Oluþur Devir edilemez (Ýstisna durumlar Hariç) SATIÞ AMAÇLI AR-GE 263- Araþtýrma ve Geliþtirme Giderleri Ýfta Edilir Fatura kesildiðinde Maliyet oluþtuðunda Dönemde oluþan faaliyet giderlerinden pay verilmez. Hak Oluþur Devir edilir ARGE türümüzü belirledikten sonra, kanunlara göre ayrýca ARGE 'nin muhasebeleþtirilmesine iliþkin ayrýntýlý açýklamalarýmýz aþaðýdaki bölümlerde yer almaktadýr. C SAYILI KANUNDA ARGE HARCAMALARININ MUHASEBELEÞTÝRÝLMESÝ 5746 Sayýlý kanuna baktýðýmýzda Araþtýrma ve Geliþtirme faaliyeti: Araþtýrma ve geliþtirme, kültür, insan ve toplumun bilgisinden oluþan bilgi daðarcýðýnýn artýrýlmasý ve bunun yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlamak üzere kullanýlmasý için sistematik bir temelde yürütülen yaratýcý çalýþmalarý, çevre uyumlu ürün tasarýmý veya yazýlým faaliyetleri ile alanýnda bilimsel ve teknolojik geliþme saðlayan, bilimsel ve teknolojik bir belirsizliðe odaklanan, çýktýlarý özgün, deneysel, bilimsel ve teknik içerik taþýyan faaliyetleri" þeklinde tanýmlanmýþtýr. Ayrýca 5746 Sayýlý kanunda açýklama yapýlan bir baþka kavramda Yeniliktir. Yenilik: Sosyal ve ekonomik ihtiyaçlara cevap verebilen, mevcut pazarlara 58

5 baþarýyla sunulabilecek ya da yeni pazarlar yaratabilecek; yeni bir ürün, hizmet, uygulama, yöntem veya iþ modeli fikriyle oluþturulan süreçleri ve süreçlerin neticelerini ifade etmektedir. C.1. ARGE VE YENÝLÝK HARCAMALARININ KAPSAMI Yukarýda ki bölümlerde açýklanan ARGE ve Yenilik faaliyet sýnýrlarý çerçevesinde genel olarak aþaðýdaki kapsamdaki harcamalar, bu kanun uygulamasý açýsýndan ARGE ve yenilik harcamasý olarak kabul edilecektir. C.1.1. Ýlk Madde ve Malzeme Giderleri: Her türlü doðrudan ilk madde, yardýmcý madde, iþletme malzemesi, ara mamul, yedek parça, prototip ve benzeri giderler ile tarihli ve 213 sayýlý Vergi Usul Kanununa göre amortismana tabi tutulmasý mümkün olmayan maddi kýymetlerin iktisabýna iliþkin giderleri kapsar. Hammadde ve diðer malzeme stoklarýndan ARGE ve yenilik faaliyetlerinde fiilen kullanýlan kýsma iliþkin maliyetler ARGE ve yenilik harcamasý kapsamýndadýr. Bu nedenle, henüz ARGE ve yenilik faaliyetlerinde kullanýlmamýþ olan hammadde ve diðer malzemelere iliþkin maliyet tutarlarýnýn stok hesaplarýnda; kullanýlan, satýlan ya da elden çýkarýlanlarýn da stok hesaplarýndan mahsup edilmek suretiyle izlenmesi gerekir. Bu giderin kayýt ve izleme sistemi önem arz etmektedir. Mümkünse ayrý depo, ayrý alým veya düzenli stok devir evrak ve kayýt düzeni tarafýmýzca tavsiye edilmektedir. C.1.2. Amortismanlar: ARGE ve yenilik faaliyetlerinin yürütülmesi amacýyla iktisap edilen amortismana tabi iktisadi kýymetler için ayrýlan amortismanlardan oluþur. ARGE ve yenilik faaliyeti dýþýnda baþka faaliyetlerde de kullanýlan makine ve teçhizata iliþkin amortismanlar, bunlarýn ARGE ve yenilik faaliyetlerinde kullanýldýðý gün sayýsýna göre hesaplanýr. C.1.3. Personel Giderleri: Kanun kapsamýnda gerçekleþtirilen ARGE ve yenilik faaliyetlerinin yürütülmesi amacýyla çalýþtýrýlan ARGE personeliyle ilgili olarak tahakkuk ettirilen ücretler ile bu mahiyetteki giderlerdir. Tam zamanlý ARGE personeli sayýsýnýn %10'unu aþmamak üzere, ARGE ve yenilik faaliyetlerine katýlan ve bu faaliyetlerle doðrudan iliþkili destek personelinin ücretleri ile bu mahiyetteki giderler de personel gideri kapsamýndadýr. Kýsmi çalýþma halinde, personelin ARGE ve yenilik faaliyetlerine ayýrdýðý zamanýn toplam çalýþma zamanýna oraný dikkate alýnmak suretiyle bulunan ücret tutarlarý, ARGE ve yenilik harcamasý olarak dikkate alýnýr. C.1.4. Genel Giderler: Münhasýran ARGE merkezlerinin elektrik, su, gaz, bakým-onarým, haberleþme, nakliye giderleri ile bu merkezlerde kullanýlan makine ve teçhizata iliþkin bakým ve onarým giderleri gibi bu merkezlerde yürütülen faaliyetin devamlýlýðýný saðlamak için yapýlan giderleri kapsar. ARGE ve yenilik faaliyetlerine iliþkin sigorta giderleri, kitap, dergi ve benzeri bilimsel yayýnlara ait giderler de bu kapsamdadýr. Ancak, büro ve kýrtasiye gibi sarf malzemelerine iliþkin giderler bu kapsamda deðerlendirilmez. 59

6 Bu giderlerin, ARGE ve yenilik harcamasý olarak deðerlendirilebilmesi için ARGE merkezinde fiilen kullanýldýðýnýn tespit ve tevsik edilmesi gerekmektedir. Çeþitli kýstaslara göre genel iþletme giderleri üzerinden hesaplanacak paylar bu kapsamda deðerlendirilmez. C1.5. Dýþarýdan Saðlanan Fayda Ve Hizmetler Normal bakým ve onarým giderleri hariç olmak üzere, ARGE ve yenilik faaliyetleriyle ilgili olarak iþletme dýþýnda yerli veya yabancý diðer kurum ve kuruluþlardan mesleki veya teknik destek alýnmasý veya bunlara yaptýrýlan analizlerle ilgili olarak yapýlan ödemelerle, bu mahiyetteki diðer ödemelerdir. Bu þekilde alýnan danýþmanlýk hizmeti ve diðer hizmet alýmlarýna iliþkin harcamalar ARGE ve yenilik harcamasý kapsamýnda gerçekleþtirilen toplam harcama tutarýnýn %20'sini geçemez. C.1.6. Vergi, Resim ve Harçlar Doðrudan ARGE ve yenilik faaliyetlerine iliþkin olan ve tarihli ve 193 sayýlý Gelir Vergisi Kanunu ile tarihli ve 5520 sayýlý Kurumlar Vergisi Kanununa göre gelir veya kurumlar vergisi matrahýnýn tespitinde gider olarak dikkate alýnabilen vergi, resim ve harçlarý kapsar. Doðrudan ARGE ve yenilik faaliyetlerinin yürütüldüðü taþýnmazlar için ödenen vergiler, ARGE ve yenilik faaliyetlerinde kullanýlmak üzere ithal edilen mallarla ilgili gümrük vergileri ile benzeri vergi, resim ve harçlar bu kapsamdadýr. NOT: Rekabet öncesi iþbirliði projelerinde, iþbirliðini oluþturan kuruluþlarca bu iþbirliðine ait özel hesaba aktarýlan tutarlar, ilgili harcamalar kapsamýnda olmak þartýyla, harcamanýn yapýldýðý dönemde katký saðlayan kuruluþlarýn ARGE ve yenilik harcamasý olarak kabul edilir. C.2. ARGE VE YENÝLÝK HARCAMALARININ MUHASEBELEÞTÝRÝLMESÝ C.2.1. Tek Düzen Hesap Planý Yukarýdaki Bölümümüzde yer alan kapsamdaki ARGE harcamalarýmýzý muhasebe kayýtlarýna alýrken uygulanmasý gereken yöntem aþaðýdaki gibidir. Dönem içerisinde oluþan giderleri, Faaliyet giderleri içerisinde yer alan 750-Araþtýrma ve Geliþtirme Giderleri Hesabýna Kaydetmemiz gerekli. (Örnek Hesap Planý aþaðýda yer almaktadýr.) 750- Araþtýrma ve Geliþtirme Giderleri 01. Ýlk Madde Malzeme Giderleri 02. Ýþçi Ücret ve Giderleri 03. Dýþarýdan Saðlanan Fayda ve Hizmetler 04. Genel Giderler 05. Vergi Resim ve Harçlar 06. Amortisman ve Tükenme Paylarý Hesap planýný kullanýrken Proje bazlý kýrýlým yapýlmasýný tavsiye ediyoruz. Ýþletme faaliyetlerimizi kayýtladýðýmýz biliþim yapýmýza göre, Özel Kod-Masraf merkezi gibi özel alanlarý kullanarak proje bazlý giderlerimizi takip etmemiz daha uygun olacaktýr. 60

7 750-Araþtýrma ve Geliþtirme Giderlerinde oluþan maliyetler Aylýk/Üç aylýk Dönemler halinde Bilançonun aktifinde yer alan 263-Araþtýrma ve Geliþtirme Giderleri hesabýna alýnarak aktifleþtirilmelidir. 263-Araþtýrma ve Geliþtirme Giderleri Yýlý ARGE Giderleri Dönem veya (Ocak) Dönem (Þubat) Hesap planýný kullanýrken Proje bazlý kýrýlým yapýlmasýný tavsiye ediyoruz. Ýþletme faaliyetlerimizi kayýtladýðýmýz biliþim yapýmýza göre, Özel Kod-Masraf merkezi gibi özel alanlarý kullanarak proje bazlý giderlerimizi takip etmemiz daha uygun olacaktýr Dönem Sonunda 263.Araþtýrma ve Geliþtirme Hesaplarýnda yer alan ARGE maliyetleri Ýtfa edilerek Gelir Tablosu hesaplarýna alýnmalýdýr. (630-Araþtýrma ve Geliþtirme Giderleri) Ýtfa iþlemleri aylýk dönemler itibariyle yapýlmalý, en kötü durumda 3 aylýk dönemlerde muhasebeleþtirilmelidir. Ýtfa iþlemimiz, sistematik olarak eþit þekilde olmalýdýr. Araþtýrma ve geliþtirme giderlerimin itfa süresi 5 yýldýr. Yapýlan ARGE harcamalarýnýn 1/5 hesaplanarak itfa yöntemiyle gider hesabýna kaydedilmelidir Örnek Kayýtlar; Harcamanýn kayýtlanmasý 750 Araþtýrma Geliþtirme Giderleri XXXX -Ýlk Madde ve Malzeme xxx -Personnel Giderleri xxx -Genel Giderler xxx 102 Bankalar XXXX 750- Araþtýrma ve Geliþtirme Hesabýnda oluþan maliyetleri ay sonunda yansýtma kayýtlarýyla aktifleþtirmek 263- Araþtýrma Geliþtirme Giderleri XXXX Yýlý ARGE Giderleri 01. Ocak Ayý ARGE Gideri 751. Araþtýrma ve Geliþtirme Giderleri yansýtma Hesabý 61

8 Yansýtma Hesabý ile Gider Hesaplarýnýn kapatýlmasý 751. Araþtýrma ve Geliþtirme Giderleri yansýtma Hesabý 750 Araþtýrma Geliþtirme Giderleri Dönem sonu 263- Araþtýrma ve Geliþtirme Giderleri Hesabýnda oluþan maliyetlerin Dönem sonunda Ýtfa Yöntemiyle Gider kaydedilmesi 630. Araþtýrma ve Geliþtirme Giderleri Hesabý 268. Birikmiþ Amortismanlar 01. Araþtýrma Geliþtirme Giderleri Birikmiþ Amortismanlar Yýlý D SAYILI KANUNDA ARGE HARCAMALARININ MUHASEBELEÞTÝRÝLMESÝ 4691 Sayýlý Teknoloji Geliþtirme Bölgeleri Kanununda Araþtýrma ve Geliþtirme (ARGE): Bilim ve teknolojinin geliþmesini saðlayacak yeni bilgileri elde etmek veya mevcut bilgilerle yeni malzeme, ürün ve araçlar üretmek, yazýlým üretimi dahil olmak üzere yeni sistem, süreç ve hizmetler oluþturmak veya mevcut olanlarý geliþtirmek amacý ile yapýlan düzenli çalýþmalar, Yazýlým: Bir bilgisayar, iletiþim cihazý veya bilgi teknolojilerine dayalý bir diðer cihazýn çalýþmasýný ve kendisine verilen verilerle ilgili gereken iþlemleri yapmasýný saðlayan komutlar dizisinin veya programlarýn ve bunlarýn kod listesini, iþletim ve kullaným kýlavuzlarýný da içeren belgelerin ve hizmetlerin tümü, olarak tanýmlanmýþtýr Sayýlý Kanuna iliþkin muhasebe uygulamalarý aþaðýdaki gibidir; D SAYILI KANUNDA YER ALAN ARGE HARCAMALARININ KAPSAMI 4691 Sayýlý Kanunda ve 5520 Sayýlý kurumlar Vergisi kanunu incelediðimizde bu bölgede elde edilen Kazançlarýn Kurumlar Vergisinden istisna olduðunu görüyoruz. Bu bölgede kabul edilen ARGE 62

9 harcamalarýna iliþkin 4691 sayýlý kanunda ayrýntýlý açýklama yapýlmamýþ olup, 5520 sayýlý Kurumlar Vergisi kanunu çerçevesinde kabul edilen giderlerin, ARGE gideri olarak kullanýlabileceði görüþündeyiz. Diðer ARGE giderlerinden farklý olarak; Ýstisna kapsamýna giren faaliyetler ile bu kapsama girmeyen iþlerin birlikte yapýlmasý halinde müþterek genel giderlerin, bu faaliyetler ile ilgili olarak cari yýlda oluþan maliyetlerin birbirine oraný esas alýnarak daðýtýlmasý gerekmektedir. D SAYILI KANUNDA ARGE HARCAMALARININ MUHASEBELEÞTÝRÝLMESÝ Teknoparklarda yer alan ARGE harcamalarýn kayýtlanmasý 5746 Sayýlý ARGE'nin Desteklenmesine iliþkin kanunda açýkladýðýmýz gibidir. Burada 5746 Sayýlý kanundan farklý olarak Ýstisna kapsamýna giren iþlerle, Ýstisna kapsamýna girmeyen iþlerin birlikte yapýlmasý durumunda müþterek genel giderlerden pay verilmesidir. Genel Giderlerden Pay Verilmesi; Örnek: X Firmasý Teknoloji geliþtirme bölgesinde Bilgisayar ve bilgisayar malzemelerinin satýþý ve Yazýlým Faaliyetiyle uðraþmaktadýr. Yazýlým faaliyeti 4691 Sayýlý kanun kapsamýnda deðerlendirilirken, Bilgisayar satýþý istisna kapsamýnda deðildir. Bu durumda firma; * Yazýlým iþi için yaptýðý harcamalarý 750-Araþtýrma ve Geliþtirme Giderleri hesabýnda, * Pazarlama Giderlerimi 760-Pazarlama Satýþ Daðýtým giderleri hesabýna, * Genel Yönetim Giderlerini 770-Genel Yönetim Giderleri hesabýnda kaydederler. Firmanýn yýl sonunda oluþan giderlerinin daðýlýmý için yapýlmasý gerekenler; Dönem içerisinde oluþan ARGE Gideri ; ,00-YTL Pazarlama Satýþ daðýtým gideri ; ,50-YTL Genel Yönetim gideri ; ,20-YTL Toplam Faaliyet Gider ; ,70-YTL ARGE Gideri / Toplam Faaliyet Gideri: ,00/ ,70= 0,46 Genel Yönetim gideri*0,46= ,09-YTL Bu döneme ait Genel Yönetim giderlerinden ARGE giderlerine verilmesi gereken pay 0,46 tutar ise ,09-YTL Böyle Dönem Arge Gideri= ,00-YTL Genel Yönetimden ArGe giderleri için düþen pay= ,09-YTL Toplam ARGE Gideri( , ,09)= ,09-YTL Ayný þeklide pazarlama giderlerinden de ARGE maliyetlerine pay verilmelidir. Ayrýca daðýtým anahtarý olarak hem iþin ruhuna uygun analitik bir sistem uygulanmalý hem de her alt gider türü için en uygun ayrý kriterler uygulanabilmelidir Sayýlý Kanunda yer alan Kurumlar Vergisi Ýstisna Kazanç tutarýnýn tespiti; 4691 sayýlý Kanunun geçici 2 nci maddesinde yer alan istisna, bir kazanç istisnasý olup istisna kapsamýndaki faaliyetlerden elde edilen hasýlattan bu faaliyetler nedeniyle yüklenilen gider ve maliyet unsurlarýnýn düþülmesi sonucu bulunacak kazancýn tamamý kurumlar vergisinden istisna olacaktýr 63

10 Ýstisna kazancýn ve bu baðlamda kurumlar vergisi matrahýnýn tespiti açýsýndan, Kanun uygulamasý kapsamýnda bulunan ve bulunmayan hasýlat, maliyet ve gider unsurlarýnýn ayrý ayrý izlenmesi ve istisna kapsamýnda olan faaliyetlere ait hasýlat, maliyet ve gider unsurlarýnýn, diðer faaliyetlerle iliþkilendirilmemesi ve kayýtlarýn da bu ayrýmý saðlayacak þekilde tutulmasý gerekmektedir. Kanun uygulamasý kapsamýnda istisna olan faaliyetlerin zararla sonuçlanmasý halinde, bu zararlarýn istisna kapsamýnda olmayan diðer faaliyetlere iliþkin kazançlardan indirilmesi mümkün deðildir. Bölgede faaliyet gösteren mükelleflerin, 4691 sayýlý Kanun kapsamý dýþýndaki ticari iþlemlerinden elde edecekleri gelirleri ile olaðandýþý gelirlerinin istisna kapsamýnda deðerlendirilmesi mümkün deðildir. Bu kapsamda, nakitlerin deðerlendirilmesi sonucu oluþan faiz gelirleri, yabancý para cinsinden aktifler dolayýsýyla oluþan kur farklarý ve iktisadi kýymetlerin elden çýkarýlmasýndan doðan gelirler istisna kapsamýnda deðerlendirilmeyecektir. Bize göre; istisna faaliyetlere yönelik; cari hesaplarda ( alacak - borç) oluþabilecek vade farký ve kur farklarý da istisna olarak kabul edilmelidir. E SAYILI KANUNDA ARGE HARCAMALARI ve ARGE ÝNDÝRÝMÝ UYGULAMASININ MUHASEBELEÞTÝRÝLMESÝ Kurumlar Vergisi kanununda ARGE indirim müessesi için tanýmlanan ARGE Faaliyetleri aþaðýdaki gibi tanýmlamýþtýr; Bilimsel ve teknolojik alanlardaki belirsizlikleri gidermek ve bunlarý aydýnlatmak amacýyla, bilim ve teknolojinin geliþmesini saðlayacak yeni teknik bilgilerin elde edilmesi. Yeni üretim yöntem, süreç ve iþlemlerinin araþtýrýlmasý veya geliþtirilmesi, Yeni ürünler, madde ve malzemeler, araçlar, gereçler, iþlemler, sistemler geliþtirilmesine yönelik olarak yeni yöntemler geliþtirilmesi veya yeni teknikler üretilmesi, Bir ürünün maliyetini düþürücü, kalite, standart veya performansýný yükseltici yeni tekniklerin/teknolojilerin araþtýrýlmasý, Yeni ve özgün tasarýma dayanan yazýlým faaliyetleri. E.1 ARGE ÝNDÝRÝMÝ KAPSAMINDA YER ALAN GÝDERLER ilk Madde ve Malzeme Giderleri Her türlü direkt ilk madde, yardýmcý madde, iþletme malzemesi, ara mamul, yedek parça ve benzeri giderleri ile amortisman uygulamasýna konu olmayan maddi ve gayri maddi kýymet iktisaplarýna iliþkin giderleri kapsar. Hammadde ve diðer malzeme stoklarýndan ARGE faaliyetlerinde fiilen kullanýlan kýsma iliþkin maliyetler ARGE harcamasý kapsamýndadýr. Bu nedenle, henüz ARGE faaliyetlerinde kullanýlmamýþ olan hammadde ve diðer malzemelere iliþkin maliyet tutarlarýnýn stoklar hesabýnda; kullanýlan, satýlan ya da elden çýkarýlanlarýn da stoklar hesabýndan mahsup edilmek suretiyle izlenmesi gerekmektedir. E.1.2. Personel Giderleri: ARGE faaliyetlerinin yürütülmesi amacýyla çalýþtýrýlan ve faaliyetin gerektirdiði nitelikte personel ile ilgili olarak tahakkuk ettirilen ücretler ile bu mahiyetteki giderlerdir. Ýþletmenin ARGE departmanýn da çalýþtýrýlan hizmetliler ve benzeri vasýfsýz personel ile ARGE departmanýna tahsis edilmemiþ olup günün bir kýsmýnda ARGE departmanýnda çalýþan personele ödenen ücretler bu kapsamda deðerlendirilmeyecektir. 64

11 E.1.3. Genel Giderler: ARGE faaliyetlerini yürütmek amacýyla elektrik, su, gaz, bakým-onarým, haberleþme, nakliye ile ARGE faaliyetlerinde kullanýlan makine ve teçhizata iliþkin bakým ve onarým giderleri gibi ARGE faaliyetinin devamlýlýðýný saðlamak için katlanýlan diðer giderleri kapsar. Sigorta giderleri, ARGE faaliyetlerinin bizzat yürütülmesi amacýyla kullanýlan tesis için ödenen kira giderleri ile kitap, dergi ve benzeri bilimsel yayýnlara ait giderler de bu kapsamdadýr. Bu giderlerin, ARGE harcamasý olarak deðerlendirilebilmesi için ARGE departmanýnda fiilen kullanýldýðýnýn tespit ve tevsik edilmesi gerekmektedir. Çeþitli kýstaslara göre genel iþletme giderleri üzerinden hesaplanacak paylar bu kapsamda deðerlendirilmez. E.1 4. Dýþarýdan Saðlanan Fayda ve Hizmetler: Normal bakým ve onarým giderleri dýþýnda ARGE faaliyetleriyle ile ilgili olarak iþletme dýþýnda yerli veya yabancý diðer kurum ve kuruluþlardan mesleki veya teknik destek alýnmasý veya bunlara yaptýrýlan analizlerle ilgili olarak yapýlan ödemelerle, bu mahiyetteki diðer ödemelerdir. E.1.5. Vergi, Resim ve Harçlar: Doðrudan ARGE faaliyetlerine iliþkin olan ve kurumlar vergisi matrahýnýn tespitinde gider olarak dikkate alýnan ayni vergi, resim ve harçlarý kapsar. Doðrudan ARGE faaliyetlerinin yürütüldüðü taþýnmazlar için ödenen vergiler, ARGE projesinde kullanýlmak üzere ithal edilen mallarla ilgili gümrük vergileri ile benzeri vergi, resim ve harçlar bu kapsamdadýr. E.1.6. Amortisman ve Tükenme Paylarý: Doðrudan ARGE faaliyetlerinde kullanýlan bina, makine-tesis ve cihazlar, taþýtlar, döþeme ve demirbaþ gibi maddi ve maddi olmayan duran varlýklar için ayrýlan amortisman ve tükenme paylarýndan oluþur. Diðer taraftan, iktisadi kýymetin münhasýran ARGE faaliyetlerinde kullanýlmasý ve bu kullanýmýn sürekli olmasý gerekmektedir. ARGE departmaný dýþýnda baþka faaliyetlerde de kullanýlan iktisadi kýymetlere iliþkin amortismanlar ARGE harcamasý kapsamýnda deðildir. E.1.7. Finansman Giderleri: ARGE projesi bazýnda yerli, yabancý ve uluslararasý kurumlardan temin edilen kredilere iliþkin finansman giderleridir. E.2. KURUMLAR VERGÝSÝNDE ARGE ÝNDÝRÝMÝNÝN HESAPLANMASI Kurumlar Vergisi Kanuna iliþkin 1 No'lu teblið'de ARGE harcamalarýnýn aktifleþtirmeleri zorunlu olarak beyan edilmiþ, fakat sonucunda bir hak elde edilmeyecekse gider yazýlabileceði açýklanmýþtýr. ARGE indirimi müessesinde Giderde yazýlsa, Aktifleþtirilse de bir farklýlýk bulunmamaktadýr. ARGE indirimini, beyanname üzerinde kazançtan indirilerek uygulanýr. ARGE faaliyetine baþlandýðý tarihten itibaren hem geçici vergi beyannamesinde, hem de yýllýk beyannamede uygulanabilir. "Hesaplanan ARGE indirimi tutarý, kurumlar vergisi mükellefleri tarafýndan yýllýk kurumlar vergisi beyannamesinde "Tablo 5- Zarar Olsa Dahi Ýndirilecek Ýstisna ve Ýndirimler" bölümünün ilgili satýrýna, gelir vergisi mükellefleri tarafýndan yýllýk gelir vergisi beyannamesinde "Tablo 2- Gelir Bildirimi" bölümünün ilgili satýrýna, geçici vergi beyannamesinde ise; kurumlar vergisi mükellefleri tarafýndan "Tablo I - Matrah Bildirimi" bölümünün 10 numaralý satýrýna, gelir vergisi mükellefleri tarafýndan ayný bölümün 20 numaralý satýrýna yazýlarak kazançtan indirilecektir." 65

12 ARGE Ýndirimi, Döneme ait ARGE Harcamalarýnýn %100 oranýndadýr. Örnek: XXX Firmasýnýn 2008 yýlý Dönem Karý YTL'dir( 263 hesaptan 630 hesaba gelen itfa payý dahil). Bu dönemde Yaptýðý ARGE harcamalarý YTL'dir. XXX Firmasý 2008 yýlýnda Ödeyeceði Kurumlar vergisini hesaplarken elde ettiði Dönem Karýndan ARGE harcamalarýný düþmesi gerekir. (ARGE Harcamalarýnýn tamamý indirilebilmektedir. Ödenecek kurumlar Vergisi= = *%20 Dönem sonunda Kurum kazancý ARGE harcamalarýndan az ise gelecek yýlý devrederek yeniden deðerleme oranýnda arttýrýlarak faydalanabilmektedir. Örnek: YYY Firmasýnýn 2008 yýlý Dönem Karý YTL'dir. Bu dönemde Yaptýðý ARGE harcamalarý YTL'dir. XXX Firmasý 2008 yýlýnda Ödeyeceði Kurumlar vergisini hesaplarken elde ettiði Dönem Karýndan ARGE harcamalarýný düþmesi gerekir. Dönem Karý= ARGE Harcamalarý= Dönem karýndan ARGE harcamalarýný düþtükten sonra kalan YTL sonraki dönemde yeniden deðerleme oranýyla deðerlendirilerek, bir sonraki dönem karýndan düþülebilmektedir. Bu uygulamayý yýllar bazýnda 900 hesaplarda aþaðýdaki kod yapýsýna benzer bir biçimde dönemler bazýnda takip etmeyi öneriyoruz. 930 ARGE ÝNDÝRÝMÝ TUTARI 931,01 ARGE ÝNDÝRÝMÝ KARÞILIK HSB Yýlý ARGE Ýndirimi Tutarý 931, ARGE Ýnd. Karþýlýk Hsb Yýlý ARGE Ýndirimi Tutarý 931, ARGE Ýnd. Karþýlýk Hsb. Ayrýca ; yine proje türlerine göre ayýrým mümkünse hesap planýnda deðil özel kod -masraf merkezi benzer bir geri sistemde takip edilmelidir. F. ARGE HARCAMLARININ KAVRAMSAL KARÞILAÞTIRILMASI( Kanunlara Göre ) 5746 sayýlý kanunda yer alan ARGE Harcamalarýnýn kapsamý ile 4691/5520 Sayýlý Kanunlarda Yer alan ARGE Harcamalarýnýn gider türlerine göre karþýlaþtýrýlmasý GÝDER TÜRÜ Ýlk Madde Malzeme Giderleri Ýþçi Ücret ve Giderleri Dýþarýdan Saðlanan Fayda ve Hizmetler Genel Giderler Vergi Resim ve Harçlar Amortisman ve Tükenme Paylarý Finansman Giderleri 5746 SAYILI KANUN KAPSAMINDA ARGE HARCAMALARI Gayri maddi kýymetler DÂHÝL DEÐÝL 1. Destek Personelleri kapsama DÂHÝL 2. Kýsmi Çalýþma süreleri DÝKKATE ALINIYOR %20 sýnýr VAR + + Kýsmi Çalýþma Esasý GEÇERLÝ Kapsama Dahil EDÝLMÝÞTÝR 4691 / 5520 SAYILI KANUNLAR KAPSAMINDA ARGE HARCAMALARI DÂHÝL 1. Destek Personelleri kapsama DÂHÝL DEÐÝL 2. Kýsmi Çalýþma süreleri DÝKKATE ALINMIYOR %20 sýnýr YOK + + Kýsmi Çalýþma Esasý GEÇERLÝ DEÐÝL Kapsama Dahil DEÐÝLDÝR Genel Giderlerden verilen pay

13 G. ARGE HARCAMALARI ÝLE ÝLGÝLÝ DESTEKLERÝN MUHASEBELEÞTÝRÝLMESÝ G.1. ÖZELLÝK ARZ EDEN KONULAR G.1.1. Firma Hem Ar-Ge Ýndirimden faydalanýyor, Hem de Tübitak'a proje yapýyorsa; Öncelikle Dikkat edilmesi gereken husus Tübitak projesi kapsamýnda deðerlendirilen Ar-Ge harcamalarý ile Ar-Ge indirimi kapsamýnda deðerlendirilen harcamalar farklýdýr. Bu açýdan Ar-Ge harcamalarýný kayýtlara alýrken daha geniþ kapsamlý olan Ar-Ge indirimi harcamalarý kapsamýnda kayýtlara alýnmasýný tavsiye ediyoruz. G.1.2. Teydeb Tarafýndan alýnan Hibe tutarlarýnýn kayýtlara alýnmasý; Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde bulunanlarýn, kamu kurum ve kuruluþlarý, kanunla kurulan vakýflar ile uluslararasý fonlardan aldýklarý hibe destekler, desteðin tabi olduðu mevzuat hükümlerine uygun olarak özel bir hesapta izlenir. Bu hesapta yer alan tutarlar, Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanununa göre vergiye tabi kazancýn tespitinde gelir, Ar-Ge indirimi tutarýnýn tespitinde Ar-Ge harcamasý olarak dikkate alýnmaz. Bu þekilde saðlanan karþýlýksýz fonlardan yapýlan harcamalar yapýldýðý yere göre doðrudan gider ya da amortismana tabi iktisadi kýymet olarak muhasebeleþtirilir. Bu hesabýn elde edildiði hesap dönemini izleyen 5 yýl içinde sermayeye ilave dýþýnda herhangi bir þekilde baþka bir hesaba nakledilmesi veya iþletmeden çekilmesi hâlinde, zamanýnda tahakkuk ettirilmeyen vergiler vergi zýyaý cezasý ve gecikme faiziyle birlikte iþletmeden tahsil edilir. G.1.3. TTGV fonlarýnýn kayýtlarda izlenmesi Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde bulunanlarýn, kamu kurum ve kuruluþlarý, kanunla kurulan vakýflar ile uluslararasý fonlardan aldýklarý geri dönüþlü destekler hibe olarak deðerlendirilmez. Alýnan Krediler gibi deðerlendirilerek borçlar hesabýnda takip etmeliyiz. 67